Մանրամասն որոնում (արխիվ)
18.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Երջա­նիկ հա­մադ­րու­թ­յան մո­հի­կա­նը

Երջա­նիկ հա­մադ­րու­թ­յան մո­հի­կա­նը

Երջա­նիկ հա­մադ­րու­թ­յան մո­հի­կա­նը
28.02.2020 | 10:06
«Սու­րեն Սա­ֆա­րյա­նի ցու­ցա­հան­դե­սում տար­բեր մար­դիկ տար­բեր գոր­ծե­րի կտան նա­խա­պատ­վու­թյու­նը, տար­բեր հետևու­թյուն­նե­րի կհան­գեն։ Բայց վս­տահ եմ, դրա­նով հան­դերձ, միա­հա­մուռ կլի­նի այն հա­մո­զու­մը, որ այս ցու­ցա­հան­դե­սը չէր լի­նի, ե­թե չլի­ներ Սա­ֆա­րյա­նի սր­տա­գին նվիր­վա­ծու­թյու­նը կեր­պար­վես­տին»։
Վա­հան ՀԱ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆՅԱՆ

ՆԿԱ­ՐԻ­ՉԸ
Նա Եր­կիր Նաի­րին էր նկա­րում։ Եր­կիր, որ 20-րդ դա­րում ա­րյու­նա­քամ­ված և ան­դա­մա­հատ­ված, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հառ­նել էր և կա­յուն պե­տա­կա­նու­թյուն ստեղ­ծել, թե­կուզ և Խոր­հր­դա­յին կայս­րու­թյան կազ­մում։ Նա նկա­րիչ էր Ա­մե­նա­կա­լի օրհ­նու­թյամբ։ Նա գոր­ծիչ էր մտ­քով և սր­տով։
Նախ մեր ար­վես­տա­սեր ըն­թեր­ցող­նե­րին «մո­տի­կից» ծա­նո­թաց­նենք գե­ղան­կա­րիչ ՍՈՒՐԵՆ ՍԱ­ՖԱ­ՐՅԱ­ՆԻՆ։ Եվ ծա­նո­թաց­նենք՝ ա­պա­վի­նե­լով վաս­տա­կա­շատ ար­վես­տա­բան Վա­հան Հա­րու­թյու­նյա­նի բեղմ­նա­վոր գր­չին։
«Զուտ տպա­վոր­վե՞լն է պատ­ճա­ռը, թե՞ բո­լոր բույ­րերն ըմ­բոշխ­նե­լու, ոչ մի հա­ճույ­քից ան­մասն չմ­նա­լու մարդ­կա­յին ա­գա­հու­թյու­նը (գու­ցե թե այս, թե այն, կամ որևէ այլ պատ­ճառ), բայց փաս­տը մնում է փաստ, որ Սա­ֆա­րյանն ար­վես­տում ի­րեն դրսևո­րել է բազ­մա­ժանր։ Նրա հե­տաք­րք­րու­թյուն­նե­րում ու ձեռ­նար­կում­նե­րում տեղ են գտել ինչ­պես երփ­նա­գի­րը, այն­պես էլ գրա­ֆի­կան, երփ­նագ­րում` այդ բնա­գա­վա­ռի գրե­թե բո­լոր ժան­րե­րը, կա­տա­րո­ղա­կան տար­բեր-տար­բեր ե­ղա­նակ­ներ, վրձ­նագ­ծե­րի կող­քին` հյու­թեղ վրձ­նում­ներ, է­տյու­դայ­նու­թյան կող­քին` ա­վարտ­վա­ծու­թյուն, գու­նա­շա­րում` մե­նա­թույ­րին (գրի­զայլ) հարևա­նող զսպ­վա­ծու­թյու­նից ու «մա­րած» տո­նե­րից մինչև հն­չեղ ու գու­նա­ռատ լու­ծում­ներ։
Ա­ռա­վել խուռ­նե­րա­մը նրա ընդ­գր­կումն է թե­մա­տիկ պատ­կեր­նե­րում, ո­րոն­ցում նա մե՛րթ մխրճ­վել է դա­րե­րի խոր­քը և հա­սել մինչև Մաշ­տոց և Ար­գիշ­տի, մե՛րթ պատ­կե­րել մո­տիկ ան­ցյա­լը, մե՛րթ ներ­կան, իսկ եր­բեմն դի­մել է ան­ժա­մա­նակ ռեա­լա­կա­նու­թյուն­նե­րի»։ Հիմ­նա­վո՞ր է վե­րոն­շյալ բնու­թագ­րու­մը, ի­հար­կե։
