Աստ­վա­ծա­շուն­չը տա­լիս է բո­լոր հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը

«Ճշ­մար­տա­պէ՛ս, ճշ­մար­տա­պէ՛ս կը յայ­տա­րա­րեմ ձե­զի. ժա­մը պի­տի գայ ու հի­մա ալ է, երբ մե­ռել­նե՛­րը պի­տի լսեն Աս­տու­ծոյ Որ­դիին ձայ­նը. եւ ա­նոնք որ կը լսեն՝ պի­տի ապ­րին։ Ո­րով­հե­տեւ ինչ­պէս Հայ­րը ինքն իր մէջ կեանք ու­նի, այն­պէս ալ Որ­դիին տուաւ՝ որ ինքն իր մէջ կեանք ու­նե­նայ. նաեւ ա­նոր տուաւ դա­տաս­տան կի­րար­կե­լու իշ­խա­նու­թիւն, քա­նի որ ան մար­դու Որ­դին է։ Մի՛ զար­մա­նաք ա­սոր վրայ, ո­րով­հե­տեւ ժա­մը պի­տի գայ՝ երբ բո­լոր գե­րեզ­ման­նե­րու մէջ ե­ղող­նե­րը պի­տի լսեն ա­նոր ձայ­նը, ու դուրս պի­տի գան. ա­նոնք որ բա­րիք գոր­ծեր են՝ կեան­քի յա­րու­թեան հա­մար, եւ ա­նոնք որ չա­րիք գոր­ծեր են՝ դա­տա­պար­տու­թեան յա­րու­թեան հա­մար»։
Հով­հան­նե­սի Ա­վե­տա­րան

Չկա մարդ, որ նն­ջե­ցյալ­ներ չու­նե­նա: Եվ Տի­րոջ այս խոս­տու­մը, թե նն­ջե­ցյալ­նե­րը գե­րեզ­ման­նե­րում լսում են Աստ­ծո Որ­դու ձայ­նը, և որ ա­մենքն էլ պի­տի հա­րու­թյուն առ­նեն, սա­կայն նրանց բա­րիք գոր­ծած մա­սը` կյան­քի հա­րու­թյան հա­մար, իսկ նրանք, որ չար գոր­ծեր են ա­րել` դա­տա­պարտ­վե­լու հա­րու­թյան հա­մար: Կամ ար­դյո՞ք մաս­նա­կի հա­րու­թյուն­ներ չեն այն բո­լոր բժշ­կու­թյուն­նե­րը, որ Տե­րը գոր­ծեց, երբ ի ծնե կույրն սկ­սում է տես­նել, ան­դա­մա­լույ­ծը ոտ­քի ել­նե­լով իր պատ­գա­րակն ինքն է տա­նում տուն, խու­լու­համ­րը խո­սում և լսում է:

Եվ բազ­մա­կի ու բազ­մա­թիվ են այդ փոքր հա­րու­թյուն­նե­րը, որ հույս ու մխի­թա­րու­թյուն ե­ղան տա­ռա­պյալ ժո­ղովր­դի հա­մար և պատ­ճառ շա­տե­րի դար­ձի: Սա­կայն ահ­ռե­լի է, երբ դիակն է ոտ­քի կանգ­նում: Այ­սինքն` Աստ­ծո կամ­քին և խոս­քին են են­թա­կա գե­րեզ­ման­նե­րում ապ­րող­ներն էլ: Եվ այդ բա­նի հա­մար էլ քրիս­տո­նյա­ներս մեր նն­ջե­ցյալ­նե­րին Քրիս­տոս Աստ­ծուն ենք հանձ­նում: Քրիս­տո­սին, որ ե­կավ, բժշ­կեց, լու­սա­վո­րեց, մխի­թա­րեց և հա­րու­թյան սերմ­նա­հա­տի­կը ցա­նեց մարդ­կու­թյան մեջ:

