Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Վա­խե­նամ՝ այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի»

«Վա­խե­նամ՝ այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի»
27.09.2019 | 00:24

Երկ­րում ար­ժե­հա­մա­կար­գի, բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան մթ­նո­լոր­տի փո­փո­խու­թյունն ա­ռա­ջի­նը զգում են ի­րա­կան մտա­վո­րա­կան­նե­րը, ո­րոնք քա­ղա­քա­կան վայ­րի­վե­րում­նե­րի ժա­մա­նակ եր­բեք չեն կորց­նում մարդ­կա­յին դեմ­քը, չեն քծ­նում օր­վա իշ­խա­նու­թյա­նը։ Այս իշ­խա­նու­թյուն­ներն ի­րենց ա­մե­նա­մեծ ձեռք­բե­րու­մը հա­մա­րում են մարդ­կանց բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կի փո­փո­խու­թյու­նը, իսկ ի՞նչ կար­ծի­քի է մտա­վո­րա­կա­նը։ Գրող-հրա­պա­րա­կա­խոս ԴԱ­ՎԻԹ ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ է մեր զրույ­ցը։

-Մեր հո­գե­բա­նու­թյու­նը, մտա­ծե­լա­կեր­պը փոխ­վե՞ց իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից հե­տո։
-Ա­վե­լի դժ­վար է վե­րա­կանգ­նել բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան տրավ­մա­նե­րը, քան տն­տե­սու­թյուն ոտ­քի հա­նելն ու զար­գաց­նե­լը։ «Ա­ղե­տի գո­տի» հաս­կա­ցու­թյան ժա­մա­նակ գրե­ցի, որ այս ա­մե­նը կվե­րա­կան­գն­վի, նոր սե­րունդ կգա, բայց հար­ված­նե­րի ազ­դե­ցու­թյու­նը շատ եր­կար է մնա­լու։ Միշտ մտա­ծել եմ մարդ­կանց բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կի մա­սին, երբ հե­ղաշր­ջում­ներ, իշ­խա­նա­փո­խու­թյուն­ներ են լի­նում։ Հի­մա էլ սա է ինձ ան­հան­գս­տաց­նում։ Իսկ «Նաի­րի­տը» փա­կե­ցին, ին­չու՞ փա­կե­ցին, կբա­ցե՞ն, թե՞ ոչ, սրանք վե­րա­կան­գն­վող բա­ներ են, դրա հա­մար կամք, մի քիչ էլ խելք ու հայ­րե­նի­քը սի­րել է պետք։ Խն­դի­րը հս­տակ է՝ դու գա­լիս ես իշ­խա­նու­թյան օգ­նե­լու՞ քո ժո­ղովր­դին, կյան­քը բա­րե­լա­վե­լու՞, թե՞ կոր­ծա­նե­լու։ Ի՞նչ ծրագ­րով ես գա­լիս։ Իշ­խա­նա­փո­խու­թյան ժա­մա­նակ սա է շատ կարևոր։ Երբ այս փո­փո­խու­թյուն­նե­րը ե­ղան, և ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նը ե­կավ իշ­խա­նու­թյան, ես մի մտա­վա­խու­թյուն ու­նեի. «դու­խով» բա­ռի փո­խա­րեն կու­զեի, որ լի­ներ խել­քով, խո­հե­մա­բար, գի­տա­կից, բա­նի­մաց։ Ե­թե «դու­խով» մար­դը խելք