Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Հոգևոր տո­նա­հան­դես Աշ­տա­րա­կում

Հոգևոր տո­նա­հան­դես Աշ­տա­րա­կում

Հոգևոր տո­նա­հան­դես Աշ­տա­րա­կում
28.02.2020 | 10:10
Փետր­վա­րի 23-ին Աշ­տա­րակ քա­ղա­քում Գա­րե­գին 2-րդ կա­թո­ղի­կո­սի ձե­ռամբ վե­րաօծ­վեց վե­րա­կա­ռուց­ված «Սուրբ Մա­րիա­նե» ե­կե­ղե­ցին։ Ե­կե­ղե­ցու վե­րա­կա­ռու­ցու­մը կա­տար­վել է Ա­րա­գա­ծոտ­նի թե­մի ա­տե­նա­պետ ԳՐԻ­ԳՈՐ ՄՈՎ­ՍԻ­ՍՅԱ­ՆԻ և նրա տիկ­նոջ` ՆԱԻ­ՐԱ ԿԱ­ՐԱ­ՊԵ­ՏՅԱ­ՆԻ մե­կե­նա­սու­թյամբ։
Ե­կե­ղե­ցու վե­րաօ­ծու­մից հե­տո հան­դի­պե­ցի Աշ­տա­րա­կի հոգևոր հո­վիվ տեր ՄԿՐ­ՏԻՉ քա­հա­նա ԵՐԱ­ՆՅԱ­ՆԻ և «Սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­վո­րիչ» շքան­շա­նի աս­պետ Գրի­գոր Մով­սի­սյա­նի հետ։
«ՍՈՒՐԲ ՄԱ­ՐԻԱ­ՆԵՆ ԴԻ­ՎԱ­ՀԱՂԹ ՍՈՒՐԲ Է»
-«Սուրբ Մա­րիա­նե» վան­քի մա­սին ա­ռա­ջին ար­ձա­նագ­րու­թյու­նը պահ­պան­վել է 1281 թվա­կա­նից,- ա­սում է տեր Մկր­տիչ քա­հա­նա Ե­րա­նյա­նը։- Այն ա­վե­լի վաղ է կա­ռուց­վել, ըստ մեր տվյալ­նե­րի` 1271 թվա­կա­նին։ Մա­րիա­նեն հա­մաք­րիս­տո­նեա­կան սուրբ է, քուր­մի դուստր։ Նա իր դա­յա­կի գաղտ­նի դաս­տիա­րա­կու­թյամբ է ըն­դու­նում քրիս­տո­նեու­թյու­նը։ Երբ սա բա­ցա­հայտ­վում է, հայ­րը նրան և քրիս­տո­նյա դա­յա­կին հե­ռաց­նում է տա­նից։ Նրանք քրիս­տո­նեա­բար դառ­նում են մայր ու դուստր։ Եվ են­թարկ­վում են Հռո­մի Դիոկ­ղե­տիա­նոս կայ­սեր հա­լա­ծան­քին։ Այս շր­ջա­նում կայ­սեր զին­վոր­ներն ա­մե­նուր որ­սում և թրա­տում էին քրիս­տո­նյա­նե­րին, ո­րով­հետև նրան­ցից շա­տե­րը հա­վա­տա­փոխ չէին լի­նում։ Եվ ա­հա մի դաշ­տում տես­նում են գե­ղե­ցիկ մի աղջ­կա։ Զոր­քի հրա­մա­նա­տա­րը զին­վոր­ներ է ու­ղար­կում աղջ­կա մոտ, ա­սե­լով, որ կա­մուս­նա­նա նրա հետ, ե­թե ա­զատ է։ Զին­վոր­նե­րը հան­դի­պում են աղջ­կա հետ, վե­րա­դառ­նում են հրա­մա­նա­տա­րի մոտ և ա­սում նրան, թե լավ լուր ենք բե­րել. աղ­ջի­կը ոչ միայն ա­զատ է, այլև հար­գար­ժան ըն­տա­նի­քի դուստր։ Բայց նաև վատ լուր ու­նենք. աղ­ջի­կը Նա­զով­րե­ցի Հի­սու­սի հետևորդն է։ Աղջ­կան հրա­մա­նա­տա­րը խոս­տա­նում է ա­մուս­նա­նալ նրա հետ, խոս­տա­նում է փառք և