Սու­րեն Սա­ֆա­րյա­նը (1923-1988) հայ կեր­պար­վես­տի աս­պա­րեզ մտավ և ներգ­րավ­վեց տա­ղան­դա­վոր վար­պետ­ներ Գրի­գոր Խան­ջյա­նի, Սեդ­րակ Ռաշ­մա­ճյա­նի, Եփ­րեմ Սա­վա­յա­նի, Է­դուարդ Ի­սա­բե­կյա­նի, Ար­փե­նիկ Նալ­բան­դյա­նի, Ռու­բեն Շահ­վեր­դյա­նի, Ա­նա­տո­լի Պա­պյա­նի և մյուս­նե­րի հետ, ար­դեն հետ­պա­տե­րազ­մա­կան տա­րի­նե­րին։ Բարդ, բայց բազ­մա­ժանր մի սե­րունդ էր ստեղ­ծա­գոր­ծում, ո­րի թի­կուն­քում հա­մաշ­խար­հա­յին կեր­պար­վես­տի եր­կու հս­կա­ներ էին լեռ­նա­ցած` Սա­րյանն ու Քո­չա­րը, ո­րոնք ոչ թե ստ­վե­րում, այլ լու­սա­վո­րում էին ե­րի­տա­սարդ ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի ոչ այն­քան դյու­րին ու­ղին։ Սա­ֆա­րյա­նը հա­մար­ձակ ըն­թա­ցավ այդ ու­ղիով, և նրա ար­վես­տում քնա­րա­կան տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րին հա­ջոր­դում են դյու­ցազ­ներ­գու­թյան շն­չով պա­րուր­ված որմ­նա­պատ­կեր­նե­րը։
Ա­հա «Հե­ղա­փո­խու­թյան եր­գի­չը» կտա­վը (1977), որ ձոն է Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցին։ Առջևի պլա­նում բա­նաս­տեղծն է, հա­յաց­քում՝ խոր տագ­նապ կա և գա­լիք ար­հա­վիր­քի ա­հա­զանգ։ Նաև` ճա­կա­տագ­րի նա­խան­շած վայ­րի­վե­րում­նե­րին ա­րիա­բար դի­մագ­րա­վե­լու կամք։ Չա­րեն­ցը պատ­րաստ է իր Գող­գո­թա­յին։ Նրա թի­կուն­քում պայ­քա­րի հոր­ձա­նու­տում հայ­տն­ված հայ այ­րերն են, կար­միր դրոշն են ծա­ծա­նում, հրա­ցա­նը պար­պած, սա­կայն նրանք սե­փա­կան պայ­քա­րի ան­սա­սան ճշ­մար­տու­թյան մեջ ան­վա­րան հա­վա­տա­ցյալ են։ Չա­րեն­ցից աջ և ձախ Եր­կիր Նաի­րիի զա­վակ­ներն են, հա­վա­նա­բար մե­կը պոետ, մյու­սը՝ հոգևո­րա­կան, եր­րոր­դը՝ ռանչ­պար, չոր­րոր­դը` հե­ղա­փո­խա­կան գոր­ծիչ։ Բայց բո­լորն էլ՝ Սար­դա­րա­պա­տի հե­րո­սա­մար­տի զին­վոր­ներ։
Նա չէր կա­րող ան­տե­սել պա­տե­րազ­մի թե­ման։ Վկա՝ «Ա­զա­տա­րար­նե­րը» (1960) կտա­վը։ Հայ զին­վո­րը գե­հե­նից դուրս է բե­րում մա­նուկ­նե­րին։ Գույ­նե­րը թանձր են, վրձ­նա­հար­ված­նե­րը՝ հյու­թեղ ու ամ­բող­ջա­կան։ Գու­ցե ա­զա­տա­րար զին­վո­րի կեր­պա­րում հենց ինքն է, Մեծ հայ­րե­նա­կա­նի մաս­նա­կի­ցը, ո­րը 1942-ին, 19 տա­րե­կա­նում մեկ­նեց ռազ­մա­ճա­կատ և զո­րացր­վեց 1946-ին։
Ա­հա «Ցլա­մարտ» կտա­վը (1975)։ Ըստ իս, նա և՛ ցլին, և՛ ցլա­մար­տի­կին հա­մա­հա­վա­սա­րեց­րել է որ­պես ան­հե­թեթ բար­քե­րի զո­հե­րի։
ԳՈՐ­ԾԻ­ՉԸ
Սու­րեն Սա­ֆա­րյա­նը Հա­յաս­տա­նի նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան 6-րդ նա­խա­գահն էր։ Ղե­կա­վա­րել է միու­թյու­նը 1969-1982 թվա­կան­նե­րին։ Եվ միակն է, ո­րը ջերմ ու բա­րի ան­թիվ հի­շո­ղու­թյուն­ներ է թո­ղել միու­թյան բո­լոր ան­դամ­նե­րի սր­տում և մտ­քում։ Նրա ղե­կա­վար­ման տա­րի­նե­րին բա­զում նկա­րիչ­ներ ստա­ցան ար­վես­տա­նոց