Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Ալֆան և օ­մե­գան

Ալֆան և օ­մե­գան
18.02.2020 | 12:26
Գու­տեն թագ, մայ­նե գրոս են գե­նո­սեն (բարև ձեզ, իմ մեծ բա­րե­կամ): Ես ձեզ սի­րում եմ, մար­դիկ: Ես պատ­րաստ եմ իմ կյանքն ու գործն ամ­բող­ջո­վին ձեզ նվի­րա­բե­րե­լու: Կու­զեք, կտամ կո­վի կաթ, կար­միր գի­նի նռան­հատ… Իհ լի­բե դիխ (ես ձեզ սի­րում եմ):
Ես, որ­պես իմ երկ­րի օ­րի­նա­կան քա­ղա­քա­ցի, ա­րիա­կան ծագ­մամբ, ծն­ված ան­ցյալ դա­րա­վեր­ջից քա­ռորդ պա­կաս, կով­կա­սյան բարձ­րա­վան­դա­կի աու­լան­ման մի քո­լում, երկ­վո­րյակ նշա­նի տակ, ըստ կո­րու­սյալ նա­խա­հիմք աստ­ղա­ցույ­ցի, մշ­տա­պես գտն­վում եմ Մեր­կու­րիի ազ­դե­ցու­թյան տակ, այ­սինքն, բնազ­դա­յին ան­տար­բե­րու­թյուն եմ տա­ծում, ո­րը, որ­պես պաշտ­պա­նա­կան մե­խա­նիզմ, զար­գա­նում է քն­նա­դա­տու­թյան, հեգ­նան­քի ար­տա­հայտ­մամբ, ցան­կա­ցած հու­մո­րի նկատ­մամբ հու­զա­կան ազ­դե­ցու­թյան դեմ:
Ա­ռաջ անց­նե­լով ա­սեմ, հան­կարծ մե­ծամ­տու­թյան չվե­րագ­րեք, իմ ծնն­դյան օ­րը տե­ղի է ու­նե­ցել արևի խա­վա­րում: Տի­կին Վան­գան մի հար­ցազ­րույ­ցում իմ հար­ցին անդ­րա­դառ­նա­լիս, մաս­նա­վո­րա­պես նշում է, որ այդ ի­րա­դար­ձու­թյամբ բնու­թյու­նը նշա­նա­վո­րել է նոր մտա­ծո­ղու­թյան, նոր դա­րաշր­ջա­նի մեկ­նար­կը, ո­րը նոր լույս է սփ­ռում հա­սա­րա­կա­կան գի­տակ­ցու­թյան վրա և, տիե­զե­րա­կան ա­րար­ման այ­վա­զովս­կիա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյանն ի հա­կակ­շիռ, հա­վա­սա­րա­զոր է ընդ ե­ղե­գան փող բոց ե­լա­նե­րի եր­կուն­քին: Ի հե­ճուկս մեր տգետ ա­կա­դե­մի­կոս­նե­րի, դա է­ներ­գե­տիկ դրա­կան հա­ղոր­դագ­րու­թյուն է ե­ղել հա­մայն մարդ­կու­թյա­նը՝ տիե­զե­րա­կան վե­րա­դա­սա­վո­րում­նե­րի վե­րա­բե­րյալ: Արևի խա­վա­րու­մը իմ ծնն­դյան օ­րը ի չարս չշա­հար­կե­լու և ե­րա­զա­խա­բու­թյա­նը չտր­վե­լու հա­մար ընդ­դի­մա­խոս­նե­րիս հու­շեմ, որ դա պա­րու­նա­կում է նաև մար­գա­րեա­կան խոր­հուրդ: Ինչևէ: Մեր գյու­ղից վեր մինչ է­սօր ան­տա­ռի մեջ, մար­դու կաց­նից ա­զատ­ված մի բա­ցա­տում կա կան­գուն մնա­ցած մե­նա­վոր, ճեր­մակ, սգա­վոր մի շենք: Էդ շեն­քի մի­ջին, ա­հա, մի ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հիմ­նարկ: Չգի­տես ին­չու, մեր ռա­յո­նում է տե­ղա­կայ­ված հան­րա­պե­տա­կան