Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Ալֆան և օ­մե­գան

Ալֆան և օ­մե­գան
06.03.2020 | 01:54
Հար­գար­ժան լեյ­դիզ էնդ ջեն­թլ­մեն, մե շեն միղ­վար­խար՝ քալ­բա­տո­նո, բա­տո­նո գա­մառ ջո­բա, շե­նի ճի­րի մե: Կարևո­րում եմ ար­տա­քին և ներ­քին հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, երկ­րի կա­յու­նաց­ման և հարևան­նե­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մար­տահ­րա­վեր­նե­րը, տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րի, հնա­րա­վոր ռիս­կե­րի կան­խար­գել­ման ճա­նա­պար­հա­յին քար­տե­զագ­րու­թյու­նը և գեո­դե­զիան՝ չան­տե­սե­լով բա­րի կամ­քի, ժո­ղո­վուրդ­նե­րի բա­րե­կա­մու­թյան և խա­ղա­ղա­սի­րա­կան այլ հրա­մա­յա­կան­ներ: Մենք ժխ­տում ենք եր­կա­կի ստան­դարտ­նե­րի կի­րա­ռու­մը աշ­խար­հա­կա­լող հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րի կող­մից, մեծ եր­կր­նե­րի շա­հե­րի գե­րա­կա­յու­մը ար­դա­րու­թյան և պատ­մա­կան ճշ­մար­տու­թյան հան­դեպ, միևնույն ժա­մա­նակ ըն­դու­նե­լի ենք հա­մա­րում և՛ ազ­գե­րի ինք­նո­րոշ­ման, և՛ երկ­րի ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան պահ­պան­ման մի­ջազ­գա­յին սկզ­բունք­նե­րը և հա­մոզ­ված ենք, որ ոչ ոք ի­րա­վունք չու­նի մի­ջամ­տե­լու այս կամ այն երկ­րի կամ ան­հա­տի և մարմ­նի կյան­քին կամ պե­տա­կան ինք­նիշ­խան կա­ռույ­ցի ներ­քին գոր­ծե­րին։ Հաս­կա­նա­լի՞ է: Կար­ծում եմ՝ նաև պարզ ու թա­փան­ցիկ: Մենք նա­խընտ­րում ենք հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի լուծ­ման ոչ կո­պիտ և զեն­քի ու­ժով, այլ փա­փուկ ու բա­նակ­ցա­յին, ոչ բիրտ, այլ մեղմ ու թավ­շյա ե­ղա­նակ­նե­րը: Ի­հար­կե, եր­կուս­տեք առ­կա են սպառ­նա­լի մար­տահ­րա­վեր­ներ, սա­կայն մենք պատ­րաստ ենք նույ­նիսկ վե­րե­լակ­նե­րից դուրս, ցան­կա­ցած ձևա­չա­փով, պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ ձեռք բե­րե­լու մի գա­վաթ թե­յի շուրջ, թե­կուզ մու­ղա­մի ու­ղեկ­ցու­թյամբ ու շի­քյաս­տիով, կա­րող ենք մեզ թույլ տալ նաև մի փոքր քթ­ներս քա­շե­լու հա­ճույ­քը, քն­նար­կում­ներ անց­կաց­նե­լու ա­ռանց առ­ճա­կատ­ման՝ թե՛ փոխ­զի­ջու­մա­յին, թե՛ ցան­կա­ցած այլ տար­բե­րա­կով, որն ըն­դու­նե­լի կլի­նի հա­կա­մար­տող բո­լո­րի կող­մե­րի հա­մար և նույ­նիսկ մի քա­նի դե­մով, կըն­դուն­վի միա­ձայն։ Հի­մա դրա ժա­մա­նա­կը, ցա­վոք, չու­նեմ, խիստ զբաղ­ված եմ՝ փաս­տա­վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլ­մա­շար են նկա­րա­հա­նում իմ կյան­քի ո­դի­սա­կա­նի մա­սին՝ դժ­վար