Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Խորհրդածություններ Հայոց Ցեղասպանության 105-րդ տարելիցի կապակցությամբ

Խորհրդածություններ Հայոց Ցեղասպանության 105-րդ տարելիցի կապակցությամբ

Խորհրդածություններ Հայոց Ցեղասպանության 105-րդ տարելիցի կապակցությամբ
21.04.2020 | 00:09

Մի օր կի­րա­կա­նա­նա հա­մայն ազն­վա­ր­յուն հա­յութ­յան մե­ծա­գույն ե­րա­զան­քը, և այդ գոր­ծում ի­րենց ա­նու­րա­նա­լի ներդ­րումն ու­նեն ու դեռ կու­նե­նան, Ա­րամ­նե­րը, Նա­թա­լի­նե­րը, Յա­նի­կ­յան­նե­րը, մե­րօ­ր­յա և գա­լիք հե­րոս­ներ

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թյան զո­հե­րի հի­շա­տա­կի ո­գե­կոչ­ման ապ­րի­լյան օ­րե­րին ա­կա­մա­յից կենտ­րո­նա­նում ես նաև այդ ա­ներևա­կա­յե­լի ող­բեր­գու­թյանն առ­նչ­վող բազ­մա­թիվ ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի վրա, ո­րոնց վի­ճակ­վեց ա­կա­նա­տես և մաս­նա­կից լի­նել իմ սերն­դա­կից­նե­րից շա­տե­րին: Մեր մտա­վո­րա­կան­նե­րի մի ող­ջա­միտ և բա­նի­մաց հատ­ված շա­րու­նա­կա­բար, իսկ 1950-ա­կան­նե­րի վեր­ջե­րից, հետս­տա­լի­նյան հա­լոց­քի ըն­ձե­ռած հա­րա­բե­րա­կան ա­զա­տու­թյուն­նե­րի մեկ­նար­կից ի վեր, ա­վե­լի փու­թա­ջա­նո­րեն ձեռ­նա­մուխ ե­ղավ ժո­ղովր­դին այդ պատ­մա­կան փաս­տե­րի մա­սին ի­րա­զե­կե­լուն։ Հա­ճախ վտան­գե­լով ի­րեն, քա­նի որ նրանց գոր­ծու­նեու­թյու­նը հա­կադր­վում էր խոր­հր­դա­յին պե­տու­թյան հրամց­րած կեղծ տե­ղե­կատ­վու­թյանն ու զեղ­ծա­րա­րու­թյուն­նե­րին, ինչ­պես նաև ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյունն ու մտա­ծո­ղու­թյու­նը ժխ­տող և այդ իղ­ձե­րը նսե­մաց­նող զր­պար­տիչ­նե­րի դիր­քո­րոշ­մա­նը, ո­րոնք ի­րենց հռ­չա­կել էին բոլշևիզ­մի ջա­հա­կիր­ներ և ա­ռի­թը բաց չէին թող­նում «նա­ցիո­նա­լիստ­նե­րի» հաս­ցեին թույն ու լու­տանք ներ­կա­յաց­նե­լու ՍՄԿԿ կենտ­կոմ, ո­րին հա­ջոր­դում էր «քա­ղա­քա­կա­նա­պես ան­բա­րե­հույս» տար­րե­րի նկատ­մամբ հա­մա­պա­տաս­խան պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի կի­րա­ռու­մը: Բայց սա մեկ այլ խո­սակ­ցու­թյան թե­մա է, ինչ­պես, 1965 թվա­կա­նի բո­ղո­քի ցույ­ցի կազ­մա­կեր­պու­մը, 1967 թվա­կա­նին խոր­հր­դա­յին տա­րած­քում ա­ռա­ջին ան­գամ ՈՒ­ջան գյու­ղում Անդ­րա­նիկ զո­րա­վա­րի ար­ձա­նի բա­ցու­մը, Ցե­ղաս­պա­նու­թյան հու­շա­հա­մա­լի­րի կա­ռու­ցու­մը Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի բար­ձուն­քին և այլն: Կարճ ա­սած, մի խումբ նվի­րյալ­ներ հա­մար­ձա­կո­րեն մար­տն­չում էին հա­նուն ար­դա­րու­թյան և ճշ­մար­տու­թյան, ո­րոնց հա­մար ազ­գա­յին հե­րոս­նե­րի և գոր­ծիչ­նե­րի ա­նուն­նե­րը բարձ­րա­ձայ­նելն ան­գամ, մեղմ ա­սած, ան­հա­ճո էր հա­մա­պա­տաս­խան կա­ռույց­նե­րին: Ա­ռողջ մտա­վո­րա­կա­նու­թյան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյունն էր պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մա­սին հան­րու­թյա­նը ճշ­մա­րիտ ի­րա­զե­կե­լը, Մեծ ե­ղեռ­նի 50-ա­մյա­կին նվիր­ված հի­շա­տա­կու­թյան և խն­կար­կու­մի ա­րա­րո­ղու­թյուն­նե­րի նա­խա­պատ­րաս­տու­մը:
1961 թվա­կա­նին Շա­հան Նա­թա­լին այ­ցե­լում է Խոր­հր­դա­յին Հա­յաս­տան՝ խամ­րող ձայ­նը բու­ժե­լու նպա­տա­կով: Նրան մեծ ու­րա­խու­թյուն և հո­գե­կան բա­վա­րա­րու­թյուն է պարգևում Հա­յաս­տա­նի վի­ճա­կը, նրա բար­գա­վա­ճու­մը… Ա­մու­սինս՝ գրող Մկր­տիչ Սարգ­սյա­նը, այդ ժա­մա­նակ «Գրա­կան թեր­թի» գլ­խա­վոր խմ­բա­գիրն էր: Թեր­թի մե­քե­նագ­րու­հի Վար­սիկն իր տա­նը հյու­րըն­կա­լում է Շա­հան Նա­թա­լիին, ո­րը նրա քե­ռին էր, և հյու­րա­սի­րու­թյա­նը հրա­վի­րում նաև ա­մուս­նուս: Մկր­տի­չի և Նա­թա­լիի միջև ծա­վալ­վել է ու­շագ­րավ և հե­տաքր­քիր զրույց «Նե­մե­սիս» գոր­ծո­ղու­թյան և նրա դե­րա­կա­տար­նե­րի մա­սին, նաև Ցե­ղաս­պա­նու­թյան 50-ա­մյա­կին ըն­դա­ռաջ հրա­տա­րակ­վող գի­տա­կան և գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյան հրա­տա­րակ­ման շուրջ, ո­րին ակ­տի­վո­րեն ձեռ­նա­մուխ ե­ղավ Հայ­պետհ­րա­տը, երբ ա­մու­սինս նշա­նակ­վեց հրա­տա­րակ­չու­թյան գլ­խա­վոր խմ­բա­գիր, զրու­ցա­կից­նե­րը շո­շա­փել են գրա­կան-գե­ղար­վես­տա­կան խն­դիր­ներ, հատ­կա­պես սփյուռ­քա­հայ գրա­կա­նու­թյանն առ­նչ­վող հար­ցեր և այլն:
Խար­բեր­դի Հյու­սե­նիկ գյու­ղում բնակ­վող ըն­տա­նի­քը, որ­տեղ ծն­վել է Շա­հան Նա­թա­լին, բաղ­կա­ցած է ե­ղել յոթ հո­գուց՝ հայ­րը, մայ­րը, չորս քույ­րե­րը և ին­քը՝ ըն­տա­նի­քի ա­մե­նակ­րտ­սեր ան­դամ Հա­կոբ Տեր-Հա­կո­բյա­նը: Նա տա­կա­վին տա­սը տա­րե­կան էր, երբ տե­ղի են ու­նե­նում ա­վե­լի քան 300 000 ան­մեղ հա­յե­րի կյանք խլած Հա­մի­դյան ջար­դե­րը, ո­րին զոհ են գնում նաև Հա­կո­բի հայ­րը, մո­րեղ­բայ­րը և բազ­մա­թիվ ազ­գա­կան­ներ: Ե­ռօ­րյա թա­փա­ռում­նե­րից հե­տո գյուղ վե­րա­դառ­նա­լով` Հա­կո­բը գտ­նում է մո­րը հոր դիա­կի վրա ող­բա­լիս: Մոր հետ, մեծ դժ­վա­րու­թյամբ, նրանք հո­ղին են հանձ­նում հոր դիա­կը։
