Ոչ մի հայ չի համակերպվի Արցախյան հարցի պարտվողական լուծման տեսլականի հետ
01.05.2020 | 01:27
«Armenia First» նախաձեռնող խմբի անդամ, կովկասագետ, տարածաշրջանային փորձագետ ԲԱԲԿԵՆ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ հետ զրուցում ենք Արցախյան խնդրի շուրջ վերջին օրերի զարգացումների մասին։
-Երկու տարի է՝ Նիկոլ Փաշինյանը ՀՀ և Արցախի հանրությանը վստահեցնում է, թե Արցախյան հարցի շուրջ բանակցություններ չեն ընթանում։ Իրողությունը, փաստորեն, բացահայտեց ՌԴ արտգործնախարարը, նշելով, որ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցությունների սեղանին գտնվում է փաստաթուղթ, որը փուլային կարգավորում է ենթադրում։ Հարց է առաջանում՝ ինչու՞ էր ստում վարչապետը։
-Նախ և առաջ հարկ եմ համարում ընդգծել, որ 2018 թվականից ի վեր Նիկոլ Փաշինյանը` որպես արցախյան հակամարտության բանակցող կողմ, հայտարարում է, որ խնդրի կարգավորման խաղաղ հանգուցալուծմանը կարող է հասնել միայն սեփական կետից և նոր բանակցային օրակարգով: Սկզբնական փուլում Ալիևի հետ հանդիպումները որակվում էին ճանաչողական բնույթի, բայց տևական ժամանակ անց ականատես եղանք Դուշանբեի վերելակային պայմանավորվածությանը, որը շահարկումների առիթ հանդիսացավ հայ հասարակության շրջանում և որոշակի հույսեր արթնացրեց ադրբեջանական կողմի մեջ: Ցանկանում եմ ավելացնել, որ այս երկու տարում երկկողմ բանակցությունները սուբստանտիվ տպավորություն են ստեղծել, քանի որ, երբ վարչապետ Փաշինյանը նշեց, որ խնդիրը պետք է գոհացնի երեք կողմերին, և Արցախի բնակչությունը պետք է որոշի իր հետագա ճակատագիրը, Ադրբեջանը շահարկման առարկա դարձրեց, այսպես կոչված, «Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքի» գործոնը և մինչև հիմա էլ ցանկանում է հզորացնել այդ խաղաքարտը՝ հաղորդելով նրան միջազգային լեգիտիմություն: Մյունխենյան հանդիպումը եկավ ապացուցելու այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանը փորձում է արագացնել բանակցային գործընթացը և ակնկալում է միջազգային հանրության արձագանքում խիստ մոտեցում Հայաստանի հանդեպ: Ինչ վերաբերում է փուլային տարբերակին, ապա այն, բնականաբար, չի բխում Հայաստանի և Արցախի պետական և ազգային շահերից, արտացոլում է պարտվողական կեցվածք՝ վտանգելով Արցախի բնակչության անվտագությունը։ Այս տարբերակը, սկսած 1997 թվականից, մերժվել է ՀՀ իշխանությունների կողմից: Այստեղ շատերը կնշեն, թե մադրիդյան սկզբունքները նույն դրույթներն են պարունակում, սակայն շեշտեմ, որ փաստաթղթերի ուսումնասիրման ընթացքում տարբերությունները ակնհայտ են: Չեմ ցանկանում պնդել, թե մադրիդյան սկզբունքները ամենացանկալի լուծման ուղին և հարցի խաղաղ կարգավորման բանալին են, սակայն փուլային տարբերակը միանշանակ ոչ հայանպաստ լուծման տարբերակ է: ՌԴ արտգործնախարար Լավրովի ասուլիսից հետո, կարծում եմ, հայ հասարակությունը սպասում է վարչապետի հստակ ուղերձին բանակցային գործընթացի մասով: ՈՒղերձից պետք է ակնկալենք նաև Փաշինյանի