Տերն իր բժշ­կու­թյուն­նե­րով և մե­ռել­նե­րին հա­րու­թյուն տա­լով, ինքն էլ մե­ռել­նե­րի աշ­խար­հից Ա­րա­րիչ Հոր զո­րու­թյամբ հա­րու­թյուն առ­նե­լով Ա­վե­տիս ե­ղավ բա­րիք գոր­ծած­նե­րի հա­մար, որ հույս է նրանց և ու­րա­խու­թյուն ա­պա­գա կյան­քի հա­րու­թյան: Իսկ որ, Ինչ­պես Ա­րա­րիչ Հայ­րը, նույն­պես և նրա Որ­դին կա­րող է հա­րու­թյուն տալ, այդ գի­տենք Սուրբ ա­վե­տա­րա­նից: Վեր­հի­շենք այդ հրա­շա­փառ ու զո­րա­վոր, մխի­թա­րա­կան և հա­վատ ամ­րա­կա­յող հա­րու­թյան դր­վագ­նե­րից, երբ մա­հա­ցած­նե­րը լսում են Աստ­ծո Որ­դու ձայ­նը և կեն­դա­նա­նում են.
«Հետևյալ օ­րը գնում էր մի քա­ղաք, ո­րի ա­նու­նը Նա­յին էր։ Նրա հետ իր ա­շա­կերտ­նե­րից շա­տերն էին, նաև մեծ մի բազ­մու­թյուն։ Երբ ար­դեն քա­ղա­քի դռան մոտ էր, ա­հա՛ մի մե­ռել էին դուրս հա­նում, իր մոր միակ որ­դին էր։ Կինն այ­րի էր, ու քա­ղա­քից մեծ մի բազ­մու­թյուն էր նրան ու­ղեկ­ցում։ Տերն այդ ա­մե­նը տես­նե­լով գթաց կնո­ջը և նրան ա­սաց. «Մի՛ լար»։ ՈՒ մո­տե­նա­լով՝ դի­պավ դա­գա­ղին, կրող­նե­րը կանգ ա­ռան, և ա­սաց. «Ե­րի­տա­սա՛րդ, քեզ եմ ա­սում, ոտ­քի՛ ե­լիր»։ Մե­ռելն ա­հա ե­լավ նս­տեց, և սկ­սեց խո­սել։ Հի­սու­սը նրան տվեց իր մո­րը։ Վա­խը հա­մա­կեց բո­լո­րին, ու Աստ­ված էին փա­ռա­բա­նում, ա­սե­լով. «…Աստ­ված այ­ցե­լեց իր ժո­ղովր­դին» (Ղու­կա­սի Ա­վե­տա­րան)։

Եվ կամ Ղա­զա­րո­սի հա­րու­թյու­նը, որ հա­վա­տա­ցյալ­նե­րիս հա­մար ա­ռանձ­նա­կի սի­րե­լի դր­վագ է, ո­րով­հետև հա­րու­թյուն առ­նո­ղը չորս օր­վա մե­ռել` հառ­նում է հենց գե­րեզ­մա­նից, երբ մար­մինն ար­դեն սկ­սել էր հո­տել։ Հայտ­նի է, որ հա­րու­թյուն ա­ռած Ղա­զա­րո­սը հոգևոր ծա­ռա­յու­թյան ան­ցավ և եր­բեք չծի­ծա­ղեց, ո­րով­հետև ա­հեղ էր նրա հառ­նու­մը, երբ մար­մինն սկ­սել էր հո­տել: Նաև, որ այն կող­մի աշ­խար­հում չորս օր գտն­վե­լով` Աստ­ծո ահ­ռե­լի գոր­ծըն­թաց­նե­րին էր առ­նչ­վել և ա­սես ապ­շան­քի մեջ լի­ներ իր տե­սած­նե­րի պատ­ճա­ռով:
Արդ, ին­չու՞ ենք մե­ռած քրիս­տո­նյա մարդ­կանց նն­ջե­ցյալ ա­սում: Այդ խոսքն իսկ Հի­սու­սի խո­սա­ծի հի­ման վրա է: Երբ Ղա­զա­րո­սը մե­ռավ, Հի­սուսն ա­սաց` նն­ջել է, և այլ դր­վագ­նե­րում էլ, հոգևոր կյան­քի մեջ գտն­վող մե­ռյալ­նե­րի հա­մար` նն­ջել է խոսքն ա­սաց: Այ­սինքն, նրանք կա­րող են կեն­դա­նա­նալ այն ժա­մա­նակ, երբ Աստ­ված նրանց ա­սի` վե՛ր կա­ցեք, ոտ­քի՛ ե­լեք: Ըստ այդմ, բո­լոր քրիս­տո­նյա­նե­րը նն­ջե­ցյալ ան­վան­վե­ցին, քա­նի որ ա­մեն­քին էլ հա­րու­թյուն խոս­տա­ցավ Աստ­ված, վեր­ջին` մի հատ­կա­կան ժա­մա­նա­կում: Իսկ մինչ այդ նրանք եր­կա­րատև ժա­մա­նա­կով քնի մեջ են գտն­վե­լու:

Եվ ուշ, թե շուտ` ա­մենքս էլ նն­ջե­ցյալ ենք դառ­նա­լու կամ նա­յե­լու ենք այդ ուղ­ղու­թյամբ, քա­նի որ մար­դու ա­դա­մա­կան մար­մի­նը, ան­գամ ա­մե­նա­մեծ սր­բե­րի­նը, դա­տա­պարտ­ված է մա­հով ա­պա­կան­ման: Հո­ղից է սե­րում մար­մի­նը և հո­ղին պի­տի դառ­նա: Պո­ղոս ա­ռա­քյալն այս մա­սին խո­սե­լիս ա­սում է. «Մար­մին և ա­րյուն Աստ­ծո թա­գա­վո­րու­թյու­նը չեն կա­րող ժա­ռան­գել, ա­մենքս էլ մեռ­նե­լու ենք, բայց ոչ բո­լորս, ո­րով­հետև վեր­ջին փո­ղի հետ մե­զա­նից ո­մանք ակն­թար­թի մեջ վե­րա­փոխ­վե­լու, հափշ­տակ­վե­լու են»: Խոր­հր­դա­բա­նա­կան և հզոր հայտ­նու­թյուն է այս, որ ա­ռա­վել ար­ժա­նա­վոր­ներն ա­մե­նա­վեր­ջին ժա­մա­նա­կում` ի­րենց մարմ­նով իսկ հափշ­տակ­վե­լու են, գե­րեզ­մա­նի դա­տաս­տա­նի մի­ջով չանց­նե­լով:
Այս մա­սին Ա­վե­տա­րա­նում կար­դում ենք. «Այն ա­տեն ե­թէ եր­կու մար­դիկ ար­տի մը մէջ ըլ­լան, մէ­կը պի­տի առ­նուի եւ միւ­սը մնայ. ու ե­թէ եր­կու կի­ներ ջա­ղաց­քին մէջ ա­ղան, մէ­կը պի­տի առ­նուի եւ միւ­սը մնայ։ ՈՒ­րեմն ար­թո՛ւն կե­ցէք, ո­րով­հե­տեւ չէք գի­տեր թէ ձեր Տէ­րը ո՛ր ժա­մուն պի­տի գայ» (Մատ­թեո­սի Ա­վե­տա­րան):

Ինչ­պես տես­նում ենք, սա ակն­հայտ մարմ­նով եր­կինք հափշ­տակ­վե­լու մա­սին է, որ Պո­ղոս ա­ռա­քյա­լի բա­ցատ­րու­թյամբ, հափշ­տա­կու­թյան պա­հին իսկ մար­մի­նը ձևա­փոխ­վում է, ըստ եր­կն­քի ար­քա­յու­թյու­նում ապ­րե­լու չա­փո­րո­շում­նե­րի: Իսկ ար­թուն մնա­լու Տի­րոջ պատ­վե­րը հոգևոր կյան­քով ապ­րե­լու մա­սին է, ո­րով է մար­դը կյան­քի հա­րու­թյա­նը ար­ժա­նա­նա­լու: Հին կտա­կա­րա­նի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում նման եր­կու հափշ­տա­կում ե­ղավ` մե­կը Ե­նովք Նա­հա­պետն էր, նա «Աստ­ծոն այն­քան հա­ճո իր կյանքն ապ­րեց», որ «Տե­րը նրան մարմ­նով իսկ իր մոտ տա­րավ»: Այ­սօր գիրք կա Ե­նովք Նա­հա­պե­տի ա­նու­նով, աս­վում է, որ եր­բեմն Աստ­ծո կամ­քով նա եր­կիր է այ­ցե­լում և այդ ի­մա­ցու­թյուն­նե­րի, ի­մաս­տու­թյուն­նե­րի և մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի գիրքն իր այ­ցե­լու­թյուն­նե­րից մե­կի ժա­մա­նակ է գրել, թո­ղել երկ­րում: Մյու­սը Ե­ղիա մար­գա­րեն էր, որ հափշ­տակ­վեց եր­կինք, և Ե­ղի­սե մար­գա­րեն` նրա ա­շա­կեր­տը, այդ հափշ­տա­կու­թյու­նը տե­սավ: Սուրբ գր­քում խոս­տում կա, որ Ե­ղիա մար­գա­րեն, որ Մով­սես մար­գա­րեի հետ եր­կիր ի­ջավ և Հի­սու­սի հետ լե­ռան վրա զրու­ցում էին նրա Պայ­ծա­ռա­կերպ­ման օ­րը, կր­կին, վեր­ջին ժա­մա­նա­կում եր­կիր են այ­ցե­լե­լու:

Հով­հան­նե­սի Հայտ­նու­թյան գր­քում պատմ­վում է, որ այս օ­րե­րին իսկ ար­դեն աշ­խար­հում հայտ­նի 666 նշա­նա­կի­րով գա­զա­նը, ան­դունդ­նե­րից ել­նե­լով` սպա­նե­լու է նրանց, սա­կայն ե­րեք օր անց նրանք հա­րու­թյուն են առ­նե­լու և կր­կին ել­նե­լու են եր­կինք: Մեջ­բե­րենք, ո­րով­հետև սուր­բգ­րա­յին խոս­քը ըն­տիր հաց ու գի­նու պես է, որ զո­րակ­ցում է հա­վա­տա­վո­րին. «Եվ նրանց պի­տի տես­նեն բո­լոր ցե­ղերն ու ժո­ղո­վուրդ­նե­րը, և բո­լոր լե­զու­ներն ու ազ­գե­րը, ո­րով­հետև նրանց դիա­կը ըն­կած պի­տի մնա ե­րեք օր, և թույլ չպի­տի տան, որ նրանց ոս­կոր­նե­րը թա­ղեն գե­րեզ­ման­նե­րում։ Եվ երկ­րի վրա բնակ­վող­նե­րը պի­տի ու­րա­խա­նան ու ցն­ծան նրանց մահ­վան վրա, նույ­նիսկ ըն­ծա­ներ և նվեր­ներ պի­տի տա­նեն մի­մյանց, ո­րով­հետև այս եր­կու մար­գա­րե­նե­րը երկ­րի բնա­կիչ­նե­րին պի­տի չար­չա­րեն։
Ե­րե­քու­կես օր հե­տո կեն­դա­նու­թյան հո­գին Աստ­ծուց պի­տի մտ­նի նրանց մեջ և նրանք պի­տի վեր կե­նան կանգ­նեն ի­րենց ոտ­քե­րի վրա։ Եվ ահ ու մեծ եր­կյուղ ըն­կավ բո­լոր նրանց վրա, ով­քեր տե­սան նրանց։ Եվ լսե­ցին մի բարձր ձայն, որ ա­սում էր նրանց. «Վեր ե­լեք, ե­կեք այս­տեղ»։ Եվ նրանք ե­լան եր­կինք՝ ամ­պե­րով, և ի­րենց թշ­նա­մի­նե­րը տե­սան նրանց»։

Սա­կայն մարդ­կու­թյան ստ­վար մա­սը գե­րեզ­մա­նի դա­տաս­տա­նի մի­ջով է անց­նում և անց­նե­լու, քա­նի որ այդ չա­փին ար­ժա­նա­ցավ: Մի դա­տաս­տան, որ քրիս­տո­նյա­նե­րի հա­մար տա­նե­լի է, մխի­թա­րա­կան, ո­րով­հետև նրանք ի­րենց հո­գի­նե­րում հույս ու­նեն, որ­պես կեն­դա­նաց­նող հունդ` Քրիս­տոս ու­նեն Սուրբ Հա­ղոր­դու­թյամբ և Քրիս­տոս Տի­րոջ այս օրհ­նյալ խոստ­մամբ. «Ով որ ու­տի իմ մար­մի­նը և խմի իմ ա­րյու­նը, (հո­գով) մահ չի տես­նի, և ես նրան վեր­ջին օ­րը հա­րու­թյուն պի­տի տամ»:
Սա­կայն հա­վե­լենք, ո­րով­հետև մար­դիկ կան, որ Սուրբ Հա­ղոր­դու­թյուն ըն­դու­նե­լով` եր­կու Տի­րոջ են ծա­ռա­յում, թե բա­րուն և թե չա­րին միա­ժա­մա­նակ: Իսկ Տի­րոջ Խոսքն ա­սում է, որ նրանց բա­րիք գոր­ծած մասն է` կյան­քի հա­րու­թյան հա­մար, իսկ նրանք, որ չար գոր­ծեր են ա­րել` դա­տա­պարտ­վե­լու հա­րու­թյան հա­մար, այ­սինքն, ե­թե ան­գամ Սուրբ Հա­ղոր­դու­թյուն ըն­դու­նած լի­նեն` չար գոր­ծե­րի հա­մար դա­տա­պար­տու­թյան հա­րու­թյուն կա: Այդ կարևոր է հի­շել:

Քրիս­տո­նյա­նե­րի թաղ­ման կարգն իսկ այն բա­նի հա­մար է կոչ­ված, որ Տի­րոջ խոստ­ման բո­լոր ա­վե­տում­նե­րը քա­հա­նա­յի և հոգևոր մեր­ձա­վոր­նե­րի մի­ջո­ցով ի­րենց դե­րը կա­տա­րեն նն­ջե­ցյա­լի մխի­թա­րա­կան վի­ճա­կի մեջ գտն­վե­լու հա­մար: Այ­սինքն` քրիս­տո­նեա­կան կար­գով ճամ­փու դնեն դե­պի հո­գի­նե­րի աշ­խարհ և հոգևոր մեծ տո­նե­րին հա­ջոր­դող մե­ռե­լոց­նե­րին, տո­նի խոր­հր­դին մաս­նա­կից դարձ­նեն նն­ջե­ցյա­լի հո­գուն: Եվ հե­տո կան բա­զում հե­նա­րան ի­մաս­տու­թյուն­ներ, ո­րոն­ցով քրիս­տո­նյա նն­ջե­ցյալ­նե­րի վի­ճա­կը դարձ­վում է բա­րի վախ­ճա­նա­կան և աստ­վա­ծա­հա­ճո: Օ­րի­նակ, այդ­պի­սի ի­մաստ­նու­թյան հնուց ա­վանդ­ված հե­նա­րան է նն­ջե­ցյալ­նե­րի հո­գի­նե­րի հան­գս­տու­թյան հա­մար աղ­քատ­նե­րին, որ­բե­րին և տնանկ­նե­րին ո­ղոր­մու­թյուն բա­ժա­նե­լը, ըստ Տի­րոջ այն խոս­քի, թե. «Ե­րա­նի ո­ղոր­մած­նե­րին, ո­րով­հետև նրանք ո­ղոր­մու­թյուն պի­տի գտ­նեն»:

Մեր մե­ծե­րից, օ­րի­նակ, Անդ­րա­նիկ Զո­րա­վա­րը, քրիս­տո­նեա­կան իր վար­քով նա­խախ­նա­մու­թյա­նը խո­նարհ լի­նե­լու բա­զում կեն­դա­նի դա­սեր ու­նի. «Երբ կի­նը` Վե­րո­նի­քան, մա­հա­ցավ, դրամ ու­ղար­կեց և պատ­վեր, որ կնոջ գե­րեզ­մա­նա­քա­րի վրա իր ա­նունն էլ գր­վի: Այդ­պես էլ ար­վեց: Սպի­տակ մար­մա­րին փո­րագր­վեց. «Անդ­րա­նիկ եւ Վե­րո­նի­քա Օ­զա­նյան­ներ»: Իսկ թե նն­ջե­ցյալ­նե­րի ե­կե­ղե­ցա­կան կար­գը ինչ­պի­սի հա­վա­տար­մու­թյամբ էր պա­հում, այդ մա­սին տե­ղե­կա­նում ենք Ազ­նիվ Թաշ­ճյա­նի հու­շե­րից. «Անդ­րա­նի­կը իր նա­մակ­նե­րով մեզ թե­լադ­րում էր, հա­մա­ձայն ե­կե­ղե­ցա­կան օ­րենք­նե­րի, գե­րեզ­ման­նե­րի վրա ա­նընդ­հատ խունկ ծխեինք, մո­մը միշտ վառ պա­հեինք և ծա­ղիկ­նե­րը թար­մաց­նեինք: Իսկ տո­նա­կան օ­րե­րին ե­կե­ղե­ցում հո­գե­հան­գիստ կա­տա­րեինք Օ­զա­նյան­նե­րի բո­լոր նն­ջե­ցյալ­նե­րի և Վե­րո­նի­քա­յի հո­գու և ոս­կոր­նե­րի հան­գս­տու­թյան հա­մար: Եվ միշտ հո­գու հաց էինք տա­լիս, ո­րով­հետև Անդ­րա­նի­կը իր նա­մակ­նե­րով այդ­պես էր թե­լադ­րում»: Շա­տերս ենք պն­դում, թե սի­րում ենք մեր մե­ծե­րին: Սա­կայն ճշ­մա­րիտ սե­րը մի՞­թե նրանց բա­րի վար­քե­րը կյան­քով ըն­դօ­րի­նա­կե­լը չէ: Ի­րա՛վ, որ ըն­դօ­րի­նա­կելն է: Նույն բա­նե­րը մենք ևս ա­նենք մեր հոգևոր մեր­ձա­վոր­նե­րի հա­մար» («Հա­վա­տի է­ջեր Զո­րա­վար Անդ­րա­նի­կի կյան­քից»):

