Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Հա­սա­րա­կու­թ­յու­նը տրոհ­ման, խրա­մատ­նե­րի խո­րաց­ման փու­լում է, ին­չը լավ տեղ չի տա­նե­լու»

«Հա­սա­րա­կու­թ­յու­նը տրոհ­ման, խրա­մատ­նե­րի խո­րաց­ման փու­լում է, ին­չը լավ տեղ չի տա­նե­լու»
01.10.2019 | 00:19

ՀՀ ԳԱԱ թղ­թա­կից ան­դամ, ԵՊՀ պրո­ֆե­սոր, «Քա­ղա­քա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ա­կա­դե­միա» ՀԿ ղե­կա­վար Ա­ԼԵՔ­ՍԱՆԴՐ ՄԱ­ՆԱ­ՍՅԱՆՆ «Ի­րա­տե­սի» հետ զրույ­ցում ա­սում է, որ նա­խորդ տար­վա ապ­րիլ-մա­յի­սին սկս­ված իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նը չի ա­վարտ­վել, և նոր իշ­խա­նու­թյուն­ներն ա­ռա­ջին կար­գի պաշ­տոն­նե­րում շա­րու­նա­կում են տե­ղա­վո­րել ի­րենց թի­մա­կից­նե­րին: Ըստ նրա՝ այդ տրա­մա­բա­նու­թյան մեջ է տե­ղա­վոր­վում նաև ԱԱԾ տնօ­րե­նի և ոս­տի­կա­նու­թյան պե­տի պաշ­տո­նան­կու­թյու­նը. նրանց, ում կաս­կա­ծում են ինչ-ինչ հար­ցե­րում, հա­նում են, տեղն ի­րենց մարդ­կանց դնում, ո­րոնք, ան­կաս­կած, հա­վա­տար­մու­թյան սկզ­բուն­քով են նշա­նակ­վում. «Ռուս հայտ­նի հե­ռուս­տալ­րագ­րող Վլա­դի­միր Պոզ­նե­րը մի ա­ռի­թով ա­սել է, որ պա­րոն Փա­շի­նյա­նի շուրջ պտտ­վող­նե­րը քծ­նում են նրան: «Փա­շի­նյա­նի փո­խա­րեն,- ա­սել է Պոզ­նե­րը,- ես ա­ռա­ջին հեր­թին աշ­խա­տան­քից կհա­նեի քծ­նող­նե­րին»:

-Վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը Վա­լե­րի Օ­սի­պյա­նին և Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նին մի քա­նի ա­միս ա­ռաջ գե­նե­րա­լի կո­չում շնոր­հեց, իսկ ո­րոշ ժա­մա­նակ անց հայ­տա­րա­րեց, թե լավ չէին աշ­խա­տում: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ է ըն­կած այս պաշ­տո­նան­կու­թյուն­նե­րի հիմ­քում:
-Ձեր նշա­ծը վկա­յում է, որ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը փոր­ձում են յու­րա­յին­նե­րից կազմ­ված թիմ ձևա­վո­րել: Նախ՝ տա­լիս ես գե­նե­րա­լի կո­չում, ա­պա ակն­կա­լում նրա հա­վա­տար­մու­թյու­նը, բայց հե­տո պարզ­վում է, որ հար­ցեր կան, որ վեր են հա­վա­տար­մու­թյու­նից: Դրան հետևում է աշ­խա­տան­քից ա­զա­տե­լը կամ հե­տապն­դելն ու քրեա­կան գործ հա­րու­ցե­լը: Մեր հա­սա­րա­կու­թյունն այժմ տրոհ­ման, խրա­մատ­նե­րի խո­րաց­ման փու­լում է, ին­չը լավ տեղ չի տա­նե­լու: Լավ կլի­նի՝ սև-սպի­տա­կի, մե­րոնք-ձե­րոն­քի խրա­մատ­ներ չլի­նեն առ­հա­սա­րակ:
-Իշ­խա­նու­թյուն­ներն ա­նընդ­հատ խո­սում են ներդ­րում­ներն ա­վե­լաց­նե­լու մա­սին, բայց դրանք, կար­ծես, տե­սա­նե­լի չեն:
-Նման կո­չեր հն­չե­ցին նաև ԱՄՆ-ում, թե` ե­կեք Հա­յաս­տան, ներդ­րում­ներ ա­րեք: Բայց այդ կո­չե­րը կա­րող են սպառ­վել հենց ոգևո­րու­թյան ա­լի­քի վրա: Մենք տն­տե­սա­կան խն­դիր­ներ ու­նենք, ին­չի մա­սին Փա­շի­նյա­նը Լոս Ան­ջե­լե­սում ե­լույ­թի ժա­մա­նակ ա­սաց, բայց հե­տաքր­քիր էր, որ բարձ­րա­գոչ մյուս հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի նման այդ պա­հը չար­ժա­նա­ցավ բուռն ծա­փե­րի: Լո­սան­ջե­լե­սյան ե­լույ­թում վար­չա­պե­տը խո­սեց նաև Քըրք Քըր­քո­րյա­նի ժա­մա­նակ Հա­յաս­տա­նում կա­տար­ված ճա­նա­պար­հա­շի­նու­թյան մա­սին: Ըն­դգ­ծեց՝ ե­թե դա չլի­ներ, ճա­նա­պարհ­նե­րի այ­սօր­վա վի­ճակն ա­հա­վոր կլի­ներ: Հի­շեց­նեմ, որ դա ե­ղել է ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գահ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի օ­րոք, դրա հա­մար, կար­ծում եմ, պետք է փա­կեինք այդ էջն ու բո­լո­րին բե­րեինք սպի­տակ դաշտ, մինչ­դեռ խրա­մատ­ներ փո­րե­լու, առ­ճա­կա­տում­նե­րի, հա­սա­րա­կու­թյան պա­ռակտ­ման ճա­նա­պար­հով ենք գնում: Տպա­վո­րու­թյունն այն է, որ վար­չա­պե­տի հին ու նոր խոր­հր­դա­կան­նե­րը մտած­ված են նրան խրա­մատ­ներ գցե­լու խոր­հուրդ­ներ տա­լիս, իսկ ե­թե չգի­տակ­ցե­լով են ա­նում այդ ա­մե­նը, ա­պա դա ան­դունդ տա­նող ճա­նա­պարհ է:
-ՈՒ՞ր է տա­նե­լու մեզ խրա­մա­տա­վո­րու­մը:
-Տար­բեր ճա­նա­պարհ­նե­րով՝ ան­ջր­պետ­նե­րի ստեղծ­ման, տն­տե­սա­կան ու քա­ղա­քա­կան մե­կու­սաց­ման, տն­տե­սա­կան անկ­ման, հա­սա­րա­կու­թյունն ա­նընդ­հատ երկ­րոր­դա­կան հար­ցե­րի շուրջ գզվռ­տո­ցի մեջ մտց­նե­լու, ար­ժեք­նե­րի այ­լա­սեր­ման և այլն: Ան­դառ­նա­լի վնաս­ներ հասց­նե­լու հա­զա­րու­մի ձև կա: Եր­կու-ե­րեք տա­րի հե­տո հա­մընդ­հա­նուր այս ոգևո­րու­թյունն ան­կում է ապ­րե­լու, փո­ղո­ցա­յին մե­ծա­մաս­նու­թյամբ իշ­խա­նու­թյուն գրա­վե­լը հար­ցի լու­ծում չէ: Մի ցն­ցու­մից կա­րող ենք անց­նել մեկ այլ ցնց­ման, մինչ­դեռ արևմտյան շատ պե­տու­թյուն­ներ հա­սել են այն քա­ղա­քա­կան մշա­կույ­թին, որ ընդ­հան­րա­պես խու­սա­փում են ցն­ցում­նե­րից:
-Քա­ղա­քա­կան բուռն զար­գա­ցում­նե­րի ֆո­նին ի՞նչ դիրք է ըն­դու­նել ընդ­դի­մու­թյու­նը:
-Երևա­ցող, կազ­մա­կերպ­ված ընդ­դի­մու­թյուն ա­ռայժմ չու­նենք: Կան ա­ռան­ձին քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ, ո­րոնք խրա­մատ­նե­րի բա­ժան­ված հե­ռուս­տաա­լիք­նե­րի մի­ջո­ցով գնա­հա­տում են ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, բայց այն­պի­սի քա­ղա­քա­կան ուժ, որ կա­ռու­ցո­ղա­կան, հա­մա­հայ­կա­կան ար­ժեք­նե­րի դաշ­տի վրա կքն­նա­դա­տի և ու­ղի­ներ կա­ռա­ջար­կի, ցա­վոք, չու­նենք: Մեզ նոր բան է պետք, մեր ու­ղին է պետք մշա­կել, իսկ աշ­խար­հում եր­կու ճա­նա­պարհ կա՝ տն­տե­սա­կան և քա­ղա­քա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի`արևմտյան, որ­տեղ տն­տե­սա­կան մար­դը` մի­լիո­նա­տե­րը, նա­խա­գահ է, և չի­նա­կան, որ­տեղ քա­ղա­քա­կան մարդն է քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թյան լիի­րավ տե­րը: Իսկ մենք այ­սօր, ցա­վոք, արևմտյան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ջրերն ենք ըն­կած:
-Դր­սի ո՞ր ու­ժերն են փոր­ձում ար­մա­տա­վոր­վել Հա­յաս­տա­նում:
