Մանրամասն որոնում (արխիվ)
18.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Վրույ­րը երկ­րում

Վրույ­րը երկ­րում

Վրույ­րը երկ­րում
31.01.2020 | 11:55
«Մար­դը և Տա­րա­ծու­թյու­նը, Մար­դը և Ժա­մա­նա­կը - թերևս սա է նկար­չի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան հիմ­նա­կան և ան­փո­խա­րի­նե­լի թե­ման»։
Է­լեն ԳԱՅ­ՖԵ­ՃՅԱՆ
ՄԱ­ԿԸՆ­ԹԱ­ՑՈՒ­ԹՅԱՆ ԱՋ ԹԵ­ՎՈՒՄ
Նա­խորդ դա­րի 60-ա­կան­նե­րի հայ կեր­պար­վես­տի մա­կըն­թա­ցու­թյու­նը, ինչ­պես հիմ­նա­վո­րեց ժա­մա­նա­կը, դա­րա­կազ­միկ երևույթ էր։
Ա­շոտ Հով­հան­նի­սյա­նի, Հով­հան­նես Մի­նա­սյա­նի, Հրա­չյա Հա­կո­բյա­նի, Մի­նաս Ա­վե­տի­սյա­նի և Է­դուարդ Արծ­րու­նյա­նի, Մար­տին Պետ­րո­սյա­նի և մյուս­նե­րի ներ­կա­յու­թյամբ եր­կիրն էր հեր­կում զար­մա­նահ­րաշ գե­ղար­վես­տա­կան կո­հոր­տան։ Աջ թևում Վրույր Գալս­տյանն էր իր վր­ձին-գու­թանն ա­ռաջ տա­նում։ Նա հան­րա­հայտ էր իր ա­նու­նով` Վրույր։ Դեռ հեռ­վից ո­րո­շա­կիա­նում էր քա­ղա­քա­յին մի­ջա­վայ­րում։ Եր­կու կամ ե­րեք ան­գամ եմ նրան տե­սել, աշ­նա­նա­յին անձրևա­խառն օ­րե­րին։ Կար­ծում էի ա­տո­մա­գետ-գիտ­նա­կան է կամ էլ Նա­րե­կա­ցու մա­տյա­նի ու­սում­նա­սիր­մամբ զբաղ­վող գրա­կա­նա­գետ։ Մի ան­գամ էլ ինձ թվաց, որ նա խոր­հր­դա­վո­րու­թյան քո­ղով պա­տած կոմ­պո­զի­տոր Ա­վետ Տեր­տե­րյանն է։ Պա­տահ­մամբ տե­ղե­կա­ցա, որ նշա­նա­վոր Վրույրն է, ազ­գա­յին գե­ղան­կար­չու­թյան կո­փա­ծո դեմ­քե­րից մե­կը։
Վրույր Գալս­տյա­նը Երևա­նի բնա­կիչ էր։ Ծն­վել է մայ­րա­քա­ղա­քում` 1924-ին։ 1947-ին գոր­ծե­րը հանձ­նում է հան­րա­պե­տու­թյան նշա­նա­վոր հաս­տա­տու­թյան` Փա­նոս Թեր­լե­մե­զյա­նի ան­վան գե­ղար­վես­տի ու­սում­նա­րա­նի նա­խա­պատ­րաս­տա­կան բա­ժին։ Սա­կայն նշա­նա­վոր նկա­րիչ և փայ­լուն ման­կա­վարժ Վահ­րամ Գայ­ֆե­ճյա­նի ա­ռա­ջար­կով նրան ըն­դու­նում են ու­սում­նա­րա­նի երկ­րորդ կուրս։ Ոտն ի գլուխ կր­թյալ մտա­վո­րա­կան տիար Վահ­րա­մը տա­կա­վին պա­տա­նի Վրույ­րի մեջ նկա­տեց նկար­չա­կան ա­նու­րա­նա­լի շնոր­հը։ 1947 թվա­կանն էր, դա­սըն­կեր­նե­րի հետ նա պատ­րաստ­վում է իր դիպ­լո­մի պաշտ­պա­նու­թյա­նը։ Բայց պաշտ­պա­նու­թյան նա­խօ­րեին դա­ժան նյար­դա­յին հի­վան­դու­թյու­նը նրան մե­կու­սաց­նում