Նա ապրում էր սիրով, լռում էր սիրով
13.09.2019 | 01:03
Ժամանակներ են լինում, երբ ապրում եմ անցյալում՝ նեղսրտած ներկայից ու Ղարաբաղյան անավարտ պատերազմից։ Եվ քանի դեռ քաղաքական մտազուգորդումներիս «ձեռը կրակը չեմ ընկել», ինձ հեռվից այցի են գալիս... նրանց բազմությունից ես մոլորվում եմ, որովհետև բազում են, իրարից տարբեր՝ նվիրվածության, տաղանդավորության «տարբերանշաններով»։
Ահա, նա, իսկույն ճանաչեցի՝ Կարեն Ջանիբեկյանը, Կարեն Գուրգենիչը։ Ինքն իրենից և բոլորից անբաժան, մեծ կրքերի տեր տղամարդն ու արտիստը։
Մինչ ծանոթ լինելը ես նրան միշտ նմանեցնում էի քանդակագործի՝ քայլքով, շարժուկերպի ընթացքով, փողոցում, թե որևէ սրճարանում, երբ հանդիպում էի, այդ տպավորությունը ոչ թե ունենում էի, այլ համոզված էի։ Հետագայում ճշտեցի, որ ճիշտ եմ. հիմա նույնպես այդ կարծիքին եմ։ Ինքը նախ և առաջ քանդակագործ էր թատրոնում, առավել ևս շփումների մերձեցումից հանդիսատեսի ներկայությամբ, ընթացք ու շարժում ես զգում, թե ինչպես է բեկոր առ բեկոր կերտում իր կերպարը՝ ում էլ կերպավորելիս լիներ։ ¥Ռոդենին երբ տեսնում են աշխատելիս՝ խորասույզ, հարցնում են. «Ի՞նչ եք անում», պատասխանում է. «Ես մարդու վրայից հեռացնում եմ նրա ամենաավելորդ մասերը»¤։ Թերևս էությանը բնորոշ տարրերը, զգայնությունները պահպանելու համար։
Կարեն Ջանիբեկյանն այսպես էր «աշխատում»՝ դասական, թե ժամանակակից որևէ կերպար մարմնավորելիս. հեռացնում էր իրեն բնորոշ բոլոր տվյալները, և տեղի էր ունենում փոխակերպության հրաշքը։ Երբեմն նույնիսկ անճանաչելիության աստիճան, և կերպարը լիարժեքորեն էր բնորոշում ժամանակը։ Այլ խոսքով հավաստի էր ու հնչերանգային. մտապահվում էր, մտահոգում։
Ֆիլմերում այլ էր. նրան մոտ, շոշափելի լինելու հնարավորությունը չէր խանգարում, որ ներկայանար ինչպիսին կար՝ իրեն լիարյուն դրսևորած։ Առիթներ եղել են, հարցրել եմ, ընդհանրապես իր դժգոհություններից չէր սիրում խոսել։ Ինչ-որ դետալների անդրադառնում էր՝ բեմարվեստից, կինոարվեստից։ Մի օր ծիծաղելով ասաց.
-Ջանս, բեմարվեստ-բեմարվեստ էնքան են ասում-խոսում, որ արվեստը նեղացավ՝ փախավ։ Բեմը մենակ մնաց։ ՈՒ՞մ համար մնաց, ինչու՞ մնաց՝ հարց է, տեղյակ չենք։
Սունդուկյանի թատրոնում աշխատելու տարինե՞րն էին, լավ չեմ հիշում, բայց էական չէ։ Սխալվեցի մի պահ, ինքը չէր աշխատում բառի սովետական իմաստով, ինքը կերպավորում էր, ներշնչում միայն իր խաղընկեր դերասաններին։ Թող ամենևին չվիրավորվեն նրանք, ովքեր բախտ են ունեցել Ջանիբեկյանին խաղընկեր լինելու, քանի որ ակամա հայտնվում էին մի այնպիսի իրադրության մեջ, որտեղ չէին կարող «վատ խաղալ», որովհետև ներգործուն էներգետիկայով էր օժտված Արտիստը։
Երբեք չնկատվեց Գուրգեն Ջանիբեկյանի որդի լինելը։ Ջանիբեկյանների երեք սերունդ՝ հայ բեմարվեստը իրենց ներկայությամբ ազնվացնող։ Ինձ հետաքրքրում էր` բոլորովին այլ կյանքի ձգտում ունեցե՞լ է. հարցս տարօրինակ թվաց իրեն, սրճարանում երկուսով էինք։
-Եթե ինձ նկատի ունես,- շուրջը նայելով ու համարյա ամեն պահ ծանոթ-անծանոթի բարևելով՝ ժպտաց,- հա էլի, ինձ նկատի ունես, բա ու՞մ։ Ինչի ես ի՞նչ կյանքով եմ ապրում»։
Անսպասելի էր պատասխանը, այն հարց էր ինձ ուղղված, այսինքն՝ ի՞նչ ես պատկերացնում, ի՞նչ կյանքով եմ հիմա ապրում։ Երևի ինքը չբացեց փակագծերը, որ ասեր. «Համենայն դեպս իմ ապրած կյանքը ուրիշ է, դուք չեք տեսնում, չեք նկատում ու երևի ինձ դերասանի կաղապարի մեջ եք միշտ տեսնում»։
Արտիստի սևեռուն հայացքից ես իրեն վերագրեցի այս մտածումներս ու միշտ, տարիների մշուշից վեր, շատ վեր է ելնում նրա ընդհանրական կերպարը մյուս բոլոր օրերին, երբ հանդիպում էինք գրեթե միշտ անակնկալ, միայնակ լիներ, շրջապատված մտերիմներով, թե իր համար անփոխարինելի գամփռի հետ, որն ամբողջացնում էր իր ցրված ու մտասևեռ բոհեմիկ բնավորության կերպընկալումը։
«Հրանտը, Հրանտը», երբեմն տմտմբացնելով գլուխը, մշուշված ծխախոտի քուլաներից աչքերը կկոցելով լռում էր։ Հրանտ Մաթևոսյանին նկատի ուներ. «Աշնան արևում» Սիմոն էր կերտել, «Չեզոք գոտիում»՝ Թորամանյան։ Լցված էր Մաթևոսյանի աշխարհի սիրով, իրենց հարաբերություններից տեղյակ չեմ, բայց փոխադարձ ջերմությունն անառարկելի էր. որքան էլ մեծանուն գրողը հաճախակի դժգոհեր էկրանավորված իր «տեքստերից»։
Կարեն Ջանիբեկյանին հրաժեշտ տալու օրը... նրան ի վերջո ճանաչելու օր էր ինձ և այն բազմության համար, որ եկել էր նրան ծափահարելու, վերապրելու տարիների այն արձագանքներով, որ իրենց պարգևել էր՝ հնարավորություն տալով մի վերջին անգամ խորհելու կյանքի և մահվան միջև եղած տարբերության մասին, որը հասկանալու համար պետք է ապրել սիրո գաղտնիքը այդպես էլ չվերծանած, ինչպես ինքը՝ Արտիստը, իր ողջ ներկայանալի կյանքում։
Արթուր ԱՆԴՐԱՆԻԿՅԱՆ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
