Սա է փա­շի­ն­յա­նա­կան իշ­խա­նու­թ­յան ի­րա­կան դեմ­քը

Ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի գի­տու­թյամբ, Հա­յաս­տա­նում, ա­վե­լի ո­րո­շա­կի` Երևա­նում է հայ­տն­վել օ­տա­րերկ­րա­ցի տրանս­վես­տիտ­նե­րի մի նոր «խմ­բա­քա­նակ», նախ­նա­կան տե­ղե­կու­թյուն­նե­րով` մեծ մա­սամբ Կու­բա­յից, կար­ծես Հա­յաս­տա­նում մինչ այդ ե­ղած օ­տա­րերկ­րա­ցի և տե­ղա­ցի այ­լա­սեր­ված­նե­րը քիչ էին:

Օ­րերս հա­մա­ցան­ցում հրա­պա­րակ­ված տե­սա­նյու­թը փաս­տեց` Երևա­նում օ­տա­րերկ­րա­ցի տրանս­վես­տիտ­ներն այս­տեղ ի­րենց այն­քան ա­զատ, ոս­տի­կա­նու­թյան և, ընդ­հան­րա­պես, իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կող­մից այն­քան պաշտ­պան­ված են զգում, որ հա­մար­ձակ­վել են ե­րե­կո­յան խմ­բով դուրս գալ Հան­րա­պե­տու­թյան հրա­պա­րակ, հա­յոց մայ­րա­քա­ղա­քի սր­տում, հենց ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան շեն­քի մոտ ցու­ցադ­րել ի­րենց` հա­վա­նա­բար մտա­ծե­լով, որ դա հենց այն վայրն է, որ­տեղ հա­ճա­խորդ գտ­նե­լու հա­վա­նա­կա­նու­թյունն ա­մե­նա­մեծն է… Այս տե­սա­նյու­թը վկա­յում է, թե մինչև ուր է հա­սել նրանց լկ­տիու­թյու­նը:

«Է­ս ա ձեր Նի­կո­լը, պո­ղոս­ներ, է­գուց, մյուս օ­րը ձեր է­րե­խե­քի հետ չեք կա­րո­ղա­նա­լու ձեր սե­փա­կան երկ­րի հրա­պա­րա­կում քայ­լել»,- միան­գա­մայն ար­դա­րա­ցի զայ­րույ­թով և, ե­թե այս չա­րի­քի դե­մը չառն­վի, մեզ սպա­սող մռայլ ա­պա­գան կամ ա­ղե­տա­լի վի­ճա­կը շատ ճիշտ պատ­կե­րաց­նե­լով ու գու­ժե­լով, ա­սում էր վե­րոն­շյալ տե­սա­նյու­թը նկա­րա­հա­նած ու մեզ ան­ծա­նոթ ե­րի­տա­սար­դը:
ՎԵ­ՏՕ հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան շարժ­ման ղե­կա­վար Նա­րեկ Մա­լյանն իր ֆեյս­բու­քյան է­ջում ա­վե­լի վաղ հան­դես էր ե­կել գրառ­մամբ` նշե­լով, որ Կու­բա­յից Հա­յաս­տան են ե­կել 14 տրանս­գեն­դեր­ներ, ո­րոնք ՁԻԱՀ վա­րա­կա­կիր­ներ են:
ԼԳԲՏ ան­ձանց նկատ­մամբ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի, մեղմ ա­սած, բա­րե­հաճ վե­րա­բեր­մուն­քը փաստ է, նա­խոր­դած մի շարք հրա­պա­րա­կում­նե­րում ներ­կա­յաց­րել ենք այս պն­դու­մը հիմ­նա­վո­րող հա­մա­պա­տաս­խան ա­պա­ցույց­ներ, բազ­մա­թիվ ա­պա­ցույց­նե­րի մի մասն էլ կներ­կա­յաց­նենք այս և ա­ռա­ջի­կա հրա­պա­րա­կում­նե­րում: Ա­հա­վա­սիկ ևս դրան­ցից մե­կը. ի­րա­վա­կան ակ­տե­րի նա­խագ­ծե­րի հրա­պա­րակ­ման միաս­նա­կան կայ­քում ս. թ. հոկ­տեմ­բե­րի 17-ից շր­ջա­նա­ռու­թյան մեջ է դր­վել «Ըն­տա­նի­քում բռ­նու­թյան կան­խար­գել­ման, ըն­տա­նի­քում բռ­նու­թյան են­թարկ­ված ան­ձանց պաշտ­պա­նու­թյան և ըն­տա­նի­քում հա­մե­րաշ­խու­թյան վե­րա­կան­գն­ման մա­սին» ՀՀ օ­րեն­քում (ըն­դգ­ծենք` կեղ­ծա­պա­տիր ան­վան­մամբ օ­րեն­քում) փո­փո­խու­թյուն­ներ և լրա­ցում­ներ կա­տա­րե­լու մա­սին ՀՀ աշ­խա­տան­քի և սո­ցիա­լա­կան հար­ցե­րի նա­խա­րա­րու­թյան հե­ղի­նա­կած օ­րեն­քի նա­խա­գի­ծը, ո­րով ՀՀ օ­րեն­սդ­րու­թյուն է մտց­վում «զու­գըն­կեր» հաս­կա­ցու­թյու­նը: «Լույս» տե­ղե­կատ­վա­կան-վեր­լու­ծա­կան կենտ­րո­նի ղե­կա­վար Հայկ Այ­վա­զյա­նը «Ֆեյս­բուք»-ի իր է­ջում նշե­լով, որ հի­շյալ օ­րեն­քում փո­փո­խու­թյուն­ներ են ու­զում ա­նել, ո­րով ըն­տա­նի­քում բռ­նու­թյուն հա­մար­վե­լու է նաև բռ­նու­թյու­նը զու­գըն­կեր­նե­րի միջև, մաս­նա­վո­րա­պես գրել է. «Զու­գըն­կեր հաս­կա­ցու­թյու­նը սահ­ման­ված է որ­պես միևնույն ան­ձի հետ մտե­րիմ (այդ թվում՝ ին­տիմ) հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ գտն­վող անձ։