նշա­նա­կու­թյան այդ հի­վան­դա­նո­ցը, ո­րը, ա­սես, քրեա­կա­տա­րո­ղա­կան հիմ­նարկ լի­նի: ՈՒմ գիժ են հա­նում տար­բեր ձևա­չա­փե­րով, ով գիժ է ձևա­նում՝ տար­բեր նպա­տակ­նե­րով՝ քրեա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նից, զին­վո­րա­կան ծա­ռա­յու­թյու­նից խու­սա­փե­լու հա­մար, ու­ղար­կում են մեզ մոտ: Այս­տե­ղի աշ­խա­տող­նե­րը ռազ­մաոս­տի­կա­նա­կան հան­դեր­ձանք չու­նեն, բժշ­կա­կան հա­մեստ հա­գուստ՝ խա­լաթ ու գլ­խարկ են կրում, բայց բեշ­բե­թար խիստ ու դա­ժան են: Վայն էն ա՝ չլ­սես: Կապկ­պում ու դնգս­տում են, հե­տո սրս­կում, ու դու չկաս այլևս, դու ո­չինչ ես: Շատ դա­ժան են, բիրտ ու վայ­րե­նի: Թե ինչ է մտա­ծում մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պանն այդ առն­չու­թյամբ, չեմ հաս­կա­նում: ՈՒշքն ու միտ­քը քաղ­դա­տա­պար­տյալ­նե­րի ցմահ­ներն են, բա սրանց մա­սին ո՞վ պի­տի մտա­ծի:
Մեկն ա­սող լի­նի՝ ցմահ չեն, ի՛նչ են: Ի­րա­վի­ճակ է փոխ­վել, իսկ սրանք շա­րու­նա­կում են հին ո­ճով աշ­խա­տել: Շեն­քի պա­տու­հան­նե­րը վան­դա­կա­պատ են, ազ­դան­շա­նա­յին հա­մա­կար­գը՝ ոնց որ քա­մա­կիդ կպած՝ մեկ էլ ծլն­գում է ու մի քա­նի հո­գի վրա են պրծ­նում, ծե­փում պո­լին ու տուր թե կտաս: Թե կա­րաս՝ դի­մա­ցիր: Դռ­նե­րը ա­մուր կող­պում են, օր­վա ըն­թաց­քում միայն մի քա­նի ան­գամ կա­րե­լի է պա­հա­կի հս­կո­ղու­թյամբ ներս ու դուրս ա­նել՝ պար­տե­զում մա­քուր օդ շն­չե­լու, զբոս­նե­լու նպա­տա­կով, մինչև թույ­լատ­րե­լի սահ­մա­նա­յին կար­միր փշա­լա­րե­րը: Էս­տեղ ես, իմ կամ­քին հա­կա­ռակ, ո­րոշ ժա­մա­նակ անց­կաց­րի, բայց այդ նե­ղու­թյան մեջ լավ ըն­կեր­ներ ձեռք բե­րե­ցի: Հի­մա էլ հա­ճախ ենք հան­դի­պում ի­րար, մի քա­նի­սին տե­ղա­վո­րել եմ ինձ մոտ աշ­խա­տան­քի: Ինչևէ: Մեկ-մեկ հի­վանդ­նե­րին այ­ցե­լու­թյան են գա­լիս հա­րա­զատ­նե­րը, տու­լիկ, չուլ ու փա­լաս բե­րում, դր­սի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րից պատ­մում: Մի խոս­քով, ճա­հի­ճը շարժ­վում է: Հե­տո գնում են ի­րենց ա­ռօ­րյա գոր­ծին՝ էս խեղ­ճե­րին թող­նե­լով բախ­տի քմա­հա­ճույ­քին: Բայց ա­մե­նա­հե­տաքր­քի­րը հի­վան­դա­նո­ցի ճա­կա­տին կար­միր, լայն ու եր­կար պաս­տա­ռի վրա սպի­տակ խո­շոր տա­ռե­րով գր­ված լո­զունգն է, որ ռայ­կո­մի ժա­մա­նա­կից է մնա­ցել փակց­ված. հա­յե­րեն՝ «Կեց­ցե