հարս­տու­թյուն, միայն թե հրա­ժար­վի քրիս­տո­նեու­թյու­նից։ Սա­կայն Մա­րիա­նեն ան­հող­դողդ էր իր հա­վա­տում։ Նրան գլ­խա­տում են կայ­սեր հրա­մա­նով, դահ­ճի ձեռ­քով։ Մա­րիա­նեն ըն­դա­մե­նը 14 տա­րե­կան էր։ Նրա կյան­քում մի զար­մա­նահ­րաշ դր­վագ կա։ Երբ նրան գլ­խա­տու­մից ա­ռաջ կտ­տանք­նե­րի են են­թար­կում, բան­տում նրան բա­ցեի­բաց հայ­տն­վում է սա­տա­նան։ Մեր ե­կե­ղե­ցում գտն­վող սր­բա­պատ­կե­րում Սուրբ Մա­րիա­նեն է և նրա ոտ­քե­րի տակ ըն­կած սա­տա­նան, ո­րը փոր­ձում է նրան սար­սա­փեց­նել, ծն­կի բե­րել և հրա­ժա­րեց­նել Աստ­ծուց։ Մա­րիա­նեն ան­սա­սան է մնում, Սուրբ Հո­գու հոր­դո­րով խա­չակն­քում է, ոտ­քը դնում է դևի պա­րա­նո­ցին։ Դևը (սա­տա­նան) ա­սում է` թու­լաց­րու ոտ­քիդ ճն­շու­մը, խոս­տա­նում եմ, որ սրա­նից հե­տո որ­տեղ որ կտան քո ա­նու­նը, այն­տեղ ես ա­նե­լիք չու­նեմ, չեմ երևա։ Այ­սինքն Սուրբ Մա­րիա­նեն Դի­վա­հաղթ Սուրբ է։
Ինչ­պես նշե­ցի, «Սուրբ Մա­րիա­նեն», ի սկզ­բա­նե, վանք է ե­ղել։ Ցա­վոք, Ա­կո­ռիի հայտ­նի երկ­րա­շար­ժի ժա­մա­նակ Աշ­տա­րա­կի Ծի­րա­նա­վոր և Սպի­տա­կա­վոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րը խո­նարհ­վում են, իսկ վան­քը կան­գուն է մնում, թեև ժա­մա­նակ ա­ռաջ լք­ված էր միա­բան­նե­րի կող­մից, ո­րոնք տե­ղա­փոխ­վել էին այլ վան­քեր։ Ժո­ղո­վուր­դը ո­րո­շում է խո­նարհ­ված ե­կե­ղե­ցի­նե­րի փո­խա­րեն այս լք­ված վանքն օգ­տա­գոր­ծել որ­պես ա­ղո­թա­տեղ։ Այն փոքր էր, այդ պատ­ճա­ռով հետ­նա­մա­սում փայ­տե գա­վիթ են կա­ռու­ցում։ 1905-ին Խրի­մյան Հայ­րի­կի գա­հա­կա­լու­թյան ժա­մա­նակ ե­կե­ղե­ցու նա­խա­գի­ծը հաս­տատ­վում է ռու­սա­կան կայս­րու­թյան կող­մից։ Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին այն վե­րած­վել էր պա­հես­տի, Մեծ հայ­րե­նա­կա­նի ժա­մա­նակ` զի­նա­պա­հես­տի։ Ստա­լի­նի մա­հից հե­տո այն վե­րա­դարձ­վեց Հայ ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցուն։ Ա­րա­գա­ծոտ­նի թե­մի ա­տե­նա­պետ Գրի­գոր Մով­սի­սյանն իր ըն­տա­նի­քի մի­ջոց­նե­րով վե­րա­կա­ռու­ցեց այս ե­կե­ղե­ցին։
«ՇԻ­ՆԱ­ՐԱ­ՐՈՒ­ԹՅԱՆ ԸՆ­ԹԱՑ­ՔՈՒՄ ԶԱՐ­ՄԱ­ՆԱՀ­ՐԱՇ ԲԱ­ՆԵ­ՐԻ ԷԻՆՔ ԱՌ­ՆՉ­ՎՈՒՄ»