արցախյան քաղաքականության հիմնավորումը, թե ինչ լուծման շնորհիվ կգտնվի հարցի խաղաղ կարգավորման ուղին: Ստեփանակերտում մենք լսեցինք «Արցախը Հայաստան է և վերջ» արտահայտությունը, սակայն երկու տարվա ընթացքում պաշտոնական հայտարարություններից շատերը իրենց բնույթով նսեմացրել են Արցախի սուբյեկտայնությունը: Այս իրողությունների առկայությունը թողնում է անպատասխան հարցեր և կասկած ներշնչում փուլային լուծման դոմինանտության քաղաքականության համատեքստում:
-Իսկ ինչու՞ է այդ սուտը բացահայտում ՌԴ արտգործնախարարը։
-Գաղտնիք չէ, որ Ռուսաստանն ունի իր սեփական շահերը մեր տարածաշրջանում: Մեր ռազմավարական դաշնակցի համար կենսական են Հայաստանի հետ հարաբերությունները, որոնք տարիներ ի վեր խարսխվել են փոխադարձ հետաքրքրությունների և միմյանց շահերը չվնասելու սկզբունքով: Հանուն արդարության նշեմ, որ այսօրվա իրավիճակում Ռուսաստանին հարկավոր է իր հետ հարաբերություններ խորացնող Ադրբեջան, որին ցանկալի կլինի նաև մոտ ապագայում ձգել ԵԱՏՄ-ի շրջանակ: Այս պարագայում Ռուսաստանը լուծում է շատ խնդիրներ, այդ թվում` տարածաշրջանային: Բնականաբար, Ադրբեջանը չի ցանկանա մտնել մի կառույցի մեջ, որտեղ կա Հայաստանը։ Ռուսաստանը, միջազգային տնտեսական պատժամիջոցների տակ գտնվելով, փորձում է ամրապնդել իր դիրքերը Հարավային Կովկասում: Ռուսաստանին ձեռնտու չէ կրակի թեժացում իր հարավային սահմանների մոտ: Ակնհայտ է, որ ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակում Ռուսաստանին ձեռնտու է խնդրի խաղաղ կարգավորումը, բայց ոչ հօգուտ մեկի և ի վնաս մյուսի: Պարզ է, որ չկա մի լուծում, որ երբևէ ձեռնտու կլինի և կբավարարի բոլորին: Լավրովի խուսքից ակնհայտ է, որ եռանախագահող պետությունները գործուն քայլեր են ակնկալում, և փուլային լուծման տարբերակի մասին խոսելն ու բանակցելն առավելապես ի չիք են դարձնում առանց այդ էլ չհիշատակվող Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի և Ժնևի համաձայնությունները, որոնք ձեռք են բերվել Ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո: Այժմ հստակ կարող ենք արձանագրել, որ երկու տարվա ընթացքում այդ ժառանգությունը հայտնվել է գզրոցներում և որպես կապիտալ այլևս չի օգտագործվում բանակցային և դիվանագիտական հայտարարությունների եզրափակիչ դրույթներում, այնինչ Ապրիլյան պատերազմից հետո այդ պայմանավորվածությունները ամրապնդել էին Հայաստանի դիրքերը բանակցային գործընթացում, ինչը լեգիտիմացրել էին նաև ԵԱՀԿ ՄԽ-ի համանախագահող երկրները:
-Ի՞նչ հեռանկար է մեզ սպասում այս պայմաններում։
