Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի»

«Քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի»
29.11.2019 | 02:22

Ո՞րն է այ­սօր­վա մեր ի­րա­կա­նու­թյան ճշգ­րիտ գնա­հա­տա­կա­նը։ Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պն­դում են, թե կյան­քի ո­րա­կը լա­վա­ցել է, ան­գամ ար­տա­գաղ­թը 90 %-ով նվա­զել է, իսկ ընդ­դի­մա­խոս­նե­րը լրիվ այլ Հա­յաս­տան են ներ­կա­յաց­նում` ար­ժեք­նե­րից զուրկ, ա­պազ­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյամբ։ Ի վեր­ջո, ի՞նչ ենք ար­ձա­նագ­րում մե­կու­կես տա­րի անց։ Այս հար­ցով սկ­սե­ցինք զրույ­ցը քա­ղա­քա­գետ ՀՐԱՆՏ ՄԵ­ԼԻՔ-ՇԱՀ­ՆԱ­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԻ հետ։

-Ակն­հայտ է մեկ բան. Հա­յաս­տա­նը հե­ղա­փո­խում­նե­րի շր­ջան է ապ­րում,- ա­սաց մեր զրու­ցա­կի­ցը։- Այս գոր­ծըն­թա­ցում հատ­կան­շա­կանն այն է, որ զար­գաց­ման եր­կու սցե­նար կա։ Ա­ռա­ջի­նը. Հա­յաս­տա­նը կվե­րած­վի պո­պու­լիս­տա­կան երկ­րի, ո­րը կփոր­ձի ըն­դօ­րի­նա­կել այն երևույթ­նե­րը, ո­րոնք հա­ճախ ան­վա­նում ենք արևմտյան ար­ժեք­ներ։ Խոս­քը չա­փա­զանց մեծ, ար­ժեք­նե­րը կորց­նե­լու չափ ա­զա­տու­թյունն է, ո­րի մեջ նե­րառ­ված են իբր ա­զատ խոսքն ու ընտ­րու­թյու­նը։ Սա վե­րա­փոխ­ման մի ուղ­ղու­թյունն է։ Երկ­րոր­դը. հոգևոր ար­ժեք­նե­րի գի­տակց­մամբ ա­մուր պե­տա­կա­նու­թյան ստեղծ­ման ցան­կու­թյու­նը։ Ըստ էու­թյան, այ­սօր պայ­քար է գնում այս եր­կու ուղ­ղու­թյուն­նե­րին հա­րող մարդ­կանց միջև։ Ան­կախ հան­գա­ման­քից, թե այս կամ այն քա­ղա­քա­կան ուժն ինչ լո­զունգ­նե­րով է ներ­կա­յա­նում, խոր­քում հա­ճախ այլ բան է ստաց­վում։ Հա­սա­րա­կու­թյան հա­մար դժ­վար է այս ի­րա­վի­ճա­կում կողմ­նո­րոշ­վել, քա­նի որ շատ ու­ժեր ժա­մա­նա­կին ու­նե­ցել են կա­յուն ար­ժե­հա­մա­կարգ ստեղ­ծե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն, սա­կայն այդ ուղ­ղու­թյամբ չեն աշ­խա­տել, քա­ղա­քա­կան տար­բեր շա­հե­րից ել­նե­լով, սա­կար­կու­թյուն­նե­րի են գնա­ցել։ Այս շր­ջա­նը, թերևս, լա­վա­գույն ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն է, որ նրանք ի­րենց սխալ­նե­րը գի­տակ­ցեն, տես­նեն ու հաս­կա­նան, որ ա­վան­դա­կան, հոգևոր-մշա­կու­թա­յին հեն­քով պե­տու­թյուն կա­ռու­ցելն է ճիշ­տը։
-Սա­կայն այ­սօր կար­ծես Ձեր ա­սա­ծի հա­կա­ռակն է տե­ղի ու­նե­նում։