և բնա­կա­րան։ Վար­չա­րա­րու­թյունն ան­տես­ված էր լիո­վին։ Պետք է նշել, որ տիար Սու­րե­նը հիա­նա­լի ժո­ղովր­դա­վար վար­չա­րար էր, ըն­տր­վել է Հայ­կա­կան ՍՍՀ Գե­րա­գույն սո­վե­տի դե­պու­տատ, ՀԿԿ կենտ­կո­մի վերս­տու­գիչ հանձ­նա­ժո­ղո­վի ան­դամ, ՍՍՀՄ նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան ան­դամ և քար­տու­ղար։ Ժա­մա­նա­կը ըստ ար­ժան­վույն գնա­հա­տեց նրան. 1972-ին ար­ժա­նա­ցավ Հա­յաս­տա­նի ար­վես­տի վաս­տա­կա­վոր գործ­չի, 1977-ին` Հայ­կա­կան ՍՍՀ ժո­ղովր­դա­կան նկար­չի կոչ­ման։ Սա­կայն գլ­խա­վոր կո­չու­մը հա­մընդ­հա­նուր սերն ու հար­գանքն էր նրա նկատ­մամբ թե Երևա­նի գե­ղար­վես­տա-թա­տե­րա­կան ինս­տի­տու­տում, թե՛ հան­րա­պե­տու­թյան ղե­կա­վար ա­տյան­նե­րում, թե՛ (ա­մե­նա­կարևո­րը) կեր­պար­վես­տա­գետ­նե­րի շր­ջա­նում։
Նրան ա­հա թե ինչ­պես է հի­շում գե­ղան­կա­րիչ Կա­րեն Գաս­պա­րյա­նը. «Սո­վո­րում էի գե­ղար­վես­տա-թա­տե­րա­կան ինս­տի­տու­տում։ Երբ գու­մա­րի կա­րիք կար, դի­մում էինք գրում նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան նա­խա­գա­հին և ստա­նում էինք ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան օգ­նու­թյուն` 300 ռուբ­լի։ Ես միու­թյան ան­դամ չէի, սա­կայն ՀՆՄ նա­խա­գահ Սու­րեն Սա­ֆա­րյանն ար­տա­կարգ բա­րի և կա­մե­ցող մարդ էր և ա­ռի­թը բաց չէր թող­նում սա­տա­րե­լու նկա­րիչ­նե­րին։ Ռես­տո­րա­նի դահ­լի­ճում էինք, երբ ներս մտավ Սու­րեն Սա­ֆա­րյա­նը։ Հրա­վի­րե­ցինք մեր սե­ղան, նա­յեց և ա­սաց՝ էդ իմ փո­ղով ինձ լա­վու­թյու՞ն եք ա­նում, հի­մա ես ձեզ պա­տիվ կտամ։ Բայց, ի­հար­կե, մո­տե­ցավ և մի բա­ժակ կո­նյակ խմեց մեզ հետ»։
Նա որ­քան որ շնոր­հա­շատ ստեղ­ծա­գոր­ծող էր, որ­քան որ գի­տակ և նվի­րյալ գոր­ծիչ ու ղե­կա­վար էր, նույն­քան էլ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ մի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն էր։ Ղե­կա­վա­րել նկա­րիչ­նե­րին չա­փա­զանց բարդ, եր­բեմն անշ­նոր­հա­կալ գործ է։ Քա­նի որ յու­րա­քան­չյուր նկա­րիչ ինք­նին մի ա­ռան­ձին աշ­խարհ է, իր ա­լե­կո­ծուն ե­րե­կո­նե­րով և խա­ղա­րար լու­սա­բաց­նե­րով։ Նաև, ի­հար­կե, զար­մա­նա­լի հա­վակ­նու­թյուն­նե­րով։ Սու­րեն Սա­ֆա­րյանն օժտ­ված էր ան­նա­խա­դեպ մի տա­ղան­դով` ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան անմ­նա­ցորդ բա­րյա­ցա­կա­մու­թյամբ։ Ի դեպ, նա վեր­ջի­նը միու­թյու­նում դար­ձավ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ար­վես­տա­նո­ցի տեր. ե­զա­կի ի­րո­ղու­թյուն նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան կյան­քում։ Ի