Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թ­յունն այն­քան սուր չէ, որ­քան փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել»

«Տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թ­յունն այն­քան սուր չէ, որ­քան փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել»
07.04.2020 | 01:20
«Յավ­րուհ­րատ» է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րակ­չու­թյան հիմ­նա­դիր, արևե­լա­գետ ՄԱՐԱՏ ՅԱՎ­ՐՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ հետ զրու­ցել ենք Հա­յաս­տա­նում է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րի տա­րած­վա­ծու­թյան, պա­հան­ջար­կի, ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րի և հա­րա­կից հար­ցե­րի մա­սին:
-«Յավ­րուհ­րա­տը» ա­ռա­ջար­կում է հա­յե­րեն (հայ գրող­նե­րի ու թարգ­ման­ված գոր­ծե­րի) է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քեր: Մո­տա­վո­րա­պես քա­նի՞ գիրք կա գրա­դա­րա­նում: Ի՞նչ հա­ճա­խա­կա­նու­թյամբ են դրանք թար­մաց­վում:
-«Յավ­րուհ­րա­տը» մինչ օրս մոտ 150 է­լեկտ­րո­նա­յին գիրք է հրա­տա­րա­կել, այդ թվում՝ հայ հե­ղի­նակ­նե­րի ռու­սե­րեն ու անգ­լե­րեն գոր­ծեր, հա­յե­րեն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի ֆրան­սե­րեն ու անգ­լե­րեն թարգ­մա­նու­թյուն­ներ։ Տա­րե­կան հա­ջող­վում է 10-12 գիրք հրա­տա­րա­կել. մի շարք հան­գա­մանք­նե­րից է կախ­ված ի­րա­կա­նում՝ ա­զատ ժա­մա­նակ, հե­ղի­նակ­նե­րի հե­տաքր­քր­վա­ծու­թյուն, ըն­թեր­ցող­նե­րի ցան­կու­թյուն, հե­տաքր­քիր գոր­ծեր, ո­րոնք ու­զում ես ան­պայ­ման է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել։ Տար­բեր են գոր­ծոն­նե­րը։ «Յավ­րուհ­րատն» ի­րա­կա­նում դա­սա­կան ի­մաս­տով հրա­տա­րակ­չու­թյուն չէ, այն ա­վե­լի շուտ ան­հա­տա­կան հրա­տա­րակ­չու­թյուն է՝ իր նա­խընտ­րած հե­ղի­նակ­նե­րով ու սե­փա­կան հե­տաք­րք­րու­թյուն­նե­րով։
-Ինչ­պե՞ս եք կա­տա­րում գր­քե­րի ընտ­րու­թյու­նը, և ինչ­պե՞ս եք ձեռք բե­րում թվա­յին տար­բե­րակ­նե­րը կամ ի­րա­վուն­քը՝ այս կամ այն գիր­քը թվայ­նաց­նե­լու:
-Գր­քե­րի ընտ­րու­թյունն ա­մե­նա­հե­տաքր­քիր պահն է այս գոր­ծում. հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը հիմ­նադր­վեց հենց «Թոմ Սո­յե­րի ար­կած­նե­րը» է­լեկտ­րո­նա­յին գիրք հրա­տա­րա­կե­լու հա­մար (ի դեպ, այն այդ­պես էլ է­լեկտ­րո­նա­յին չհ­րա­տա­րակ­վեց)։ «Յավ­րուհ­րա­տում» գր­քեր են, ո­րոնք ես ինքս եմ որ­պես ըն­թեր­ցող ան­պայ­ման ու­զում կար­դալ, կամ շր­ջա­պա­տում, հրա­տա­րակ­չու­թյան մյուս հե­ղի­նակ­ներն են խոր­հուրդ տա­լիս կար­դալ ու հրա­տա­րա­կել։ Այս կերպ ես ինձ ու «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար բա­ցա­հայ­տե­ցի Վա­հագն Մուղ­նե­ցյա­նին, Վա­հագն Գրի­գո­րյա­նին, Վար­դան Գրի­գո­րյա­նին, Սու­սան­նա Հա­րու­թյու­նյա­նին, Մես­րոպ Հա­րու­թյու­նյա­նին, Ար­մեն Մար­տի­րո­սյա­նին ու այս­պես շա­րու­նակ։