Նա­խագ­ծում չի նշ­վում զու­գըն­կեր­նե­րի սե­ռը, հետևա­բար դրանք կա­րող են լի­նել նաև նույն սե­ռի ան­ձինք։
Այ­սինքն միա­սե­ռա­կան զույ­գե­րին տր­վում է ըն­տա­նի­քի կար­գա­վի­ճակ»։
Այս­պի­սով փորձ է ար­վում միևնույն ան­ձի հետ մտե­րիմ (այդ թվում՝ ին­տիմ) հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ գտն­վող միա­սե­ռա­կան զույ­գին Հա­յաս­տա­նում օ­րեն­սդ­րու­թյամբ, ուղ­ղա­կիո­րեն թե ա­նուղ­ղա­կիո­րեն, տալ ըն­տա­նի­քի կար­գա­վի­ճակ, ին­չը հա­կա­սում է ՀՀ Սահ­մա­նադ­րու­թյա­նը, ո­րի 35-րդ հոդ­վա­ծի 1-ին մա­սի հա­մա­ձայն, «Ա­մուս­նա­կան տա­րի­քի հա­սած կի­նը և տղա­մար­դը մի­մյանց հետ ի­րենց կամ­քի ա­զատ ար­տա­հայ­տու­թյամբ ա­մուս­նա­նա­լու և ըն­տա­նիք կազ­մե­լու ի­րա­վունք ու­նեն»: Այ­սինքն` այդ ի­րա­վուն­քը տր­ված է միայն վե­րոն­շյալ պայ­ման­նե­րին բա­վա­րա­րող կնո­ջը և տղա­մար­դուն, միա­սե­ռա­կան զույ­գե­րին կամ զու­գըն­կեր­նե­րին ՀՀ Սահ­մա­նադ­րու­թյամբ այդ ի­րա­վուն­քը տր­ված չէ, ինչ­պես նաև տր­ված չէ մար­դուն կեն­դա­նու հետ ա­մուս­նա­նա­լու ի­րա­վունք: Մինչ­դեռ այդ «ի­րա­վուն­քը» նույն­պես տր­ված է քրիս­տո­նեու­թյու­նից, բնու­թյու­նից ու բա­նա­կա­նից ար­դեն վա­ղուց­վա­նից ու խե­լա­հեղ ա­րա­գու­թյամբ հե­ռա­ցող, դե­պի ան­դունդ, դե­պի Սո­դոմ-Գո­մոր գնա­ցող Արևմուտ­քում, ո­րի ո­րոշ եր­կր­նե­րում այդ­պի­սի ա­մուս­նու­թյուն­ներն ար­դեն հա­մար­վե­լով մար­դու ի­րա­վունք, պաշ­տո­նա­պես գրանց­վում են:

ԼԳԲՏ ան­ձանց նկատ­մամբ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի, մեղմ ա­սած, բա­րե­հաճ վե­րա­բեր­մուն­քի ևս մեկ փաստ. Հայ­կա­կան ար­ժեք­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան «Կամք» հա­սա­րա­կա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյան հիմ­նա­դիր ու ղե­կա­վար Վա­հագն Չա­խա­լյա­նի տե­ղե­կաց­մամբ, «Կամ­քի նկատ­մամբ Սպի­տա­կում կա­տար­ված սադ­րան­քի առն­չու­թյամբ քնն­չա­կան մար­մի­նը դեռ մի բան էլ ի­րենց է փոր­ձում կան­չել քրեա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան (իսկ ո՞վ է կաս­կա­ծում, որ վե­րին իշ­խա­նու­թյան կա­մոք…): Եվ սա` չնա­յած նրան, որ «Կամք» նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը դեռ ան­ցյալ ամս­վա ա­ռա­ջին տաս­նօ­րյա­կում ՀՀ ոս­տի­կա­նա­պետ Վա­լե­րի Օ­սի­պյա­նին և ԱԱԾ տնօ­րեն Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նին հղել էր բաց նա­մակ, ո­րում մաս­նա­վո­րա­պես նշ­ված է. «Մե­ծար­գո պա­րո­նայք, 2019 թվա­կա­նի հու­լի­սի 18-ից ի վեր, ար­դեն 54 օր, հայ­կա­կան ար­ժեք­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան «Կամք» հա­սա­րա­կա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյունն սկ­սել է ստո­րագ­րա­հա­վաք՝ տխ­րահռ­չակ Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի դեմ: Մենք այս 54 օ­րե­րի ըն­թաց­քում՝ օգտ­վե­լով մեր սահ­մա­նադ­րա­կան ի­րա­վուն­քից, հե­նա­կե­տեր ենք տե­ղադ­րել Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան ա­ռա­վել բա­նուկ փո­ղոց­նե­րում և հրա­վի­րել ան­ցորդ­նե­րին՝ միա­նալ մեր ստո­րագ­րա­հա­վա­քին: ՈՒ­րախ ենք տե­ղե­կաց­նե­լու, որ տաս­նյակ հա­զա­րա­վոր քա­ղա­քա­ցի­ներ ար­դեն իսկ ստո­րագ­րել են՝ պա­հան­ջե­լով չե­ղար­կել և հետ ու­ղար­կել կոն­վեն­ցիան:

Դժ­բախ­տա­բար, այս ըն­թաց­քում հա­րյու­րա­վոր սադ­րանք­ներ են տե­ղի ու­նե­ցել ստո­րագ­րա­հա­վա­քի մաս­նա­կից­նե­րի նկատ­մամբ, բա­ցի այդ՝ յոթ ան­գամ հար­ձա­կում­ներ են ի­րա­կա­նաց­վել մեր հե­նա­կե­տե­րի վրա: Դրանք տե­ղի են ու­նեն­ցել.
1. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 2-ին՝ Երևան քա­ղա­քի Հյու­սի­սա­յին պո­ղո­տա­յում,
2. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 7-ին՝ Երևան քա­ղա­քի Հյու­սի­սա­յին պո­ղո­տա­յում,
3. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 12-ին՝ Երևան քա­ղա­քի Հյու­սի­սա­յին պո­ղո­տա­յում,
4. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 15-ին՝ Գյում­րի քա­ղա­քում,
5. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 18-ին՝ Երևան քա­ղա­քի Հյու­սի­սա­յին պո­ղո­տա­յում,
6. 2019 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սի 24-ին՝ ՈՒ­ջան գյու­ղում,
7. 2019 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բե­րի 6-ին՝ Սպի­տակ քա­ղա­քում։