տար­բե­րու­թյուն շատ ղե­կա­վար­նե­րի, նրա ա­ռանձ­նա­սե­նյա­կի դու­ռը բաց էր բո­լո­րի ա­ռաջ։ ՈՒ տա­րի­նե­րի հեռ­վից զար­մա­նում և հիա­նում եմ, թե այս պատ­վա­կան այրն ինչ­պես է կա­րո­ղա­ցել ա­մե­նուր մնալ իր ուխ­տի զին­վո­րը, շա­րու­նակ կա­ռու­ցե­լով և նվի­րա­բե­րե­լով։ Դիրք, հե­ղի­նա­կու­թյուն, իշ­խա­նա­կան բա­րե­հա­ճու­թյուն և վար­չա­կան քմա­հա­ճու­թյուն աս­ված բա­նե­րը նրա­նից օ­տար­ված էին։ Նա միա­ժա­մա­նակ նուրբ դի­վա­նա­գետ էր և գտ­նում էր ելքն ան­գամ ա­մե­նախր­թին ի­րա­վի­ճակ­նե­րում։ Գտ­նում էր միակ ել­քը, ո­րը տա­նում էր դե­պի տա­ճար։
ԻՆՔ­ՆԱՆ­ԿԱՐ
1979-ին նա ինք­նան­կար է պատ­կե­րել։ Ինք­նան­կար, ո­րում ար­տա­հայտ­ված է նկար­չի և գործ­չի էու­թյու­նը։ Չնա­յած պետք է խոս­տո­վա­նել, որ ինք­նան­կա­րում նա այն­քան էլ բա­րե­հաճ չէ սե­փա­կան ան­ձի հան­դեպ։ Հա­յաց­քը ինչ-որ չա­փով խս­տա­կյաց է։ Սա­կայն գու­ցե նա ինք­նան­կար­վել է կյան­քի մի բարդ փու­լում։ Մի բան, որ ան­խու­սա­փե­լի է առ­հա­սա­րակ բո­լոր նվի­րյալ գոր­ծիչ­նե­րի հա­մար։
1971-ին վրձ­նում է «Դոն Քի­շոտ» նկա­րը։ Վե­հանձ­նու­թյան և մարդ­կայ­նու­թյան մարմ­նա­ցում աս­պետն ա­մա­յի և քա­րա­ծածկ սա­րա­հարթն է հաղ­թա­հա­րում։ Աջ ձեռ­քը վեր է պար­զած, ձա­խում նի­զակն է, թի­կուն­քում ան­բա­ժան ու­ղե­կից-զին­վո­րը` Սան­չոն։ Վերևում ամ­պա­կույ­տեր են, ներքևում՝ լեռ­նա­զանգ­ված­նե­րը։ Աս­պե­տը «հաղ­թա­նա­կել» է հեր­թա­կան մի ճա­կա­տա­մար­տում և ըն­թա­նում է դե­պի երկ­րորդ ա­զա­տա­րար, թե­կուզ և ա­հեղ դի­մա­կա­յու­թյու­նը։ Նկա­րի­չը հա­վա­տում է Դոն Քի­շո­տի հաղ­թա­նա­կին, զի նա ի վեր­ջո հաղ­թում է բո­լո­րին և ա­մե­նուր, քա­նի որ ար­դա­րու­թյան և վե­հու­թյան աս­պետն է։ Կտա­վում գույ­նե­րը կար­ծես թե պայ­ծառ չեն, բայց կեն­սա­կա­նո­րեն լու­սա­վոր են։ Եր­կին­քը բարձր է, կա­պույտ է և խոր­հր­դան­շում է հա­վա­նա­բար բա­րու մշ­տա­կան պայ­քա­րը և հաղ­թա­նա­կը չա­րի նկատ­մամբ։ Թե­կուզ և կի­սաց­նոր­ված աս­պե­տի կեր­պա­րում։
ՎԵՐ­ՋԱ­ԲԱՆ
Սու­րեն Սա­ֆա­րյա­նը, ան­վե­րա­պա­հո­րեն, «Կեր­պար­վես­տի Ե­րու­սա­ղեմ եր­կիր» Հա­յաս­տա­նի ար­ժա­նա­վոր բնա­կիչն է և այ­գե­պա­նը։ Զի ողջ կյան­քում նա Եր­կիր Նաի­րի է նկա­րել։ Եվ ապ­րել է այդ երկ­րի կյան­քով։
Եվ մի՞­թե ժա­մա­նա­կը չէ մայ­րա­քա­ղա­քում և երկ­րում որմ­նան­կա­րե­լու նրա ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը։ Ի մաս­նա­վո­րի` «Ինք­նան­կա­րը»։
Ժա­մա­նակն է, կաս­կած չկա։ Կա հա­մո­զում։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5838

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.