-Հա­կա­ռակ ուղ­ղու­թյամբ են գնում իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, ո­րով­հետև կողմ են ա­մեն ինչ ար­ժեզր­կե­լուն, ի­րենց ըն­կալ­մամբ ա­մեն ինչ ժա­մա­նա­կա­կից դարձ­նե­լուն։ Այս­պի­սի տես­լա­կան ու­նե­ցող ու­ժերն են այ­սօր քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րը վե­րահս­կում։ Հան­րու­թյան ակ­տիվ մասն ա­ջակ­ցում է այս ու­ժին, բայց հա­ճախ նրանք էլ են ներ­քին կոնֆ­լիկ­տի մեջ մտ­նում այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հետ, քա­նի որ նրանց ար­ժե­հա­մա­կար­գին շատ բա­ներ խորթ են։ Նրանք, օ­րի­նակ, գո­վում են Փա­շի­նյա­նի հա­կա­կո­ռուպ­ցիոն քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, բայց դեմ են, վր­դով­ված են, որ Մե­լին Փա­շի­նյանն իր անձ­նա­կան պաշտ­պա­նու­թյան տակ վերց­նի։
-Կար­ծում եք, հա­սա­րա­կու­թյան դեռ զգա­լի հատ­վածն ա­ջակ­ցու՞մ է օր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին։
-Ոչ թե զգա­լի, այլ ակ­տիվ հատ­վա­ծը։ Հա­սա­րա­կու­թյան մե­ծա­մաս­նու­թյունն այս մե­կու­կես տար­վա ըն­թաց­քում պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րում է ե­ղել։
-Այ­սօր այդ պա­սիվ հատ­վա­ծը շա­րու­նա­կու՞մ է չկողմ­նո­րոշ­ված մնալ։
-Նրանք կողմ­նո­րոշ­վում են ար­ժեք­նե­րի պահ­պան­ման ուղ­ղու­թյամբ, այ­սինքն չեն ա­ջակ­ցե­լու Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին։ Ակն­հայտ է, որ հան­րա­յին վս­տա­հու­թյան ա­լի­քը մա­րում է նախ­կին տեմպն այլևս չկա։ Հա­սա­րա­կու­թյան ոչ կիրթ, վրե­ժով լց­ված հատ­վածն ա­վե­լի ակ­տիվ է, իսկ մյուս կողմն այդ աղ­մու­կից մի քիչ ըն­կճ­ված է։ Ճիշտ այն­պես, ինչ­պես ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րի և դա­սա­խոս­նե­րի հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ տե­ղի ու­նե­ցավ, երբ մեկ տգե­տը, լա­չա­ռը, ան­կիրթ անձ­նա­վո­րու­թյու­նը կա­րո­ղա­ցավ լռեց­նել, ճն­շել այն մարդ­կանց, ով­քեր ու­նեն լուրջ գի­տա­կան վաս­տակ։ Դա նույնն է, ինչ բա­րո­յա­կան և ան­բա­րո մարդ­կանց վե­ճը, ո­րի ժա­մա­նակ բա­րո­յա­կա­նը հաս­տատ ան­բա­րո­յի հետ գլուխ չի դնի։
-Ձեր նշած ան­ձը` Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը, այս իշ­խա­նու­թյան հե­նա­սյու­նե­րից մեկն է։ Ձեր ո­րա­կում­ներն ընդ­հան­րա­կա՞ն են։
-Ա­յո։ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն այս իշ­խա­նու­թյան հե­նա­սյու­նե­րից է, բայց ե­թե նա պաշ­տո­նանկ ար­վի, իշ­խա­նու­թյու­նում բա­զում փո­խա­րի­նող­ներ ու­նի, ո­րոնք ու­նեն նույն սկզ­բունք­նե­րը, մո­տե­ցում­նե­րը, մտա­ծե­լա­կեր­պը։ Իշ­խա­նու­թյան է ե­կել այդ ար­ժեք­նե­րը կի­սող, այդ մո­տե­ցում­նե­րը որ­դեգ­րած քա­ղա­քա­կան թիմ։
-Դուք վեր­ջերս գրա­ռում էիք ա­րել, որ իշ­խա­նու­թյունն ա­մեն գնով պա­հե­լու է Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին։ Նրա­նից դժ­գոհ են ու­սա­նող­նե­րը, դա­սա­խո­սա­կան կազ­մը, ու­րեմն ո՞րն է այդ նա­խա­րա­րին «շա­հել-պա­հե­լու» գաղտ­նի­քը։