չու­նի, շատ վտան­գա­վոր է, գա­զա­նի նման մի բան է։ Նա կա­րող է միայն ա­վե­րել, ոչ թե ստեղ­ծել։ Այս նոր իշ­խա­նու­թյան ե­րի­տա­սարդ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ որ­քան հան­դի­պել եմ, ցա­վոք, հաս­կա­ցել եմ, որ նրանք մեր­ժում են նաև ա­վագ­նե­րին։ Պա­ռակտ­ման տրա­մա­բա­նու­թյու­նը վատ տեղ է տա­նում։ Այդ հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ նրանց ա­սել եմ, որ պատ­րաստ ենք մեր գի­տե­լիք­նե­րը, փոր­ձա­ռու­թյու­նը ներդ­նել, որ­պես­զի դուք չձա­խող­վեք։ Իմ խն­դի­րը չի ե­ղել կոնկ­րետ ան­ձանց ձա­խո­ղու­մը, այլ այն, որ այս ժո­ղովր­դին այլևս խա­բել, հու­սա­հա­տեց­նել չի կա­րե­լի, ո­րով­հետև հա­վա­տը դժ­վար է վե­րա­կան­գն­վում։ Սա­կայն այն ակն­կա­լիք­նե­րը, որ կա­յին այս իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից, չար­դա­րա­ցան։
-«Դու­խո­վը» մնաց «դու­խո՞վ», խելքն ու խո­հե­մու­թյու­նը չփո­խա­րի­նե­ցի՞ն դրան։
-«Դու­խովն» էլ շատ հա­րա­բե­րա­կան հաս­կա­ցու­թյուն է։ Չեմ էլ ու­զում այդ բա­ռը կի­րա­ռենք, հա­մար­ձակ և խի­զախ մար­դը եր­բեք չի ա­սում, որ ինքն այդ­պի­սին է։ Այդ խի­զա­խու­թյունն էլ պի­տի նպա­տակ ու­նե­նա, ոչ թե գնաս փշա­լա­րե­րի վրա ընկ­նես՝ լավ ի­մա­նա­լով, որ այն քեզ ծա­կե­լու է, բայց դու «դու­խով» գնում ես, որ ի՞նչ։ Սա սցե­նա՞ր է։ Չգի­տեմ։ Մի­ջազ­գա­յին լրատ­վու­թյան, վեր­լու­ծու­թյուն­նե­րին ենք հետևում ու հաս­կա­նում, թե զանգ­վա­ծա­յին մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ժա­մա­նակ ինչ մա­նի­պու­լյա­ցիա­նե­րով կա­րե­լի է ժո­ղովր­դին ամ­բո­խի վե­րա­ծել, ո­րը հլու հնա­զանդ, հիպ­նոս­ված կա­րող է հետևել ցան­կա­ցած ան­հե­թեթ նա­խա­ձեռ­նու­թյան։
-Փաս­տո­րեն, այս իշ­խա­նու­թյա­նը չհա­ջող­վեց մարդ­կանց մտա­ծե­լա­կեր­պը ո­րա­կա­պես փո­խել, իսկ տն­տե­սա­կան, սո­ցիա­լա­կան, մշա­կու­թա­յին ո­լորտ­նե­րի մա­սին ի՞նչ կա­սեք։
-Ես, օ­րի­նակ, չգի­տեմ, թե ինչ մշա­կու­թա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է վա­րում մեր այ­սօր­վա կա­ռա­վա­րու­թյու­նը։ Մենք մշա­կույ­թով աշ­խար­հին ներ­կա­յա­նա­լի ենք, ե­զա­կի ժո­ղո­վուրդ­նե­րից ենք, որ հին աշ­խար­հից ենք գա­լիս։ Փա­կել մշա­կույ­թի նա­խա­րա­րու­թյու­նը, պար­զա­պես ան­հաս­կա­նա­լի է։ Գի­տեմ, որ նախ­կին