Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Հա­յաս­տա­նի և Այսր­կով­կա­սի շուրջն ան­հան­գիստ է

Հա­յաս­տա­նի և Այսր­կով­կա­սի շուրջն ան­հան­գիստ է
20.09.2019 | 00:36
Ինչ­պես տես­նում ենք, Ի­րա­նի թշ­նա­մի­նե­րի փոր­ձերն ան­հա­ջող էին։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հու­լի­սի 11-ին «Fars News»-ը հա­ղոր­դել է, որ ԻՀՊԿ-ի գվար­դիա­կան­նե­րը ոչն­չաց­րել են ևս մեկ բան­դա, ո­րը գոր­ծում էր Ի­րա­նի արևմտյան Քեր­ման­շահ նա­հան­գի Ջա­վան­ռուդ քա­ղա­քում և հո­վա­նա­վոր­վում օ­տա­րերկ­րա­ցի­նե­րի կող­մից։ «Հա­մաշ­խար­հա­յին մե­ծամ­տու­թյամբ եր­կր­նե­րի հետ կապ­ված ա­հա­բեկ­չա­կան խում­բը պետք է Ի­րան թա­փան­ցեր դի­վեր­սիոն գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ կա­տա­րե­լու հա­մար»,- աս­վում է «Նա­ջաֆ Աշ­րաֆ» բա­զա­յի հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ։ Սա­կայն Ջա­վան­ռու­դի ընդ­հար­ման ժա­մա­նակ ոչ բո­լոր ա­հա­բե­կիչ­ներն են ոչն­չաց­վել. բան­դիտ­նե­րի մի մա­սը ձեր­բա­կալ­վել է այն ժա­մա­նակ, երբ նրանք հաս­կա­ցել են, որ դա­րա­նում ի­րենց սպա­սում են նաև այս­տեղ։
Քեր­ման­շահ նա­հան­գը սահ­մա­նա­կից է ոչ թե Թուր­քիա­յին, այլ Ի­րա­քին։ Ա­վե­լի ստույգ` ի­րա­նա-ի­րա­քյան սահ­մա­նի այն հատ­ված­նե­րին, որ­տեղ հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յի քր­դե­րը, փաս­տո­րեն, ա­ջակ­ցում են ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րին, ինչ­պես նաև ո­րոշ հա­կաի­րա­նա­կան խմ­բե­րի։ «Նա­ջաֆ Աշ­րաֆ» բա­զա­յի հա­ղորդ­ման մեջ ուղ­ղա­կի նշ­վում է, որ Ջա­վան­ռու­դում ոչն­չաց­ված բան­դան պա­հում են ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րը։ Պար­զա­պես Ի­րա­նում այդ եր­կու եր­կր­ներն այդ­պես էլ ան­վա­նում են` «հա­մաշ­խար­հա­յին մե­ծամ­տու­թյամբ եր­կր­ներ»։
ՈՒ­շադ­րու­թյուն դարձ­նենք, որ Ի­րա­նի սահ­ման­նե­րի ա­ռա­ջին եր­կու փոր­ձի դեպ­քում ի­րան­ցի­ներն ուղ­ղա­կիո­րեն մե­ղադ­րում են թուր­քե­րին` նշե­լով, որ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը «Թուր­քիա­յի հետ սահ­մա­նին են» կամ «ե­կել են Թուր­քիա­յի տա­րած­քից»։ Պա­տա­հա­կան չէ, որ Թուր­քիա­յից ներ­խուժ­ման երկ­րորդ փոր­ձի տա­պա­լու­մից հե­տո միայն հա­կաի­րա­նա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը ստիպ­ված վե­րա­դար­ձան ա­հա­բե­կիչ­նե­րին ու դի­վեր­սանտ­նե­րին Ի­րա­քից նե­տե­լու տար­բե­րա­կին. ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րը ռիս­կի էին գնում` նա­խա­պես հաս­կա­նա­լով, որ ի­րա­նա-ի­րա­քյան սահ­մա­նը խիստ «կող­պե­քի տակ է», նույ­նիսկ ի­րա­քյան կող­մից միշտ կգտն­վեն քր­դեր, ո­րոնք կօգ­նեն Ի­րա­նին կամ պար­զա­պես կնա­խազ­գու­շաց­նեն Ի­րա­նի ԻՀՊԿ-ի զին­ծա­ռա­յող­նե­րին։
Նա­խորդ տա­րի­նե­րին, օ­րի­նակ` 2017-ի ամ­ռա­նը և 2018-ի ամ­ռա­նը, բա­վա­կան հա­ճախ էին լի­նում Ի­րա­նի սահ­ման­նե­րը խախ­տե­լու փոր­ձեր, և Ի­րա­նը սո­վո­րա­բար հայտ­նում էր միայն այն ուղ­ղու­թյու­նը, որ­տեղ բա­նա­կը կամ ԻՀՊԿ-ն մար­տի էին բռն­վում ա­հա­բե­կիչ­նե­րի հետ։ Եվ ու­սում­նա­սի­րո­ղը միայն հա­ղոր­դագ­րու­թյան մեջ հի­շա­տակ­ված ի­րա­նա­կան նա­հան­գի քա­ղաք­նե­րի կամ գյու­ղե­րի ան­վա­նում­նե­րից կա­րող էր ըն­դա­մե­նը են­թադ­րել, որ սահ­մա­նա­յին ռե­ժի­մի այս կամ այն խախ­տու­մը կա­րող էր լի­նել Թուր­քիա­յի տա­րած­քից։ Բայց 2019-ի ամ­ռանն Ի­րա­նը կոշտ կեր­պով հաս­տա­տում է, որ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը գա­լիս են հենց Թուր­քիա­յից։ Ա­ռա­ջին հա­յաց­քից կա­րող է թվալ, թե դա ման­րուք է, ի­րա­կա­նում դա նշա­նա­կում է, որ Թեհ­րա­նին մի քայլ է մնում, որ կրկ­նի իր վերջ­նագ­րե­րը Թուր­քիա­յին։ Եվ բա­ցառ­ված չէ, որ կա Ան­կա­րա­յին շատ կոշտ պայ­ման­ներ ներ­կա­յաց­նե­լու պլան, ինչ­պես հա­մե­մա­տա­բար վեր­ջերս Ի­րանն ա­րեց Պա­կիս­տա­նի նկատ­մամբ պա­կիս­տա­նյան տա­րած­քից Ի­րա­նի դեմ մի քա­նի ա­հա­բեկ­չա­կան հար­ձա­կում­նե­րից հե­տո։ Այժմ Ի­րանն ու Պա­կիս­տա­նը հա­մա­տեղ հա­տուկ խմ­բեր են կազ­մա­վո­րում պա­կիս­տա­նյան տա­րած­քում ա­հա­բե­կիչ­նե­րի դեմ պայ­քա­րե­լու հա­մար։
Ինչ­պես տես­նում ենք, ի­րա­նա-թուր­քա­կան սահ­մա­նին իս­կա­պես ինչ-որ բան է կա­տար­վել, ընդ ո­րում ակն­հայ­տո­րեն ան­սո­վոր բան։ Են­թադ­րենք, թե Թուր­քիա­յում ակ­տի­վա­ցել են ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի վա­ղուց այն­տեղ տե­ղա­բաշխ­ված հա­տուկ ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րը, ո­րոնք «մար­զում» են զա­նա­զան ա­հա­բեկ­չա­կան խմ­բեր։ Բայց ար­դյուն­քը հա­զիվ թե Թուր­քիա­յի հա­մար մխի­թա­րա­կան լի­նի սե­փա­կան անվ­տան­գու­թյան տե­սա­կե­տից. Ի­րանն իր հարևան­նե­րի հա­մար որևէ «ար­տո­նու­թյուն» չի ըն­դու­նում։ Վաղ, թե ուշ Ան­կա­րան պետք է պա­տաս­խան տա իր տա­րած­քից Ի­րա­նի սահ­մա­նա­մերձ շր­ջան­նե­րի ու քա­ղաք­նե­րի վրա պար­բե­րա­կան հար­ձա­կում­նե­րի փոր­ձե­րի հա­մար. թե ինչ­պի­սի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն, կո­րո­շի Ի­րա­նի ԶՈՒ գե­րա­գույն գլ­խա­վոր հրա­մա­նա­տար, Ի­րա­նա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան հոգևոր ա­ռաջ­նորդ, ա­յա­թո­լահ Սե­յեդ Ա­լի Հո­սեյ­նի Խա­մե­նեին։
Մի շա­բաթ էլ չէր ան­ցել այն օ­րից, երբ ԱՄՆ-ը և Թուր­քիան պայ­մա­նա­վոր­վել էին Սի­րիա­յի քր­դաբ­նակ շր­ջան­նե­րի վերևում հա­մա­տեղ «անթ­ռիչք գո­տի» ստեղ­ծե­լու մա­սին, և Ան­կա­րան լուրջ դժ­վա­րու­թյուն­ներ ու­նե­ցավ Սի­րիա­յի, Ռու­սաս­տա­նի, Ի­րա­նի և շիա կա­մա­վո­րա­կան­նե­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում։ Հա­կա­մար­տու­թյունն սկս­վեց այն բա­նից հե­տո, երբ Թուր­քիան, կա­տա­րե­լով նա­խա­գահ Էր­դո­ղա­նի հրա­մա­նը, Սի­րիա­յի դեմ նոր ագ­րե­սիա սկ­սեց` ձգ­տե­լով ընդ­լայ­նել թուր­քա­կան օ­կու­պա­ցիա­յի գո­տին Սի­րիա­յի ողջ հյու­սիս-արևել­քում։ Սա­կայն թուր­քե­րը երևի ինչ-որ բան հաշ­վի չէին ա­ռել. ռու­սա­կան ռազ­մա­տիե­զե­րա­կան ու­ժե­րի (ՌՏՈՒ) ա­ջակ­ցու­թյամբ Սի­րիա­յի մար­տա­կան ա­վիա­ցիան օ­գոս­տո­սի 19-ին հար­վա­ծեց թուր­քա­կան զրա­հա­տան­կա­յին ու­ղեկ­ցորդ պա­հա­կախմ­բին, ո­րը գնում էր օգ­նե­լու Իդ­լիբ նա­հան­գում գտն­վող թուր­քա­կան զոր­քե­րին և ա­հա­բե­կիչ­նե­րին։ Թուր­քիա­յի ՊՆ-ն հաս­տա­տեց սի­րիա­կան ա­վիա­հար­ձա­կու­մը, բայց զո­հե­րի մա­սին խո­սե­լիս, չգի­տես ին­չու, նշում է, որ բո­լոր զոհ­ված­նե­րը (3 մարդ) և տու­ժած­նե­րը (12 մարդ) «քա­ղա­քա­ցիա­կան ան­ձեր են»։ Իս­կույն հարց է ա­ռա­ջա­նում` ի՞նչ էին կորց­րել այդ 15 «քա­ղա­քա­ցիա­կան ան­ձե­րը» թուր­քա­կան զրա­հա­տան­կա­յին ու­ղեկ­ցորդ պա­հա­կախմ­բում։
Թուր­քիա­յի ՊՆ-ն նաև հա­ղոր­դել է, թե իբր «Ռու­սաս­տա­նին նա­խօ­րոք տե­ղե­կաց­րել էր զոր­քե­րի տե­ղա­փոխ­ման մա­սին. «Մենք կտ­րա­կա­նա­պես դա­տա­պար­տում ենք այդ հար­ձա­կու­մը, ո­րը կա­տար­վել է ՌԴ-ի հետ մեր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի ու հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի խախտ­մամբ։ Մենք մեզ պաշտ­պան­վե­լու ի­րա­վունք ենք վե­րա­պա­հում և ակն­կա­լում, որ ան­հա­պաղ մի­ջոց­ներ կձեռ­նարկ­վեն նման մի­ջա­դե­պե­րից խու­սա­փե­լու հա­մար»,- հայ­տա­րա­րել են Ան­կա­րա­յում։ Թուր­քե­րը ստում են։ Մինչև Թուր­քիա­յի ՊՆ-ի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը Սի­րիա­յի պե­տա­կան հե­ռուս­տա­տե­սու­թյու­նը, հղում ա­նե­լով երկ­րի ԱԳՆ-ին, հայ­տա­րա­րել էր, որ թուր­քա­կան զրա­հա­տեխ­նի­կան խախ­տել է սահ­մա­նը և շարժ­վում է դե­պի Խան Շեյ­խուն, ո­րի հա­մար մար­տեր է մղում սի­րիա­կան բա­նա­կը։ Խան Շեյ­խուն քա­ղա­քում հիմ­նա­կա­նում կենտ­րո­նա­ցած են թր­քա­մետ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը և իս­լա­մա­կան­նե­րի բան­դա­նե­րի մնա­ցորդ­նե­րը։ Ան­կա­րան հիա­նա­լի գի­տեր, մա­նա­վանդ Սի­րիա­յի արտ­գործ­նա­խա­րար Վա­լիդ Մուալ­լե­մի և նրա ռուս գոր­ծըն­կեր Սեր­գեյ Լավ­րո­վի բազ­մա­կի նա­խազ­գու­շա­ցում­նե­րից հե­տո, որ «ոչ ոք մտա­դիր չէ հան­դուր­ժե­լու ա­հա­բե­կիչ­նե­րի ներ­կա­յու­թյու­նը Իդ­լի­բի ա­պա­ռազ­մա­կա­նաց­ված գո­տում»։ Այս պա­րա­գա­յում ա­վե­լի լավ է հա­վա­տալ ռու­սա­կան նո­րու­թյուն­նե­րի դաշ­նա­յին գոր­ծա­կա­լու­թյա­նը (ՆԴԳ), քան Թուր­քիա­յի ԱԳՆ-ին։ Այդ գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը տվել է օ­գոս­տո­սի 19-ի մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ման­րա­մասն բնու­թա­գի­րը. 1) ՌԴ ՌՏՈՒ-ն օ­դից սա­տա­րում է սի­րիա­կան բա­նա­կի ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րին, ո­րոնք գրո­հում են Իդ­լի­բի հա­րա­վի Խան Շեյ­խուն քա­ղա­քի վրա, 2) Սի­րիա­յի ՌՕՈՒ-ն հար­ված է հասց­րել իս­լա­մա­կան ար­մա­տա­կան­նե­րի խմ­բին, որն ու­ղեկ­ցում էր թուր­քա­կան ռազ­մա­կան ծանր տեխ­նի­կա­յի ու­ղեկ­ցորդ պա­հա­կախմ­բին, 3) սի­րիա­կան բա­նա­կը և դաշ­նա­կից ու­ժե­րը (շիա­նե­րը) Իդ­լի­բի հյու­սիս-արևմուտ­քում, Խան Շեյ­խու­նի մոտ, լայ­նա­ծա­վալ գրոհ են ձեռ­նար­կել ար­մա­տա­կան­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան գծի վրա, 4) թուր­քա­կան բա­նակն Իդ­լիբ է ու­ղար­կում ռազ­մա­կան ծանր տեխ­նի­կա, Հա­լե­պի հյու­սի­սում փա­կում է տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյու­նը Աա­զաազ և Աֆ­րին քա­ղաք­նե­րի միջև, Աֆ­րի­նի սահ­ման­նե­րի մոտ հետ է շր­ջում