Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Սա­ր­յան փո­ղո­ցում կա մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րամ, ո­րը բաց է ե­րե­կո­յան ժա­մե­րին»

«Սա­ր­յան փո­ղո­ցում կա մշա­կու­թա­յին  հիմ­նադ­րամ, ո­րը բաց է ե­րե­կո­յան ժա­մե­րին»
10.01.2020 | 01:41

2018 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 10-ին կյան­քից հե­ռա­ցավ 20-րդ դա­րի խո­շո­րա­գույն քան­դա­կա­գործ, ԽՍՀՄ ժո­ղովր­դա­կան նկա­րիչ, պրո­ֆե­սոր Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նը: 2019-ի դեկ­տեմ­բե­րի 2-ին նա կդառ­նար 100 տա­րե­կան: Նույն թվա­կա­նին ստեղծ­վեց «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան» մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րա­մը: 2019-ի օ­գոս­տո­սի 10-ին Սա­րյան 19-21 հաս­ցեում բաց­վեց հիմ­նադ­րա­մի ար­վես­տա­յին տա­րած­քը: Տա­րե­վեր­ջին վար­պե­տի ծնն­դյան 101-ա­մյա­կը նշա­նա­վոր­վեց հուշ-ե­րե­կո­յով՝ նրա ա­նու­նը կրող երևա­նյան կենտ­րո­նում: «Հիմ­նադ­րա­մի գոր­ծու­նեու­թյու­նը բազ­մաո­լորտ է. փո­փոխ­վող ցու­ցադ­րու­թյուն­նե­րից բա­ցի ի­րա­կա­նաց­վում են կր­թա­կան և հա­մեր­գա­յին ծրագ­րեր, դա­սա­խո­սու­թյուն­ներ՝ նվիր­ված հայ և հա­մաշ­խար­հա­յին ար­վես­տի պատ­մու­թյա­նը: «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան» մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րա­մի ար­վես­տա­յին տա­րած­քում հան­րայ­նաց­վում է ոչ միայն մեծ վար­պետ Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նի, այլև 20-րդ դա­րի վար­պետ­նե­րի թո­ղած ժա­ռան­գու­թյու­նը, միա­ժա­մա­նակ ներ­կա­յա­նա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն է ըն­ձեռ­վում ե­րի­տա­սարդ ար­վես­տա­գետ­նե­րին»,- մեզ հետ զրույ­ցում ա­սաց «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան» ցու­ցաս­րա­հի տնօ­րեն, ար­վես­տա­գետ ՍԱՐ­ԳԻՍ ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻ­ՍՅԱ­ՆԸ, նշե­լով, որ վար­պե­տը կյան­քի մեծ մասն ապ­րել ու ստեղ­ծա­գոր­ծել է Մոսկ­վա­յում, նրա ար­վես­տա­նո­ցը բաց է ե­ղել շա­տե­րի, այդ թվում՝ հա­յաս­տա­նյան ար­վես­տա­գետ­նե­րի հա­մար: Նույն մո­տե­ցու­մը կի­րառ­վում է ցու­ցաս­րա­հում: Այս­տեղ վար­պե­տի հու­շա­սե­նյա­կը մյուս ցու­ցաս­րահ­նե­րից չի ա­ռանձ­նա­նում դռ­նով, ին­չը նույն­պես են­թա­գի­տակ­ցո­րեն զու­գորդ­վում է մոս­կո­վյան հյու­րըն­կալ ար­վես­տա­նո­ցի հետ: Հու­շա­սե­նյա­կը կա­հա­վոր­ված է Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նի՝ Եր­վանդ Քո­չա­րի վրա գտն­վող ար­վես­տա­նո­ցից բեր­ված կա­հույ­քով, կա­րե­լի է ա­սել, երևա­նյան ար­վես­տա­նո­ցի վե­րար­տադ­րու­թյունն է:

-Ցու­ցաս­րա­հի տա­րածքն ինչ­պե՞ս է ըն­տր­վել:
-Տա­րած­քի ընտ­րու­թյու­նը վար­պե­տի կրտ­սեր դուստր Գա­յա­նե Նի­կո­ղո­սյա­նինն է: Այս փո­ղո­ցը բա­վա­կա­նին աշ­խույժ է, զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի հոսք կա, բա­ցի այդ, Սա­րյա­նի վրա են գտն­վում վար­պե­տի մտե­րիմ ըն­կեր­նե­րից Մար­տի­րոս Սա­րյա­նի թան­գա­րա­նը, ինչ­պես նաև Հով­հան­նես Թու­մա­նյա­նի թան­գա­րա­նը, ու կար­ծես դառ­նում են մե­կը մյու­սին կա­պող մշա­կու­թա­յին օ­ղակ:
-Ի՞նչ աշ­խա­տանք­ներ կան երևա­նյան ցու­ցաս­րա­հում:
-Կտավ­նե­րը՝ գծան­կար­ներն ու գե­ղան­կար­նե­րը, որ հի­մա տես­նում եք, տրա­մադ­րել է Մոսկ­վա­յում գոր­ծող «Նի­կո» պատ­կերս­րա­հը, մնա­լու են մինչև հուն­վա­րի վերջ: Վար­պե­տի՝ հատ­կա­պես վեր­ջին տա­րի­նե­րին ար­ված կտավ­նե­րը հայ հան­րու­թյա­նը ծա­նոթ չեն, մտա­դիր ենք պար­բե­րա­բար տար­բեր շր­ջա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներ Մոսկ­վա­յից բե­րել ու ցու­ցադ­րել: Քան­դակ­նե­րը բեր­վել են Քո­չա­րի վրա գտն­վող ար­վես­տա­նո­ցից: Դա Նի­կո­ղո­սյան ըն­տա­նի­քի նվերն է Հա­յաս­տա­նին: Մեր ֆոն­դում կան շուրջ յոթ տաս­նյակ քան­դակ­ներ տար­բեր նյու­թե­րից՝ գիպս, բրոնզ, գրա­նիտ, մար­մար, փայտ: Քան­դակ­նե­րի զգա­լի մա­սը վե­րա­կանգ­նել են Մոսկ­վա­յի Գրա­բա­րի վե­րա­կան­գն­ման կենտ­րո­նի մաս­նա­գետ­նե­րը, վար­պե­տի դուստ­րե­րի՝ Գա­յա­նե և Մա­րիամ Նի­կո­ղո­սյան­նե­րի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ ու հրա­վե­րով: Ցու­ցաս­րա­հի մշ­տա­կան էքս­պո­զի­ցիան պար­բե­րա­բար փո­փոխ­վե­լու է: Կլի­նեն նաև ժա­մա­նա­կա­վոր ցու­ցադ­րու­թյուն­ներ: Ա­սեմ նաև, որ մի քա­նի ա­միս է ինչ գոր­ծում է ցու­ցաս­րա­հը, ար­դեն եր­կու նվեր ենք ստա­ցել՝ Ռու­բեն Ա­վե­տի­սյա­նի (գե­ղան­կար) և ա­կա­դե­մի­կոս Սեր­գեյ Մեր­գե­լյա­նի որ­դու՝ Նի­կի­տա Մեր­գե­լյա­նի նկար­նե­րը (գծան­կար):
-Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նին ճա­նա­չում են ա­վե­լի շատ որ­պես քան­դա­կա­գոր­ծի՞, թե՞ գե­ղան­կար­չի:
-Միան­շա­նակ՝ քան­դա­կա­գոր­ծի, 20-րդ դա­րի ա­մե­նա­խո­շոր մո­նու­մեն­տա­լիստ քան­դա­կա­գործ­նե­րից մեկն է: Թե՛ Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյան, թե՛ Հա­յաս­տա­նի շատ թան­գա­րան­նե­րում կան վար­պե­տի աշ­խա­տանք­նե­րից: Նա մեզ թո­ղել է նաև գե­ղան­կար­չա­կան զգա­լի ժա­ռան­գու­թյուն: Ինչն է հե­տաքր­քիր. գրե­թե բո­լո­րը բնորդ­նե­րից ար­ված աշ­խա­տանք­ներ են, այ­սինքն՝ նկա­րել է այն մարդ­կանց, ո­րոնց հետ շփ­վել է կյան­քի ըն­թաց­քում: Օ­րի­նակ՝ բա­լե­տի պա­րու­հի Ա­լի­սիա Ա­լոն­սո­յի կտավն է ներ­կա­յումս ցու­ցադր­վում ցու­ցաս­րա­հում, ու­նենք նաև պա­րու­հու դի­մա­քան­դա­կը, մի քան­դակ էլ կա Մոսկ­վա­յի պատ­կե­րաս­րա­հում:
-Վար­պե­տը գի­տե՞ր, որ այս­տեղ է լի­նե­լու ցու­ցաս­րա­հը, ո­րով­հետև, փաս­տո­րեն, չի հասց­րել տես­նել թան­գա­րա­նը:
-Թան­գա­րա­նը չհասց­րեց տես­նել, բայց տա­րած­քի մա­սին տե­ղյակ էր, ֆոնդ ստեղ­ծե­լու ա­ռա­ջար­կը, թան­գա­րա­նի տա­րած­քի ընտ­րու­թյու­նը, այդ բո­լո­րը կա­տար­վեց վար­պե­տի կեն­դա­նու­թյան օ­րոք: Նրա հա­մար շատ կարևոր էր, որ այս տա­րած­քը ծա­ռա­յի որ­պես մշա­կու­թա­յին կենտ­րոն:
-Չե՞ք կար­ծում, որ կենտ­րո­նը կա­րող էր գոր­ծել նրա կեն­դա­նու­թյան օ­րոք:
-Խոր­հր­դա­յին Միու­թյան ժա­մա­նակ խո­սակ­ցու­թյուն­ներ ե­ղել են վար­պե­տի ա­նու­նով թան­գա­րան կա­ռու­ցե­լու մա­սին, մա­կետ­ներ են գծ­վել, հե­տո ա­նա­վարտ է մնա­ցել:
-Ի վեր­ջո, բաց­վեց որ­պես ոչ պե­տա­կան, այլ մաս­նա­վոր թան­գա­րան: Կա՞ բո­վան­դա­կա­յին տար­բե­րու­թյուն:
-Թան­գա­րա­նը մշ­տա­կան հաս­տա­տու­թյուն է, ո­րը բաց է հան­րու­թյան ա­ռաջ, ծա­ռա­յում է նրան՝ զար­գաց­ման նպա­տա­կով: Որ­պես մաս­նա­վոր հաս­տա­տու­թյուն՝ փոր­ձում ենք թան­գա­րա­նա­յին գոր­ծա­ռույ­թը մշա­կել ու ա­ռա­ջար­կել նոր մո­տե­ցում­ներ: Օ­րի­նակ, «Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյան» ցու­ցաս­րա­հը բաց­վում է ոչ թե ժա­մը 10-ին, այլ 12-ից և աշ­խա­տում մինչև ե­րե­կո­յան 20-ը: Ին­չու՞, ո­րով­հետև մար­դիկ հիմ­նա­կա­նում աշ­խա­տում են մինչև ժա­մը 17-18-ը, ո­րից հե­տո միայն ժա­մա­նակ ու­նեն այ­ցե­լե­լու թան­գա­րան: ՈՒր­բաթ օ­րե­րին (մինչև աշ­նան վեր­ջը) աշ­խա­տում ենք մինչև 22:00-ն: Ի­րա­կա­նում շա­տե­րը գե­րա­դա­սում են ըն­տա­նի­քով կամ ըն­կեր­նե­րի հետ մշա­կու­թա­յին հե­տաքր­քիր վայ­րեր այ­ցե­լել աշ­խա­տան­քա­յին շա­բաթ­վա վեր­ջին օ­րը, իսկ շա­բաթ, կի­րա­կի հան­գս­տա­նալ տա­նը՝ ըն­տա­նի­քի հետ: Դրա հա­մար տե­ղի զբո­սաշր­ջու­թյան զար­գաց­ման հա­մար շատ կարևոր է, որ ուր­բաթ օ­րե­րին մշա­կու­թա­յին օ­ջա­խը ա­վե­լի եր­կար գոր­ծի: Հիմ­նա­կա­նում թան­գա­րան­նե­րը ժա­մը 16-ին փակ­վում են, մինչ­դեռ շա­տե­րը գի­տեն, որ Սա­րյան փո­ղո­ցում կա մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րամ, ո­րը բաց է ե­րե­կո­յան ժա­մե­րին:
-Կա դժ­գո­հու­թյուն, որ թան­գա­րան­նե­րում մի­ջո­ցա­ռու­մերն աշ­խա­տան­քա­յին ժա­մե­րին են անց­կաց­վում: Են­թադ­րում եմ, որ նաև մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ժա­մերն ենք հա­տուկ սկզ­բուն­քով հա­մա­կար­գում:
-Ան­շուշտ, սո­վո­րա­բար ցու­ցադ­րու­թյուն­նե­րը, գր­քե­րի շնոր­հան­դես­նե­րը, հա­մեր­գա­յին ծրագ­րե­րը մեզ մոտ ար­վում են 18:00-ից հե­տո: Մենք ինք­ներս էլ շատ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի չենք կա­րո­ղա­նում ներ­կա լի­նել ժա­մա­յին գրա­ֆի­կի պատ­ճա­ռով: Եվ­րո­պա­կան եր­կր­նե­րում թան­գա­րա­նա­յին ո­լոր­տը զար­գա­ցած է, ո­րով­հետև նրանք ինս­տի­տու­ցիո­նալ մո­տե­ցու­մով են աշ­խա­տում: Հատ­կա­պես վեր­ջին 20 տա­րի­նե­րին Եվ­րո­պա­յում մեծ ու­շադ­րու­թյուն է դարձ­վում կր­թա­կան ծրագ­րե­րին: Այդ հա­մա­տեքս­տում ակ­տի­վա­ցել է նաև թան­գա­րան գնա­լու մշա­կույ­թը: Դր­սի փոր­ձը հաշ­վի առ­նե­լով՝ կարևո­րում ենք նաև կր­թա­կան ծրագ­րե­րը, անց­կաց­նում ենք սե­մի­նար­ներ, դա­սըն­թաց­ներ, ու դրանց մեկ­նար­կը սկ­սել ենք մար­զե­րից: Իբրև օ­րի­նակ, ա­միս­ներ ա­ռաջ Կո­տայ­քի մար­զի Քա­նա­քե­ռա­վա­նի ար­վես­տի դպ­րո­ցի ե­րե­խա­նե­րին հրա­վի­րե­ցինք ցու­ցաս­րահ, ար­վես­տա­բան Դիա­նա Ղա­զա­րյա­նը նրանց ծա­նո­թաց­րեց ցու­ցան­մուշ­նե­րին, նաև նկա­րե­ցին վար­պե­տի աշ­խա­տանք­նե­րից: Ե­րե­խա­նե­րի այդ նկար­նե­րը հե­տա­գա­յում ցու­ցադր­վե­լու են վար­պե­տի գոր­ծե­րի հետ: Կր­թա­կան ծրագ­րե­րը պար­տա­վոր ենք շա­րու­նա­կա­բար անց­կաց­նել, որ այդ տա­րի­քից ե­րե­խա­նե­րի մեջ ձևա­վոր­վի գե­ղա­գի­տա­կան ճա­շակ: Նրանք ի­րենց կա­տա­րած աշ­խա­տան­քը կտա­նեն տուն, կար­ձա­նագ­րեն՝ որ­տեղ են ե­ղել ու եր­բեք չեն մո­ռա­նա:
-Թան­գա­րա­նա­յին ո­լոր­տում ու­րիշ ի՞նչ խն­դիր­ներ կան, որ վե­րա­նայ­ման, ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թյան կա­րիք ու­նեն:
-Մենք խն­դիր ու­նենք ցա­ցան­մուշ­նե­րի պահ­պան­ման, վե­րա­կան­գն­ման, հան­րայ­նաց­ման ա­ռու­մով, ինչ­պես նաև էք­պո­զի­ցիա­նե­րի թար­մաց­ման: Շատ թան­գա­րան­նե­րում մշ­տա­կան էքս­պո­զի­ցիան 20-30 տա­րի չի փոխ­վում, թեև ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում են­թարկ­վում է տրանս­ֆոր­մա­ցիա­յի: Եվ, ինչ­պես ար­դեն ա­սա­ցի, միան­շա­նակ պետք է վե­րա­նա­յել թան­գա­րան­նե­րի աշ­խա­տան­քա­յին ժա­մե­րը: Մեր այ­ցե­լու­նե­րը հիմ­նա­կա­նում Թան­գա­րա­նա­յին գի­շերն են գա­լիս թան­գա­րան, բայց բազ­մա­մարդ թան­գա­րա­նից չես կա­րող ինչ-որ բան վերց­նել, թան­գա­րա­նում