նա­խա­րա­րու­թյան աշ­խա­տող­նե­րի ար­տա­հոսք կա։ Մենք այլևս չու­նենք պրո­ֆե­սիո­նալ մաս­նա­գետ­ներ այդ միա­վոր­ված հս­կա­յա­կան նա­խա­րա­րու­թյու­նում, որն ան­կա­ռա­վա­րե­լի է։ Ի՞նչ ենք ա­նում մենք մշա­կույ­թի հետ, օ­րի­նակ ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ում ո՞վ է ներ­կա­յաց­նե­լու մեր մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թյան խն­դիր­նե­րը։ Էլ­չի­բե­յը ցան­կա­ցած ամ­բիո­նից ոռ­նում էր, որ Հա­յաս­տա­նի և սփյուռ­քի միջև կա­պե­րը պետք է ար­գե­լա­փա­կել, իբր սփյուռ­քից են Հա­յաս­տան ներ­մուծ­վում Հայ դա­տի, ցե­ղաս­պա­նու­թյան, պա­հան­ջա­տի­րու­թյան հար­ցե­րը։ ՈՒ՞ր է մեր սփյուռ­քի նա­խա­րա­րու­թյու­նը։ Ո՞վ է ո­րո­շել, որ սփյուռ­քը պետք է կոոր­դի­նաց­նի մի հո­գի, երբ հայ ժո­ղովր­դի ե­ռա­կին ու քա­ռա­կին դր­սում է։ Այ­սօր­վա կա­ռա­վա­րու­թյա­նը հա­մա­զոր մի կա­ռա­վա­րու­թյուն է պետք, որ բազ­մա­շերտ սփյուռ­քի աշ­խա­տանք­նե­րը հա­մա­կար­գի։ Սփյուռ­քը բարդ օր­գա­նիզմ է` իր կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րով, հա­մայ­նք­նե­րով, լեզ­վա­կան խն­դիր­նե­րով։ Ժա­մա­նա­կին Հա­յաս­տա­նում վա­ճառ­վեց ա­մեն ինչ, մեր ողջ ար­դյու­նա­բե­րու­թյու­նը։ Ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի թեթև ձեռ­քով մենք նետ­վե­ցինք ագ­րա­րա­յին, առևտրա­յին պե­տու­թյուն­նե­րի շար­քը։ Լավ, ագ­րա­րա­յին ենք, ու՞ր է մեր գյուղ­նա­խա­րա­րու­թյու­նը, ո՞վ է զբաղ­վե­լու գյու­ղա­ցու խն­դիր­նե­րով։ Մենք ար­դեն գյուղն ենք կորց­նում, Ա­րա­րա­տյան դաշ­տի գյու­ղա­ցին վար­կե­րի տակ կքած է։ Աշ­խա­տում են նաև այդ ուղ­ղու­թյամբ, որ գյուղն էլ չլի­նի։
-Դուք այս փո­փո­խու­թյուն­նե­րում նպա­տա­կաուղղ­ված քա­ղա­քա­կա­նու­թյու՞ն եք տես­նում։
-Օր օ­րի դրա­նում հա­մոզ­վում եմ, պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րի փլու­զում, մաս­նա­գետ­նե­րի նկատ­մամբ բա­ցա­սա­կան վե­րա­բեր­մունք։ Այս իշ­խա­նու­թյան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյու­նը պետք է լի­ներ այն, որ հա­վա­քեր գո­նե հայ տն­տե­սա­գետ­նե­րին, ֆի­նան­սիստ­նե­րին, գոր­ծա­րար­նե­րին և տն­տե­սու­թյան փր­կու­թյան, աշ­խա­տա­տե­ղե­րի ստեղծ­ման հա­մար ծրա­գիր ներ­կա­յաց­նե­լու ժա­մա­նակ տար, այ­սինքն, Հա­յաս­տա­նում հայ­տա­րա­րեր ար­տա­կարգ տն­տե­սա­կան, սո­ցիա­լա­կան դրու­թյուն։ Դրա փո­խա­րեն ի՞նչ են ա­նում. ի­րենց թույլ են տա­լիս 5 մլն դրա­մով փո­ղոց փա­կել ու գորգ լվա­նալ։ Սա նոր­մա՞լ է։ Այդ 5 մլն դրա­մի հա­մար, որ­պես պե­տա­կան հափշ­տա­կու­թյուն, պետք է դա­տի տա­յին ԱԺ նա­խա­գա­հին ու այդ պատ­գա­մա­վոր­նե­րին։ Բայց աբ­սուրդն այն է, որ ի­րենք են հենց այդ գու­մար­նե­րը բյու­ջեից դուրս գրում։ Նոր­մա՞լ է, երբ պաշ­տո­նյան հայ­տա­րա­րում է, թե 1 մլն դրամն ինչ աշ­խա­տա­վարձ է այն դեպ­քում, որ գի­տաշ­խա­տո­ղը, մտա­վո­րա­կա­նը ստա­նում է 60-70 հա­զար դրամ։ Սա բա­րո­յա­կա՞ն է իշ­խա­նա­վոր­նե­րի կող­մից։ ՈՒ­րեմն կա՛մ տգետ են, կա՛մ կույր են, կա՛մ հա­տուկ ծրա­գիր կա։ Չգի­տես ին­չու՛, այս իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը խն­դիր­նե­րը դի­տար­կում են ոչ թե 30, այլ 20 տար­վա հե­ռա­վո­րու­թյու­նից՝ մո­ռա­նա­լով, թե այդ ա­մե­նի հիմ­քե­րը երբ են դր­վել, ու ով է դրել, ինչ­պես մաս­նա­գետ­նե­րը թո­ղե­ցին հե­ռա­ցան Հա­յաս­տա­նից, սկս­վեց ար­տա­գաղ­թը։ Հի­շե­ցի Ե­ղի­շեի հայտ­նի միտ­քը. «Լավ է կույր ա­չոք, քան կույր մտոք»։ Բայց քիչ-քիչ հա­մոզ­վում եմ, որ մտոք կույ­րի խն­դիր չկա, հա­կա­ռա­կը շատ տրա­մա­բան­ված, մշակ­ված գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հա­ջոր­դա­կա­նու­թյուն է, ո­րը լավ տեղ չի տա­նում։ Այս տրա­մա­բա­նու­թյան մեջ է մտ­նում նաև մտա­վո­րա­կա­նու­թյան հան­դեպ վե­րա­բեր­մուն­քը։
-Ար­ժե­հա­մա­կար­գի խեղ­ման խն­դի՞ր է դր­ված։ Ի դեպ, մեծ ջա­նա­սի­րու­թյամբ փոր­ձում են նաև Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիան վա­վե­րաց­նել։
-Այդ կոն­վեն­ցիա­նե­րը խարխ­լում են ոչ միայն մար­դու հո­գե­բա­նու­թյու­նը։ Ես կողմ­նա­կից եմ այն բա­նի, որ ե­թե դի­մացդ չար ուժ է, պետք է պահ­պա­նո­ղա­կան, ե­թե հար­կա­վոր է հե­տա­դեմ էլ լի­նել։ Կու­րո­րեն գնում ենք այն­պի­սի «ար­ժեք­նե­րի» հետևից՝, ինչ­պի­սիք են՝ միա­սե­ռա­կա­նու­թյու­նը, մա­րի­խուա­նա ծխե­լը, կար­ծե­լով, թե դա է եվ­րո­պա­կա­նը։ Մյուս կող­մից էլ պայ­քա­րում ենք ծխա­խոտ ծխե­լու դեմ։ Այս ան­հե­թե­թու­թյուն­նե­րը պետք է դի­տար­կել կոնկ­րետ ծրագ­րի շր­ջա­նա­կում։ Մենք այ­սօր տե­սա­կի լուրջ խն­դիր ու­նենք։ Ե­թե մենք կորց­նենք մեր