-Իշ­խա­նու­թյու­նը ոչ թե Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին է «պա­հում», այլ այն քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, մո­տե­ցում­նե­րը, ո­րոնք ի­րենց հո­գե­հա­րա­զատ են։ Հա­րու­թյու­նյանն այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը տա­րա­ծե­լու ա­ռա­ջա­մար­տիկն է դար­ձել։ Բնա­կա­նա­բար, դրա հա­մար նրա թի­կունքն ա­մուր է։ Հար­ցը Հա­րու­թյու­նյա­նի ան­ձը չէ, այլ այն ար­ժեք­նե­րը, ո­րոնք փոր­ձում են ա­ռաջ մղել։ Ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյան հետ կապ­ված խն­դիր­նե­րի դեպ­քում, ըն­տա­նե­կան ինս­տի­տուտ­նե­րի վե­րա­կա­ռուց­ման, ան­գամ պե­տա­կան անվ­տան­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նում նույն ձե­ռա­գիրն է։ Երբ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն ա­սում է, որ հա­յոց լե­զու, հա­յոց պատ­մու­թյուն ա­ռար­կա­նե­րը ոչ մաս­նա­գի­տա­կան բու­հե­րում պետք է ոչ պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­վեն, նույն­պի­սի քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է նաև տար­բեր ո­լորտ­նե­րում։ Այ­սօր քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի։ Մի կող­մում հայ­տն­վել են մար­դիկ, ո­րոնք նա­խորդ տա­րի կա­րո­ղա­ցան իշ­խա­նա­փո­խու­թյուն ա­նել, չնա­յած ի­րենց գա­ղա­փար­նե­րի հա­մար տա­րի­ներ շա­րու­նակ պայ­քա­րել են, այ­սինքն, ստեղ­ծել էին սո­ցիա­լա­կան բա­զա, մյուս կող­մում էլ մար­դիկ են, ո­րոնք կարևոր ինս­տի­տուտ­նե­րը հա­ճախ ան­տե­սում էին, ին­չի հա­մար էլ բա­վա­կա­նին շատ սխալ­ներ թույլ տվե­ցին։ Հի­մա հաս­կա­նում են դրա հետևանք­նե­րը։
-Սա­կայն իշ­խա­նու­թյունն ի­րեն ժո­ղովր­դա­վար է հա­մա­րում, ու­րեմն ին­չու՞ ա­կան­ջա­լուր չէ, օ­րի­նակ, ու­սա­նող­նե­րի ձայ­նին և պաշ­տո­նանկ չի ա­նում նա­խա­րա­րին։ Այլ խն­դիր­նե­րի հետ կապ­ված էլ հա­ճախ տար­բեր մար­դիկ բո­ղո­քում են, բայց նրանց խն­դիր­նե­րը տե­ղում են, իսկ իշ­խա­նու­թյու­նը դրանց հետ­քե­րով չի էլ գնում։
-Ի­րենք ի­րենց ժո­ղովր­դի ձայն հա­մա­րե­լով, ան­կեղծ չեն ժո­ղովր­դի հետ։ Ի­րենք ժո­ղո­վուրդ են հա­մա­րում այն հատ­վա­ծին, ո­րը ա­ջակ­ցում է ի­րենց քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը։ Մար­դը կա­րող է լի­նել նրանց իշ­խա­նու­թյան մեջ ու դառ­նալ ան­փո­խա­րի­նե­լի, բայց աշ­խա­տան­քից հե­ռա­նա­լուց հե­տո միան­գա­մից վե­րած­վում է սևի, ինչ­պես Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նի պա­րա­գա­յում է։ Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի պատ­կե­րաց­րած սևե­րի ու սպի­տակ­նե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը փոխ­վում է։ Սպի­տակ­նե­րը սկզ­բում շատ էին, բայց կա­մաց-կա­մաց սկ­սում են «սևա­նալ»: Մի մա­սը փո­ղոց էր դուրս ե­կել, որ ա­րա­գա­չա­փե­րը հա­նեին, կար­միր գծեր չլի­նեին, բայց տես­նում է, որ այդ ա­մե­նը չի ի­րա­կա­նա­նում, կա­մաց-կա­մաց իշ­խա­նու­թյու­նից հե­ռա­նում է։ Փո­խա­րե­նը պա­սիվ մա­սը սկ­սում է ակ­տի­վա­նալ։ Չմո­ռա­նանք նաև, որ ընտ­րու­թյուն­նե­րին մաս­նակ­ցել է հան­րու­թյան 40 %-ը, 60 %-ը քվեար­կու­թյան չի գնա­ցել։ Հի­մա այդ 60 %-ը կա­մաց-կա­մաց սկ­սել է խո­սել։
-Կա՞ն ու­ժեր, որ կա­րող են այդ 60 %-ին հա­մախմ­բել, քա­ղա­քա­կան օ­րա­կարգ թե­լադ­րել։ Այ­սինքն, ընդ­դի­մա­դիր բևե­ռի կազ­մա­վո­րում ե՞րբ կա­րող ենք ակն­կա­լել։
-Ընդ­դի­մու­թյան կազ­մա­վո­րու­մը զուտ տեխ­նի­կա­կան խն­դիր է։ Այդ 60 %-ն այս կամ այն ու­ժին պետք է ընտ­րի որ­պես իր շա­հե­րը ներ­կա­յաց­նող։ Հի­մա գա­ղա­փար­նե­րը ձևա­վո­րե­լու ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն է։ Պայ­քա­րը ոչ թե ան­ձե­րի միջև է, այլ մո­տե­ցում­նե­րի ու գա­ղա­փար­նե­րի։ Կար­ծում եմ` այ­սօր այդ ա­ռու­մով բա­վա­կան լավ վի­ճակ է։ Այս մե­կու­կես տա­րում ո­րո­շա­կի հա­կադ­րու­թյուն ձևա­վոր­վեց, ե­թե այս տեմ­պե­րով շա­րու­նակ­վի, վս­տահ եմ այդ 60 %-ը կկա­րո­ղա­նա իր շա­հե­րը հս­տակ ա­ռաջ տա­նել։ Կա­րող են լի­նել նրանց մեջ «հին», միան­գա­մայն անս­պա­սե­լի մար­դիկ։
-Հա­սա­րա­կու­թյու­նը, սա­կայն, այ­սօր նախ­կին­նե­րի դեմ­քով ընդ­դի­մու­թյա­նը չի ըն­դու­նում։
-Դա տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի հարց է։
-Այ­սինքն, հնա­րա­վո՞ր է, որ մարդ­կանց մեջ այդ կարծ­րա­տի­պը կոտր­վի։
-Ա­յո, ի­հար­կե չեմ բա­ցա­ռում, որ շա­տերն ի­րենց ար­դեն սպա­ռել են, բայց հա­մա­ձայն չեմ, որ այն մար­դիկ, ով­քեր ՀՀԿ-ի ժա­մա­նակ պաշ­տոն են զբա­ղեց­րել, «հին» մար­դիկ են։ Հնի ու նո­րի դա­սա­կարգ­ման ձևն էլ է փոխ­վե­լու։ Ե­թե սկս­վում է պայ­քար գա­ղա­փա­րի հա­մար, ծն­վում են լի­դեր­ներ։ ՈՒ­սա­նող­նե­րի այս շար­ժու­մը դրա լա­վա­գույն օ­րի­նակն է։ Հի­մա հայտ­նի են ո­րոշ ա­նուն­ներ, ո­րոնց մա­սին նախ­կի­նում ո­չինչ չգի­տեինք։
-Ինչ­պի­սի՞ն պետք է լի­նի ընդ­դի­մա­դիր ու­ժը, ո­րը կա­րո­ղա­նա հան­րա­յին վս­տա­հու­թյուն, ա­ջակ­ցու­թյուն վա­յե­լել, ե՞րբ կս­տեղծ­վի այդ­պի­սի ուժ։
-Այդ բևեռն ար­դեն ստեղծ­վել է։
-Ան­հատ­նե­րի մա­կար­դա­կում կան շատ ընդ­դի­մա­դիր­ներ, սա­կայն հա­վա­քա­կան ուժ չկա։
-Դա կա­րող է անս­պա­սե­լի ու ա­րագ ձևա­վոր­վել։
-Ին­չո՞վ է դա պայ­մա­նա­վոր­ված։
-Հան­րա­յին պա­հան­ջով։