Հա­ջոր­դում են 1909 թվա­կա­նի Ա­դա­նա­յի կո­տո­րա­ծը, 1915-1918 թթ Մեծ ե­ղեռ­նի ող­բեր­գու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք ե­րի­տա­սարդ Հա­կո­բի մեջ ծնում են վրի­ժա­ռու­թյան գա­ղա­փա­րը: Նա մաս­նակ­ցում է 1919-ին հրա­վիր­ված ՀՅԴ 9-րդ ընդ­հա­նուր ժո­ղո­վին, որ­տեղ, չնա­յած տա­րա­կար­ծու­թյուն­նե­րին, Ե­ղեռ­նի գլ­խա­վոր պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րից վրեժ լու­ծե­լու ո­րո­շում է ըն­դուն­վում: Հան­ցա­գործ­նե­րի մեծ մա­սին հա­ջող­վել էր խու­սա­փել Պոլ­սի ռազ­մա­կան դա­տա­րա­նի վճ­ռից՝ փա­խուս­տի դի­մե­լով տար­բեր եր­կր­ներ: Ցե­ղաս­պա­նու­թյան կազ­մա­կեր­պիչ ե­րիտ­թուրք պա­րագ­լուխ­նե­րի և այն ի­րա­կա­նաց­նող հիմ­նա­կան դե­րա­կա­տար­նե­րի շար­քե­րում առ­կա էին նաև հա­յազ­գի դա­վա­ճան­ներ: Սրանց նկատ­մամբ ար­դար դա­տաս­տա­նի և հա­տուց­ման գա­ղա­փա­րը տա­րած­վում էր հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­ներն ի­րա­կա­նաց­րած շուրջ 650 հո­գու վրա, ո­րոն­ցից 41 գլ­խա­վոր հան­ցա­գործ­նե­րի վե­րա­բե­րյալ կա­յաց­վում է հա­մա­պա­տաս­խան ո­րո­շում, ո­րը հե­տա­գա­յում ի­րա­կա­նաց­րին ար­դա­րու­թյան մար­տիկ­նե­րը: Ար­դար հա­տուց­ման գոր­ծո­ղու­թյու­նը կրում էր հին հու­նա­կան դի­ցա­բա­նու­թյան վրեժխ­նդ­րու­թյան, հա­տուց­ման և ար­դա­րու­թյան Նե­մե­սիս աստ­ծո ա­նու­նը: Գոր­ծո­ղու­թյան օ­պե­րա­տիվ ղե­կա­վա­րումն ու նյու­թա­կան ա­պա­հո­վու­մը ստանձ­նե­ցին Շա­հան Նա­թա­լին և Գրի­գոր Մեր­ջա­նո­վը: Նրանք վճ­ռա­կան էին, մեկ և կես մի­լիո­նից ա­վե­լի հայ զո­հե­րի վրե­ժը պետք է լուծ­վեր… Խո­րա­մուխ չլի­նե­լով զա­նա­զան փաս­տե­րի, հի­շեց­նեմ, որ Սո­ղո­մոն Թեհ­լի­րյա­նը Բեռ­լի­նում գն­դա­կա­հա­րեց Մեհ­մեդ Թա­լեաթ փա­շա­յին։ Պոլ­սում՝ Մի­սաք Թոր­լա­քյա­նը ոչն­չաց­րեց Ադր­բե­ջա­նի ներ­քին գոր­ծոց նախ­կին նա­խա­րար Բեհ­բութ խան Ջի­վան­շի­րին, ո­րը Ադր­բե­ջա­նի մի շարք բնա­կա­վայ­րե­րում հա­յու­թյան սպան­դի կազ­մա­կեր­պիչն էր։ Ար­շա­վիր Շի­րա­կյա­նը սպա­նեց Թուր­քիա­յի նախ­կին վար­չա­պետ Սա­յիդ Հա­լի­մին, ա­պա՝ Ա­րամ Եր­կա­նյա­նի հետ՝ Բե­հաէդ­դին Շա­քի­րին և Ջե­մալ Ազ­մի­րին։ Ար­տա­շես Գևոր­գյա­նը և Պետ­րոս Տեր-Պո­ղո­սյա­նը՝ Թուր­քիա­յի ռազ­մա­կան նա­խա­րար Ջե­մալ փա­շա­յին և այլն: Սրանք պարզ վրի­ժա­ռու­թյան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ չէին, այլ ճշ­մար­տու­թյու­նը աշ­խար­հին հայտ­նե­լու ճի­գեր: Եվ պա­տա­հա­կան չէ, որ Նա­թա­լին Թեհ­լի­րյա­նին