տե­սա­կը, մեր ինք­նու­թյունն ենք կորց­նե­լու։ Չգի­տեմ՝ դա դե­մոկ­րա­տիա, գլո­բա­լի­զա­ցիա, սիո­նիզմ, պան­թուր­քի՞զմ է կոչ­վում, թե՞ այս բո­լո­րը միա­սին են մեկ ափ­սեում։ Վեր­ջին 100 տար­վա ըն­թաց­քում մտա­վո­րա­կան­նե­րին վե­րաց­րել են ե­րիտ­թուր­քե­րը, որ­պես­զի ազգն ա­նու­ղեղ մնա, ապ­րի քաո­սում։ Մտա­վո­րա­կան­նե­րին վե­րաց­րել է Լե­նին պա­պի­կը՝ Տրոց­կու հրա­մա­նա­տա­րու­թյամբ, ո­րը սիո­նիզ­մի մե­ծա­գույն ներ­կա­յա­ցու­ցիչն էր։ Ան­հա­տի պաշ­տա­մուն­քի ժա­մա­նակ են նաև վե­րաց­րել մտա­վո­րա­կա­նու­թյա­նը։ Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին փոր­ձել են մտա­վո­րա­կան­նե­րին փա­ղաք­շե­լով ի­րենց ծա­ռա­յեց­նել, բայց մա­քուր մտա­վո­րա­կան­նե­րը պայ­քա­րել են ու գտել են սո­ղան­ցք­ներ՝ ի­րենց ա­սե­լիքն ա­սե­լու հա­մար։ Ես մտա­վո­րա­կան չեմ հա­մա­րում դոկ­տոր-պրո­ֆե­սոր­նե­րին, ո­րոնք Օքս­ֆորդն են ա­վար­տել, մտա­վո­րա­կանն այն մարդն է, ով անձ­նա­կանն ու ա­նանձ­նա­կա­նը կշեռ­քի նժար­նե­րին դնե­լուց պատ­րաստ է անձ­նա­զո­հու­թյան՝ հա­նուն հա­սա­րա­կա­կան շա­հի, հա­մայ­նի։ Այ­սօր աչ­քի ընկ­նող մտա­վո­րա­կանն­նե­րի մեջ տես­նում եմ գետ­նա­քար­շու­թյան վառվ­ռուն օ­րի­նակ­ներ, ո­րոն­ցից եր­բեմն ինքս եմ ա­մա­չում, տղա­մար­դը չպետք է այդ­քան նվաս­տա­նա։ Մտա­վո­րա­կա­նը միշտ պետք է ընդ­դի­մա­դիր լի­նի։ Ե­թե այդ­պի­սին չե­ղավ, ա­ռա­ջըն­թա­ցը կխա­թար­վի։ Հենց այդ դժ­գո­հու­թյունն է իշ­խա­նա­վո­րին զգո­նաց­նում։ Այ­սօր մեկ կենտ­րո­նից կա­ռա­վար­վող ԱԺ և կա­ռա­վա­րու­թյուն ու­նենք, ին­չը շատ վտան­գա­վոր է։ Այդ­պես չպետք է լի­նի, պի­տի հա­կակ­շիռ­նե­րի մե­խա­նիզմն աշ­խա­տի։ Կա նաև ան­պատ­ժե­լիու­թյան մթ­նո­լորտ, կա­րե­լի է շր­ջան­ցել ցան­կա­ցած օ­րենք։ Սա ինձ հի­շեց­նում է 90-ա­կան­նե­րը, երբ ա­սում էին` պո­լի փետ էլ լի­նի, ՀՀՇ-ա­կան լի­նի։ Բայց սրի­կան նույն սրի­կան է, չէի ու­զե­նա, որ վե­րա­դառ­նանք 90-ա­կան­ներ, ա­ռա­վել ևս, որ դրա մի­տու­մը տես­նում եմ, քա­նի որ ա­նընդ­հատ ա­սում են՝ վեր­ջին 20 տա­րին։ Այս ի­րա­վի­ճա­կում պետք է նոր ուժ ստեղ­ծել, ո­րը կհա­մախմ­բի ազ­գին։ Ես հա­րում եմ դաշ­նակ­ցու­թյան գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, ո­րը կա­րող է սոսն­ձել հա­յու­թյա­նը։ Դաշ­նակ­ցու­թյունն այ­սօր ա­մեն ինչ պետք է ա­նի, որ հա­սա­րա­կու­թյունն ըն­դու­նի ի­րեն, այդ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան կա­րի­քը մենք ու­նենք։ Այն­պես չէ, որ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը կեղծ կա­տե­գո­րիա է։