Տե­ղի ու­նե­ցած հար­ձա­կում­նե­րի ձևն ու ո­ճը, հետզ­հե­տե ա­վե­լի կո­պիտ դառ­նա­լը և բա­զում այլ հան­գա­մանք­ներ մեզ թույլ են տա­լիս ան­վա­րան հայտ­նել, որ կա դա­րա­նա­կալ ուժ, ո­րը կազ­մա­կեր­պում է այս հար­ձա­կում­նե­րը՝ նպա­տակ ու­նե­նա­լով մեզ ա­հա­բե­կել և հիաս­թա­փու­թյան հասց­նել:
Արդ, սույ­նով մենք պա­հան­ջում ենք.
1. Ան­հա­պաղ ձեռ­նար­կել մի­ջո­ցա­ռում­ներ՝ պահ­պա­նե­լու սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գը և ա­պա­հո­վե­լու մեր ի­րա­վունք­նե­րը:
2. Հե­տաքն­նել վե­րոն­շյալ դեպ­քե­րը, ի լույս բե­րել, օ­րեն­քի տա­ռին հա­մա­պա­տաս­խան ի­րա­վա­կան գնա­հա­տա­կան տալ և պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան են­թար­կել դա­րա­նա­կալ պատ­վի­րա­տու­նե­րին:
3. Ձեռ­նար­կել անհ­րա­ժեշտ մի­ջոց­ներ, որ­պես­զի հե­տա­գա բո­լոր ստո­րագ­րա­հա­վաք­նե­րի և այլ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ըն­թաց­քում ա­պա­հով­վեն հա­սա­րա­կա­կան կար­գը և «Կամ­քի» ան­դամ­նե­րի ու մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի մաս­նա­կից­նե­րի անվ­տան­գու­թյու­նը»:
Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը լռում են ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան շեն­քի դի­մաց մարմ­նա­վա­ճա­ռու­թյան նպա­տա­կով (ըստ հի­շյալ տե­սա­նյու­թը նկա­րա­հա­նած ե­րի­տա­սար­դի) «աշ­խա­տան­քի» դուրս ե­կած օ­տա­րերկ­րա­ցի տրանս­վես­տիտ­նե­րի առն­չու­թյամբ, փոր­ձում են ՀՀ օ­րեն­սդ­րու­թյուն մտց­նել «զու­գըն­կեր» հաս­կա­ցու­թյու­նը ու դրա­նով այ­լա­սեր­ված­նե­րի միու­թյա­նը զար­տու­ղի ճա­նա­պար­հով ըն­տա­նի­քի կար­գա­վի­ճակ տալ, ինչ­պես նաև դյու­րաց­նել Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի վա­վե­րա­ցու­մը, զու­գա­հե­ռա­բար ռեպ­րե­սիվ մե­թոդ­նե­րով փոր­ձում են ճն­շել Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի վա­վե­րաց­ման դեմ հան­դես ե­կող­նե­րին: Այս ա­մե­նը կար­ծես քիչ է, ՀՀ կր­թու­թյան, գի­տու­թյան, մշա­կույ­թի և սպոր­տի (ԿԳՄՍ) նա­խա­րա­րու­թյունն էլ բու­հե­րում «Հա­յոց լե­զու», «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» և «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» ա­ռար­կա­նե­րի պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­ման դեմ է դուրս ե­կել:
Բա­ցա­հայտ սա­տա­նիս­տա­կան քա­րոզ­չա­կան ուղղ­վա­ծու­թյուն ու­նե­ցող լե­հա­կան «Vader» ռոք խմ­բի սա­տա­նիս­տա­կան կա­տա­րում­նե­րը հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն իբրև մշա­կույթ ներ­կա­յաց­րած, մշա­կույ­թում ա­զատ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու սահ­մա­նա­փա­կում­ներն ա­նըն­դու­նե­լի հա­մա­րած և տիկ­նի­կա­յին թատ­րո­նի տնօ­րե­նի հետ նման երևույթ­նե­րի, այ­սինքն` նշ­ված «մշա­կույ­թի» սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րի դեմ հա­մա­տեղ պայ­քա­րե­լու մա­սին ի­րենց ո­րոշ­ման մա­սին հայ­տա­րա­րած Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի գլ­խա­վո­րած ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյունն իբրև ո­լոր­տում կա­ռա­վա­րու­թյան լիա­զոր մար­մին, ան­շուշտ, ոչ ա­ռանց նա­խա­րա­րի ի­մա­ցու­թյան ու հա­մա­ձայ­նու­թյան, ե­թե չա­սենք հենց նա­խա­րա­րի ցու­ցու­մով, մշա­կել է «Բարձ­րա­գույն կր­թու­թյան և գի­տու­թյան մա­սին» ՀՀ նոր օ­րեն­քի նա­խա­գիծ: Ե­թե նշ­ված նա­խա­գի­ծը, Աստ­ված մի ա­րաս­ցե, ըն­դուն­վի, պե­տա­կան և ոչ պե­տա­կան բու­հե­րի ոչ մաս­նա­գի­տա­կան ֆա­կուլ­տետ­նե­րում «Հա­յոց լե­զու», «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» և «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վան­դումն այլևս պար­տա­դիր չի լի­նե­լու, դրանց դա­սա­վանդ­ման նպա­տա­կա­հար­մա­րու­թյու­նը բուհն է ո­րո­շե­լու:

Ո՞Ւմ հաս­կա­նա­լի չէ, թե բու­հե­րի ոչ մաս­նա­գի­տա­կան ֆա­կուլ­տետ­նե­րում վե­րոն­շյալ ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վան­դու­մը պար­տա­դի­րից ոչ պար­տա­դիր դարձ­նե­լու, նրա մայ­րե­նի լե­զուն, գրա­կա­նու­թյու­նը և պատ­մու­թյունն ան­կարևոր հա­մա­րե­լու նա­խա­ձեռ­նու­թյունն ի­րա­կա­նում ինչ նպա­տակ է հե­տապն­դում… Ախր մեզ ոչ թե իր լեզ­վին, գրա­կա­նու­թյա­նը, պատ­մու­թյա­նը տի­րա­պե­տող, իր ինք­նու­թյունն ի­մա­ցող, ազ­գա­յին ար­մատ­նե­րից չկտր­ված ու­սա­նող­ներ, այլ ման­կուրտ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­ցի­ներ են պետք: Նրանց կա­ռա­վա­րե­լը հեշտ է լի­նե­լու, ա­վե­լին` նրան­ցից շատ ա­վե­լի շա­տերն են, որ կա­տա­րե­լու, նույ­նիսկ դյու­րու­թյամբ կա­տա­րե­լու են օ­տար­նե­րի հրա­հանգ­ներն ու պա­հանջ­նե­րը:
«Ժո­ղո­վուրդ» օ­րա­թեր­թին ՀՀ կր­թու­թյան, գի­տու­թյան, մշա­կույ­թի և սպոր­տի նա­խա­րա­րի խոր­հր­դա­կան Սամ­վել Կա­րա­բե­կյա­նի տված պար­զա­բան­ման հա­մա­ձայն, վե­րոն­շյալ ա­ռար­կա­ներն իս­կա­պես պետք է հան­վեն բու­հե­րում պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­ման են­թա­կա ա­ռար­կա­նե­րի ցան­կից, քա­նի որ դրանց պար­տա­դիր լի­նե­լը «հա­կա­սում է կր­թա­կան ծրագ­րե­րի կա­ռուց­ման, հիմ­նա­կան, այս­պես ա­սած, ժա­մա­նա­կա­կից սկզ­բուն­քին»:

Այս­պի­սով փորձ է ար­վում Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան պե­տա­կան լե­զուն, մայ­րե­նի լեզ­վից բա­ցի, մար­դու ինք­նու­թյան նաև մյուս հե­նա­սյու­նե­րը` աշ­խար­հա­յացք ձևա­վո­րող սե­փա­կան պատ­մու­թյունն ու գրա­կա­նու­թյու­նը, բու­հե­րում երկ­րորդ պլան մղել: Ով­քե՞ր և որ­տե՞ղ են մշա­կել նա­խա­րա­րի խոր­հր­դա­կա­նի նշած սկզ­բունք­նե­րը… Այս­տե՞ղ, թե՞ ար­տերկ­րում, ա­վե­լի ո­րո­շա­կի` Արևմուտ­քում: Բո­լոր դեպ­քե­րում, բու­հե­րում վե­րոն­շյալ ա­ռար­կա­նե­րի պար­տա­դիր դա­սա­վան­դու­մը հա­կա­սում է հայ ժո­ղովր­դի թշ­նա­մու կամ թշ­նա­մի­նե­րի մշա­կած սկզ­բուն­քին, և ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը թող ի­րե՛նք պար­զա­բա­նեն` այդ թշ­նա­մի­նե­րը ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյու­նու՞մ են, թե՞ ար­տերկ­րոմ, և նա­խա­րա­րու­թյան հա­մա­պա­տաս­խան պաշ­տո­նյա­նե­րը օ­տար թշ­նա­մու կա­մա­կա­տար­ներն են ըն­դա­մե­նը: Բնավ չենք զար­մա­նա, ե­թե հե­տա­գա­յում պարզ­վի, որ այդ «ժա­մա­նա­կա­կից սկզ­բունք­նե­րը» մշակ­վել են, ա­սենք, Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մում, նրա հա­յաս­տա­նյան կա­ռույ­ցում, ԱՄՆ-ում կամ Հա­յաս­տա­նում ԱՄՆ-ի դես­պա­նա­տա­նը:

«Հրա­պա­րակ» օ­րա­թեր­թի մեր գոր­ծըն­կեր­նե­րից Է­դիկ Անդ­րեա­սյա­նը շատ ճիշտ է նկա­տել. «ՈՒ­զում եք ա­սել՝ ձեզ­նից ա­ռաջ մար­դիկ այդ­քա­նը չե՞ն հաս­կա­ցել, որ հա­յաս­տա­նյան բու­հե­րում նշ­ված ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վան­դու­մը եր­կու կի­սա­մյակ պար­տա­դիր են դարձ­րել ու պա­հան­ջել, որ ու­սա­նող­նե­րը մի հատ էլ ստու­գարք հանձ­նեն: Մեկ էլ բլ­թաց­նում եք, թե հա­յոց լեզ­վի, հայ գրա­կա­նու­թյան և հա­յոց պատ­մու­թյան դա­սա­ժա­մե­րը խան­գա­րում են ժա­մա­նա­կա­կից կր­թա­կան ծրագ­րեր կազ­մե­լուն: Վայ, սու­տա­սան­ներ… Բա որ խան­գա­րում են, ին­չու՞ եք կա­շի­ներդ փր­կե­լու հա­մար ար­դա­րա­նում, թե ա­մեն ինչ մնա­լու է բու­հի հա­յե­ցո­ղու­թյա­նը՝ կու­զեն կդա­սա­վան­դեն, կու­զեն՝ չեն դա­սա­վան­դի: ՈՒ ե­թե ու­զե­նան դա­սա­վան­դել, ձեր ժա­մա­նա­կա­կից կր­թա­կան ծրագ­րե­րը չե՞ն տու­ժի»:

Ե­թե խնդ­րո ա­ռար­կա օ­րեն­քի նա­խա­գիծն ըն­դուն­վի, թող որևէ մե­կը չկաս­կա­ծի, որ բու­հե­րը, թերևս միայն չն­չին բա­ցա­ռու­թյամբ, ոչ մաս­նա­գի­տա­կան ֆա­կուլ­տետ­նե­րում «Հա­յոց լե­զու», «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» և «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» ա­ռար­կա­նե­րը հա­նե­լու են պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­վող ա­ռար­կա­նե­րի ցան­կից: Դրանց փո­խա­րեն, ըստ բու­հե­րի և ֆա­կուլ­տետ­նե­րի մաս­նա­գի­տա­կան ուղղ­վա­ծու­թյան, ընդ­լայ­նե­լու են «Ֆի­զի­կա», «Քի­միա», «Կեն­սա­բա­նու­թյուն», «Ի­րա­վունք» և այլ ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վանդ­ման դա­սա­ժա­մե­րը: Նույ­նիսկ այն բու­հե­րի ղե­կա­վար­նե­րը կամ ղե­կա­վա­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք չեն ցան­կա­նա այդ­պես վար­վել, մր­ցակ­ցու­թյան պատ­ճա­ռով ստիպ­ված կլի­նեն այդ­պես վար­վել, քա­նի որ, ա­սենք, ֆի­զի­կոս, քի­մի­կոս, կեն­սա­բան, բժիշկ, ի­րա­վա­բան դառ­նալ ցան­կա­ցող­նե­րը հիմ­նա­կա­նում կդի­մեն ու կըն­դուն­վեն այն բու­հեր, որ­տեղ այդ և մաս­նա­գի­տա­կան այդ ա­ռար­կա­նե­րի ա­վե­լի շատ դա­սա­ժա­մեր են հատ­կաց­վում, դրանք ա­վե­լի խո­րու­թյամբ են դա­սա­վանդ­վում:

Վե­րոն­շյա­լի ար­դյուն­քում` մեր բու­հերն ա­վար­տած­նե­րի գե­րակ­շիռ մե­ծա­մաս­նու­թյունն ընդ­հա­նուր զար­գա­ցա­ծից կվե­րած­վի նեղ մաս­նա­գե­տի, կլի­նի իր լեզ­վից, մշա­կույ­թից, պատ­մու­թյու­նից գրե­թե կտր­ված, դրանց բա­վա­րար չտի­րա­պե­տող աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­ցի, ո­րոնց կա­ռա­վա­րելն օ­տար­նե­րի հա­մար, ինչ­պես ար­դեն նշե­ցինք, հեշտ է լի­նե­լու: Այդ­պի­սի մաս­նա­գետ­նե­րի հա­մար ա­ռանձ­նա­պես մեծ չի լի­նե­լու տար­բե­րու­թյու­նը` ի­րենք, ա­սենք, անգ­լիա­ցի, ֆրան­սիա­ցի, գեր­մա­նա­ցի, ԱՄՆ-ի քա­ղա­քա­ցի՞ ֆի­զի­կոս, քի­մի­կոս կամ այլ մաս­նա­գետ են, թե՞ հայ և ՀՀ քա­ղա­քա­ցի: Օ­րերս հրա­վիր­ված մա­մու­լի ա­սու­լի­սում գրա­կա­նա­գետ Դա­վիթ Գաս­պա­րյա­նը, նկա­տի ու­նե­նա­լով յու­րա­քան­չյուր ժո­ղովր­դի հա­մար իր լեզ­վի, գրա­կա­նու­թյան, պատ­մու­թյան կարևո­րու­թյու­նը, շատ ճիշտ է ըն­դգ­ծել` «Սրանք ազ­գը պահ­պա­նե­լու այն հատ­կա­նի­շերն են, ո­րոն­ցով հա­յը հայ է, վրա­ցին՝ վրա­ցի, թուր­քը՝ թուրք», «բու­հում հա­յոց լե­զու, պատ­մու­թյուն ու գրա­կա­նու­թյուն անց­նե­լով, ու­սա­նողն աշ­խար­հա­յացք է ձևա­վո­րում»:

Շատ հնա­րա­վոր է, որ «Հա­յոց լե­զու», «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» և «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վանդ­ման փո­խա­րեն, մաս­նա­գի­տա­կան ա­ռար­կա­նե­րի դա­սա­վանդ­ման ժա­մերն ա­վե­լաց­րած բու­հե­րը, ֆա­կուլ­տետ­ներն ա­վար­տած­նե­րը, որ­պես նեղ մաս­նա­գետ­ներ, ա­վե­լի լավ մաս­նա­գետ­ներ լի­նեն, ո­րոնց գե­րակ­շիռ մե­ծա­մաս­նու­թյան հա­մար, սա­կայն, բնավ տար­բե­րու­թյուն չի լի­նի` ի­րենց գի­տե­լիք­նե­րը հա­յին և Հա­յաս­տա­նի՞ն են ծա­ռա­յեց­նում, թե՞ օ­տա­րին և այլ պե­տու­թյուն­նե­րին: Ա­վե­լին. մեծ հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ հենց օ­տա­րին կծա­ռա­յեց­նեն, քա­նի որ նրանք ա­վե­լի կվար­ձատ­րեն:

Այդ­պի­սի մաս­նա­գետ­նե­րը դեռ Հա­յաս­տա­նում օ­տար լե­զուն ա­վե­լի լավ կի­մա­նան, քան մայ­րե­նին, քա­նի որ օ­տար լե­զուն պար­տա­դիր ու­սու­ցա­նում ու դա­սա­վան­դում են և՛ դպ­րո­ցում, և՛ բու­հում (վաղն էլ է նույ­նը լի­նե­լու), իսկ «Հա­յոց լե­զու» ա­ռար­կան` միայն դպ­րո­ցում: Նրանք կնա­խընտ­րեն ապ­րել Եվ­րո­պա­յում, ԱՄՆ-ում, տն­տե­սա­պես ու գի­տու­թյամբ զար­գա­ցած այլ եր­կր­նե­րում. աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­ցու հա­մար ի՞նչ տար­բե­րու­թյուն, հա­կա­ռա­կը` այն­տեղ ա­վե­լի լավ են վար­ձատ­րում, օ­տա­րի լե­զուն ա­վե­լի լավ գի­տեն, ի­րենց ազ­գի, ժո­ղովր­դի պատ­մու­թյու­նից ու մշա­կույ­թի կարևո­րա­գույն մա­սը կազ­մող գրա­կա­նու­թյու­նից էլ գրե­թե կտր­ված են: Ի վեր­ջո, այդ­պի­սի մաս­նա­գետ­ներն այն­տեղ հիմ­նա­կա­նում կա­մուս­նա­նան օ­տար­նե­րի հետ, ի­րենց ե­րե­խա­նե­րին կտան օ­տար կր­թու­թյան, մեր ժո­ղովր­դի ու­ծաց­ման օ­տար թշ­նա­մու ծրա­գիրն ա­վե­լի մեծ թա­փով կի­րա­գործ­վի:

Ի դեպ, այ­սօր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի դեմ­քը, կար­ծում ենք, ճա­նա­չե­լի է ոչ միայն ի­րենց կա­տա­րած ու չկա­տա­րած գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից, այդ իշ­խա­նու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նող պաշ­տո­նյա­նե­րի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից, ա­րարք­նե­րից, իսկ ո­րոշ դեպ­քե­րում` ան­գոր­ծու­թյու­նից, այլև ի­րենց մեր­ձա­վոր­նե­րի, ըն­կեր­նե­րի, մտե­րիմ­նե­րի… Հայտ­նի խոսք կա, ժո­ղովր­դա­կան հայտ­նի ի­մաս­տու­թյուն` «Ա­սա` ով է ըն­կերդ, ա­սեմ ով ես դու»: Այս ա­ռու­մով թերևս հատ­կան­շա­կան են ՀՀ ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան նա­խա­րար Ար­սեն Թո­րո­սյա­նի մտե­րիմ­նե­րից մեր հան­րու­թյա­նը ոչ ան­հայտ Լյու­սի Քո­չա­րյա­նը և օ­րերս նրա կա­տա­րած հետևյալ ֆեյս­բու­քյան գրա­ռու­մը. «Սկ­սում եմ մտա­ծել, որ կու­սու­թյան պա­հով Հա­յաս­տա­նին կա­րող ա մի որևէ աբ­սուրդ լու­ծում փր­կել. որ ա­սենք թե 18-ը լրա­նա­լուն պես անխ­տիր բո­լոր աղ­ջիկ­նե­րի կու­սա­թա­ղան­թը բժշ­կա­կան մի­ջամ­տու­թյամբ հե­ռաց­վի։
ՈՒ խեղճ աղ­ջիկ­նե­րը պրծ­նեն էս կու­սու­թյան բո­լո­լա­յից։

Տղա­մար­դիկ էլ ի­րենց հեր­թին պրծ­նեն էդ ա­նաս­նա­կան «թե­մե­քից ու պա­նյատ­նե­րից»։

Մար­դիկ Հա­յաս­տա­նում ևս մի բա­զա­ռից ա­զատ­վեն, ո­րի թու­նե­լի վեր­ջը դեռ ոչ մի կերպ չի երևում»։
Մնում է, որ Ար­սեն Թո­րո­սյա­նը հանձն առ­նի Լյու­սի Քո­չա­րյա­նի նշած պար­տա­դիր բժշ­կա­կան մի­ջամ­տու­թյան օ­րի­նա­կա­նաց­ման, այն ՀՀ օ­րեն­սդ­րու­թյու­նում նե­րա­ռե­լու նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը, պատ­վաս­տում­նե­րը պար­տա­դիր դարձ­նե­լու միտքն ու­նե­ցո­ղից դա այն­քան էլ հե­ռու չէ: Սա­կայն շտա­պել պետք չէ, ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյու­նը մինչ այդ թավ­շյա լի­բե­ռաստ-գեն­դե­ռաստ­նե­րի, սո­րո­սա­կան-մո­րո­սա­կան­նե­րի «քա­ղա­քա­ցիա­կան», «հան­րա­յին» պա­հան­ջով ու ջա­տա­գո­վու­թյամբ դեռ հաս­նե­լու է մեր դպ­րոց­նե­րում «Սե­ռա­կան դաս­տիա­րա­կու­թյուն» ա­ռար­կա­յի պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­մա­նը, ո­մանք հույս ու­նեն, որ դրա­նից հե­տո դպ­րո­ցա­վարտ պար­մա­նու­հի­նե­րի գի­տակ­ցու­թյու­նը կնա­խա­պատ­րաստ­վի ու նրանք ար­դեն կգի­տակ­ցեն կու­սա­թա­ղան­թի ա­վե­լոր­դու­թյու­նը:

Ար­թուր ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻ­ՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Իսրայելի բանակն արդեն կողմնորոշվել է Իրանի հարվածին պատասխանելու հարցում
• Զելենսկու և մյուսների համար կգտնվի՞, արդյոք, ռուսական զենքի հարվածներին դիմացող ռմբապաստարան
• Աշխարհը համակ ուշադրությամբ հետևում է Իրանին հարվածելու վերաբերյալ Իսրայելի հայտարարություններին
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը-2
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը
• Պարզաբանման սպասելիքով
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-6
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-5
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-4
• Ինչո՞ւ Իսրայելը հիմա ցանկացավ Իրանին պատերազմի մեջ ներքաշել, արդյոք ջհուդամասոնական հանցախմբի բուն թիրախը մենք չե՞նք
• Մեդվեդև, Լավրով. ՈՒկրաինան ահաբեկչական պետություն է
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները. 3
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-2
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-4
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-3
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-4
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-3
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է- 2

Մեկնաբանություններ