փախս­տա­կան­նե­րին, ո­րոնք փախ­չում էին Իդ­լի­բի մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի գո­տուց։ Այ հի­մա ա­մեն ինչ տեղն ըն­կավ։ Սի­րիա­ցի­նե­րի օ­դա­յին հար­ձակ­ման ժա­մա­նակ զոհ­ված­ներն ու տու­ժած­նե­րը ոչ թե քա­ղա­քա­ցիա­կան ան­ձեր են ե­ղել, այլ ա­հա­բե­կիչ­ներ։ Հա­վա­նա­բար թուր­քա­կան զրա­հա­տեխ­նի­կան գնում էր ոչ միայն ա­հա­բե­կիչ­նե­րին «օգ­նե­լու». են­թադր­վում էր, որ թուր­քա­կան բա­նա­կը Խան Շեյ­խու­նում կռ­վի մեջ կմտ­նի սի­րիա­կան բա­նա­կի հետ, իսկ հե­տո այն­տեղ կմ­նա որ­պես օ­կու­պա­ցիոն ուժ։ Հի­շեց­նեմ Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րին, որ վեր­ջերս Նուր Սուլ­թա­նում (Ղա­զախս­տան) բա­նակ­ցու­թյուն­ներ ե­ղան տա­րա­ծաշր­ջա­նում ա­պա­ռազ­մա­կա­նաց­ման մա­սին, իսկ օ­գոս­տո­սի 2-ին ու­ժի մեջ մտավ Իդ­լի­բում կրա­կի դա­դա­րեց­ման վե­րա­բե­րյալ հեր­թա­կան փաս­տա­թուղ­թը։ Բայց օ­գոս­տո­սի 5-ին սի­րիա­կան բա­նա­կը վեր­սկ­սեց գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի խախտ­ման պատ­ճա­ռով. օգտ­վե­լով խա­ղա­ղու­թյու­նից` բանդ­կազ­մա­վո­րում­նե­րը փոր­ձեր ձեռ­նար­կե­ցին հար­ձակ­վե­լու սի­րիա­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րի վրա Հա­մա նա­հան­գի հյու­սի­սում և բազ­միցս կրակ բա­ցե­ցին բնա­կա­վայ­րե­րի վրա։
Ի­րա­վի­ճա­կի խոր վեր­լու­ծու­թյունն ու զար­գաց­ման կան­խա­տե­սու­մը եր­կու-ե­րեք պար­բե­րու­թյամբ անհ­նար է հիմ­նա­վո­րել ու շա­րադ­րել։ Բա­վա­կան չեն նույ­նիսկ թեր­թի լայն հե­տաքն­նու­թյան ծա­վալ­նե­րը, ո­րով­հետև ո­լոր­տը շատ նր­բին է, քա­նի որ կապ­ված է ռազ­մա­կան անվ­տան­գու­թյան հար­ցե­րի հետ, իսկ ի­րա­կան տե­ղե­կույ­թի մեծ մա­սը թաքց­ված է շար­քա­յին քա­ղա­քա­ցի­նե­րից։ Ա­ռայժմ ա­սեմ, որ ե­թե ճիշտ են իս­րա­յե­լա­կան «DEBKAfile» և սի­րիա­կան «Deir Ezzor 24» լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը, ա­պա Ռու­սաս­տա­նը ձեռ­նա­մուխ է ե­ղել Սի­րիա­յի արևել­քում և հյու­սիս-արևել­քում եր­կու նոր ռազ­մա­բա­զա­յի ստեղծ­մա­նը։ «Իսկ ի՞նչ է լի­նե­լու Սի­րիա­յի քր­դե­րի հետ» հար­ցը նա­հան­ջել է տաս­նե­րորդ պլան։ Ա­ռա­վել հրա­տապ է այն հար­ցը, թե ինչ է լի­նե­լու Սի­րիա­յից ԱՄՆ-ի և Թուր­քիա­յի ա­ռայժմ չտար­հան­ված զին­վո­րա­կան­նե­րի հետ։ Մենք պարզ պատ­կե­րաց­նում ենք, որ այդ հարցն