-Բայց այ­սօր մենք ա­ռանց «իզմ»-ե­րի իշ­խա­նու­թյուն ու­նենք։ Սա նոր­մալ չէ՞։
-Այդ­պի­սի բան գո­յու­թյուն չու­նի։ Դա նշա­նա­կում է ա­ռա­վո­տյան արթ­նա­նալ, տրա­մադ­րու­թյու­նը ինչ­պես լի­նի, այդ­պես էլ իշ­խա­նու­թյուն ղե­կա­վա­րել։ Սա ա­նար­խիզմ է, բայց այս­տեղ է­լի «իզմ» կա։ Ան­կա­խու­թյան ըն­թաց­քում մենք մի թշ­նա­մի ենք ու­նե­ցել, իսկ այ­սօր բո­լորս դար­ձել ենք ի­րար թշ­նա­մի, չա­րա­ցած ենք ի­րար նկատ­մամբ, մե­կը մյու­սին չի հան­դուր­ժում։ Ես շատ վա­խե­նում եմ այ­սօր­վա մեր բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան նկա­րագ­րից, հա­ճախ նաև ա­նա­մո­թու­թյան հա­մար։ Երբ ե­րի­տա­սարդ էի, ա­սում էին, թե այս մար­դը միա­սե­ռա­կան է, ա­սում էինք՝ մի հատ տես­նեմ, կյան­քումս չեմ տե­սել։ Բայց հի­մա ի՞նչ է կա­տար­վում։
-Նրանք ար­դեն ԱԺ ամ­բիո­նից են խո­սում։
-Ա­յո, ցա­վոք, նրանք նաև թե­լադ­րող են, փո­խա­նակ ա­մո­թից գե­տի­նը մտ­նեին։ Ոչ մե­կի ննջա­րա­նը ոչ մե­կին հե­տաքր­քիր չէ, ապ­րեք, ինչ­պես ու­զում եք, բայց դա մի քա­րո­զեք, դա­սագր­քեր մի կազ­մեք դրա մա­սին։ Ե­րե­խա­յի հե­քիա­թը մի սպա­նեք, ե­րե­խան պի­տի ման­կու­թյուն ու­նե­նա, պի­տի այդ հա­վա­տա­լիք­նե­րի մեջ ապ­րի։ Անգ­լիա­յում մի ու­սուց­չու­հու աշ­խա­տան­քից հե­ռաց­րել էին, ո­րը ե­րե­խա­յին ա­սել էր, թե Ձմեռ պապ գո­յու­թյուն չու­նի։ Այ, սա ար­ժեք է, թող նման բա­ներ ներկ­րեն։
-Միայն հե­քիա­թը չեն վե­րաց­նում, վար­կա­բեկ­ման ար­շավ է սկս­ված ե­կե­ղե­ցու, կռ­ված տղա­ների, մեր հե­րոս­նե­րի դեմ, ան­գամ ա­զա­տա­մար­տը «հե­ղա­փո­խու­թյա­նը» ստո­րա­դաս­վեց։ Այ­սինքն, այն, ինչ ազ­գի հիմքն է, խար­խլ­վում է, Փա­շի­նյա­նը կա­սեր` ծն­կի է բեր­վում։ Ին­չու՞։