-Կարծում եմ՝ այս իրավիճակում բանակցությունների մասով հստակություն մտցնելուն այլընտրանք չկա, քանզի յուրաքանչյուր իշխանություն գիտակցում է, որ Արցախը հայ ժողովրդի նվիրական երազանքի մարմնացումն է, և սրանք միայն խոսքեր չեն: Այսօր իշխանությունները հայտարարում են, որ առարկայական բանակցություններ չկան, սակայն իրավիճակը ենթադրում է այլ իրողություն: Կարծում եմ՝ հստակ է, որ ՌԴ արտգործնախարարը հենց այնպես մտքեր չի արտահայտում, առկա իրավիճակը ենթադրում է ԱԳՆ-ի և վարչապետի հստակ պարզաբանում և բանակցային ներկայիս փուլի մասին տեղեկություն: Ոչ մի հայ չի համակերպվի Արցախյան հարցի պարտվողական լուծման տեսլականի հետ: Ես՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, ակնկալում եմ թափանցիկ և պատվախնդիր բանակցություններ: Այս իրավիճակում վստահ եմ՝ Ադրբեջանը սպասողական կեցվածք է որդեգրելու, սակայն ռազմական ճանապարհով խնդրի լուծումից ալիևյան կլանը չի հրաժարվելու իր համար անցանկալի բանակցային պրոցեսների պարագայում:
-ՀՀ արտգործնախարարի պատասխանը որքանո՞վ էր համարժեք, և արդյո՞ք նրա բացատրությունները վստահություն ներշնչում էին։
-Միանշանակ արտգործնախարար Զոհրապ Մնացականյանը հմուտ դիվանագետ է, սակայն մենք նրա պատասխանից հստակ պարզաբանում չստացանք, համենայն դեպս լսեցինք, որ հայկական կողմերը չեն գնա միակողմանի զիջումների, որը կթուլացնի բանակցային գործընթացում ՀՀ դիրքերը, սակայն հստակ պարզաբանում փուլային տարբերակի մասով մենք չտեսանք, ցավոք: Բնական է, դիվանագիտական տերմինաբանությունը ենթադրում է որոշակի տողատակեր, սակայն ՀՀ քաղաքացին ակնկալելու է հստակ այո կամ ոչ պատասխանը այս իրադրությունում: Առաջիկայում բանակցային դժվար ուղի է սպասում նախարար Մնացականյանին, և լիահույս եմ, որ նախարարն իր դիվանագիտական հմտություններն ըստ արժանվույն կբանեցնի:
-Ստեղծված իրավիճակից ելքն ինչպե՞ս եք տեսնում։
-Այս իրավիճակը ենթադրում է քաղաքական և հասարակական շերտերի կոնսոլիդացիայի անհրաժեշտություն: Անկախ քաղաքական հայացքներից, միասնականությունն է դառնալու մեր հաղթանակի երաշխավորը բանակցային սեղանի շուրջ, իսկ ամուր և կայուն զարգացող բանակը մեր սահմանների անսասան պաշտպանն է եղել ու կլինի: Նման դժվար օրերին Արցախում անցկացվեցին նախագահական ընտրություններ: Այս համատեքստում, կարծում եմ, սերտ և բովանդակալից հարաբերությունները կենսական են Արցախի ընտրված իշխանությունների հետ: Այդ քայլերը, անկասկած, ամրապնդելու են հայկական կողմի դիրքերը բանակցային գործընթացում:
-Հայաստանի և Արցախի հանրության մեջ տեսնու՞մ եք այն ուժը, որ Փաշինյանին կստիպի չստորագրել ոչ հայանպաստ փաստաթուղթ։
-Ինչպես արդեն նշեցի, յուրաքանչյուր իշխանություն պետք է գիտակցի, որ պարտվողական սցենարի իրագործումը հատկապես Արցախի հարցում կզրկի նրան իշխանությունից: Այստեղ տեսանելի են ուրիշ վտանգներ, մասնավորապես այն կառույցները և կազմակերպությունները, որոնք սնվում են արտասահմանյան դրամաշնորհներով, կարող են հասարակության մեջ սերմանել կեղծ խաղաղասիրական զեղումներ, որոնք ենթադրում են հարցի ոչ հայանպաստ հանգուցալուծում, բայց եթե առարկայական մոտեցում ցուցաբերենք, ապա մեր հասարակությունը քաջ գիտակցում է, որ Արցախի հնարավոր կորուստը տարածքային չէ միայն. այն մեր հայրենիքի սուրբ հատվածն է, որի ազատագրմանը հասել ենք հազարավոր հայորդիների կյանքի գնով:
Զրուցեց
Սերգեյ ՍԱՂՈՒՄՅԱՆԸ
Մեկնաբանություններ