ան­հան­գս­տաց­նում է ոչ միայն նշ­ված եր­կր­նե­րին, այլև Իս­րա­յե­լին. չէ՞ որ Սի­րիա­յում թուր­քե­րի և ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի ներ­կա­յու­թյու­նը պայ­մա­նա­վոր­ված է այն բա­նով, որ այդ­պես էին ու­զում Իս­րա­յե­լը և ԱՄՆ-ի սիո­նիստ­նե­րը։ Այս­պես թե այն­պես, բայց թուր­քա­կան տան­կա­յին շա­րա­սյան դեմ սի­րիա­կան ռազ­մա­կան ա­վիա­ցիա­յի օ­գոս­տո­սյան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը ցույց տվե­ցին, որ Ի­րա­նի և Ռու­սաս­տա­նի համ­բե­րու­թյունն ի­րոք սպառ­վել է, այդ պատ­ճա­ռով Թեհ­րա­նի և Մոսկ­վա­յի զին­վո­րա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը հա­վա­նու­թյուն տվե­ցին սի­րիա­կան բա­նա­կի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին։
Այդ ֆո­նին, օ­գոս­տո­սի երկ­րորդ կե­սից, աշ­խար­հը քն­նար­կում է այն, թե Ի­րանն ինչ­պես հաղ­թեց Անգ­լիա­յին «նավ­թա­նա­վա­յին պա­տե­րազ­մում»։ Անգ­լիան, ի դեմս Ջիբ­րալ­թա­րի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի, լիո­վին ա­զատ ար­ձա­կեց ի­րա­նա­կան «GRACE-1» նավ­թա­նա­վը` բե­ռով և անձ­նա­կազ­մով, չկա­տա­րե­լով ԱՄՆ-ի հրա­մա­նը։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով, իմ լավ ծա­նոթ ու գոր­ծըն­կեր Ռա­ջաբ Սա­ֆա­րո­վը, ո­րին հիա­նա­լի գի­տեն և ըն­դու­նում են Թեհ­րա­նի ա­մե­նա­վե­րին խա­վե­րում, այդ նույն օ­րը ա­նո­ղո­քա­բար մեր­կաց­րեց Իս­րա­յե­լի և Քու­վեյ­թի իս­րա­յե­լա­մետ սուն­նի ա­րաբ­նե­րի այն կեղ­ծի­քը, թե իբր իս­րա­յե­լա­կան F-35-նե­րը «թռել են ողջ Ի­րա­նի վրա­յով և ա­մեն ինչ նկա­րա­հա­նել», իսկ «ռուս­նե­րը դա­վա­ճա­նել են Ի­րա­նին ու գաղտ­նի կո­դե­րի բա­նա­լի­նե­րը հանձ­նել, այդ պատ­ճա­ռով C-300-նե­րը չեն «բռ­նել» իս­րա­յե­լա­կան F-35-նե­րը»։ Ես ա­մեն ինչ հաս­կա­նում եմ, բայց չեմ հաս­կա­նում, թե ծա­խու սուն­նի ա­րաբ­ներն ին­չու են այդ­քան հի­մա­րա­բար գոր­ծում ի շահ Իս­րա­յե­լի։ Հա­վա­նա­բար նրանք, ա­վե­լի ճիշտ` վեր­նա­խա­վը, ար­դեն ոչ թե մու­սուլ­ման են, այլ հրեա, միայն թե դա թաքց­նում են իս­լա­մա­կան հա­մայն­քից։