ման­կու­թյու­նից, ինք­նա­կա­յաց­ման դե­գե­րում­նե­րից մինչև ծանր գա­հա­կա­լու­թյուն՝ փո­ղո­ցա­յին գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի, ցույ­ցե­րի և բա­խում­նե­րի ընդգրկմամբ, վաղ­վա ան­խոր­տակ տես­լա­կա­նով: Մտ­քերս, որ­պես ա­ֆո­րիզմ­ներ, փակց­վում են պաս­տառ­նե­րի վրա: Դրա հա­մար մեր պե­տա­կան գան­ձա­րա­նը չա­փա­զանց ա­ռա­տա­ձեռն է գտն­վել և մի­ջոց­ներ չի խնա­յում ժո­ղովր­դի բո­լոր խա­վե­րի մեջ իմ գա­ղա­փար­նե­րը և մտ­քե­րը սեր­մա­նե­լու հա­մար: Հա­նուն այդ նվի­րա­կան նպա­տա­կի ի­րա­գործ­ման շռայ­լո­րեն խրա­խուս­վում են նոր ծրագ­րե­րի հե­ղի­նակ­նե­րը՝ ա­ռանց սե­ռա­յին և ազ­գա­յին խտ­րա­կա­նու­թյան, բա­ցա­ռու­թյամբ մեր գա­ղա­փա­րա­կան հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի: Չենք թող­նի, որ ֆի­նան­սա­կան և բա­րո­յա­կան բե­ռը ծան­րա­նա գի­տաս­տեղ­ծա­գոր­ծա­կան նո­րա­գույն մտահ­ղա­ցում­նե­րի հե­ղի­նակ­նե­րի ու­սե­րին: Այդ ա­մենն ար­վում է մեր ժո­ղովր­դի պա­հան­ջով, հա­նուն մեր ժո­ղովր­դի, հա­նուն նրա բա­րե­կե­ցու­թյան և ա­զատ կա­մար­տա­հայտ­ման, ընդ­դեմ կո­ռուպ­ցիոն ջղաձ­գում­նե­րի, որ ժա­ռան­գել ենք նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րից: Ինչևէ:
Նա­խա­պատ­րաստ­վում է նաև ինձ նվիր­ված ցու­ցա­հան­դես՝ գլ­խարկս, կո­շիկ­ներս և ու­սա­պարկս են խնդ­րել, նույ­նիսկ ներք­նա­շո­րեր: Ափ­սոս, ո­րոշ բա­ներ չեն պահ­պան­վել, սուրբ մա­սունք­ներ ու հի­շա­տակ­ներ իմ մար­տա­կան ըն­կեր­նե­րից, բայց ո­չինչ, կա­րե­լի է դրանց նմա­նու­թյամբ թան­գա­րա­նա­յին նմուշ­ներ պատ­րաս­տել: Հա­լալ է կո­ղակ­ցիս: Ա­ռա­ջար­կում է ա­ճուր­դով վա­ճա­ռել այդ հե­ղա­փո­խա­կան մա­սունք­նե­րը և շա­հույ­թը տրա­մադ­րել չքա­վոր ըն­տա­նիք­նե­րին, ար­տերկ­րում ուս­ման մեկ­նող ե­րի­տա­սարդ­նե­րին օգ­նող հիմ­նադ­րա­մին: Նա գլա­դիա­տո­րի հե­րո­սա­կան նվիր­վա­ծու­թյամբ մշ­տա­պես կող­քիս է: Գո­տեպն­դում է, խոր­հուրդ­ներ տա­լիս…
Ճիշտ է, որ կա­նայք հե­ռա­տես են: Իմ հնո­տիքն ու ցն­ցո­տի­քը, ան­գամ կար­կա­տան­նե­րով շալ­վարս ու մայ­կաս՝ Իշ­տո­յա­նի և Պե­լեի նկար­նե­րով ու չի­նա­կան բար­ցով­կա­ներս, ո­րը և է զտ­րեխն մե­րոց հնոց, զորս ի շե­նեն ղշ­լաղ բե­րեց ինձ քա­ղա­քա­մայր, ի պահ էր հանձ­նել պատ­մու­թյա­նը տա­տիս զա­ռա­մյալ սն­դու­կի մեջ: Թող հե­տա­գա սե­րունդ­ներն ի­մա­նան, թե ինչ հե­րո­սա­կան ան­ցյալ են ու­նե­ցել, քա­նի ու քա­նի ան­քուն գի­շեր­ներ են լու­սաց­րել ի­րենց հե­ղա­փո­խա­կան նախ­նիք, ինչ­պի­սի խի­զա­խում­նե­րի մի­ջո­ցով են նվաճ­վել հաղ­թա­նակ­նե­րը։