-Ա­ռաջ­նորդ­վել և ա­ռաջ­նորդ­վում ենք դե­պի Տե­րը գնա­լու, Տի­րո­ջը ծա­ռա­յե­լու, Նրա փառ­քը բարձր պա­հե­լու ու­ղե­նի­շով,- ա­սում է «Սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­վո­րիչ» շքան­շա­նի աս­պետ Գրի­գոր Մով­սի­սյա­նը։- Երբ կանգ­նե­ցինք Աստ­ծուն ծա­ռա­յե­լու ճա­նա­պար­հին, և գի­տակ­ցե­ցինք` Տերն է, որ Է և Էր և որ գա­լու է, ընտ­րե­ցինք մե­կե­նա­սու­թյան ճա­նա­պար­հը, ծնող­նե­րիս, կնոջս և զա­վակ­նե­րիս հետ միա­կամ։
Մեր ժո­ղո­վուր­դը տար­բեր դա­րե­րում հայտ­նի մե­կե­նաս­ներ է ու­նե­ցել։ Այս ի­մաս­տով Աստ­ված ա­ռա­տա­ձեռն է հա­յե­րիս նկատ­մամբ։ Նաև պարգևել է մեզ մշա­կույ­թի և ար­վես­տի նշա­նա­վոր գոր­ծիչ­ներ, ո­րոնք փա­րո­սի դեր են կա­տա­րել մեր երկ­րի կյան­քում։ Ինչ վե­րա­բե­րում է մե­կե­նա­սու­թյա­նը, ա­պա տա­կա­վին պա­տա­նի հա­սա­կից էի լսում Ման­թա­շյան­ցի ա­նու­նը, երբ շռայ­լու­թյուն թույլ տվող մե­կին ա­սում էինք` դու հո Ման­թա­շո­վի թո­ռը չե՞ս։ Ար­դեն հա­սուն տա­րի­քում փոր­ձե­ցի տե­ղե­կու­թյուն­ներ հա­վա­քել Ման­թա­շյան­ցի մա­սին։ Բա­զում նյու­թեր ի հայտ ե­կան, սա­կայն հենց ա­ռա­ջին նյու­թը պատ­մում էր այն մա­սին, որ յու­րա­քան­չյուր նա­մա­կագ­րու­թյուն Ման­թա­շյանցն ա­վար­տում էր, գրե­լով` «Աստ­ծով»։ Ինձ հա­մար դա զար­մա­նա­լի բան էր, և ես հաս­կա­ցա, որ այդ մա­կագ­րու­թյան մեջ ահ­ռե­լի ի­մաստ և խո­րու­թյուն կար։ Ես այդ մի բա­ռի մեջ տե­սա Ման­թա­շյան­ցին։ Նա խո­րա­պես գի­տակ­ցել է, որ այն ա­մե­նը, ին­չին հա­սել է, կա­տար­վել է կա­մոքն Աստ­ծո։
Ա­րա­գա­ծոտ­նի թե­մի ա­ռաջ­նոր­դը Մկր­տիչ ե­պիս­կո­պոս Պռո­շյանն է, ինքս նույն թե­մի ա­տե­նա­պետն եմ։ Տա­րի­ներ ա­ռաջ, Վե­հա­փառ հայ­րա­պե­տի գա­հա­կա­լու­թյան 20-րդ տա­րե­դար­ձի կա­պակ­ցու­թյամբ, մտադ­րու­թյուն կար մեր լու­ման ներդ­նե­լու այդ ի­րա­դար­ձու­թյան մեջ, քա­նի որ Գա­րե­գին 2-րդը մեծ գոր­ծեր է կա­տա­րել Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցին շե­նաց­նե­լու ա­ռու­մով և՛ Հա­յաս­տա­նում, և՛ Սփյուռ­քում։ Եվ միտք ա­ռա­ջա­ցավ ա­վար­տե­լու «Սուրբ Մա­րիա­նե» ե­կե­ղե­ցու կա­ռու­ցու­մը։