Եր­բեմն հենց հե­ղի­նակ­ներն են ո­րո­շում ի­րենց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել ու գրում են «Յավ­րուհ­րա­տին»։ Եր­բեմն գիր­քը նախ է­լեկտ­րո­նա­յին է հրա­տա­րակ­վում, հե­տո միայն տպա­գիր տար­բե­րա­կով լույս տես­նում, հաշ­վի առ­նե­լով հե­տաք­րք­րու­թյու­նը գր­քի շուրջ։
Հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վունք­նե­րի ձեռք­բեր­ման հար­ցում ոչ մի ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն չկա, հե­ղի­նակ­նե­րի կամ նրանց ի­րա­վա­հա­ջորդ­նե­րի հետ պայ­մա­նագ­րեր են կնք­վում, հե­ղի­նա­կա­յին հո­նո­րար է եր­բեմն փո­խանց­վում։ Հե­ղի­նա­կի մա­հից 75 տա­րի անց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներն ար­դեն հան­րա­յին սե­փա­կա­նու­թյուն են ու կա­րող են հրա­տա­րակ­վել ա­ռանց ի­րա­վա­կան ձևա­կեր­պում­նե­րի։
-Մեր գրող­նե­րը, նաև հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը ա­ռաջ­նու­թյուն են տա­լիս տպա­գիր գր­քին: Երբ գիր­քը բա­վա­կա­նա­չափ ըն­թերց­ված է, նոր միայն հայ­տն­վում է հա­մա­ցան­ցում: Կա՞ն հայ հե­ղի­նակ­ներ, որ ա­ռաջ­նա­հերթ ներ­կա­յա­նում են էլ. գր­քով։
-Միան­շա­նակ չէ, իմ պրակ­տի­կա­յում մի քա­նի դեպք կա, երբ գոր­ծը նախ է­լեկտ­րո­նա­յին է հրա­տա­րակ­վել, հե­տո միայն հա­յաս­տա­նյան խո­շոր հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րը հե­տաք­րք­րու­թյուն են ցու­ցա­բե­րել այդ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ու հե­ղի­նա­կի նկատ­մամբ` հաշ­վի առ­նե­լով է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կի հա­ջո­ղու­թյու­նը։
Ի­րա­կա­նում տպա­գիր-է­լեկտ­րո­նա­յին հա­կադ­րու­թյունն այն­քան սուր չէ, ինչ­պես փոր­ձում են ներ­կա­յաց­նել, դրանք գրա­կան ին­դուստ­րիա­յի փոխլ­րաց­նող ու ըն­թեր­ցա­նու­թյան խրա­խուս­ման հար­ցում մի­մյանց օ­ժան­դա­կող օ­ղակ­ներ են։
-Գրո­ղը կա­րող է իր գիր­քը է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կով հրա­տա­րա­կել ու տե­ղադ­րել գր­քի շու­կա­նե­րում: Հրա­տա­րակ­չի կա­րիք չկա: Տպագ­րա­կան ծախ­սեր չկան: Իսկ ինչ­պե՞ս պետք է լու­ծել մար­քե­թին­գի խն­դի­րը, ներ­կա­յա­նալ, գիր­քը հասց­նել ըն­թեր­ցո­ղին, վա­ճա­ռել: Այս գոր­ծիք­նե­րին տի­րա­պե­տո՞ւմ են մեր գրող­նե­րը՝ գիր­քը հա­յաս­տա­նյան գու­ցե նաև դր­սի շու­կա­յում ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար: Եվ ի՞նչ կա­րող է ա­ռա­ջար­կել այս ա­ռու­մով «Յավ­րուհ­րա­տը»:
-Հրա­տա­րակ­չա­կան շղ­թան, ի­հար­կե, տար­բեր է, քան տպագ­րի դեպ­քում, բայց շղ­թա­յում և՛ հրա­տա­րա­կի­չը կա, և՛ խմ­բա­գի­րը, և՛ մար­կե­տին­գա­յին քայ­լե­րի կա­րիք կա, ան­գամ պա­հեստ­նե­րը կան, ի­հար­կե, ամ­պա­յին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի տես­քով։ Հրա­տա­րակ­չի դե­րը այլ է, բայց այն չի կոր­չում, հրա­տա­րա­կիչ շա­րու­նա­կում է մնալ նա, ով կա­րո­ղա­նում է տես­նել ու տար­բե­րել գրա­կա­նու­թյու­նը, այս­պես ա­սենք, ոչ գրա­կա­նու­թյու­նից։
Գրող­նե­րը, որ­պես կա­նոն, խու­սա­փում են ինք­նու­րույն հրա­տա­րա­կե­լուց սե­փա­կան գոր­ծե­րը, ո­րով­հետև դա ժա­մա­նակ է պա­հան­ջում, ո­րը կա­րող էր ծախս­վել հա­ջորդ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը գրե­լու հա­մար։ Բա­ցի այդ, դա ինչ-ինչ հմ­տու­թյուն­ներ է պա­հան­ջում, սկ­սած է­ջադ­րու­մից մինչև գր­քի հա­մար շա­պիկ­ներ ընտ­րե­լը, գլո­բալ հար­թակ­նե­րում ի­րա­վա­կան ու հար­կա­յին պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ և այլն։ Հրա­տա­րա­կի­չը այս ա­ռու­մով շատ դեպ­քե­րում նա­խընտ­րե­լի լու­ծում է գրո­ղի հա­մար։
«Յավ­րուհ­րա­տը» հրա­տա­րակ­չա­կան ամ­բող­ջա­կան փա­թեթ է ա­ռա­ջար­կում գոր­ծի հրա­տա­րա­կու­թյու­նից մինչև վա­ճառք­ներ ու տա­րա­ծում գլո­բալ գրա­խա­նութ­նե­րում։
-Է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րը նա­խընտ­րե­լի են, ո­րով­հետև տա­նը տեղ չեն զբա­ղեց­նում, կա­րող ես միան­գա­մից մեծ թվով գր­քեր տա­նել քեզ հետ ուր ա­սես, ա­վե­լի մատ­չե­լի են գնա­յին ա­ռու­մով, խնա­յում ես բնու­թյու­նը… Կա՞ն է­լի պատ­ճառ­ներ, որ չթ­վե­ցի, թե ին­չու պետք է ըն­թեր­ցո­ղը այս կամ այն գիր­քը կար­դա ոչ թե դա­սա­կան, այլ է­լեկտ­րո­նա­յին տար­բե­րա­կով:
-Շատ հա­ճախ հենց Ձեր նշած կե­տերն են հի­շում, երբ խո­սում են է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քե­րի մա­սին։ Այդ ա­մե­նը միայն տեխ­նի­կա­կան նո­րա­րա­րու­թյուն է, է­լեկտ­րո­նա­յին կրի­չի, ի հա­կադ­րու­թյուն թղ­թի, բե­րած նո­րա­րա­րու­թյու­նը, որն ըստ էու­թյան տպա­գիր գիր­քը հա­սու է դարձ­նում այլ՝ է­լեկտ­րո­նա­յին ձևա­չա­փով։ Ին­չը շատ ա­վե­լի կարևոր է, տեխ­նի­կա­կան այս նո­րա­րա­րու­թյու­նը աս­տի­ճա­նա­բար վե­րած­վում է տեխ­նո­լո­գիա­կա­նի և փո­խում գր­քի, գրա­կան ու գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան ին­դուստ­րիա­յի մա­սին բո­լո­րիս պատ­կե­րա­ցու­մը. թե՛ ըն­թեր­ցո­ղի, ո­րը ըն­թեր­ցա­նու­թյան ու գիր­քը ձեռք բե­րե­լու բո­լո­րո­վին այլ տեմ­պի է վարժ­վում, թե՛ հե­ղի­նա­կի, ո­րը ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը գրե­լիս փոր­ձում է հաշ­վի առ­նել կամ գո­նե մտո­րում է է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցա­նու­թյան ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­ների մա­սին, թե հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի, ո­րոնք