է աշ­խար­հից և կեր­պար­վես­տից։ Տաս­ներ­կու տա­րի անց միայն ա­պա­քին­ված Վրույր Գալս­տյա­նը պաշտ­պա­նեց իր դիպ­լո­մը և ու­սու­մը շա­րու­նա­կեց Երևա­նի գե­ղար­վես­տա­թա­տե­րա­կան ինս­տի­տու­տում, Է­դուարդ Ի­սա­բե­կյա­նի լսա­րա­նում։ Նկա­րի­չը մահ­կա­նա­ցուն կն­քեց ոչ ե­րի­տա­սարդ տա­րի­քում։ Նա 72 տա­րե­կան էր, ստեղ­ծա­գոր­ծող ան­հա­տի հա­մար վե­րել­քի, նոր շր­ջա­փուլ թևա­կո­խե­լու տա­րիք է սա։ Սա­կայն չէ՞ որ 12 տա­րի նա լռել էր։
Վրույր Գալս­տյա­նի ձե­ռա­գիրն ու լե­զուն լիո­վին անշ­փո­թե­լի են։ «Նա­տյուր­մոր­տը շշե­րի հետ» կեր­տել է 1964-ին, ինս­տի­տու­տի ա­վար­տա­կան տա­րում։ Ի դեպ, Երևա­նի գե­ղար­վես­տա­թա­տե­րա­կան ինս­տի­տուտն ա­վար­տե­լիս, 40 տա­րե­կա­նում, 1968-ին ան­դա­մագր­վում է ԽՍՀՄ նկա­րիչ­նե­րի միու­թյա­նը։ Ար­դեն 44 տա­րե­կա­նում։ Բայց ա­հա և հա­սավ պա­հը, երբ պետք է դի­մեմ կեր­պար­վես­տի ո­լոր­տի ար­հես­տա­վարժ տե­սա­բան­նե­րից մե­կին` Է­լեն Գայ­ֆե­ճյա­նին, նրա օգ­նու­թյամբ ար­վես­տա­սեր ըն­թեր­ցո­ղի հա­մար տե­սա­նե­լի դարձ­նե­լով Վրույ­րի աշ­խար­հը։
ՑՈՒ­ՑԱՍ­ՐԱ­ՀՈՒՄ` ԱՐ­ՎԵՍ­ՏԱ­ԲԱ­ՆԻ ՈՒ­ՂԵԿ­ՑՈՒ­ԹՅԱՄԲ
Եվ ա­հա մենք Վրույր Գալս­տյա­նի ցու­ցա­հան­դե­սում ենք, որ­տեղ ներ­կա­յաց­ված են վար­պե­տի տա­ղան­դա­շա­ղախ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը, մեր ու­ղե­կից-լու­սա­բա­նողն էլ «Վրույր Գալս­տյա­նի գե­ղան­կար­չու­թյու­նը» պատ­կե­րագր­քի հե­ղի­նակ Է­լեն Գայ­ֆե­ճյանն է։ «1960-ա­կան­նե­րին Վրույ­րի գե­ղան­կար­չու­թյան բո­վան­դա­կու­թյու­նը կյան­քի ի­մաս­տի հայտ­նա­բեր­ման հարցն էր, մար­դու դե­րի և նշա­նա­կու­թյան հարցն աշ­խար­հում։ Սա է վկա­յում Հա­յաս­տա­նի մեծ պոետ­ներ Սա­յաթ-Նո­վա­յի և Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցի և, հատ­կա­պես, գրա­կան գոր­ծող ան­ձանց` Դոն Կի­խո­տի և Սան­չո Պան­սա­յի կեր­պար­նե­րի նկար­չի մեկ­նու­թյու­նը։ Մի կտա­վից դե­պի մյու­սը տա­րագր­վե­լով, նրանք Վրույ­րի կող­մից դի­տարկ­վում են մերթ այս, մերթ այն, եր­բեմն էլ եր­րորդ դիր­քում։ Սա­կայն հիմ­նա­կա­նում (սա ակն­հայտ է նկար­նե­րի գու­նա-գե­ղա­կեր­պա­յին բնու­թագ­րում­նե­րում) նկա­րի­չը Սեր­վան­տե­սի հե­րոս­նե­րին տես­նում է հա­կադ­րու­թյան մեջ. մե­կին` ուղղ­ված դե­պի աստ­ղե­րը, մյու­սին` հո­ղին ա­մուր կպած»։