հե­ղա­փո­խու­թյու­նը», ռու­սե­րեն՝ «Ленин с нами» (Լե­նի­նը մեզ հետ է): Անգ­լե­րեն չկա: Անգ­լե­րե­նի տե­ղը բաց է թողն­ված՝ նա վսյա­կի պա­ժառ­նի սլու­չայ (ցան­կա­ցած անհ­րա­ժեշտ պա­հի հա­մար): Մեկ էլ տե­սար: Ի՞նչ ի­մա­նաս… Մի օր էլ անգ­լիա­կան նա­վա­պետ նե­մո­նե­րի նա­վե­րը փոշ­մա­նեն ու ցան­կա­նան մեր սա­րե­րը բարձ­րա­նալ: Էն թվե­րին ըն­դուն­ված էր, որ Լե­նին պա­պի­կը բո­լո­րիս հետ, բո­լո­րիս սր­տե­րում և հո­գի­նե­րում, բո­լո­րիս մեջ էր, ինչ­պես որ նախ­կին մշա­կույ­թը եր­բեմ­նի կուլ­տու­րա­յի նա­խա­րա­րի ներ­սում էր բնա­վոր­վել, ու էդ­տեղ էլ մնաց ու էդ­պես էլ դուրս չե­կավ լույս աշ­խարհ: Լավ, ան­ցած գնա­ցած բան է: Ինձ թվում է լո­զունգ­նե­րը կո­մու­նիս­տա­կան մաս­կի­րով­կա էին՝ իբր թե սո­վե­տում գիժ չկա, գժա­նոց որ­տե­ղի՞ց լի­նի: Ոչ սեքս կար, ոչ բոզ ու գյոթ, ոչ էլ տրանս­գեն­դեր, կո­մու­նիզ­մի վերջ­նա­կան հաղ­թա­նա­կին էլ մնա­ցել էին հաշ­ված տա­րի­ներ: Էն­քան մոտ էր, որ թվում էր, ա­մե­նա­կենտ­րո­նա­կան ռա­դիոն ա­մե­նագլ­խա­վոր կենտ­րո­նից ա­ռա­վո­տյան կհա­ղոր­դի. «Говорит и по­ка­зы­вает Моск­ва! Объявляем о наступлении эпохи коммунизма!» (Խո­սում և ցու­ցադ­րում է Մոսկ­վան: Հայ­տա­րա­րում ենք կո­մու­նիզ­մի դա­րաշր­ջան թևա­կո­խե­լու մա­սին), ու ամ­բողջ եր­կի­րը՝ մեր ու մա­նուկ, քոռ ու թո­փալ, մի ծայ­րից մյուս ծայ­րա­մաս, եր­ջան­կու­թյու­նից միա­բե­րան կբա­ցա­կան­չի՝ ու­ռա՜, ու­ռա՜, ու­ռա՜... Ի­դեա­լա­կան եր­կիր՝ սաղ աշ­խար­հին հե­րիք չի խա­բում էր, դեռ ի­րեն ու իր ժո­ղովր­դին էլ հե­տը: Էն­քան խաբխ­բեց, որ իր հո­րի­նած ստից փլուզ­վեց:
Հի­մա սրանց թող­նենք էս­տեղ, գանք մեր սգա­վոր հաս­տա­տու­թյա­նը: Էն հաս­տագ­լուխ դոկ­տոր պրո­ֆե­սոր գլ­խա­վոր բժիշ­կը, որ օպ­տի­մա­լաց­ման ար­դյուն­քում հա­մա­տե­ղում էր նաև ա­վագ բուժք­րոջ պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը ու ա­մե­նօ­րյա հեր­թա­պա­հու­թյուն­ներն ինքն էր կա­տա­րում հա­նուն հա­վե­լյալ վճա­րում­նե­րի, որ բա­րո­յա­կան հաղ­թա­նակ­նե­րից հոգ­նած ան­ցել էր նյու­թա­կան նվա­ճում­նե­րի, ստու­գում­նե­րից հե­տո ա­սաց, որ հո­գե­բա­նա­կան շե­ղում­ներ ու­նեմ, ու ես էդ պա­հին հան­գա մո­մի պես, ա­սաց, իբրև թե, որ ա­մեն սկիզբ յուր վերջն ու­նի, հը­բը ըն­չի՞ մեր վեր­ջի մա­սին աստ­ղե­րը ո­չինչ չեն