հրա­հան­գում է. «… Կը պայ­թեց­նես գան­կը թիվ մեկ ազ­գաս­պա­նին և չես փոր­ձեր փախ­չիլ. կը կանգ­նիս տեղդ, ոտքդ սա­տա­կին վրա ու կհան­ձն­վիս ոս­տի­կան­նե­րուն, ո­րոնք կու գան ու կը ձեր­բա­կա­լեն քեզ»: Նպա­տակն էր նաև Ցե­ղաս­պա­նու­թյան պա­րագ­լուխ­նե­րի սպա­նու­թյուն­նե­րը դարձ­նել քա­ղա­քա­կան զենք, ի­րա­կան փաս­տե­րի բա­ցա­հայտ­ման և Հայ Դա­տի հա­մաշ­խար­հայ­նաց­ման մի­ջոց, ո­րը մա­սամբ հա­ջող­վեց: Պոլ­սի Բրի­տա­նա­կան ռազ­մա­կան դա­տա­րա­նում Մի­սաք Թոր­լա­քյա­նի դա­տա­վա­րու­թյու­նը ևս վե­րած­վեց Հա­յոց ե­ղեռ­նի զար­հու­րե­լի ման­րա­մաս­ներ ի հայտ բե­րե­լուն և հրա­պա­րա­կայ­նաց­նե­լուն:
Ցան­կա­նում եմ անդ­րա­դառ­նալ, ըստ իս, կարևոր ի­րո­ղու­թյան, ո­րը հա­վա­նա­բար շա­տե­րը չգի­տեն: Նկա­տի ու­նեմ Շա­հան Նա­թա­լիի գրա­կան-ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կյան­քը: Նա ու­նե­ցել է բա­վա­կան ինք­նա­տիպ և տա­ղան­դա­վոր գրիչ և իր գրա­կան հե­տաք­րք­րու­թյուն­ներն ար­տա­հայ­տել չա­փա­ծո և ար­ձակ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րում, դրա­մա­նե­րում և հու­շագ­րու­թյուն­նե­րում ՝ հե­ղի­նա­կե­լով շուրջ մեկ և կես տաս­նյակ ա­նուն գիրք: Ո­րոշ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի տակ նա ստո­րագ­րել է Նե­մե­սիս գրա­կան կեղ­ծան­վամբ: Շա­հա­նը՝ Պոլ­սո Պեր­պե­րյան վար­ժա­րա­նում նրա սի­րե­լի ու­սուց­չի ա­նունն է: Կար­ծում եմ, որ «Նե­մե­սի­սի» գոր­ծու­նեու­թյու­նը նա ի­րա­կա­նաց­րել է նաև իր մշա­կու­թա­յին հոգևոր էու­թյան հրա­մա­յա­կա­նով, ո­րի բո­վան­դա­կու­թյու­նը լե­ցուն է մար­դա­սի­րու­թյամբ, չարն ու մար­դա­տյա­ցու­թյու­նը վա­նե­լու, ար­դա­րու­թյուն հաս­տա­տե­լու, վայ­րա­գու­թյան և բար­բա­րո­սու­թյան դրսևո­րում­նե­րը կան­խե­լու և պատ­ժե­լու, կյան­քը գե­ղեց­կաց­նե­լու և կա­տա­րե­լա­գոր­ծե­լու գի­տակ­ցա­կան ձգ­տու­մով, ո­րը բնո­րոշ է գե­ղա­գի­տու­թյամբ պա­րուր­ված, ա­նանձ­նա­կա­նու­թյան հո­գե­բա­նու­թյամբ և աշ­խար­հըն­կալ­ման լից­քե­րով տո­գոր­ված բարձր մտա­վո­րա­կա­նին: Երևի թե այս հան­գա­ման­քը ևս կարևոր դե­րա­կա­տա­րու­թյուն է ու­նե­ցել հա­նուն ար­դա­րու­թյան և վասն հայ­րե­նաց նվի­րա­բեր­ված նրա կյան­քում:
Նա հա­մոզ­ված էր, որ մեր ա­ղետ­նե­րի մեջ մենք մեղ­քեր ու­նենք, և դա, ա­ռա­ջին հեր­թին, թուր­քի էու­թյու­նը չճա­նա­չե­լու, նրան ճիշտ չգ­նա­հա­տե­լու պատ­ճա­ռով է: Թուր­քը տգետ, հա­յը խե­լա­ցի է, թուր­քը վայ­րե­նի, հա­յը կիրթ է, թուր­քը աղ­քատ, հա­յը հա­րուստ է, թուր­քը ա­նար­խիստ, հա­յը՝ ար­հես­տա­վոր…Եվ պա­տա­հա­կան չէ, որ Նա­թա­լին դեմ ար­տա­հայտ­վեց թուր­քա­մետ «Պրո­մե­թեյ» ծրագ­րին, որն Ան­դր­կով­կա­սի տա­րա­գիր քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի նա­խա­ձեռ­նու­թյունն էր և 1920-ա­կան թվա­կան­նե­րին նպա­տակ ու­ներ Հա­րավ­կով­կա­սյան ե­րեք հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րը և Դաղս­տա­նը միա­վո­րել ընդ­դեմ Ռու­սաս­տա­նի դա­շին­քի մեջ: «Ե­թե կով­կա­սյան ժո­ղո­վուրդ­նե­րի նպա­տակն է տեր փո­խե­լը՝ ռու­սին դեմ թուր­քը դնե­լը, ա­պա մենք դեմ ենք տեր փո­խե­լուն», - ար­ձա­գան­քել է Շա­հան Նա­թա­լին:
Մեծ հայ­րե­նա­սե­րը հե­ռա­ցավ կյան­քից 1983 թ. ապ­րի­լի 18-ին, ինն­սու­նի­նը տա­րե­կան հա­սա­կում: Հու­ղար­կա­վո­րու­թյու­նը տե­ղի ու­նե­ցավ Բոս­տո­նի սբ Հա­կոբ ե­կե­ղե­ցում՝ ար­քե­պիս­կո­պոս Մա­նու­կյա­նի ա­ռաջ­նոր­դու­թյամբ, և ա­ճյու­նը հո­ղին հան­ձն­վեց Մաունթ Օ­փըրն գե­րեզ­մա­նա­տա­նը:
Ե­լե­նա ԴԱՎ­ԹՅԱՆ
Հ. Գ. Շա­հան Նա­թա­լիի հա­յաս­տա­նյան այ­ցից հե­տո, մաս­նա­վո­րա­պես, երբ Յա­կով Զա­րո­բյանն այլևս չէր պաշ­տո­նա­վա­րում Հա­յաս­տա­նում, իսկ նա աշ­խա­տել է ՀԿԿ կեն­կո­մի ա­ռա­ջին քար­տու­ղար 1960-1966 թվա­կան­նե­րին, շշուկ­ներ տա­րած­վե­ցին, որ Հա­յաս­տա­նի կոմ­կու­սի կենտ­կո­մի ա­ռա­ջին քար­տու­ղա­րի աշ­խա­տա­սե­նյա­կում այդ օ­րե­րին տե­ղի է ու­նե­ցել կես­գի­շե­րա­յին գաղտ­նի հան­դի­պում վեր­ջի­նիս և Նա­թա­լիի միջև: Զա­րո­բյա­նի հանձ­նա­րա­րու­թյամբ նրան ու­ղեկ­ցել է ՊԱԿ-ի նա­խա­գահ Գեոր­գի Բա­դա­մյան­ցը, և ըն­դու­նե­լու­թյունն այն­քան ջերմ ու սր­տա­ռուչ է ե­ղել, որ Նա­թա­լին ապ­շած և ա­նակն­կա­լի ե­կած հռե­տո­րա­կան հարց է տվել. «Մի՞­թե ես գտն­վում եմ կո­մու­նիս­տա­կան կու­սակ­ցու­թյան ղե­կա­վա­րի աշ­խա­տա­վայ­րում»: «Ա­յո, -պա­տաս­խա­նել է Զա­րո­բյա­նը,- ես ևս գաղ­թա­կան եմ՝ արդ­վին­ցի, և կորց­րել եմ ոչ միայն հա­րա­զատ­նե­րիս, այլև հայ­րե­նազ­րկ­վել եմ: Խո­նարհ­վում եմ ձեր առջև»: Եվ փոր­ձել է ծն­կի գալ: Մո­տա­վո­րա­պես այս բնույ­թի խո­սակ­ցու­թյուն: Ին­չո՛ւ հի­շե­ցի այս հան­դիպ­ման մա­սին, ո­րի հա­վաս­տիու­թյա­նը փոր­ձում եմ չկաս­կա­ծել: Քա­նի որ հար­գան­քը Շա­հան Նա­թա­լի գործ­չի և նրա զի­նա­կից­նե­րի հան­դեպ առ­կա է ե­ղել ա­մեն մի ազն­վա­կան հա­յի մեջ՝ ան­կախ կու­սակ­ցա­կան պատ­կա­նե­լու­թյու­նից և զբա­ղեց­րած պաշ­տո­նից: Եվ բնավ պա­տա­հա­կան չէ, որ հենց Զա­րո­բյա­նի օ­րոք նա­խագծ­վեց և կա­ռուց­վեց Ցե­ղաս­պա­նու­թյան հու­շա­հա­մա­լի­րը Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դում…