Գի­տա­կից մարդ­կու­թյա­նը հայտ­նի է, որ թաղ­վե­ցին, բայց մարմ­նի ա­պա­կա­նում չտե­սան Աստ­ծո Որ­դին` Հի­սու­սը, և նրա մայր Մա­րիա­մը: Նրանց մար­մի­նը հո­ղի չվե­րած­վեց, ինչ­պես Աստ­ված սահ­մա­նել է ա­դա­մա­կան մար­դու հա­մար: Իր մահ­վան եր­րորդ օ­րը Հի­սու­սը Ա­րա­րիչ Հոր լու­սա­վոր զո­րու­թյամբ հառ­նեց մե­ռել­նե­րի աշ­խար­հից` հույ­սի ճամ­փա բա­ցե­լով մի­լիո­նա­վոր հա­վա­տա­ցյալ­նե­րի: Իսկ Աստ­վա­ծա­մո­րը Հի­սուսն ին­քը հա­րու­թյուն տվեց, ինչ­պես խոս­տա­ցել էր: Եվ Տի­րա­մոր մահ­վան եր­րորդ օ­րը գե­րեզ­մա­նը բա­ցե­ցին, որ թա­ղու­մից ոչ պա­տա­հա­կա­նո­րեն ու­շա­ցած Բար­դու­ղի­մեոս Հա­յոց ա­ռա­քյա­լը ևս հրա­ժեշտ տար, սա­կայն գե­րեզ­մա­նը դա­տարկ գտան: Եվ հայտ­նի է, որ ա­ռա­քյա­լը Աստ­ծո կամ­քով թա­ղու­մից ու­շա­ցավ, որ­պես­զի Տի­րա­մոր` մարդ­կու­թյան մեջ մե­ծա­գույն սր­բի Հա­րու­թյու­նը հայտ­նի լի­ներ ողջ աշ­խար­հին:
Հա­վա­տա­ցյալ մար­դուն վե­հաց­նում է փրկ­չի հա­րու­թյան նա­խախ­նա­մա­կան ի­րա­կա­նու­թյու­նը` ոչ միայն Ա­վե­տա­րա­նի գր­ված­քով, այլև մեր Տի­րոջ դիակ­տա­վի ու­սում­նա­սի­րու­թյամբ էլ: Հայտ­նի է, որ Քրիս­տո­սի հա­րու­թյու­նից հե­տո նրա դիակ­տա­վը մնաց, որ և դար­ձավ գիտ­նա­կան­նե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ա­ռար­կան: Ա­ռան­ձին ինս­տի­տուտ բաց­վեց կտա­վը քն­նե­լու սար­քա­վո­րում­նե­րով: Գր­քեր, հոդ­ված­ներ տպագր­վե­ցին քն­նու­թյան ար­դյունք­նե­րի մա­սին: ԽՍՀՄ-ի տա­րի­նե­րին մեր Մա­տե­նա­դա­րա­նի գրա­դա­րա­նում հա­յե­րեն նման մի ու­սում­նա­սի­րու­թյուն-գիրք կար, որ Խա­չիկ Ստամ­բոլ­ցյա­նի օգ­նու­թյամբ բազ­մաց­վում ու տա­րած­վում էր հա­վա­տա­ցող մտա­վո­րա­կան­նե­րիս մեջ: Սա­կայն այ­սօր, փա՜ռք Աստ­ծո, ին­տեր­նե­տի շնոր­հիվ, յու­րա­քան­չյուրն էլ կա­րող է Փրկ­չի դիակ­տա­վի նկար­ներն ու­նե­նալ: Դիակ­տա­վը հայտ­նի է Թու­րի­նյան վար­շա­մակ ա­նու­նով, ո­րով­հետև պահ­վում է Թու­րի­նում: ՈՒ­շագ­րավն այն է, որ դիակ­տա­վին թե դեմ­քի և թե մեջ­քի կող­մից ամ­բողջ հա­սա­կով Փրկ­չի նկարն է:

Ահ­ռե­լի այն լույ­սը, որ Ա­րա­րիչ Հո­րից ի­ջել և կտա­վով ծածկ­ված Փրկ­չին Հա­րու­թյուն է տվել, բնա­կան լու­սան­կար­չու­թյան դեր է խա­ղա­ցել և այդ­պես է ողջ մար­մի­նը որ­պես լու­սան­կար տպ­վել կտա­վին: Նկա­րի դի­մա­յին մա­սը վեհ ու ա­ռինք­նող իր տես­քով միան­գա­մից գրա­վում է քեզ ու մղում եր­կյու­ղա­ծու­թյան, սի­րո և խո­նար­հու­թյան: Մեր գրող­նե­րից մե­կը նկա­րին նա­յեց ու հա­վա­տաց, որ Փրկ­չինն է: Հե­տո մի սքան­չե­լի պահ վկա­յեց ու ա­սաց. «Այն­պես ե­ղավ, որ գի­շե­րով պի­տի գե­րեզ­մա­նո­ցի մի­ջով անց­նեի, ան­սո­վոր վախ ու սար­սուռ բռ­նեց ինձ, բայց հան­կարծ մթան մեջ լույս ու ջեր­մու­թյամբ երևաց Փրկ­չի դիակ­տա­վի նկա­րի դի­մա­յին մա­սը, ա­սես ա­սում էր` Տերն եմ, ես քեզ հետ եմ, մի վա­խե­ցիր, ներսս խա­ղա­ղու­թյուն ու սեր լց­վե­ցին, և ես հան­գիստ ան­ցա գե­րեզ­մա­նո­ցի մի­ջով: Երբ ար­դեն ան­ցա` նկա­րի տե­սի­լը ան­հետ ե­ղավ»:
Սար­կա­վագ ըն­կեր­նե­րիցս մե­կին, որ այ­սօր հարգ­ված մի քա­հա­նա է, երբ նկա­րը տվե­ցի, ա­սաց՝ է՜, ես հա­վա­տամ, բայց ի՞նչ կերպ կա­րող ես ա­պա­ցու­ցել, որ Փրկ­չի դիակ­տա­վի նկարն է: Ա­սա­ցի` եր­կու կերպ. մեկ, որ կա­րե­լի է նկա­րը դի­տե­լուց բա­ցի կար­դալ դիակ­տա­վի ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րը, մյու­սը, որ Սուրբ Հո­գին կա­րող է վկա­յել: Սուրբ Հո­գին ու­նե­ցող յու­րա­քան­չյուր հա­վա­տա­ցյալ նկա­րը ա­ռա­ջին ան­գամ տես­նե­լով էլ, պի­տի ճա­նա­չի և ա­ռանց որևէ մե­կի վկա­յու­թյան հաս­տա­տի, որ Քրիս­տոսն է նկա­րում: Եվ երբ նրա կնո­ջը դիակ­տա­վի նկա­րը ցույց տվե­ցինք, որ գր­քից ու գրա­կա­նու­թյու­նից, մշա­կույ­թից բա­վա­կան հե­ռու և միա­միտ անձ­նա­վո­րու­թյուն էր, նկարն էլ երբևէ չէր տե­սել, խիստ եր­կյու­ղա­ծու­թյան մեջ ըն­կավ, ա­պա վախ և ու­րա­խու­թյուն խառ­նած, վս­տա­հո­րեն ա­սաց.
-Սա Աստ­ծո նկարն է` մեր Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սի:
Նն­ջե­ցյալ­նե­րի մա­սին ինչ գի­տենք, մեծ մա­սամբ ըստ հաս­տատ­ված ա­վան­դու­թյուն­նե­րի գի­տենք: Նաև բազ­մա­թիվ վկա­յու­թյուն­նե­րից, ո­րոն­ցից պի­տի ընտ­րենք ա­մե­նաանվ­նասն ու օգ­տա­կա­րը: Խոսքս քրիս­տո­նեա­կան ա­վանդ­նե­րի մա­սին է, քա­նի որ նն­ջե­ցյալ­նե­րի հա­մար Ա­վե­տա­րա­նը ա­մե­նա­գե­րա­կան է, ո­րով­հետև ոչ մի կրոն զո­րա­վոր այն խոս­տու­մը չու­նի, որ մա­հից այն կող­մում ՏԵՐ կկանգ­նի իր նն­ջե­ցյա­լին ա­մե­նաա­պա­հով, գե­րա­կա չա­փով, քան Քրիս­տո­սի խոս­տու­մը, որ ա­սաց. «ՈՒր ես եմ գտն­վում, իմ ծա­ռան այն­տեղ պի­տի լի­նի»: Ան­թիվ են այն վկա­յու­թյուն­նե­րը, որ Տերն իր խոստ­ման Տերն է: Այդ բա­նի հա­մար, որ­պես­զի նն­ջե­ցյալ­նե­րի խն­դիր­ներն ա­վե­լի լավ հաս­կա­նանք, հար­ցին մո­տե­նում ենք Քրիս­տո­սի մահ­վան և Հա­րու­թյան օ­րե­րի վի­ճա­կագ­րու­թյամբ:

Մեկ այլ պատ­ճառ էլ կա, որ այդ­պես վար­վենք, այն, որ մինչև Քրիս­տո­սի մի­ջո­ցով Աստ­ծո խոստ­ման նո­րո­գու­մը, այ­սինքն, մինչև Ա­վե­տա­րա­նի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը, Ա­դա­մից սկ­սած բո­լոր ար­դար նն­ջե­ցյալ­ներն ան­գամ դժոխք էին իջ­նում, ան­գամ մար­գա­րե­նե­րը: Նրանք դժոխ­քից ե­լան Քրիս­տո­սի սուրբ հա­րու­թյան զո­րու­թյամբ. «Եւ ա­հա՛ տա­ճա­րին վա­րա­գոյ­րը եր­կու­քի պատ­ռե­ցաւ՝ վե­րէն վար, եր­կի­րը շար­ժե­ցաւ, ժայ­ռե­րը ճեղ­քուե­ցան, գե­րեզ­ման­նե­րը բա­ցուե­ցան, ու շատ մը սուրբ նն­ջե­ցեալ­նե­րու մար­մին­ներ յա­րու­թիւն ա­ռին. եւ գե­րեզ­ման­նե­րէն ե­լան ա­նոր յա­րու­թե­նէն ետք, մտան սուրբ քա­ղա­քը ու ե­րեւ­ցան շա­տե­րու» (Մատ­թեո­սի Ա­վե­տա­րան)։
Սուրբ նն­ջե­ցյալ­նե­րի մար­մին­ներ հա­րու­թյուն ա­ռան և Նրա Հա­րու­թյու­նից հե­տո գե­րեզ­ման­նե­րից ե­լան, մտան սուրբ քա­ղա­քը և շա­տե­րին երևա­ցին: Այ­սինքն` Քրիս­տո­սը Հա­մա­տիե­զե­րա­կան երևույթ է, ում թա­գա­վո­րու­թյու­նը տա­րած­վում է ա­մե­նուր և, բնա­կա­նա­բար, գե­րեզ­ման­նե­րի վրա էլ, ճշ­մա­րիտ Աստ­վա­ծա­պաշտ­նե­րին կա­րող լի­նե­լով մարմ­նով էլ կեն­դա­նաց­նել, երբ կա­մե­նա, բայց նախ և ա­ռաջ այս աշ­խար­հում Նա փնտ­րում է յու­րա­քան­չյու­րիս վե­րա­դար­ձի խո­նար­հումն Իր առջև և Ի­րե­նով` Ա­րա­րիչ Հոր առջև:

Քրիս­տո­նյա ե­կե­ղե­ցա­կան կար­գով թաղ­ման ժա­մա­նակ կա­նայք հրա­ժեշտ տա­լով նն­ջե­ցյա­լին` հե­ռա­նում են: Թաղ­մա­նը չեն մաս­նակ­ցում: Նման կարգ է դր­վել այն դեպ­քե­րի հա­մար, երբ կա­նայք ծայ­րա­հեղ վե­րա­բեր­մունք են ցու­ցա­բե­րում ի­րենց հու­սա­հա­տու­թյամբ, որ քրիս­տո­նեա­կան չէ, և երբևէ վա­յել չէ քրիս­տո­նյա կնո­ջը և վնաս է նաև նն­ջե­ցյա­լի հո­գուն, որ լսում է նման ծայ­րա­հեղ, ան­հույս դրսևո­րում­ներ, ո­րոնք տգի­տու­թյան պատ­ճառ­նե­րից են ծա­գում: Սա­կայն երբ մեր­ձա­վոր կա­նայք հա­սու քրիս­տո­նյա­ներ են, կա­րող են կող­քի կանգ­նած թաղ­մա­նը ներ­կա լի­նել: Ա­վե­տա­րա­նում այդ­պես իսկ է: Հի­սու­սի թաղ­ման ժա­մա­նակ, Մատ­թեոս Ա­վե­տա­րա­նի­չը գրում է. «Այն­տեղ էին Մա­րիամ Մագ­դա­ղի­նա­ցին և մյուս Մա­րիա­մը, նրանք նս­տած էին գե­րեզ­մա­նի դի­մաց»: Մար­կո­սի Ա­վե­տա­րա­նի հա­վե­լու­մից տե­ղե­կա­նում ենք, որ «մյուս Մա­րիա­մը» Տի­րա­մայ­րը չէր, այլ «Հա­կո­բո­սի և Հով­սե­փի մայր» Մա­րիամն էր: Այ­սինքն` ա­մե­նա­մեր­ձա­վոր Աստ­վա­ծա­մո­րը թա­ղու­մին չթո­ղե­ցին մաս­նակ­ցել, որ մեր Տի­րոջ և իր Որ­դու մա­հը մարդ­կայ­նո­րեն ա­վե­լի ծանր չտա­ներ: Մի վար­մունք, որ մար­դա­սի­րա­կան դրսևո­րում է` նն­ջե­ցյա­լի ա­մե­նա­մեր­ձա­վոր կա­նանց այդ պա­հին հե­ռու պա­հե­լով:

Թա­ղու­մը ի­րա­կա­նաց­նում են այ­րե­րը` քա­հա­նա­յի ղե­կա­վա­րու­թյամբ, որ նն­ջե­ցյա­լի հա­մար ա­մեն­քի ա­նու­նից ա­ղոթք­նե­րով, քա­րոզ­նե­րով ու շա­րա­կան­նե­րով հո­գուն հանձ­նում է Քրիս­տոս Աստ­ծո հո­վա­նուն: Եվ հա­ջորդ ա­ռա­վո­տյան կա­նայք են գե­րեզ­մա­նոց գնում, ա­սես ի­րենց մեղմ ու նե­րող, սի­րա­ռատ ներ­կա­յու­թյամբ, խունկ ծխե­լով և ա­ղոթ­քով, հոգևոր եր­գե­ցո­ղու­թյամբ` մխի­թա­րա­կից լի­նե­լու նն­ջա­ծի հո­գուն: Եվ մայ­րե­րի, քույ­րե­րի, դուստ­րե­րի պահքն ու ա­ղոթ­քը, ար­տա­սու­քը (ար­տա­սու­քը ա­ռանց ծայ­րա­հե­ղու­թյան) Աստ­ծուց չեն ան­տես­վում:
Թաղ­ման հա­ջորդ ա­ռա­վո­տյան կա­նանց այ­ցե­լու­թյու­նը գե­րեզ­ման նույն­պես ըստ Ա­վե­տա­րա­նի է, երբ կա­նայք այ­ցե­լե­ցին Հի­սու­սի գե­րեզ­մա­նը օծ­ման յուղ տա­նե­լով և խունկ: Ըստ այդմ, կա­րե­լի է մե­զա­նում մյու­ռո­նա­ջուր տա­նել, հողն այդ­պես օրհ­նել, խունկ ծխել և ա­ղո­թել, լավ է` հոգևո­րա­կա­նի ա­ռաջ­նոր­դու­թյամբ:

Մաք­սիմ ՈՍ­ԿԱ­ՆՅԱՆ
«Նն­ջե­ցյալ­նե­րը» ան­տիպ գր­քույ­կից

Մեկնաբանություններ