Մենք կանգ­նած ենք 1968-ին վրձ­նած «Դոն Կի­խոտ» գե­ղան­կա­րի առջև։ Սան­չոն երկ­րորդ պլա­նում է, նրա գլու­խը կար­ծես հո­ղա­գունդն է, նա եր­կն­քի հետ առ­նչ­վում է պարզ­հո­գի շի­նա­կա­նի պես, եր­կն­քից անձրև է թափ­վում, ձյուն է գա­լիս, ո­րը պա­րար­տաց­նում է մեր դաշտն ու ա­րո­տը, եր­բեմն էլ կայ­ծակն է զար­կում, հողմն է ա­վե­րում ողջ տար­վա բեր­քը։ Դոն Կի­խո­տի գլու­խը տա­ճա­րա­կերպ է, դե­պի վերև է ձգ­ված, իսկ հա­յաց­քում աշ­խար­հի վե­րաի­մաս­տա­վոր­ման, փր­կու­թյան հա­մոզ­մունքն է։ Սան­չո­յի հա­յաց­քում վշ­տա­լից տա­ռա­պանք կա և ան­հույս տագ­նապ։ «Վա­ղը ի՞նչ է ինձ սպա­սում այս կի­սաց­նոր­ված աս­պե­տի հետ» նկա­րից մեզ նա­յե­լով հարց­նում է նա։ Ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ներք­նա­հատ­վա­ծում, գլու­խը հա­կած դե­պի վա­հա­նա­կերպ շր­ջա­նա­կը, ճեր­մակ մի կեն­դա­նի է կանգ­նած, ան­հայտ է, Դոն Կի­խո­տի նժու՞յգն է, թե՞ Սան­չո Պան­սա­յի ա­վա­նա­կը։ Այս տա­րաշ­խար­հիկ ա­րա­րա­ծը գլու­խը կախ վար է իջ­նում։ Գու­ցե թե տիար Վրույ­րը ակ­նար­կում է թե՛ աս­պե­տի, թե՛ շի­նա­կա­նի ե­րա­զանք­նե­րի ան­կու­մը։ Իսկ վա­հա­նա­կերպ շր­ջա­նա­կի վրա նկար­չի ստո­րագ­րու­թյունն է և տա­րե­թի­վը։ Դժ­վար չէ կռա­հել, որ հե­ղի­նա­կը կն­քում-վա­վե­րաց­նում է իր հե­րոս­նե­րի աշ­խար­հիկ և հոգևոր բերկ­րանքն ու տա­ռա­պան­քը` սե­փա­կան նե­րաշ­խար­հում պար­բե­րա­բար բռնկ­վող ու մա­րող բերկ­րան­քի և տա­ռա­պան­քի ա­լե­կոծ­ման տի­րույթ­նե­րում։
Վերս­տին լսենք ար­վես­տա­բա­նին. «1960-70-ա­կան­նե­րի սահ­մա­նա­գի­ծը անս­պա­սե­լի փո­խեց Վրույ­րի գե­ղան­կար­չու­թյան բո­վան­դա­կու­թյու­նը։ Նկար­չի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան հիմ­նա­կան թե­մա­նե­րը` Մար­դը և Տա­րա­ծու­թյու­նը, Մար­դը և Ժա­մա­նա­կը, ան­փո­փոխ են։ Սա­կայն կյան­քի գի­տակց­ման և մար­դու նշա­նա­կու­թյան նա­խա­սահ­ման­ման հար­ցե­րի հա­մառ և լար­ված փնտր­տու­քը կար­ծես թե Վրույ­րին հասց­րին ա­վե­տյաց եր­կիր։