հու­շե, հը­բը ըն­չի՞… Ա­նա­պա­տի ար­նա­ծոր արև, սպի­տակ պա­տեր ու ա­ռաս­տաղ, սպի­տակ սա­վան ու սպի­տակ խա­լաթ­ներ, մի պիրկ պա­րան ու երկ­նու­ղեշ փայ­տեր եր­կու: Ի՞նչ մնաց ինձ այս ա­նի­րավ աշ­խար­հում՝ ոս­կյա մի ցեպ ի­րա խա­չով՝ մո­րիցս հի­շա­տակ, մի հեր՝ ի­րա կն­կա հետ ու մի պա­ռավ տատ: ՈՒ ամ­պա­մած մի գոր­շու­թյուն. ու­րիշ ո­չինչ, ու­րիշ ո­չինչ... Բայց և այն­պես, ա­մեն հի­շե­լիս՝ դառ­նամ զո­ղոր­մի տամ մորս, որ հանգ­չի խա­ղա­ղու­թյամբ յուր մոր, նրա տի­րոջ մոր ու հոր տոհ­մա­յին հան­գս­տա­րա­նում:
Արթ­նա­ցա ձյու­նա­ճեր­մակ հի­վան­դա­սե­նյա­կում, ան­ծա­նոթ մի­ջա­վայ­րում: Էս­տեղ են ա­սել, ա­րա վա՛յ-վա՜յ, իս­կա­կա­նից վա՜յ, ա­րա հե՜յ-գե՛յ, իս­կա­կա­նից՝ գե՛յ… ՈՒ ե­ղավ հրաշ­քը. կես­գի­շե­րին, արևի շո­ղե­րի լու­սապ­սա­կով, լու­սա­մու­տից հի­վան­դա­սե­նյակ թա­փան­ցեց Լու­սա­վո­րի­չը, որ ա­ղո­թում, խունկ էր ծխում և մոմ վա­ռում իմ հո­գու փր­կու­թյան հա­մար, որ մութ գի­շեր­վա խա­վա­րում կայծ­կլ­տում էր մեն մե­նակ հեռ­վից եր­կար ժա­մա­նակ: Ա­պա հի­վան­դա­սե­նյակ մտան մի խումբ հրեշ­տակ­ներ՝ ճեր­մակ թևե­րը թա­փա­հա­րե­լով օ­դի մեջ ու մեր պա­լա­տը վե­րա­ծե­ցին հրեշ­տակ­նե­րի կա­ցա­րա­նի: Միայն հի­վան­դա­սե­նյա­կում պառ­կած ար­դար­ներն ու ես էինք ար­ժա­նա­նում Լու­սա­վոր­չի վառ­վող կան­թե­ղը տես­նե­լուն։ Ոս­կեթևիկ հրեշ­տակ­նե­րը սուրբ Լու­սա­վոր­չի գլ­խի վրա եր­կն­քից կախ­ված մի օ­ղակ էին կազ­մել։ Գլ­խա­վոր բժիշ­կը հարց­րեց հայ­րա­պե­տին, թե ին­չու ին­քը չի կա­րո­ղա­նում տես­նել այդ երկ­նահ­րաշ լույ­սը, ո­րով հիա­ցած էին բո­լոր հի­վանդ­նե­րը։ Եվ Լու­սա­վոր­չի լու­սա­տու լույս հո­գին պա­տաս­խա­նեց. «Սնա­փա­ռու­թյու­նը, նա­խան­ձը, ա­տե­լու­թյու­նը նեն­գու­թյան կր­քեր են դժո­խա­յին, որ մութ վա­րա­գույր են քա­շում աչ­քե­րի առջև։ Տերն ան­պա­րան կան­թե­ղը ցույց է տա­լիս միայն այն ար­դար­նե­րին, ո­րոնց հո­գին ա­վե­լի ճեր­մակ է, քան շու­շա­նը հո­վիտ­նե­րի, ո­րոնց հո­գին ծան­րա­ցած չէ չա­րու­թյամբ, այլ ա­վե­լի թեթև է, քան հրեշ­տակ­նե­րի դրախ­տա­բույր շուն­չը»։ Նրան լսե­լով՝ գլ­խա­վոր բժիշ­կը հաս­կա­ցավ, որ Լու­սա­վոր­չի կան­թե­ղը հայտ­նա­բե­րել է իր կո­ռուպ­ցիոն ան­վե­րահս­կե­լի ռիս­կերն ու գոր­ծած սրի­կա­յու­թյուն­նե­րի ամ­բողջ փուն­ջը, և ճեր­մակ խա­լաթն ու կալ­պակն էլ ի­րեն չեն փր­կի, վա­խից փակ­վեց իր աշ­խա­տա­սե­նյա­կում ու մի քա­նի օր դուրս չե­կավ: ՈՒ թեև նրա հետևից հա­տուկ­ջո­կա­տա­յին­նե­րը չե­կան, բայց դա էլ հու­մա­նի­տար ար­դար դա­տաս­տա­նի նման մի բան էր, ո­րին այդ կո­ռում­պաց­ված ա­վա­զա­կը միան­գա­մայն ար­ժա­նի էր:
Այդ օր­վա­նից դրա հա­մար կղ­զին կոչ­վեց Ախ­թա­մար, և ես հան­ձն­վե­ցի ան­հա­վա­սար պայ­քա­րի ա­լե­կոծ հոր­ձա­նու­տին և երդ­վե­ցի ան­դադ­րում պայ­քա­րել, քաջ գի­տակ­ցե­լով, որ իմ պայ­քա­րը ՝ «պայ­քա՛ր, պայ­քա՛ր մինչև վերջ» նշա­նա­բա­նով վերջ չու­նի:
Իսկ այժմ դառ­նամ փա­ռա­բա­նեմ գե­րա­գույն գլ­խա­վոր բախ­տա­գու­շա­կի հա­ղոր­դումն առ այն, որ իմ աստ­ղի տակ ծն­ված­նե­րը բազ­մա­կող­մա­նի, պեր­ճա­խոս ու ճար­պիկ են, բայց եր­բեմն ան­հա­ջո­ղու­թյան են մատն­վում ան­կա­յու­նու­թյան ու ցր­վա­ծու­թյան պատ­ճա­ռով: Իսկ ես ոչ ինք­նաքն­նա­դա­տա­բար կա­վե­լաց­նեի, որ այդ պայ­մա­նա­կա­նու­թյուն­նե­րից վա­ղուց, դեռ խուն­տա­յի կող­մից իմ նկատ­մամբ հե­տապն­դում­նե­րի, ա­նա­զա­տու­թյան ու փա­խուս­տի օ­րե­րից, ձեր­բա­զատ­վել եմ, որ չա­փա­զանց հե­տաք­րք­րա­սեր ու ան­հան­գիստ բնա­վո­րու­թյուն ու­նեմ, ակ­տիվ ու կեն­սու­նակ եմ, նաև կեն­սա­սեր, չնա­յած, ըստ աք­քա­դա­կան թե կել­տա­կան սկզբ­նաղ­­բյուր աստ­ղա­գու­շակ­նե­րի, ո­րոնց ես ա­ռանձ­նա­պես չեմ վս­տա­հում, իբր թե երկ­վո­րյակ­նե­րը նաև եր­կե­րե­սա­նիու­թյան և ցր­վա­ծու­թյան հատ­կա­նիշ­ներ ու­նեն, իբր թե ծան­ծա­ղա­միտ ու ան­կա­յուն են, հիս­տե­րիկ ու հի­վան­դա­գին երևա­կա­յու­թյուն կրող են, բայց կեն­դա­նա­կեր­պի նշան­նե­րը հու­շում են, որ դա հար­գե­լի պատ­ճա­ռով է՝ ա­րյու­նա­տար ա­նոթ­նե­րի հետ կապ­ված ա­նա­ռող­ջու­թյան ու է­լի նման ան­հե­թե­թու­թյուն­նե­րի պատ­ճա­ռով, ո­րոնք, բնա­կա­նա­բար, ոնց որ սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գը, իմ հա­գով չեն:
Ան­կեղծ ա­սած, ինձ հա­ջող­վեց բիո­կապ հաս­տա­տել տի­բե­թյան լա­մա­նե­րի հետ և, հե­ռաու­սուց­ման ար­դյուն­քում, կա­րո­ղա­ցա են­թա­գի­տակ­ցա­կան ըն­կա­լում­ներս տե­ղա­փո­խել գի­տակ­ցա­կան դաշտ և, ե­թե կենտ­րո­նա­նամ մեկ կե­տի վրա, ա­պա կա­րող եմ հեշ­տու­թյամբ շր­ջել աշ­խար­հը: Տվեք ինձ այդ հեն­ման կե­տը, և ես կշր­ջեմ աշ­խար­հը՝ եր­բեմն պա­հան­ջում է ու­ղեղս մի­գա­մա­ծու­թյուն­նե­րի