-Դր­սի ոչ մի ուժ չի կա­րող աշ­խա­տել, ե­թե ներ­սում հե­նա­րան չու­նե­նա՝ լի­նի գրան­տա­կե­րի, մո­լո­րյալ­նե­րի, արևմտյան ար­ժեք­նե­րի պա­տանդ­նե­րի, ազ­գա­յի­նից հե­ռա­նա­լու կամ ա­պազ­գա­յին ար­ժեք­նե­րի ար­մա­տա­վոր­ման ձևով: Իսկ մարդ­կանց մի զանգ­ված կա, որ խոր­քը չի տես­նում, միայն ճառն ու կար­գա­խոսն է նկա­տում: Նրանք, որ խոր­քը չեն տես­նում ու նոր կամ նախ­կին իշ­խա­նու­թյան ֆա­նատն են, զրկ­վում են սթափ դա­տե­լու կա­րո­ղու­թյու­նից:
-Ար­ցա­խյան հիմ­նա­հար­ցի կար­գա­վոր­ման հար­ցում նույն­պես, ա­ռա­ջըն­թաց չկա: Փաս­տո­րեն, «վե­րե­լա­կա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյունն» ար­դյու­նա­վետ չգոր­ծեց:
-«Վե­րե­լա­կա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյան» մա­սին ժա­մա­նա­կին ա­ռիթ եմ ու­նե­ցել ա­սե­լու՝ դա չի ար­դա­րա­նա­լու, ո­րով­հետև իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից հե­տո ադր­բե­ջան­ցի թուր­քը չի սպա­սե­լու, թե ինչ­պես են զար­գա­նա­լու դեպ­քե­րը, որ դրան հա­մա­պա­տաս­խան վարք դրսևո­րի: Ադր­բե­ջա­նի նպա­տա­կը մնում է նույ­նը՝ Ար­ցա­խի (ու ոչ միայն) զավ­թու­մը, նրա բո­լոր քայ­լե­րը պետք է ի­մաս­տա­վո­րենք, դի­տար­կենք այդ հա­մա­տեքս­տում: Ե­թե սթափ գնա­հա­տենք ի­րո­ղու­թյուն­նե­րը, կտես­նենք, որ ա­ռա­ջա­դի­մու­թյուն չկա, ու դա սպա­սե­լի էր, ո­րով­հետև Ադր­բե­ջա­նը չի պատ­րաստ­վում փափ­կեց­նել իր ռազ­մա­շունչ լե­զուն, ու չի բա­ցառ­վում, որ դի­վեր­սիոն նոր ակ­տեր լի­նեն: Իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից հե­տո, կար­ծես, հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում երկ­խո­սու­թյու­նը զգու­շա­վոր՝ մի­մյանց ստու­գե­լու բնույթ է ըն­դու­նել: Եր­բեմն այն­պի­սի բա­ներ ենք ա­սում Մոսկ­վա­յին, որ դա կա­րե­լի էր այլ ձևա­չա­փում ա­սել, իսկ նման բա­նե­րը չեն վրի­պում ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի աչ­քից, ին­չը հե­տա­գա­յում որ­պես սադ­րիչ հայ­տա­րա­րու­թյուն են օգ­տա­գոր­ծում: ՈՒ­զում եմ մեկ այլ հան­գա­մանք ևս ա­ռանձ­նաց­նել. այս օ­րե­րին խոս­վում է հայ մո­լո­րյալ բնակ­չին ադր­բե­ջան­ցի դի­վեր­սանտ ա­հա­բեկ­չի հետ փո­խա­նա­կե­լու հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին: Այս­տեղ ես ան­հան­գս­տու­թյուն եմ զգում, որ հան­կարծ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը նման բան թույլ չտան: Ե­թե այդ ա­հա­բե­կիչ­նե­րին հանձ­նենք հարևան երկ­րին, ա­պա մար­դաս­պան­նե­րին կա­րող են հե­րո­սաց­նել: Գե­րի­նե­րի փո­խա­նակ­ման ծրագ­րով Ադր­բե­ջա­նը փոր­ձում է Ղա­րա­բա­ղին դուրս թող­նել գոր­ծըն­թաց­նե­րից ու դա ի­րա­գոր­ծել Հա­յաս­տա­նի մի­ջո­ցով:
Զրու­ցեց Սևակ ՎԱՐ­ԴՈՒ­ՄՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 2811

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