Ընդ­հան­րա­պես, ես մեծ կարևո­րու­թյուն եմ տա­լիս գա­ղա­փա­րա­կան հնարք­նե­րին, մտա­վար­ժանք­նե­րին ու մա­նի­պու­լյա­ցիա­նե­րին: Ա­ռանց դրանց բազ­մա­զա­նու­թյան շատ դժ­վար կլի­նի մաս­սա­նե­րի հետ տար­վող աշ­խա­տանք­նե­րում հա­ջո­ղու­թյան հաս­նել: Օ­րի­նակ, էն լու­սա­հո­գի Դու­չեն ու­զում էր, որ աշ­խար­հում իշ­խի միայն իր ֆա­շիս­տա­կան ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, ո­րը մեկ ան­գամ չէ, որ շեշ­տել եմ, կեղծ ու սին կա­տե­գո­րիա է: Այդ­պի­սին է նաև ժո­ղո­վուրդ­նե­րի բա­րե­կա­մու­թյու­նը, որ ա­ռանց հաս­կա­նա­լու բո­լո­րը կրկ­նում են: Մի խե­լառ քա­րը գցել է հո­րը, յոթ խե­լոք չեն կա­րո­ղա­նում դուրս բե­րել: Ա՛յ բա­լամ, ինչ­պե՞ս կա­րող է մի հա­վա­քա­կա­նու­թյու­նը բա­րե­կամ լի­նել մեկ ու­րիշ հա­վա­քա­կա­նու­թյան, երբ այդ հա­վա­քա­կա­նու­թյան ներ­սում ոչ բո­լորն են ի­րար բա­րե­կամ: Ա­սենք, ա­յո, ես կա­րող եմ թուրք քիր­վա ու­նե­նալ, ռու­սը հայ կնիկ ու­զել, բայց դա ի՞նչ կապ ու­նի ժո­ղո­վուրդ­նե­րի բա­րե­կա­մու­թյան հետ: Մարդ մի կա­խար­դա­կան ռե­տին ու­նե­նար ու ջն­ջեր երկ­րի ե­րե­սից ան­ցյալն իր բո­լոր կարծ­րա­տի­պե­րով, պատ­մու­թյու­նը սկ­սեր մա­քուր ու սպի­տակ է­ջից: Էդ­պես էլ ա­նե­լու եմ՝ ու­ժե­րիս նե­րա­ծից ա­վե­լի չա­փով:
Նպա­տակն ար­դար է, մի­ջոց­նե­րը՝ անս­պառ, միտքս՝ պայ­ծառ ու լու­սա­վոր: Հա, Դու­չեն վար­պե­տո­րեն թլո­զեց Ա­դի­կին, ու մա­նի­ֆես­տը, որ­պես սահ­մա­նադ­րա­կան ի­րա­վուն­քին գե­րա­կա շահ, իր ազ­գի ու իր հա­գով կա­րեց: Բայց սոթ տվեց, երբ ար­ձա­նագ­րեց, որ անհ­րա­ժեշտ է վե­րաց­նել բո­լոր ոչ ա­րիա­կան ցե­ղե­րին: Ճիշտ մեր գե­ղի սա­պոժ­նիկ Ժի­րո­յի նման, որ ի­րեն գո­վազ­դում էր, թե տա­րա­ծաշր­ջա­նի լա­վա­գույն կոշ­կա­կարն է ու, իբր թե, էն հայտ­նի մու­ժի­կին, ո­րին հար­կա­վոր էր մի զույգ կո­շիկ, բո­լո­րը ա­սել են՝ չիք, չիք-չի­րիք, դի­մել է մու­ժի­կը Ի­լյի­չին, սա էլ խիստ վր­դով­վել և ու­ղար­կել է նրան մեր գյուղ, ու մի երկ­տող գրել Ժի­րո­յին հաս­ցեագր­ված. «հՏՉպՐՔպվվՏ րպՍՐպՑվՏ (Հույժ գաղտ­նի): Ժի­րո, օգ­նիր մու­ժի­կին: Նրան հար­կա­վոր է մի զույգ կո­շիկ»: Ժի­րոս էլ կա­րել է կո­շիկ­նե­րը, նվի­րել մու­ժի­կին, մի լավ պա­տիվ տվել ու մի բոխ­չա­յի մեջ տնա­կան պա­նիր, յուղ ու մեղր, ա­վե­լու­կից ու լո­բուց դրել, թե՝ էս էլ տար Վա­լո­դին ու Նա­դյա­յին տուր, մեղք են, սո­ված կլի­նեն էդ ան­տեր ֆին­նա­կան ան­տառ­նե­րում: Բա­նից պարզ­վում է, որ սա Կո­բա­յի, Կա­մո­յի, Ջա­փա­րի­ձեի ու Շա­հու­մյա­նի ու 26 կո­մի­սար­նե­րից է­լի մի քա­նի­սի հետ Բաք­վում նույն գո­ղա­կան կա­մե­րում է նս­տած ե­ղել: Կա­լեն­դար­նի նս­տել են, մինչև Լոն­դո­նից «Բրի­թիշ փեթ­րո­լիու­մի» ժա­մա­նու­մը, ո­րից հե­տո հա­մա­ներ­ման են են­թարկ­վել: Ժի­րո­յի հա­ղոր­դած հա­վաս­տի տե­ղե­կու­թյուն­նե­րի հա­մա­ձայն, Կա­մո­յի մա­սին Լե­նի­նին պատ­մել է Ստա­լի­նը: ՈՒ օ­րե­րից մի օր Վո­լո­դյան կն­կան հանձ­նա­րա­րում է մոր­զեով շտապ կապ տալ Տրոց­կու հետ, որ Կա­մո­յին թե­կուզ գետ­նի տա­կից գտ­նի ու ու­ղիղ միաց­նի ի­րեն: Նա­դյան, զգու­շա­նա­լով Ֆե­լիքս Էդ­մուն­դո­վի­չի գաղտ­նալ­սում­նե­րից, Սմոլ­նի է ու­ղար­կում հա­ղոր­դագ­րու­թյու­նը չե­րեզ Ձմե­ռա­յին պա­լատ:
-Ա­լո, ըն­կեր Կա­մո, ձեզ հետ խո­սում է հե­ղա­փո­խու­թյան ա­ռաջ­նորդ Վլա­դի­միր ՈՒ­լյա­նո­վը: Հա­մաշ­խար­հա­յին հե­ղա­փո­խու­թյան վերջ­նա­կան հաղ­թա­նա­կի հա­մար մեզ անհ­րա­ժեշտ է մի կլո­րիկ գու­մար հայ­թայ­թել: Կա­րո՞ղ եք մեզ նման ծա­ռա­յու­թյուն մա­տու­ցել:
-Ես այժմ գտն­վում եմ Թիֆ­լի­սում, ըն­կեր Լե­նին, մի­ջազ­գա­յին հե­տա­խուզ­ման մեջ եմ: Բայց ե­թե ան­ձամբ Դուք եք ցան­կա­նում, նո պրոբ­լեմ: Ի՞նչ չա­փի գու­մա­րի մա­սին է խոս­քը:
-Դե, որ­քան շատ, այն­քան լավ, ըն­կեր Կա­մո: Ա­ռա­ջար­կում եմ թա­լա­նել Թիֆ­լի­սի կենտ­րո­նա­կան բան­կը կամ գո­նե ին­կա­սա­տոր­նե­րի մեկ կառք՝ փուռ­թու­լա­կան մե­թո­դա­բա­նու­թյամբ: Ան­հոգ ե­ղեք: Ա­մեն բան մեր վե­րա­հս­կո­ղու­թյան տակ է, միայն թե օ­պե­րա­ցիան կա­տա­րեք ա­նա­րյուն: Ես հի­մա կկապ­վեմ Հա­մաշ­խար­հա­յին բան­կի մեր ըն­կեր­նե­րի հետ: Տրոց­կին ար­դեն գոր­ծուղ­ված է Լոն­դոն: Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, զգույշ գոր­ծեք: Ի­րա­վի­ճա­կից ել­նե­լով, կա­րող եք ին­կա­սա­տոր­նե­րի հետ գա­ղա­փա­րա­կան աշ­խա­տանք տա­նել, պարզ ա­սել, որ գու­մա­րը տրա­մադր­վե­լու է հե­ղա­փո­խա­կան նպա­տակ­նե­րի՝ բո­լոր ազ­գե­րի աշ­խա­տա­վո­րու­թյան շա­հե­րի սպա­սարկ­մա­նը՝ հա­նուն նրանց բա­րե­կե­ցու­թյան և պայ­ծառ ա­պա­գա­յի: Կա­րող եք չթաքց­նել, որ գու­մա­րը կդր­վի կնոջս հիմ­նադ­րա­մի շվեյ­ցա­րա­կան հաշ­վին, և ան­ձամբ նա կտ­նօ­րի­նի բո­լոր ծախ­սե­րը՝ հա­մա­պա­տաս­խան ստա­ցա­կան­նե­րով: Մի խոս­քով, աշ­խա­տեք չբռն­վել, դուք մեզ դեռ շատ եք պետք: Հարկ ե­ղած դեպ­քում Ձեզ գժի տեղ դրեք: Մենք կկազ­մա­կեր­պենք Ձեր փա­խուս­տը Մե­տե­խի բան­տից կո­յու­ղու խո­ղո­վա­կով, որն ան­մի­ջա­պես Քուռն է լց­վում: Այն­տեղ Ձեզ կդի­մա­վո­րեն մեր կին­տո ըն­կեր­նե­րը և Ձեզ գե­տի հու­նով կհասց­նեն մինչև Կաս­պից ծով, որ­տեղ մեր բաս­մաչ ըն­կեր Էն­վերն է: ՈՒ­րեմն, դու­խով ի գործ:
Օ­պե­րա­ցիան բա­րե­հա­ջող է կա­տար­վում, սա­կայն ո­րոշ ժա­մա­նակ անց Կա­մոն հե­ծան­վով բախ­վում է բեռ­նա­տա­րին և կն­քում մահ­կա­նա­ցուն: Ըստ օ­դում պտտ­վող լու­րե­րի դա ոչ թե վթար կամ ինք­նաս­պա­նու­թյուն, այլ սպա­նու­թյուն էր, ո­րը կազ­մա­կերպ­վել էր Բե­րիա­յի ձե­ռամբ՝ հետ­քե­րը վե­րաց­նե­լու նպա­տա­կով: Իսկ կոշ­կա­կար Ժի­րոն մինչև կյան­քի վեր­ջը պա­հում էր այն բիզն ու ա­սե­ղը, ո­րոն­ցով կա­րել էր Լե­նի­նի պատ­վի­րա­կած մու­ժի­կի կո­շիկ­նե­րը և գո­վազ­դում ի­րեն ու իր փե­շա­կը, հանց Դու­չեն իր ազգն ու ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը: Ժի­րո­յի հա­մար էդ ա­մե­նը, գու­մա­րած Հայ­րե­նի­քը, իր կոշ­կա­կա­րի բուտ­կեն էր ու պա­տին փակց­ված կի­սա­մերկ բաց­ծի­ծիկ կա­նանց նկար­նե­րը, որ խնամ­քով կտ­րել էր մա­մու­լի է­ջե­րից:
Լավ, սա ի մի­ջի այ­լոց: Ա­ռաջ ըն­թա­նանք: Էն գյոռ­բա­գյո­ռը, որ Վա­ղար­շա­պա­տում բոլշևի­կյան ա­ռա­ջին բջիջն էր կազ­մա­վո­րել, ա­սում է. «Լե­նին պա­պիկ, էն փո­ղե­րը հա­տան Աստ­րա­խա­նում բո­զե­րի վրա, մի քիչ էլ պա­դագրև ա­րա քո գեր­մա­նա­կան հիմ­նադ­րա­մից, էս­տե­ղի սաղ ծտե­րը կմիա­նան մեր շարժ­մա­նը»: Վլա­դի­միր Ի­լյիչն էլ բար­կա­նում է, թե՝ անխ­նամ եք ծախ­սում, ըն­կեր Հայ­կու­նի, ստիպ­ված եմ ձեզ կար­գա­պա­հա­կան տույ­ժի են­թար­կել և ո­րա­կազր­կել՝ պայ­թեց­նե­լուվ ձեր ապ­րած շեն­քին փակց­ված հու­շա­քա­րը: Էն Կո­բան էլ ընկ­նում է խեղճ Տրոց­կու հետևից ու Մեք­սի­կա­յում խփել է տա­լիս: Թե ինչ չէին կա­րո­ղա­ցել կի­սել ի­րար մեջ, էդ­պես էլ գաղտ­նիք մնաց ինձ հա­մար: Ի­հար­կե, սրանց հերն էլ ա­նի­ծած, բայց էս ամ­բողջ ու­ղուն հա­մաշ­խար­հա­յին հե­ղա­փո­խու­թյուն­նե­րի պետք է անդ­րա­դառ­նամ: Բանն այն է, որ ես հի­մա կարևոր գոր­ծի վրա եմ՝ ձեռ­քի հետ, ա­զատ ժա­մե­րիս, գիրք եմ գրում: Ա­սես մա­հա­պար­տի ինք­նա­կեն­սագ­րա­կան լի­նի՝ «Իմ պայ­քա­րը»: Պատ­մա­կան սկզբ­նաղ­բյու­րը հիմ­նա­կա­նում իմ ապ­րած բարդ ու դժ­վար կյանքն է. որ չէ այն­չափ ցավ ինձ հա­մար…
Ա­զատ քա­ղա­քա­ցիա­կան հա­սա­րա­կու­թյան հիմ­նադ­րույթ­նե­րի, մաս­սա­յա­կան խռո­վու­թյուն­նե­րի դր­դա­պատ­ճառ­նե­րի, իշ­խա­նու­թյան բռ­նա­զավթ­ման մե­թո­դա­բա­նու­թյան և բռ­նա­պե­տու­թյան բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թյան մա­սին շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի վրա: Ես է­սօր կամ, վա­ղը չկամ, ի­հար­կե, միայն ֆի­զի­կա­պես: Ի­րա­կա­նում հիմ­նել եմ լր­ջա­գույն, մի­ջազ­գա­յին մա­կար­դա­կի դպ­րոց, որն ա­ռայժմ ես եմ ղե­կա­վա­րում: Սա­նե­րիս մեջ կան բա­վա­կան շնոր­հա­լի և խոս­տում­նա­լից գոր­ծիչ­ներ, ու ինչ­քան էլ որ լա­փա­մա­նից փայ փախց­նող­ներն ու յաշ­չիկ քշող­նե­րը հո­խոր­տան, բոչ­կա գլո­րեն մեր ա­ռաջ, պի­տի խոր հիաս­թա­փու­թյուն պատ­ճա­ռեմ ու տխ­րեց­նեմ նրանց՝ ոչ մի ար­դյուն­քի չեք հաս­նե­լու, Մա­րիո, յոր գեյմ իզ օ­վըր: Մե­րոնք շատ ըն­դու­նակ են ու ստա­խա­նո­վա­կան­նե­րի նման ա­րագ են գոր­ծում: Գր­քիս նկար­չա­կան ձևա­վո­րումն իմն է. կազ­մին շախ­մա­տի տախ­տա­կի ֆեր­զի քա­ռա­կու­սու վրա՝ Ար­տո­յի քան­դա­կած Քայ­լո­ղի ար­ձանն է, հետևի կող­մում՝ Ռո­դե­նի Մտա­ծո­ղի: Իմ մտահ­ղա­ցումն է՝ մտա­վոր և ֆի­զի­կա­կան կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի հա­վա­սա­րա­չափ հա­մադր­ման հս­տակ կոմ­պո­զի­ցիա:
Գիրքս շու­տով կտ­պագր­վի: Բես­ցե­լեր է, ձեռ­քից ձեռք են խլում, ար­դեն կան ա­ռա­ջին ար­ձա­գանք­նե­րը, հրա­տա­րա­կիչն ար­դեն աշ­խար­հի բազ­մա­թիվ լե­զու­նե­րով թարգ­մա­նու­թյան ա­ռա­ջար­կու­թյուն­ներ է ստա­ցել: Չեն համ­բե­րում, որ նախ մայ­րե­նի լեզ­վով լույս տես­նի: Մա­զա­լու մար­դիկ են:
Ես ձեզ սի­րում եմ, ժո­ղո­վուրդ: Ես ձեզ շատ եմ սի­րում, իմ պաշ­տե­լի հպարտ քա­ղա­քա­ցի­ներ: Եվ ու­րեմն, ո­մանք ի­րա­վամբ ինձ հռ­չա­կել են մեր ե­րեք պե­տա­կա­նու­թյուն­նե­րի և բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րի՝ սկ­սած Նո­յի ջր­հե­ղե­ղից և Հայկ ու Բե­լից, ա­մե­նա­խե­լա­ցի ու ի­մաս­տուն ա­ռաջ­նոր­դը, ո­րի նմա­նը աշ­խար­հում չկա, ու հա­մայն մարդ­կու­թյու­նը պար­տա­վոր է ճա­նա­չել ինձ, իմ կա­ռա­վար­ման հան­ճա­րը, ան­բա­սիր կադ­րե­րի անս­խա­լա­կան ընտ­րու­թյան իմ մո­դե­լը, իմ հա­մար­ձա­կու­թյունն ու ճկու­նու­թյու­նը, որ ոչ ոք չու­նի և չի ու­նե­ցել, նաև հա­մոզ­ված եմ՝ չի ու­նե­նա երկ­րագն­դի վրա: Իմ փի­լի­սո­փա­յա­կան մտ­քե­րը պա­տիվ կբե­րեն ցան­կա­ցած տե­սու­թյան ու կզար­դա­րեն ա­մեն մի փի­լի­սո­փա­յու­թյուն, ցան­կա­ցած երկ­րի դա­սագր­քում դրանք կա­րող են ու­ղե­նի­շա­յին սկզ­բունք­ներ դառ­նալ, քան­զի լր­ջա­գույն քն­նու­թյուն են ան­ցել օ­րենս­դիր և գոր­ծա­դիր մար­մին­նե­րում, զո­րօ­րի­նակ՝ պատ­գա­մա­վոր ու նա­խա­րար չեն դառ­նում, պատ­գա­մա­վոր ու նա­խա­րար ծն­վում են: Իսկ սրանք ի ծնե, դեռ բա­րու­րի մեջ, ար­դեն տեր էին ի­րենց կոչ­մա­նը:
Ո­մանք գիրքս ցան­կա­նում են ներ­կա­յաց­նել Նո­բե­լյան մր­ցա­նա­կի, բայց ես դրան չեմ հա­վակ­նում, վերևից եմ նա­յում: Ով ա­սես, որ չի ստա­ցել Նո­բե­լյա­նը, մա­կու­լա­տու­րա­յի ու զի­բի­լի են հա­վա­սա­րեց­րել: Պատ­մու­թյա­նը հայտ­նի է, որ ես խի­զա­խա­բար դի­մա­կա­յել եմ հա­մալ­սա­րա­նա­կան կր­թա­կան փտած հա­մա­կար­գին և թքել նույ­նիսկ դրանց դիպ­լո­մի վրա: Էդ ա­մե­նը մի տեղ ու­նի և այդ վայ­րը աղ­բարկղն է, ա­վե­լի կոնկ­րետ, Սո­վե­տա­շե­նի աղ­բա­վայ­րը: Մի նոր ան­վա­նա­կարգ պետք է հո­րի­նենք: Ար­դեն ո­րոշ ա­ռա­ջարկ­ներ ստաց­վել են, ո­մանք ցան­կա­նում են, որ այն իմ ա­նու­նը կրի, իմ դի­մա­պատ­կե­րով կրծ­քան­շան հա­տեն, նի­կո­լի ոս­կե մե­տա­ղադ­րա­մի վրա, ցա­րի փո­խա­րեն, իմ պատ­կե­րը զե­տե­ղեն, նա­մա­կա­նիշ թո­ղար­կեն, ա­մեն բնա­կա­վայ­րում մե­կա­կան ար­ձան կան­գեց­նեն՝ որ­պես նոր մտա­ծո­ղու­թյան, նոր դա­րաշր­ջա­նի հիմ­նադ­րի: Խոր­հուրդ տվի էն աղ­ջիկ վախտ­վաս նկար­նե­րից օգ­տա­գոր­ծեն, թե չէ հի­մա սփաթս բա­նի նման չէ՝ անթ­րաշ, քա­չա­լոտ, կնճ­ռա­պատ: Մի խոս­քով, իմ բան­ջա­րը ձեր հան­ճա­րի՝ տան­ձին չէ… Ար­մե­նակ շա­հին­շահ Մու­րա­դյա­նը կա­սեր՝ ա­մոթ քեզ, մո­սո, թու քո նա­մու­սին, ա՛յ ան­նա­մուս…
Ազ­գագ­րա­գետ­ներն ու գեո­դե­զիստ­ներն ա­ռա­ջար­կում են պատ­մա­կան փոր­ձը հաշ­վի առ­նել և հայ­կա­կան տո­նա­ցույ­ցում իմ ա­նու­նով ա­միս կո­չել: Ես գի­տեի, թե Հու­լիոս Կե­սա­րի ա­նու­նով հու­լիս ա­միսն է, բայց պարզ­վում է, որ ոչ՝ ի­րա ջիգ­րու օ­գոս­տոսն են կո­չել: Բա իմ ա­նու­նով ո՞­րը կո­չենք: Է­լի, խա­նումս: Այ մարդ, սա որ չլի­ներ, ես հաս­տատ կո­րած էի, ընդ ո­րում՝ ընդ­միշտ: Միշտ մտ­քումս շնոր­հա­կալ եմ լի­նում Աստ­ծուն էս երկ­նա­յին պարգևատր­ման հա­մար: Է­լի նա ինձ ձեր­բա­զա­տեց եր­կար մտա­տան­ջու­մից: Ա­սաց, ոչ մի ամս­վա խաթ­րին չկպ­չես, չնա­յած դրանք էլ ար­դեն հնա­ցած ու ժա­մա­նա­կավ­րեպ են, բայց ժո­ղովր­դի մեջ ա­մուր նս­տած են, մինչև հա­նուն քեզ ջա­նան հետ վարժ­վել, եր­կար ժա­մա­նակ կտևի: Ա­րի նաղ­դը թո­ղած, նի­սյա­յի հետևից չընկ­նենք: Կապ­վի աստ­ղա­գետ­նե­րի հետ, թող մի ա­միս էլ հո­րի­նեն: Ի՞նչ կլի­նի, որ տա­րին տաս­նե­րեք ա­միս ու­նե­նա: Կին մի ա­սի մի խել­քի ծով ա­սա: Հա­մա­ձայն­վե­ցի: Ես քա­ղա­քա­կան ա­ռա­ջար­կու­թյու­նը կտամ, աստ­ղա­գետ­նե­րը թող մաս­նա­գի­տա­կան լու­ծում­ներ գտ­նեն: Դա էլ հո ես չե՞մ ա­նե­լու: Էդ­քան որ տեն­չում են, թող ա­նեն, ես դեմ չեմ, թող չու­զողն էլ ես լի­նեմ: Մե­նակ թե աչ­քով չտան նախ­կին­նե­րը: Ինչ­պես ա­սում են, ինչ լի­նում է, թող ժեշ­տին լի­նի: Ես չեմ կա­րող ընդ­դի­մա­նալ ժո­ղովր­դի ա­զատ կա­մար­տա­հայտ­մա­նը: Օ­րի­նակ, էն օ­րը մի խումբ մրա­հոն աղ­ջիկ­ներ տե­սա եր­րորդ մա­սի կա­մուր­ջին՝ քրքր­ված շո­րե­րով ոռ­բաց թռան ավ­տո­յիս ա­ռաջ: Վա­րոր­դին ա­սի.