պա­հին, բայց երբ մթագ­նումն անց­նում և վրա է հաս­նում պայ­ծա­ռա­ցու­մը, ինձ հա­ջող­վում է վա­նել այն, քան­զի այդ­պի­սի դրսևո­րում­նե­րը սո­վո­րա­բար ու­նե­նում են ան­կան­խա­տե­սե­լի հետևանք­ներ: Ա­ռայժմ: Ինք­նազ­սպ­ման այդ պա­հե­րին իմ ու­ղե­ղի մեջ ա­ռա­ջա­նում է գան­գիցս ա­վե­լի մեծ մի գունդ, ո­րի թա­ղան­թը փա­թաթ­վում է գան­գա­տու­փիս և ծանր մե­տա­ղա­կան մի օ­ղակ սկ­սում է դան­դաղ սեղ­մել և, ծանր ցա­վեր պատ­ճա­ռե­լով, բաց­վում է գաղ­թու­նիս կա­փա­րի­չը, հն­չում է ա­հագ­նամ­ռունչ երկ­նա­յին ո­րո­տի ձայ­նը, ո­րին հա­ջոր­դող կայ­ծա­կը շեշ­տա­կի հար­վա­ծում է ու­ղե­ղա­յին կենտ­րո­նիս՝ հար­վա­ծի հե­տա­գի­ծը լու­սա­վո­րե­լով տիե­զեր­քից մինչև միտքս և ու­ղեղս: Դա անն­կա­րագ­րե­լի, ան­տա­նե­լի, սոս­կա­լի ցավ է, ո­րին անհ­նար է դի­մա­նալ: Ցա­վի մեջ ես տես­նում եմ այդ պա­հը, երբ եր­կն­քից գա­հա­վի­ժում են տե­ղա­տա­րա­փի հար­ված­նե­րը, և այ­րում են մար­մինս, ներ­ծծ­վում նյար­դե­րիս և ա­րյանս մեջ, հո­սում ե­րակ­նե­րիս մի­ջով: Այդ ժա­մա­նակ ես ան­կա­րող եմ տի­րա­պե­տե­լու ինձ և ըն­դու­նակ եմ ցան­կա­ցած քայ­լի, մինչև խա­ղաղ­վելս, ո­րը նման է հո­գե­գալս­տյան: Հատ­կա­պես ցան­կա­նում եմ նշել, որ ոչ մե­կի նկատ­մամբ պար­տա­վոր­վա­ծու­թյուն չու­նեմ, դր­սից փո­ղեր չեմ ստա­նում և օֆ­շո­րա­յին հու­դա­յա­կան ծա­ռա­յու­թյուն­ներ չեմ մա­տու­ցում՝ իմ երկ­րից դուրս բե­րե­լով թթ­ված­նա­յին բար­ձե­րի նշա­նա­կու­թյուն ու­նե­ցող կա­պի­տա­լը: Էդ­պի­սի­նե­րին գնա­ցեք նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ու ձեր կղե­րա­կան­նե­րի պադ­վալ­նե­րի մեջ ման ե­կեք, ու էն գրան­տա­կեր­նե­րի, որ փող հատ­կաց­նո­ղի կամ­քին հլու հնա­զանդ ու­զե­նան նա­զա­նի կամ բերդ, կա­տյու­շա ու լամ­բա­դա կպա­րաց­նեն, ու­զե­նան՝ ստ­րիպ­տիզ: Փո­ղը ես եմ տա­լիս, ե­րաժշ­տու­թյու­նը ես եմ պատ­վի­րում… Պարզ ու միան­շա­նակ: Թե չէ, Աստ­ված չա­նի, որ ես գտ­նեմ դրանց՝ պա­տաս­խանս կլի­նի ան­հա­մա­չափ ու­ժեղ՝ թա­թիկ­նե­րը կկտ­րեմ ու կու­տեց­նեմ տե­րե­րին…