Շատ հե­տաքր­քիր է այս ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյու­նը։ Խրի­մյան Հայ­րիկ լու­սա­հո­գի հայ­րա­պե­տը դեռ 13-րդ դա­րում կա­ռուց­ված «Սուրբ Մա­րիա­նե» ե­կե­ղե­ցին ըն­դար­ձա­կել է, որ­պես­զի այն լիո­վին ծա­ռա­յի Աշ­տա­րա­կի հա­վա­տա­ցյալ­նե­րին։ Գոր­ծող Կարմ­րա­վոր և Մա­րիա­նե ե­կե­ղե­ցի­ներն ըն­դար­ձակ չէին։ Խրի­մյան Հայ­րի­կը 1905-ին նա­խա­ձեռ­նում է «Սուրբ Մա­րիա­նե» գա­վիթ-ե­կե­ղե­ցու կա­ռու­ցու­մը, ո­րը մինչ այդ փայ­տա­շեն էր, բնա­կա­նա­բար, ոչ եր­կա­րա­կյաց։ Ցա­վոք, 1907-ին վախ­ճան­վում է լու­սա­հո­գի հայ­րա­պե­տը, և գործն ան­ժա­մա­նակ կի­սատ է մնում։ Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին ե­կե­ղե­ցին ծածկ­վում է փայ­տե տա­նի­քով և վե­րած­վում պա­հես­տի, պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում` ռազ­մա­կան պա­հես­տի։ Ո­րոշ ժա­մա­նակ այն­տեղ թու­նա­քի­մի­կատ­նե­րի պա­հեստ է ե­ղել, շի­նա­րա­րու­թյան ըն­թաց­քում հան­դի­պե­ցինք եր­կաթ­բե­տո­նե ա­վա­զա­նի, ո­րը նա­խա­տես­ված էր զա­նա­զան թու­նա­քի­մի­կատ­նե­րի և լու­ծույթ­նե­րի պահ­պան­ման հա­մար։ 2019-ի փետր­վա­րից սկ­սե­ցինք վե­րա­կա­ռուց­ման աշ­խա­տան­քը։ Եվ ա­հա այս տար­վա փետր­վա­րի 22-ին նո­րա­կա­ռույց ե­կե­ղե­ցին վե­րաօծ­վեց Գա­րե­գին 2-րդ կա­թո­ղի­կո­սի ձե­ռամբ։
Շի­նա­րա­րու­թյան ըն­թաց­քում զար­մա­նահ­րաշ բա­նե­րի էինք առ­նչ­վում։ Մոսկ­վաբ­նակ մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րից մե­կը մի օր մո­տե­ցավ ե­կե­ղե­ցու հոգևո­րա­կան­նե­րից մե­կին և խնդ­րեց թույ­լտ­վու­թյուն ե­կե­ղե­ցուն զան­գեր նվի­րա­բե­րե­լու հա­մար։ Մեկ ու­րի­շը, մաս­նա­գի­տու­թյամբ ճար­տա­րա­պետ, խնդ­րեց, որ ի­րեն հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռեն խո­րա­նի Սուրբ սե­ղա­նը պատ­րաս­տե­լու և ե­կե­ղե­ցուն նվի­րա­բե­րե­լու։ Մի ըն­տա­նիք էլ քա­հա­նա­յից խնդ­րել էր, որ թույլ տան ե­կե­ղե­ցուն նվի­րա­բե­րել ս­պասք և այլ պա­րա­գա­ներ։