Հի­շեց­նեմ. 2010-11 թթ. իս­րա­յե­լա­կան ոչ մի ա­նօ­դա­չու ինք­նա­թիռ, ո­րը փոր­ձել էին Ի­րա­նի օ­դա­յին տա­րա­ծու­թյուն «նե­տել»... Աֆ­ղանս­տա­նից ու Պա­կիս­տա­նից, չի վե­րա­դար­ձել. բո­լո­րը խոց­վել են, դրանց բե­կոր­ներն Ի­րա­նը ցու­ցադ­րել է ողջ աշ­խար­հին, չնա­յած այն ժա­մա­նակ չու­ներ ոչ C-300, ոչ C-400։ Նույնն է ե­ղել ա­մե­րի­կյան ա­նօ­դա­չու ինք­նա­թիռ­նե­րի հետ, իսկ մե­կը` ա­մե­նաա­ռաջ­նա­կարգն ու թան­կը` «RQ-170 Sentinel»-ը, կա­լան­վել ու գետ­նին է ի­ջեց­վել։ Նույնն է ար­վել ա­մե­րի­կյան «Boing Insitu Scan Eagle» ա­նօ­դա­չու ինք­նա­թի­ռի հետ, և դա նույն­պես Ի­րա­նը ցու­ցադ­րել է աշ­խար­հին։ Բա­րաք Օ­բա­ման եր­կար ժա­մա­նակ ա­մեն ինչ հեր­քում էր, բայց «RQ-170 Sentinel»-ը վեր­ջին կա­թի­լը դար­ձավ. Օ­բա­ման ծն­կի էր ե­կել և Ի­րա­նին խնդ­րում էր վե­րա­դարձ­նել այդ ինք­նա­թի­ռը։ Սա­կայն Ի­րանն ա­հա­բե­կիչ­նե­րի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ չի վա­րում. այդ ա­մե­նը մնաց Ի­րա­նում։ Այժմ էլ աշ­խար­հը դար­ձավ Անգ­լիա­յի խայ­տա­ռա­կու­թյան վկան, նրա հետ էլ` ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի, ո­րով­հետև ի­րա­նա­կան նավ­թա­նա­վի նկատ­մամբ սադ­րանքն անգ­լիա­ցի­նե­րը ձեռ­նար­կել էին բա­ցա­ռա­պես Վա­շինգ­տո­նի ու Թել Ա­վի­վի պատ­վե­րով։ «Նավ­թա­նա­վա­յին պա­տե­րազ­մում» հա­շի­վը 3։1 է` հօ­գուտ Ի­րա­նի։ Այժմ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ են ըն­թա­նում անգ­լիա­կան «Stena Impero» նավ­թա­նա­վի ա­զատ­ման վե­րա­բե­րյալ, ուս­տի Ի­րա­նի ԱԳՆ-ի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Աբ­բաս Մու­սա­վին ա­ռա­ջար­կել է սպա­սել ի­րա­նա­կան դա­տա­րա­նի վճ­ռին։ Իսկ ի­րա­նա­կան նավ­թա­նավն իր անձ­նա­կազ­մով շա­րու­նա­կել է ու­ղին և օ­գոս­տո­սի վեր­ջին բա­րե­հա­ջող կեր­պով բե­րած նավ­թը հասց­րել պատ­վի­րա­տուին։
Այդ դր­վա­գը կա­վար­տեմ ա­հա թե ին­չով։ Ա­ռա­ջին. օ­գոս­տո­սի 12-ին ա­րա­բա­կան աշ­խար­հի ա­ռա­ջա­տար թեր­թե­րից մե­կը` «Ալ քուդս ալ Ա­րա­բին», գրել է, որ Սի­րիա­յում և Ե­մե­նում Սաու­դյան Ա­րա­բիա­յի ձա­խո­ղու­մը և Ի­րա­նի դեմ ԱՄՆ-ի պա­տե­րազ­մից հիաս­թա­փու­թյու­նը Էր Ռիա­դին ստի­պե­ցին մեղ­մաց­նել Թեհ­րա­նի նկատ­մամբ տո­նը և քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ «Սաու­դյան Ա­րա­բիան սկ­սել է խա­ղաղ նա­հան­ջի քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը` հաշ­վի առ­նե­լով ե­մեն­ցի­նե­րի հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րը և Պար­սից