Այն­պես որ բա­րո­յա­կան և ազ­նիվ չէ մի ամ­բողջ հա­սա­րա­կարգ, պե­տու­թյուն, պատ­մա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջան, ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ և գոր­ծիչ­նե­րի ան­վա­նար­կելն ու եր­բեմն հայ­հո­յա­խառն փնո­վե­լը ո­րոշ դա­տարկ ճա­ռա­սաց­նե­րի կող­մից: Այդ նրանց քր­տին­քով և ջան­քե­րի շնոր­հիվ են ա­րար­վել բազ­մա­թիվ ձեռք­բե­րում­ներ և նվա­ճում­ներ, ո­րոնք ցայ­սօր վա­յե­լում, նաև ա­նո­ղո­քա­բար խժ­ռում են սպա­ռո­ղա­կան հո­գե­բա­նու­թյամբ և գոր­ծե­լաո­ճով օժտ­ված բազ­մա­թիվ իշ­խա­նիկ­ներ՝ ո­չինչ չս­տեղ­ծե­լով և չտա­լով ի­րենց հայ­րե­նի­քին ու ժո­ղովր­դին: Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է ներ­կա­յիս մի շարք դեղ­նակ­տուց սո­փեստ­նե­րին, ով­քեր փոր­ձում են թուր­քին խփող եղ­բայր­նե­րին, և ընդ­հան­րա­պես, հայ-թուր­քա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, դրանց մշա­կու­թա­յին ար­տա­ցո­լում­նե­րը քն­նար­կել, ա­պա մեծ ցավ եմ ապ­րում այդ­պի­սի­նե­րին ի­րենց տգի­տու­թյունը և ա­պազ­գայ­նու­թյու­նը հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն ար­տա­հայ­տե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռե­լու հա­մար:
Հ. Գ. 1. Նրա գոր­ծի տրա­մա­բա­նա­կան շա­րու­նա­կու­թյու­նը ե­ղավ Գուր­գեն Յա­նի­կյա­նի հայտ­նի գոր­ծո­ղու­թյու­նը, ո­րը նոր թափ հա­ղոր­դեց Հայ Դա­տի հան­րահռ­չակ­մա­նը: Նույն ո­գին և մտա­ծո­ղու­թյու­նը կրող խո­շոր ան­հա­տա­կա­նու­թյուն, ո­րին 1970-ա­կան­նե­րի սկզ­բին ող­ջու­նեց Շա­հան Նա­թա­լին: Իսկ ա­հա թե ինչ է գրում 1973 թ. ԱՄՆ Կա­լի­ֆոռ­նիա­յի Սան­տա Բար­բա­րա քա­ղա­քում Թուր­քիա­յի հյու­պա­տո­սին և նրա օգ­նա­կա­նին սպա­նած, ցմահ բան­տար­կու­թյան դա­տա­պարտ­ված, Հա­յոց ա­զա­տագ­րա­կան գաղտ­նի բա­նա­կի կն­քա­հայր Գուր­գեն Յա­նի­կյա­նը 1978 թ. ԱՄՆ Չի­նո­յի բան­տից, ՀՍՍՀ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար Ջոն Կի­րա­կո­սյա­նին. «Շատ սի­րե­լի ու անգ­նա­հա­տե­լի պա­րոն Ջոն Կի­րա­կո­սյան,