Ար­տա­սահ­մա­նում լավ ըն­կեր­ներ ու բա­րե­կամ­ներ ու­նեմ, բայց ազ­գա­կան­ներ չու­նեմ: Սրանք պու­զա­տի օ­լի­գարխ­ներ չեն, այլ պարզ ու հա­սա­րակ մար­դիկ: Հա­ճախ ինքս եմ օգ­նում, օ­րի­նակ եղ­բորս, քրոջս, տիկ­նոջս ազ­գա­կան­նե­րին, նրանց փոխ­կա­պակց­ված ըն­տա­նիք­նե­րին՝ դրա­մա­կան խո­շոր նվի­րատ­վու­թյուն­ներ կա­տա­րե­լով: Էդ էլ չա­նե՞մ, ի՛նչ է: Են­թադ­րենք իմ ըն­տա­նի­քի վրա եմ ծախ­սել: Ազ­գու­թյունս և սեռս այս գոր­ծում, վս­տահ եմ, կարևոր չեն, դրանք մեր նոր ի­րա­կա­նու­թյան մեջ ընդ­հան­րա­պես նշա­նա­կու­թյուն չու­նեն՝ կա­րող ես նաև երկ­սեռ ու բազ­մա­սեռ լի­նել, սե­ռա­փո­փո­խա­կան լի­նել: էն խեղճ ֆիզ­կուլ­տուր­նի­կի նման, նաև, թե սիրտդ կա­մե­նա, տղա-աղ­ջիկ, աղ­ջիկ-տղա: Հա, իմ պաշտ­պա­նու­թյան տակ եմ վերց­րել դրան: Ֆիլմ էլ ենք նկա­րե­լու, հլա, ե­թե կու­զեք, ար­ձանն էլ ենք դնե­լու: Բա ո՜նց, ի՛նչ եք կար­ծում, ան­պաշտ­պան աղջ­կան, թե՞ տղա էր, ար­դեն ա­մեն բան խառն­վել է ու­ղե­ղիս մեջ, ազ­գո­վի վրա եք տվել ու դա­ժա­նա­բար հա­լա­ծում, քֆր­տո­ցով մեյ­լում, ա­տե­լու­թյուն եք սեր­մա­նում ու վրա­յից էլ սա­դիս­տա­բար լայ­քում եք ա­մեն մի փո­ղո­ցա­յի­նի ֆեյք-սպառ­նա­լիք­նե­րը: Էն ժա­մա­նակ գռմ­ռա­յիք: Շնա­բա­րո էդ դուրս­պր­ծուկ­նե­րի վնգս­տո­ցը շատ շու­տով լսե­լի կդառ­նա: Համ­բե­րեք, բան չմ­նաց: Թե՞ էն ժա­մա­նակ դուխ­ներդ չէր հե­րի­քում: Էս պա­րա­գա­յում ես միշտ տու­ժո­ղի ու հար­վա­ծի տակ գտն­վո­ղի կող­քին եմ, սա­րի պես մեջ­քին կանգ­նած… Ի՞նչ գի­տեք, կա­րող է հա­ջո­ղաց­րել ու ան­ցել է բազ­մա­գույն, գույ­նզ­գույն, յոթ­նե­րանգ ծիա­ծա­նի տա­կով: Ի­րա գործն է՝ ու­զի հի­մա էլ մյուս կող­մը կանց­նի: Ձեզ ի՞նչ: Վեր­ջա­պես, մի կողմ դնենք մար­դու ա­զա­տու­թյուն­ներն ու ի­րա­վունք­նե­րը, դեռ Մարքսն իր «Կա­պի­տա­լում» մաս­նա­վո­րա­պես նշել է, որ ա­մե­նա­մեծ կա­պի­տա­լը մարդն է, ի՛նչ կապ ու­նի սե­ռը: Մարդս մարդ լի­նի:
Էն ո՞նց է ա­սում. սեռս գաղտ­նի թող մնա: Հի՜, հի՛, հի՛… Գի­տեմ, գի­տեմ, որ սեռս չի, սերս է եր­գում… Բայց թե ա­սա, այ հի­մար, սե­րը ո՞րն է, սեր չկա, թե՞ պլա­տո­նա­կանն ես գե­րա­դա­սում, թե՞ տղա-տղա, աղ­ջիկ-աղ­ջիկ կամ մի­գու­ցե ար­դեն խմ­բա­կա­յի՞ն: Վեր­ջա­պես, հաս­կա­ցեք, սե­րը սե­ռով չի պայ­մա­նա­վոր­ված, ոչ էլ միայն կիրք ու զգաց­մունք, մար­մին ու հո­գի է, այլև լր­ջա­գույն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն և պար­տա­կա­նու­թյուն: Սե­րը մեղ­րի տա­կառ է, ո­րի ե­րե­սի մեղ­րը մեղ­րամ­սից հե­տո հատ­նում է ու մատ­նում տա­կից դուրս ժայթ­քող գար­շա­հո­տու­թյան ան­խու­սա­փե­լի