Վերջերս մի թուրք Հայոց ցեղասպանության զոհերի․․․ցուցակ էր ուզում։ Այդ ցուցակի առաջին՝ մի չնչին մասը տեղադրում եմ ստորև։ Թեպետ համոզված եմ, որ այդ թուրքը հայոց այբուբենը չգիտի, բայց սա հայերեն գիտցողների համար է։

Լևոն Լիսիցյանի նամակը Ստեփան Լիսիցյանին 2 նոյեմբերի, 1920 թ. Երևան Իմ անգին հայրիկ, Ապրում ենք մղձավանջի օրեր:

Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ հարկավոր է մեկընդմիշտ մերժել պատմության կեղծարարների այն պնդումը, թե Սովետական Հայաստանի պետությունը ազգային պետություն չի եղել: Ավելորդ չեմ համարում վերոհիշյալ գաղափարախոսության կրողներին հարցնել, թե ի՞նչ հիմքերով են ազգային պետություն համարում 1918-1920 թթ. գոյություն ունեցած Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը, որը ստեղծվել էր երիտասարդ թուրքերի հանցագործ կառավարության պարագլուխներ Թալեաթի ու Էնվերի կամքով։

Հայաստանն իր տարածքով փոքր երկիր է և գտնվում է աշխարհաքաղաքական բարդ ու վտանգավոր պայմաններում։

1922 թվականին՝ Սովետական Միության կազմի մեջ մտնելուց հետո, Սովետական Հայաստանի արևմտյան սահմանների պաշտպանությունն իրականացրել են սովետական զորքերը և կանխել են թուրքական հարձակման վտանգը։

1920 թվականի սեպտեմբերի վերջին քեմալական Թուրքիան հարձակվեց Հայաստանի Հանրապետության վրա և տարավ հաղթանակ։ Թուրքերը հայտարարեցին զինադադար և Հայաստանի կառավարությունից պահանջեցին սկսել բանակցություններ։

Իսլամի, մահմեդականության հիմնադիր քոչվոր, աղքատ բեդվին Մուհամմեդը, որ բարոյականություն էր քարոզում Հիջազում, շատ շուտ մոռացավ և շեղվեց իր իսկ քարոզած բարոյականությունից՝ ամուսնանալով մի հարուստ այրու հետ։ Նա կարճ ժամանակ անց հղփացավ ու իր անբարո «բարոյականությամբ» հանդերձ, կարողացավ ողջ արաբական թերակղզին միավորել մեկ միասնական պետության մեջ։ Իր քարոզների համար Մուհամմեդը ենթարկվում էր կռապաշտների հալածանքներին, ապրում փախստականի կյանքով, ու թեև խաղաղ քարոզիչ էր, բայց շուտով ստիպված եղավ նետվել պատերազմների մեջ։

Անշնորհակալ գործ է, պատմականորեն լիակատար կերպով մերժված: Դա է ապացուցում մեր անցած 300 տարվա պատմությունը:

Համաշխարհային պատերազմի առաջին տարիներին Կովկասյան ռազմաճակատում ձեռք բերած հաղթանակների շնորհիվ ռուսական բանակը գրավել էր Օսմանյան կայսրության տարածքի մի մասը, որի մեջ էր համարյա ամբողջ Արեւմտյան Հայաստանը:

Հարգելի ընկերներ, հարկ եմ համարում դիմել Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հարգելի ղեկավարներին հետևյալ առաջարկությամբ։