Բա­րիք-Չա­րիք, Լույս-Ստ­վեր, Ճեր­մակ և Սև։ Կամ ինչ­պես Ժո­ղո­վո­ղի մոտ է աս­ված` ծն­վե­լու ժա­մա­նա­կը և մեռ­նե­լու ժա­մա­նա­կը, գտ­նե­լու և կորց­նե­լու ժա­մա­նա­կը, սի­րե­լու և ա­տե­լու ժա­մա­նա­կը, կոր­ծա­նե­լու և կա­ռու­ցե­լու ժա­մա­նա­կը...»։
Նա կար­ծես նկա­րե­լիս քան­դա­կում է, կամ էլ, հա­ճախ միա­ժա­մա­նակ, ճար­տա­րա­պե­տա­կան ինչ-որ շի­նու­թյուն է նա­խագ­ծում։ Այ­լա­բա­նու­թյու­նը, խոր­հուր­դը խո­րին և պատ­վի­րան­նե­րը մո­ռա­ցու­թյան նրա շատ գոր­ծե­րում են երևում։
Ար­ժե՞ վեր­ջա­բա­նից ա­ռաջ մի ան­գամ էլ ունկ­նդ­րել Է­լեն Գայ­ֆե­ճյա­նին։ Կար­ծում եմ` ա­յո. «Ի տար­բե­րու­թյուն հին հայ­կա­կան գե­ղան­կար­չու­թյան և Մար­տի­րոս Սա­րյա­նի կտավ­նե­րի, Վրույ­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րում մա­քուր լո­կալ գույ­նը ամ­բող­ջո­վին «մե­տա­ֆի­զի­կա­կան» է»։
Չա­րեն­ցի դի­ման­կար­նե­րում (եր­կուսն էլ կա­տար­ված 1964-ին) բա­նաս­տեղ­ծը մի դեպ­քում ցնց­ված է աշ­խար­հի (ի­մա` Եր­կիր Նաի­րիի) գլ­խին հե­ղեղ­ված ար­հա­վիրք­նե­րից, մյուս դեպ­քում նա իր ժա­մա­նա­կի վայ­րի­վե­րում­ներն է ա­սես չա­փագ­րում, ժա­մա­նակ, որ լի էր պե­տա­կան ա­պա­րա­տի սան­ձա­զեր­ծած վայ­րագ բռ­նա­դա­տում­նե­րով և գրա­կան մի­ջա­վայ­րի քի­նոտ դա­վե­րով։
ՎԵՐ­ՋԱ­ԲԱ­ՆԻ ՓՈ­ԽԱ­ՐԵՆ
Վրույ­րի «Սա­յաթ-Նո­վա» (1964) գոր­ծը վս­տա­հա­բար պետք է որմ­նան­կա­րել հենց Սա­յաթ-Նո­վա փո­ղո­ցում, տե­սա­նե­լի մի հատ­վա­ծում։ Միա­ժա­մա­նակ անհ­րա­ժեշտ է նրա ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի մա­սին բարձ­րար­ժեք մի ֆիլմ նկա­րել և ներ­կա­յաց­նել գե­ղար­վես­տա­սեր հա­մաշ­խար­հա­յին հան­րակ­ցու­թյա­նը` ցու­ցադ­րե­լով «ԽցսՖՑցՐՈ» և «Մեց­ցո» հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թյուն­նե­րի ե­թե­րում։ Սա­կայն ո՞վ կնա­խա­ձեռ­նի նշյալ նվի­րա­կան սխ­րան­քը, ան­հայտ է ա­ռայժմ։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5798

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Թուրքական տրանսպորտային շահը առավել քան հստակ է

Թուրքական տրանսպորտային շահը առավել քան հստակ է

Մերձավոր Արևելքում էսկալացիայի խորացումը կարող է էապես փոխել տարածաշրջանային (ներառյալ Հարավային Կովկասը) տրանսպորտային-լոգիստիկ համակարգը...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.