ծո­ցում որ­պես տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին տե­րու­թյուն Ի­րա­նի հա­մաշ­խար­հա­յին ճա­նա­չու­մը ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրի­տա­նիա­յի հետ նրա դի­մա­կա­յու­թյու­նից հե­տո,- գրում է այդ թեր­թը։- Էր Ռիադն այժմ գի­տակ­ցում է, որ ոչ Վա­շինգ­տո­նը, ոչ Թել Ա­վի­վը շա­հագր­գռ­ված չեն Ի­րա­նի դեմ պա­տե­րազ­մով»։ «Ալ քուդս ալ Ա­րա­բին» գրել է, որ սաու­դյան ԶԼՄ-ներն այլևս ա­զա­տո­րեն չեն վի­րա­վո­րում և հար­ձակ­վում Ի­րա­նի վրա, ներ­կա­յումս գոր­ծում են զգու­շո­րեն, նշում է նաև, որ Ա­ՄԷ-ն սկ­սել է իր զոր­քե­րի դուրս­բե­րու­մը Ե­մե­նից, ին­չը հիմք է ստեղ­ծում պա­տե­րազ­մից ա­վեր­ված երկ­րից նաև Էր Ռիա­դի զոր­քե­րի դուրսբեր­ման հա­մար։ Երկ­րորդ. ի­րա­նա­կան «Թաս­նիմ նյուզ» լրատ­վա­մի­ջո­ցը օ­գոս­տո­սի 16-ին հա­ղոր­դել է, որ Ի­րա­նի ՌԾՈՒ-ի հրա­մա­նա­տար, դեր­ծո­վա­կալ Հո­սեյն Խան­զա­դին հայ­տա­րա­րել է. «Թշ­նա­մի­նե­րը պետք է հնա­րա­վո­րինս շուտ հե­ռա­նան տա­րա­ծաշր­ջա­նից, հա­կա­ռակ դեպ­քում նվաս­տաց­ված կնա­հան­ջեն»։ Նա նա­խազ­գու­շաց­րել է տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին թշ­նա­մի­նե­րին, ինչ­պես նաև ԱՄՆ-ին, Մեծ Բրի­տա­նիա­յին և Իս­րա­յե­լին. «Պար­սից ծո­ցում և Օ­մա­նի ծո­ցում կազ­մա­վոր­վում և զար­գա­նում է դի­մադ­րու­թյան իս­լա­մա­կան ծո­վա­յին ճա­կա­տը։ Տա­րա­ծաշր­ջա­նի հարս­տու­թյուն­նե­րի կո­ղո­պու­տի դա­րաշր­ջանն ա­վարտ­վել է, և թշ­նա­մի­նե­րը պետք է տա­րա­ծաշր­ջա­նը լքեն ինչ­քան հնա­րա­վոր է շուտ»։ Ի­րա­նի թշ­նա­մի­նե­րը կա­տա­րյալ հի­մար կլի­նեն, ե­թե չան­սան դեր­ծո­վա­կա­լի կո­չին։ Այս­տեղ իս­կը տե­ղին է Ի­րա­նի ծո­վա­յին­նե­րի հու­լի­սյան հայ­տա­րա­րու­թյու­նը հի­շեց­նե­լը։ Այն ժա­մա­նակ ԻՀՊԿ-ի հրա­մա­նա­տա­րի տե­ղա­կալ, ծո­վա­կալ Ա­լի Ֆա­դա­վին հայ­տա­րա­րեց, որ «ԱՄՆ-ի զին­ված ու­ժերն ու­ժեղ ցն­ցում են ապ­րում Պար­սից ծոց մտ­նե­լիս և Ի­րա­նի զին­վո­րա­կան­նե­րին հան­դի­պե­լիս»։ Ա­մե­րի­կա­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րին մաղ­թենք ա­վե­լի շատ «ու­ժեղ ցն­ցում», քա­նի դեռ գտն­վում են օ­տար ջրա­տա­րածք­նե­րում և օ­տար տա­րածք­նե­րում։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Դիտվել է՝ 3806

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