ամ­բող­ջո­վին վե­րա­կա­ռու­ցում են ի­րենց ար­տադ­րա­կան շղ­թա­նե­րը։ Վե­րաի­մաս­տա­վոր­վում է խմ­բագ­րի դե­րը, ո­լոր­տը հան­կարծ հի­շում է դա­սա­կան՝ մեկ ան­ձում միա­վոր­ված խմ­բա­գիր-հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի մա­սին ու է­լի ու է­լի։ Շա­տե­րիս հա­մար անն­կատ, ցա­վոք ա­վե­լի անն­կատ Հա­յաս­տա­նում ու հայ գրա­կան ի­րա­կա­նու­թյան հա­մար, գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան շղ­թան փոխ­վում է։ Ար­ժի հետևել ու գո­նե փոր­ձել հետ չմ­նալ այս ըն­թաց­քից։ ՈՒ ես դեռ չեմ խո­սում հայ գրա­կան ժա­ռան­գու­թյան թվայ­նաց­ման մա­սին, ո­րը բո­լո­րո­վին այլ հզո­րու­թյուն­ներ, այլ մո­տե­ցում­ներ, տես­լա­կան, ցան­կու­թյուն ու կա­րո­ղու­թյուն­ներ է պա­հան­ջում։ Ինչ­պես իմ լավ բա­րե­կամ­նե­րից մեկն է միշտ ա­սում՝ օվ­կիա­նոս գործ կա թվայ­նաց­ման ո­լոր­տում ա­նե­լու։
Իսկ թե ինչ տար­բե­րա­կով կար­դալ գիր­քը, կար­ծում եմ, զուտ ըն­թեր­ցո­ղի նա­խընտ­րու­թյունն է։ Ես, օ­րի­նակ, վեր­ջին տա­սը տա­րի­նե­րին գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նու­թյուն տպա­գիր, թղ­թա­յին տար­բե­րա­կով, չեմ կար­դում։ Ան­պայ­ման փնտ­րում ու գտ­նում եմ է­լեկտ­րո­նա­յին գիր­քը։ ՈՒ ե­թե չկա, սպա­սում եմ կամ փոր­ձում հե­ղի­նա­կին «հա­մո­զել» գոր­ծը է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել «Յավ­րուհ­րա­տում»։ Վեր­ջին, ա­մե­նա­թարմ օ­րի­նա­կը, ի դեպ, Վահ­րամ Մար­տի­րո­սյա­նի «Սո­ղանքն» է (ու է­լի գոր­ծեր կլի­նեն նույն հե­ղի­նա­կից), մինչ այդ՝ Մհեր Բեյ­լե­րյա­նի «Սկյութ­նե­րի ստ­վեր­նե­րը»։ Սա կա­րող է նաև ըն­թեր­ցո­ղի պա­հան­ջարկ կամ պա­հանջ դի­տարկ­վել հա­յաս­տա­նյան հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րից, որ պետք է նաև է­լեկտ­րո­նա­յին հրա­տա­րա­կել հե­ղի­նակ­նե­րին։
-Ով­քե՞ր են «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րը, ա­վե­լի շատ Հա­յաս­տա­նի՞ց են, թե՞ դր­սից (նկա­տի ու­նեմ՝ դր­սի հա­յե­րին):
-Է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցա­նու­թյան ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րից մե­կը, հրա­տա­րակ­չի հա­մար, այն է, որ կա­րո­ղա­նում ես տես­նել քո ըն­թեր­ցող­նե­րին՝ նրանց տա­րի­քը, սե­ռը, աշ­խար­հագ­րու­թյու­նը, ըն­թեր­ցած է­ջե­րի քա­նա­կը, գոր­ծի որ հատ­ված­ներն են հա­վա­նել, ինչ կար­ծիք ու­նեն գր­քի կամ հե­ղի­նա­կի մա­սին, ի­րենց գիրքն ար­դյոք փո­խան­ցել են ի­րենց ըն­կեր­նե­րին և այլն։ Սրանք գրա­կան շու­կան, գրա­կան ճա­շա­կը շո­շա­փե­լու ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներ են, ո­րոնք ա­վե­լի բարդ կամ դժ­վար հա­սա­նե­լի են տպա­գիր դեպ­քում։