-«Դե­մոկ­րա­տիա» կոչ­վա­ծի դեմ ա­ռա­ջին ան­գամ հին Հու­նաս­տա­նում խո­սել են Ա­րիս­տո­տելն ու Պլա­տո­նը։ Նրանք իշ­խա­նու­թյունն իս­կա­պես տվել են ժո­ղովր­դին ու հաս­կա­ցել, որ բան դուրս չի գա, իշ­խա­նա­վոր պետք է լի­նի։ Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյու­նը շատ նենգ, քո­ղարկ­ված բռ­նա­պե­տու­թյունն է։ Այ­սօր ես դրա տար­րե­րը տես­նում եմ։ Ա­սում են՝ ժո­ղո­վուր­դը ցան­կա­ցավ, որ այս­պես լի­նի։ Այդ ո՞ր ժո­ղովր­դի մա­սին է խոս­քը՝ իշ­խա­նու­թյան կողմ­նա­կից­նե­րի՞, քծ­նող­նե­րի՞, թի­մա­կից­նե­րի՞։ Բայց նրանք չեն ժո­ղո­վուր­դը։ Ինձ հարց­րե՞լ եք, օ­րի­նակ, Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի մա­սին, ո­րը վա­ղը վա­վե­րաց­նե­լու եք։ Գա­ղա­փար­ներ են գցում ժո­ղովր­դի մեջ ու ա­սում են՝ դու ա­րե­ցիր, ժո­ղո­վուրդ։ Բայց ո՞վ է դա ու­զել, ու՞մ ես հարց­րել։ Այս ա­մե­նին գու­մար­վում է կադ­րա­յին խայ­տա­ռակ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ Ե­թե կար­դաք հենց ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րու­թյան գրագ­րու­թյու­նը, բա­ներ կան, որ չեք հաս­կա­նա, թե ինչ լեզ­վով են գր­ված։ Ինչ վե­րա­բե­րում է վար­կա­բեկ­ման գոր­ծըն­թա­ցին, նախ` հե­րոս­նե­րին չեն դա­տում, սա միան­շա­նակ է։ Պետք է դաս­տիա­րա­կել ու ժա­մա­նա­կին կա­սեց­նել նրանց չափ ու սահ­մանն անց­նե­լը։ Կա­րե­լի էր նրանց կան­չել, ա­սել, որ ա­նազ­նիվ ճա­նա­պար­հով այս­քան գու­մար ես աշ­խա­տել, մի գյու­ղում կա­ռու­ցիր տո­մա­տի կամ գի­նու գոր­ծա­րան, մարդ­կանց աշ­խա­տա­տե­ղե­րով ա­պա­հո­վիր։ Ձևեր միշտ կա­րե­լի է գտ­նել, բայց հաղ­թող­նե­րին չեն դա­տում, ա­ռա­վել ևս, որ նրանք բարձր կո­չում­ներ ու­նեն։ Բա­նը հա­սել է այն­տեղ, որ պղ­ծում են ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մին մաս­նակ­ցած տղա­նե­րի շի­րիմ­նե­րը և այն­քան ցի­նիկ են, որ հայ­տա­րա­րում են, թե մեղ­քե­րի թո­ղու­թյուն են ա­րել։ Ո՞րն է այդ մատ­ղաշ տղեր­քի մեղ­քը, որ զե՞նք են վերց­րել ու հայ­րե­նի՞ք պաշտ­պա­նել։
-Վար­չա­պե­տի տիկ­նոջ մա­կար­դա­կով մենք խա­ղա­ղու­թյուն ենք քա­րո­զում։
-Հայ­րե­նի­քը պաշտ­պա­նելն ար­դեն դառ­նում է մեղք։ Այս­տեղ մեծ վտանգ­ներ կան։ Ա­նուն­նե­րով գի­տենք, չէ՞, թե ով­քեր են միա­սե­ռա­կան­նե­րը, ա­ղան­դա­վոր­նե­րը։ Սրանք ինչ­պե՞ս կա­րող էին գալ իշ­խա­նու­թյան։ Սրանք երկ­րում ե­ղա­նակ են փո­խում, մար­դու մտա­ծո­ղու­թյուն են փո­խում։ Եվ այս ա­մե­նի մեջ ագ­րե­սիա կա։ Սե­ռա­կան խն­դիր­ներն ար­դեն դառ­նում են քա­ղա­քա­կան-հա­սա­րա­կա­կան քն­նու­թյան ա­ռար­կա։ Իսկ ին­չու՞ երկ­րի