-Կանգ­նիր, էն մե­կը շատ լա­վիկն է, ոնց որ հրե­ղեն ձի: Դրա խա­թեր ձմե­րու­կը կլե­պով կու­տեմ, ձու­կը՝ փշով:
Վա­րոր­դը, թե.
-Գործ չու­նես, սրանք գի­նուց ա­վե­լի թունդ շառ են, կնոջդ խա­բար կտան, այ­ֆո­նով կն­կա­րեն, տա­կից դուրս չես գա: Հի­մա ար­տաա­մուս­նա­կան կա­պե­րը սե­ռա­բա­րո­յա­քա­ղա­քա­կան ման­րա­դի­տա­կի տակ են դր­ված:
-Այ տղա, -ա­սում եմ, -էս էն դեպքն ա, որ ոչ բր­դես-ու­տես, ոչ ու­տես-խմես, միայն նա­յես: Մա­տով չեմ կպ­նի: Կա­րո՞ղ է դու տղա­մարդ ես սի­րում:
Ա­սում է.
-Ավ­տո­յի հա­մար­նե­րը մեր հպարտ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը ճա­նա­չում են, ա­մոթ է:
Ա­սում եմ.
-Ո՞նց կա­պա­ցու­ցեն, որ ես մեջն եմ ե­ղել:
Ա­սում է.
-Էս­տեղ կանգ­նել չի կա­րե­լի, կա­մե­րա կա, մեծ տու­գանք­ներ կու­ղար­կեն:
Մի խոս­քով, ինքն ի­րե­նից հուշտ ե­ղած տղա է: Պա­հե­լու բան չէ: Ես կար­դում էի նրա մտ­քե­րը, որ քր­ֆում է ինձ ու չի հա­մար­ձակ­վում ա­սել, թե աչ­քիդ է երևում, իսկ ես նրան բա­ցա­հայտ ա­սա­ցի՝ էդ ու՞մ ես ա­սում, այ ա­նա­սուն: Նա թե՝ ես բան չեմ ա­սել, շեֆ ջան: Միևնույն ժա­մա­նակ, էս ի­դիո­տը մեր մե­ծա­մաս­նա­կան ֆրակ­ցիա­յի ա­զատ սեք­սի ջա­տա­գով­նե­րից է, բա­րո­յա­գի­տա­կան քա­րոզ­չու­թյան հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հը: Միան­շա­նակ հա­մոզ­ված է, որ ա­մեն մի նոր լավ մո­ռաց­ված հինն է, ինչ­պես հնա­գույն մաս­նա­գի­տու­թյու­նը, և բո­լո­րը պետք է վե­րա­դառ­նան ա­վան­դա­կա­նի նա­խա­հիմ­քին՝ դե­պի բնու­թյուն, դե­պի մերկ ճշ­մար­տու­թյուն, զոր կոչ­վի նախ­նա­դա­րյան հա­մայ­նա­կան կար­գեր: Այ­սինքն, մկ­նի­կը փի­սի­կին, փի­սի­կը շնի­կին, շնի­կը թոռ­նի­կին, թոռ­նի­կը տա­տի­կին, տա­տի­կը հարևա­նի մար­դուն, սա էլ մյուս հարևա­նի մար­դուն, էդ մարդն էլ ի­րա քե­նուն, քե­նին կե­սու­րին, կե­սու­րը զո­քան­չին, զո­քան­չը պա­պի­կին, հա՛ քա­շում ու քաշք­շում են ի­րար, իբր թե ու­զում են ազ­գի շաղ­գա­մը հո­ղից հա­նեն… Էլ ո՞նց կլի­նի: Մենք էլ ձեր փայ հա­րիֆն ենք, նե­րո­ղու­թյուն փո­ղո­ցա­յին ժար­գոն կի­րա­ռե­լուս հա­մար… Բայց վա­րոր­դիս հաս­տատ փո­խե­լու եմ, մի ո­րոշ ժա­մա­նակ ինքս կհա­մա­տե­ղեմ, մինչև դու­խով ու փակ­բե­րան, վս­տա­հե­լի մե­կին գտ­նեմ. բաց­սիրտ, բաց­ճա­կատ, բաց­ձեռն։
Դա­վիթ Մկր ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5468

Մեկնաբանություններ