Երբ ի­մա­ցա, որ մեր սի­րե­լի Հայ­րե­նի­քի լա­վա­գույն զա­վակ­նե­րից մե­կը գա­լու է Ա­մե­րի­կա՝ մաս­նակ­ցե­լու մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյան գոր­ծե­րում, շատ ու­րա­խա­ցա և խուցս լց­վեց ջեր­մու­թյամբ: Ա­մեն ան­գամ, երբ կար­դում էի լրագ­րե­րում մեր սի­րե­լի Հայ­րե­նի­քի նվա­ճում­նե­րի մա­սին, լց­վում էի հպար­տու­թյամբ, որ աշ­խար­հը տես­նե­լու է, թե ինչ ձգ­տում ու­նեն այդ երկ­րի հա­րա­զատ զա­վակ­նե­րը, ո­րոնք գնում են վեր, միշտ դե­պի վեր՝ գրա­վե­լու ա­ռա­ջա­դի­մու­թյան նոր բարձունք­ներ:
Լի­նե­լով զրկ­ված հնա­րա­վո­րու­թյու­նից Ձեզ ար­ժա­նի կեր­պով բա­րի գա­լուստ մաղ­թե­լու, ըն­դու­նեք այս երկ­տո­ղը նրա փո­խա­րեն: Իմ ա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քը, չզար­մա­նաք՝ 84, և ա­ռող­ջու­թյան վի­ճակս ա­սում են, որ երևի զրկ­վե­լու եմ մի ան­գամ ևս տես­նել մեր սի­րե­լի Հայ­րե­նի­քը և Ա­րա­րա­տի սպի­տակ գա­գա­թը: Ե­րեք օր ա­ռաջ մաս­նա­վո­րա­պես նկար­վե­ցի բան­տի պար­տե­զում, որ ե­թե ես չեմ տես­նե­լու, գո­նե թող նկարս տես­նի: Ներ­փա­կե­լով նկարս, հույս ու­նեմ թան­կա­գին հայ­րե­նա­կից, որ մեր­ժե­լու չեք մի բան­տար­կյա­լի խնդ­րան­քը՝ տա­նեք Երևան և ցույց տաք նրան մեր Ա­րա­րա­տի սպի­տակ գա­գա­թը:
Ե­րի­տա­սարդ հա­սա­կիցս ո­րո­շել էի զո­հել կյանքս մեր սի­րե­լի Հայ­րե­նի­քին և այդ ցան­կու­թյու­նով էլ փա­կե­լու եմ աչ­քերս, դեռ կլ­սեք:
Լա­վա­գույն ցա­կու­թյուն­ներս Ձեզ և Ձեր մի­ջո­ցով մեր սի­րե­լի Հայ­րե­նի­քին:
Ա­ռողջ ե­ղեք, ըն­դու­նեք ան­կեղծ հար­գանք­ներս»:
Ազ­գա­յին գործ­չի մա­սունք­նե­րը 2019 թ. վե­րա­հու­ղար­կա­վոր­վե­ցին Ե­ռաբ­լու­րի բար­ձուն­քում՝ նրա պաշ­տե­լի Ա­րա­րատ լե­ռան հա­յաց­քի ներ­քո, իր մա­հա­պարտ զի­նա­կից­նե­րի և զա­վակ­նե­րի հարևա­նու­թյամբ:
Սա է ի­րա­կան հայ­րե­նա­սի­րու­թյու­նը՝ այս­պես սի­րում և պաշ­տում են ի­րենց եր­կի­րը այն անձ­նու­րաց նվի­րյալ­նե­րը, ո­րոնց շնոր­հիվ այ­սօր ապ­րում են մեր եր­կիրն ու ժո­ղո­վուր­դը, այլ ոչ բարձր ամ­բիոն­նե­րից այ­սօր հա­ճախ լս­վող ան­հե­թե­թու­թյուն­նե­րի հե­ղի­նակ ինք­նա­կոչ գոր­ծիչ­նե­րը:
Հա­մոզ­ված եմ որ մի օր կի­րա­կա­նա­նա հա­մայն ազն­վա­րյուն հա­յու­թյան մե­ծա­գույն ե­րա­զան­քը, և այդ գոր­ծում ի­րենց ա­նու­րա­նա­լի ներդ­րումն ու­նեն ու դեռ կու­նե­նան, Ա­րամ­նե­րը, Նա­թա­լի­նե­րը, Յա­նի­կյան­նե­րը, մե­րօ­րյա և գա­լիք հե­րոս­նե­րը…
Ա­հա այս­պի­սի խո­հեր և մտո­րում­ներ, ո­րոնք ստի­պե­ցին ինն­սու­նա­մյա մի հա­յու­հու գրիչ վերց­նե­լու և յու­րո­վի թո­թա­փե­լու մեր օ­րե­րի ինք­նա­մե­կու­սա­ցու­մը…

Դիտվել է՝ 3104

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.