Մի օր աշ­տա­րակ­ցի մի տա­տիկ է մո­տե­նում Մկր­տիչ ե­պիս­կո­պոս Պռո­շյա­նին ու քա­հա­նա տեր Փա­ռե­նին և խնդ­րում իր նոր ստա­ցած ողջ թո­շա­կը նվի­րել ե­կե­ղե­ցու շի­նա­րա­րու­թյան կա­րիք­նե­րին։ Սր­բա­զանն ու քա­հա­նան նրան ա­սում են` դու քո ցան­կու­թյամբ ար­դեն իսկ մաս­նակ­ցում ես ե­կե­ղե­ցու կա­ռուց­մա­նը։ Եվ ա­ռա­ջար­կում են թո­շա­կի գու­մա­րը պա­հել ի­րեն։ Տա­րեց կի­նը չի հա­մա­ձայն­ում` ա­սե­լով, որ այդ հատ­կա­ցումն ի­րենց ըն­տա­նի­քի հա­մար մա­տաղ ա­նե­լու նման մի ա­րա­րո­ղու­թյուն է։ Սր­բա­զանն ու քա­հա­նան ա­ռա­ջար­կում են, որ գո­նե մի հա­զար դրամ տա­տի­կը ի­րեն պա­հի։ Սա­կայն վեր­ջինս պն­դում է և ողջ թո­շա­կի գու­մա­րը նվի­րա­բե­րում է «Սուրբ Մա­րիա­նե» ե­կե­ղե­ցու կա­ռուց­մա­նը։
Ըստ իս, այդ ան­ծա­նոթ կնոջ մեկ ամս­վա նվի­րա­բե­րած թո­շակն է ա­մե­նա­կարևոր ներդ­րու­մը, և հենց նա է ե­կե­ղե­ցու գլ­խա­վոր կա­ռու­ցո­ղը։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ
Հ. Գ. Ի դեպ, Գրի­գոր Մով­սի­սյա­նը մի ան­նա­խա­դեպ հոգևոր-մշա­կու­թա­յին հայտ­նա­գոր­ծու­թյան հե­ղի­նակ է։ Իր «Վա­հագ­նի ծնուն­դը կամ մեր տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սով երկ­րորդ գա­լուս­տը» աշ­խա­տու­թյու­նում Մով­սես Խո­րե­նա­ցու կող­մից հա­յե­րիս ա­վանդ­ված հա­յոց հնա­գույն բա­նա­հյուս­ված­քի թագ ու պսակ «Վա­հագ­նի ծնուն­դը» բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը սուր­բգ­րա­յին վկա­յու­թյուն­նե­րով հա­մար­ժե­քում է Հի­սուս Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գալս­տյան հետ։
Աշ­խա­տու­թյան նա­խա­բա­նում Գրի­գոր Մով­սի­սյա­նը գրում է. «Եր­կար ժա­մա­նակ ինձ հան­գիստ չէր տա­լիս այն միտ­քը, որ մի՞­թե «Վա­հագ­նի ծնուն­դը»` այդ հրաշք բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը, բա­նաս­տեղ­ծա­կան ար­վես­տի մար­գա­րի­տը, որն ար­տա­սա­նե­լիս շուր­թե­րիցդ ա­սես ա­ղոթք է բարձ­րա­նում առ Աստ­ված, նվիր­ված է հե­թա­նո­սու­թյան աստ­ծուն»։
Այս է գրում Գրի­գոր Մով­սի­սյա­նը և խո­րաք­նին մեկ­նու­թյուն­նե­րով հիմ­նա­վո­րում իր, ա­ռա­ջին հա­յաց­քից ան­հա­վա­նա­կան թվա­ցող, տե­սա­կե­տը, ո­րը, ըստ իս, հոգևոր-մշա­կու­թա­յին հայտ­նա­գոր­ծու­թյուն է։
Դիտվել է՝ 5076

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.