-Հի­մա կա՞ այդ պա­հան­ջը։
-Ա­յո։ Հի­մա իշ­խա­նու­թյու­նը քայ­լեր է ա­նում, ո­րոնց պատ­ճա­ռով մարդ­կանց հա­կա­դիր դաշտ է մղում։ Դրա­նից հե­տո մար­դիկ սկ­սում են կազ­մա­վոր­վել, ամ­բիոն­ներ գտ­նել և ներ­կա­յաց­նել ի­րենց շա­հը։ Խոր­քա­յին, ար­ժե­հա­մա­կար­գա­յին հս­տակ ընդ­գծ­ված հա­կակ­շիռ­ներ են ստեղծ­վել։ Իշ­խա­նու­թյունն այս պայ­քա­րում փոք­րա­մաս­նու­թյուն է։ Հան­րու­թյան բա­ցար­ձակ մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը դեմ է այն քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը, ո­րը քա­րո­զում է իշ­խա­նու­թյու­նը։ Երբ տրանս­գեն­դե­րը ե­լույթ է ու­նե­նում ԱԺ ամ­բիո­նից, և Փա­շի­նյա­նը հայ­տա­րա­րում է` նա մարդ է, թե ոչ, հա­սա­րա­կու­թյան մե­ծա­մաս­նու­թյան պա­տաս­խա­նը «ոչ» է։ Այս հար­ցե­րում իշ­խա­նու­թյու­նը հան­րա­յին ա­ջակ­ցու­թյուն չի վա­յե­լում։ Փա­շի­նյանն իր իշ­խա­նու­թյու­նը պա­հում է եր­կու գոր­ծոն­նե­րի շնոր­հիվ ընդ­դի­մա­դիր հատ­վա­ծում դեռ չեն ձևա­վոր­վել քա­ղա­քա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րը, որ­պես­զի այ­լընտ­րան­քա­յին թեկ­նա­ծու ա­ռա­ջադ­րեն, և նախ­կին­նե­րից մնա­ցել է ո­րո­շա­կի ոչ գա­ղա­փա­րա­կան դժ­գո­հու­թյուն։
-Այս քա­ղա­քա­կա­նու­թյամբ ու՞ր ենք գնում, ի՞նչ հան­գր­վա­նի ենք հաս­նե­լու։
-Այս իշ­խա­նու­թյան ո­րոշ կար­գա­խոս­ներ պետք է պահ­պա­նել, մաս­նա­վո­րա­պես, եր­բեք չեմ քն­նա­դա­տել Փա­շի­նյա­նին այն հար­ցում, որ մար­դիկ պետք է աշ­խա­տեն։ Իս­կա­պես, այս տե­սա­կե­տից մենք խն­դիր­ներ ու­նենք։ Բայց մյուս կող­մից էլ, երբ իշ­խա­նու­թյան խոսքն ու գոր­ծը չեն հա­մա­պա­տաս­խա­նում, առն­վազն միամ­տու­թյուն է վս­տա­հել դրանց։ Ա­սում են կո­ռուպ­ցիա չկա, գրե­թե ա­մեն օր տես­նում ենք նոր կո­ռուպ­ցիոն բա­ցա­հայ­տում­ներ, Ար­ցա­խի հար­ցում ևս ի­րա­րա­մերժ դիր­քո­րո­շում­ներ են հայտ­նում։ Այս ա­մե­նը նաև ար­տա­քին սպառ­նա­լիք­ներ է ստեղ­ծում, և ար­դեն խն­դիր­ներ են մեզ հա­մար ծա­գել։ Հնա­րա­վո­րինս շուտ պետք է հաղ­թա­հա­րել այս ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նը։ Հու­սով եմ, որ այդ շր­ջա­նից հե­տո ու­նե­նա­լու ենք ար­ժեք­նե­րի վրա հեն­ված Հա­յաս­տան, ոչ թե ջո­կեր­նե­րի եր­կիր, երբ ա­մեն ան­բա­րո ուժ դառ­նա քա­ղա­քա­կան ուժ ձևա­վո­րող։
-Մենք գնում ենք հեր­թա­կա՞ն, թե՞ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րի։
-Կար­ծում եմ` ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նը շուտ պետք է ա­վարտ­վի։
Զրույ­ցը`
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 6383

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