«Յավ­րուհ­րա­տի» պա­րա­գա­յում ըն­թեր­ցող­նե­րը հիմ­նա­կա­նում հա­յաս­տա­նաբ­նակ­ներն են, ո­րոնք է­լեկտ­րո­նա­յին ըն­թեր­ցիչ­ներ ու­նեն ու այս­պես կոչ­ված մի­ջին դա­սի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ են։ Մյուս խո­շոր խում­բը Հա­յաս­տա­նից վեր­ջին եր­կու-ե­րեք տա­րում ար­տա­գաղ­թած ըն­տա­նիք­ներն են, ո­րոնք դեռ չեն կտր­վել հայ­կա­կան ի­րա­կա­նու­թյու­նից կամ դեռ ամ­բող­ջո­վին չեն ապ­րում հյու­րըն­կալ երկ­րի ի­րո­ղու­թյուն­նե­րով։
Եր­բեմն լի­նում են խմ­բա­յին գնում­ներ՝ «տուն է, թող լի­նի սկզ­բուն­քով», երբ ինչ-որ մե­կը հան­կարծ իր հա­մար հայտ­նա­բե­րում է, որ գլո­բալ. մի­ջազ­գա­յին գրա­խա­նութ­նե­րում նաև հայ­կա­կան գրա­կա­նու­թյուն կա, ու մե­կը մյու­սի հետևից ներ­բեռ­նում է գր­քե­րը:
-Այ­նու­հան­դերձ, մեզ մոտ դեռ չկա է­լեկտ­րո­նա­յին գրա­կա­նու­թյան հա­մար վճա­րե­լու ա­վան­դույթ: Ի՞նչ պետք է ա­նել՝ կոտ­րե­լու հա­մար այդ կարծ­րա­տի­պը կամ պար­զա­պես գրա­վե­լու հա­մար ըն­թեր­ցո­ղին:
-Ես կա­սեի` չկա նույ­նիսկ տպա­գիր գր­քի հա­մար վճա­րե­լու ա­մուր, հաս­տա­տուն ու կա­յուն ա­վան­դույթ, էլ չեմ ա­սում է­լեկտ­րո­նա­յին գր­քի, ո­րը նաև մի փոքր բարդ է՝ պի­տի պար­տա­դիր վճա­րա­յին քարտ ու­նե­նալ, հե­տո գրանց­վել, հե­տո քաղ­վածք­ներ և այլն, և այլն։ Չնա­յած նույն է­լեկտ­րո­նա­յին խա­նու­թում առ­ցանց գնում­նե­րի սկզ­բուն­քով է այդ ա­մե­նը։
Պա­կա­սում է երևի գիրք գնե­լու մշա­կույ­թը, ոչ թե գիրք՝ որ­պես նվեր-ապ­րանք գնե­լու, այլ ըն­թեր­ցե­լու հա­մար գիրք գնե­լու մշա­կույ­թը։
-Այս օ­րե­րին, երբ բո­լո­րին հոր­դո­րում են՝ նս­տել տա­նը, նաև օգտ­վել ա­ռի­թից ու գիրք կար­դալ, ար­դյո՞ք ա­վե­լա­ցել են «Յավ­րուհ­րա­տի» ըն­թեր­ցող­նե­րը:
-Ըն­թեր­ցում­նե­րը սե­զո­նա­յին բնույթ ու­նեն, ա­վե­լա­նում են հիմ­նա­կա­նում Ա­մա­նո­րին ու ա­մա­ռա­յին ար­ձա­կուրդ­նե­րի վեր­ջում, հու­լիս-օ­գոս­տո­սին։ Հի­մա մի փոքր տա­տա­նում կա, ա­մեն օր «Յավ­րուհ­րատն» անվ­ճար եր­կու գիրք է ա­ռա­ջար­կում տա­րի­քա­յին տար­բեր խմ­բե­րի ու տար­բեր նա­խա­սի­րու­թյուն­ներ ու­նե­ցող ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար։
Հա­յաս­տա­նում ա­մե­նա­բար­դը գե­ղար­վես­տա­կան ըն­թեր­ցա­նու­թյու­նը ա­ռօ­րյա բե­րելն է, այն կեն­ցա­ղի մաս դարձ­նե­լը։ Սա միայն հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի ջան­քե­րով անհ­նար է լու­ծել, հա­յաս­տա­նաբ­նակ­նե­րի կյան­քի ո­րա­կի, բա­րե­կե­ցու­թյան աս­տի­ճա­նի, կր­թա­կան հա­մա­կար­գի, բա­րեկր­թու­թյան ու բազ­մա­թիվ այլ գոր­ծոն­նե­րի հետ է կապ­ված սա։ Այս­տեղ կար­ծում եմ, աշ­խա­տան­քի մեր բա­ժի­նը բո­լորս ու­նենք։
Զրույ­ցը՝
Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ
Դիտվել է՝ 6194

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