պետք է հան­գիստ շր­ջել, կար­դալ, նա­յել, ծա­նո­թա­նալ: Այլ կերպ ա­սած՝ ճիշտ տես­լա­կա­նի ձևա­վոր­ման, ինս­տի­տու­ցիո­նալ, կա­ռու­ցո­ղա­կան մո­տեց­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն կա: Մի բան է տես­նե­լը, հաս­կա­նա­լը, խո­սե­լը, այլ բան՝ գոր­ծե­լը: Մենք այ­սօր ժա­մա­նակ չու­նենք խո­սե­լու, մենք ու­նենք գոր­ծե­լու ժա­մա­նակ:
-Ի՞նչ կա­սեք հիմ­նադ­րա­մի ա­ռա­ջի­կա ծրագ­րե­րի մա­սին:
-Բաց­ման օր­վա­նից սկ­սել ենք աշ­խա­տել ծրագ­րա­յին նա­խագ­ծե­րի վրա: Մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի շար­քը, ա­ռա­ջի­կա հինգ տար­վա կտր­ված­քով, ու­նենք: Այս տար­վա փետր­վա­րին մեզ մոտ մեկ­նար­կե­լու է «20-րդ դար. Նի­կո­լայ Նի­կո­ղո­սյա­նը և իր ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րը» ցու­ցադ­րու­թյու­նը: Ա­ռա­ջին ցու­ցադ­րու­թյան ժա­մա­նակ ներ­կա­յաց­վե­լու են Մա­րիամ և Ե­րա­նու­հի Աս­լա­մա­զյան քույ­րե­րի գրա­ֆի­կա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը: Ներ­կա­յաց­վե­լու են նաև այլ մե­ծա­նուն ար­վես­տա­գետ­ներ՝ Զու­լեյ­կա Բաժ­բեուկ-Մե­լի­քյան, Մա­րի Հո­վե­լյան-Հա­կո­բյան, Հով­հան­նես Զար­դա­րյան, Խա­չա­տուր Իս­կան­դա­րյան, Ա­լեք­սանդր Գրի­գո­րյան: Յու­րա­քան­չյուր ցու­ցադ­րու­թյուն ու­ղեկց­վե­լու է կր­թա­կան ծրագ­րե­րով, ո­րոնց մաս­նակ­ցե­լու են թե՛ ե­րե­խա­նե­րը, թե՛ մե­ծա­հա­սակ­նե­րը:
-Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, այ­ցե­լու­նե­րից գո՞հ եք, կա՞ բա­վա­րար հե­տաք­րք­րու­թյուն:
-2019 թ. օ­գոս­տո­սից ենք գոր­ծում, ա­ռայժմ դժ­վար է կոնկ­րետ բան ա­սել: Մեր հարևա­նու­թյամբ շի­նա­րա­րու­թյուն է ըն­թա­նում, գրա­խա­նութ է բաց­վե­լու, հա­ջորդ տա­րի գար­նա­նը հա­վա­նա­բար կա­վար­տեն, հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լու ենք նրանց հետ: Ցու­ցաս­րա­հի դի­մա­ցի հատ­վա­ծում ու­նե­նա­լու ենք Ձմե­ռա­յին այ­գի: Տա­րած­քը, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, այն­քան էլ մեծ չէ, բայց ու­նե­նա­լու ենք և՛ ցու­ցաս­րահ, և՛ հան­դի­պում­նե­րի սրահ, և՛ ձմե­ռա­յին այ­գի, և՛ գրա­դա­րան, որ­տեղ ար­վես­տի մա­սին տա­րա­տե­սակ գր­քեր կան, նաև՝ վար­պե­տի ար­վես­տա­բա­նա­կան գր­քե­րից, ցան­կա­ցող­նե­րը կա­րող են գալ, նս­տել, թեր­թել գր­քե­րը, աշ­խա­տել: Այ­սինքն՝ լի­նե­լու է մշա­կու­թա­յին հա­մա­լիր կենտ­րոն:
Զրույ­ցը՝
Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 6304

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