ղե­կա­վա­րու­թյունն ա­ռա­ջին դեմ­քե­րի մա­կար­դա­կով չի հայ­տա­րա­րում, որ մեզ պետք է ա­ռողջ հա­սա­րա­կու­թյուն՝ ա­ռողջ մարդ­կան­ցով, կողմ­նա­կից ենք դա­սա­կան, ա­վան­դա­կան ճշ­մար­տու­թյուն­նե­րով ապ­րե­լուն, ա­վան­դա­կան ըն­տա­նի­քը պահ­պա­նե­լուն։ Կանգ առ­նել է պետք, հա­կա­ռակ դեպ­քում ար­ժա­նա­նա­լու են հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան պար­սա­վան­քին։
-Այս ի­րա­վի­ճա­կում ի՞նչ ել­քեր եք տես­նում։
-Ե­թե կտ­րուկ փո­փո­խու­թյուն­ներ չլի­նեն, հետևանք­նե­րը ծանր են լին­լու։
-Ի՞նչ ա­սել է` կտ­րուկ փո­փո­խու­թյուն։
-Ի­րենց խոս­տում­նե­րի առն­վազն կե­սը ի­րա­գոր­ծեն՝ սկ­սած հան­քա­յին ար­դյու­նա­բե­րու­թյան հան­դեպ վե­րա­բեր­մուն­քից։ Մենք պայ­քա­րում էինք, որ ի­րենք գան ու նախ­կին խն­դիր­նե­րը լու­ծեն, իսկ այս թի­մով դա ա­նելն անհ­նար է։ Նոր ու­ժեր են պետք։
-Թիմն էլ է հի­մա ներ­սից պայ­թում։
-Ժա­մա­նա­կին գրել եմ, որ երբ «Ղա­րա­բաղ» կո­մի­տեի ժա­մա­նակ լի­դեր­նե­րից մե­կը ե­լույթ էր ու­նե­նում, իմ ըն­կեր­նե­րից մե­կը՝ հին, լավ երևան­ցի, ա­սաց, որ սրանք Ղա­րա­բա­ղը չեն ու­զում, իշ­խա­նու­թյունն են ու­զում, սրանք Ղա­րա­բա­ղը կծա­խեն։ Ա­սաց, որ դրանց հի­մա պի­տի «գյուլ­լել», բայց ե­թե հի­մա դա ա­նենք, կդառ­նան ազ­գա­յին հե­րոս, իսկ մենք՝ դա­վա­ճան։ Պետք է մնան, ի­րենց ծրա­գիրն ա­նեն, մինչև ժո­ղո­վուր­դը հիաս­թափ­վի։ Բայց նույն ժո­ղո­վուր­դը 2008-ի մար­տի 1-ից ա­ռաջ 200 հա­զա­րա­նոց երթ կազ­մա­կեր­պեց այդ լի­դե­րի ա­ռաջ­նոր­դու­թյամբ։
-Մեր պատ­մա­կան հի­շո­ղու­թյու՞նն է կարճ, թե՞ խոս­տում­նե­րին շուտ ենք հա­վա­տում։
-Հով­նա­նյա­նը մի շատ հե­տաքր­քիր բան է ա­սում. «Հա­յերն ա­կան­ջով են հա­վա­տում»։ Փաս­տը դնում ես աչ­քի ա­ռաջ, ա­սում է, չէ, նա այս­պի­սի բան է ա­սել։ ՈՒ գա­լիս է հա­յի վեր­ջին խել­քի հրա­մա­յա­կա­նը։ Վա­խե­նամ` այ­սօր հա­յի վեր­ջին խելքն էլ մեզ չօգ­նի։ Չեմ ու­զում` մեր երկ­րում ցն­ցում­ներ լի­նեն, բայց ե­թե այս­պես շա­րու­նակ­վի, կլի­նեն։ Մեր ժո­ղո­վուր­դը ի­մաս­տուն է, բայց համ­բե­րա­տա­րու­թյու­նը բնավ չի նշա­նա­կում, որ թույլ ենք։ Սա էլ ենք հաղ­թա­հա­րե­լու։
Զրույ­ցը՝ Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 5450

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