գո­յու­թյու­նը: Եվ ա­մուս­նա­կան սի­րա­տո­չոր զույ­գի միջև սկս­վում է գո­յա­պայ­քա­րը հա­նուն մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի: Դա է պատ­ճա­ռը, որ շատ ա­մուս­նա­ցած­ներ ե­րա­զում են ա­մուս­նա­լուծ­վել, թեև չա­մուս­նա­ցած­ներն էլ ձգ­տում են ըն­տա­նիք կազ­մել, ե­րե­խա ու­նե­նալ, ո­րը, ըստ էնշ­տեյ­նի հա­վա­նա­կա­նու­թյան տե­սու­թյան, անհ­րա­ժեշտ պա­հին, կա­րող է քա­քել ձեր գլ­խին: Ըն­տա­նիք կազ­մե­լը խաղ ու պար չէ, ձմե­րուկ էր՝ կտ­րե­ցիր ու մեկ էլ տե­սար մի­ջու­կը ան­համ ու խակ դար­ման է: Ի՞նչ տես ա­նիլ, որ հը­մեն-զը­մեն դը­բա լա­վը գնա: Չկա հար­ցին պա­տաս­խան…
Իսկ ես ա­ռա­ջար­կում եմ, ըն­տա­նի­քի պահ­պա­նու­թյան նկա­տա­ռում­նե­րից ել­նե­լով, վե­րահս­կո­ղու­թյուն սահ­մա­նել յու­րա­քան­չյուր քա­ղա­քա­ցու ար­տա­մուս­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի և սե­ռա­կան կյան­քի վրա: Մենք պե­տու­թյու՞ն ենք, թե՞ ոչ: Ե­թե ա­յո, ու­րեմն պե­տու­թյու­նը պար­տա­վոր է տե­ղե­կաց­ված լի­նել իր քա­ղա­քա­ցու անձ­նա­կան կյան­քի, ին­չու ոչ, նաև ան­կող­նա­յին, մի բար­ձի ծե­րա­նա­լու խոս­տմ­նա­զան­ցու­թյան, նրա վարք ու բար­քի բո­լոր ման­րա­մաս­նե­րի վե­րա­բե­րյալ: Մենք մեր­ժում ենք ճն­շու­մը ան­ձի ա­զա­տու­թյուն­նե­րի և ա­զատ տե­ղա­շար­ժի վրա, բայց բար­ձի­թո­ղի վի­ճակն էլ ան­հան­դուր­ժե­լի է, ո­րը հան­գեց­րել է նրան, որ ոչ ոք ա­ռայ­սօր չի պար­զել հար­ցի էու­թյու­նը, թե ին­չից է, որ Հա­յաս­տա­նում ջրե­րը չեն հան­գր­վա­նում, այլ գնում են ա­պաս­տա­նում օ­տա­րի մութ տա­փաս­տա­նում… Հը՛, հի՞նչ կա­սես, մա­տաղ քեզ, մադ­մուա­զել Ֆի­ֆի, հունց ու՞ս: Բո­լոր դա­սա­կան­նե­րը տխ­մար են: ՈՒ­շա­դիր կար­դա­ցեք: Աշ­խար­հի ա­մե­նա­լավ բա­նը կինն ու գի­նին են: Էդ միայն ձե՛ր հե­րոս­նե­րին կա­րող են հաղ­թել, մեզ՝ ոչ, մեզ միայն հա­ճույք են պատ­ճա­ռում, ու չեք ա­մա­չու՞մ Օ­մար Խա­յա­մից, Ռա­վե­կից, Շո­լո­խո­վից ու Տոլս­տո­յից, վեր­ջա­պես Լևոն Հրա­չյա­յի Ներ­սի­սյա­նից… Իսկ ես ու շունս շա­րու­նա­կում ենք թա­փա­ռել փո­ղոց­նե­րում՝ ես իր սի­րով, նա՝ ու­րի­շի: Լավ, օ­րը մթ­նեց, ժամն է ար­դեն ի­րիկ­նա­հա­ցիս, թե չէ տխ­րու­թյունս կա­մաց-կա­մաց կփոխ­վի լա­ցի…
Դա­վիթ Մկր ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ
Դիտվել է՝ 3666

Մեկնաբանություններ