Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Գառ­նա­ռիճ՝ ե­րեք պե­տու­թ­յուն­նե­րի խաչ­մե­րու­կում ապ­րող գյու­ղը

Գառ­նա­ռիճ՝ ե­րեք պե­տու­թ­յուն­նե­րի խաչ­մե­րու­կում ապ­րող գյու­ղը
10.01.2020 | 01:18
«ԻՄ ՀՈ­ՂԸ, ՋՈՒՐՆ ՈՒ ՍԱ­ՐԵ­ՐԻ ՀՈՎՆ ՈՒ՞Մ ԹՈՂ­ՆԻՄ»
Նոր Կտա­կա­րա­նում, ըստ Ղու­կաս Ա­վե­տա­րա­նչի, Քրիս­տո­սը, դի­մե­լով ա­շա­կերտ­նե­րին, ա­սում է. «Դուք եք երկ­րի ա­ղը, սա­կայն ե­թե ա­ղը ան­հա­մա­նա, ին­չո՞վ այն կաղ­վի, ո­րով­հետև ոչ մի բա­նի վրա չի ազ­դի, այլ միայն դուրս կթափ­վի և մարդ­կանց ոտ­քի կո­խան կլի­նի»: Հե­տա­գա­յում այ­լա­բա­նո­րեն «երկ­րի աղ» կո­չե­ցին ժո­ղովր­դի ակ­տիվ, ստեղ­ծա­գործ ու­ժը, ո­րի ան­հա­մա­նալն ի­րոք կոր­ծա­նա­րար է ժո­ղովր­դի, երկ­րի, բնա­կա­վայ­րի հա­մար:
Հա­յաս­տա­նի հյու­սի­սի ա­մե­նա­հե­ռա­վոր կե­տում՝ Վրաս­տա­նի, Թուր­քիա­յի և Հա­յաս­տա­նի խաչ­մե­րու­կում գտն­վող Գառ­նա­ռիճ գյու­ղում ապ­րող ժո­ղո­վուրդն իր հո­ղի աղն է, շունչն ու հո­գին է: Մե­ծից ու փոք­րից ան­պայ­ման կլ­սես գյու­ղը չլ­քե­լու հաս­տատ ո­րո­շու­մը. «Իմ հո­ղը, ջուրն ու սա­րե­րի հովն ու՞մ թող­նիմ»: Այս­պես կլ­սես Ձմեռ պա­պից «պուլ­տով ավ­տո, գիրք, տիկ­նիկ, հայ­րի­կի հա­մար աշ­խա­տանք, որ գյու­ղից չգ­նա, գյուղն աշ­խար­հի կենտ­րոն դարձ­նե­լու…» ցան­կու­թյուն­ներ ու­զող ե­րե­խա­նե­րից, ջա­հել-ա­հե­լից:
«Ի­րա­տես»-ն իր հա­մար հայտ­նա­բե­րեց Գառ­նա­ռի­ճը, երբ մի խումբ հա­մար­ձակ ու նա­խա­ձեռ­նող ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ¥ո­րոնց թվում էին նաև ԱԺ պատ­գա­մա­վոր­ներ Սո­ֆյա Հով­սե­փ­յա­նը՝ «Իմ քայ­լը» և Գևորգ Գոր­գի­սյա­նը «Լու­սա­վոր Հա­յաս­տան» կու­սակ­ցու­թյուն¤ հետ ան­ցյալ տար­վա դեկ­տեմ­բե­րին այ­ցե­լեց տար­վա 7 ա­մի­սը ցր­տա­շունչ ձմ­ռան հաստ ձյու­նա­ծած­կույ­թով պատ­ված, ծո­վի մա­կար­դա­կից 2040 մետր բարձ­րու­թյան վրա ապ­րող գյուղ:
Գառ­նա­ռի­ճի հարևա­նու­թյամբ է գտն­վում 2009 թվա­կա­նին ստեղծ­ված «Ար­փի լիճ» ազ­գա­յին պար­կը, ո­րի մա­կե­րե­սը կազ­մում է 29 հա­զար հեկ­տար: Ազ­գա­յին պար­կի աշ­խա­տա­կից Ար­մեն Ի­գի­թյա­նը մեզ հետ զրույ­ցում նշեց, որ այն ստեղծ­վել է Ջա­վախք-Շի­րակ բարձ­րա­վան­դա­կի ու­րույն կեն­սա­բազ­մա­զա­նու­թյան պահ­պան­ման հա­մար։ Այս­տեղ է գտն­վում հայ­կա­կան ո­րո­րի ա­մե­նա­մեծ գա­ղութն աշ­խար­հում և գանգ­րա­փե­տուր հա­վա­լուս­նի միակ բնա­կա­վայ­րը Հա­յաս­տա­նում։ Տա­րած­քում կան մոտ 670 տե­սա­կի բույ­սեր (խո­լորձ, թրա­շու­շան, հի­րիկ, կա­կաչ, շու­շան), ո­րոն­ցից 25-ը նե­րառ­ված են ՀՀ Կար­միր գր­քում։ Դրան­ցից 22-ը էն­դե­միկ տե­սակ­ներ են։ Պար­կում կա կաթ­նա­սուն­նե­րի 30 տե­սակ։
«ԷՍ ՍՈ­ՎՈ­ՐԱ­ԿԱՆ ՇՈ­ՐԵ­ՐԻ ՄԵՋ Ա­ՄԵՆ ՄԵԿՍ ԶԻՆ­ՎՈՐ Է»
1989 թվա­կա­նից ադր­բե­ջա­նաբ­նակ Կու­զի­քենդ գյու­ղը վե­րաբ­նա­կեց­վեց Ջա­վախ­քի Գան­ձա գյու­ղից տե­ղա­փոխ­ված շուրջ 22 հայ ըն­տա­նիք­նե­րով: «Գյու­ղի հիմ­նա­դի­րը հո­րաք­րոջս տղան էր՝ Եր­ջա­նիկ Փա­ղի­շյա­նը: Երկ­րա­շար­ժից հե­տո ռուս շի­նա­րար­նե­րի կա­ռու­ցած քա­րե տնե­րում էլ բնակ­վե­ցին հայ ըն­տա­նիք­նե­րը: 1991-ին Կու­զի­քեն­դը վե­րան­վան­վեց Գառ­նա­ռիճ»,- պատ­մում է գյու­ղի նախ­կին հա­մայն­քա­պետ Ման­վել Ղա­զա­րյա­նը:
2016 թվա­կա­նին Գառ­նա­ռի­ճը որ­պես բնա­կա­վայր Ալ­վար, Աղ­վո­րիկ, Ար­դե­նիս, Զա­րի­շատ, Զո­րա­կերտ, Ծաղ­կուտ և Շա­ղիկ հա­մայ­նք­նե­րի հետ նե­րառ­վեց Ար­փի հա­մայն­քի փն­ջում: Հա­մայ­նք­նե­րի խո­շո­րա­ցու­մից հե­տո Գառ­նա­ռի­ճում շատ բան չի փոխ­վել:
Գյուղն ու­նի 45 տն­տե­սու­թյուն, 263 բնա­կիչ: Շի­րա­կի մար­զին բնո­րոշ ար­տագ­նա աշ­խա­տան­քի մեկ­նող­ներն այս­տեղ քիչ են, փակ դռ­ներ չկան: Գառ­նա­ռի­ճի լիա­զոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Հրա­չիկ Հա­կո­բյա­նի խոս­քով գյու­ղը գա­զա­ֆի­կաց­ված չէ. «Գա­զի բա­լոն են օգ­տա­գոր­ծում, տնե­րը ջե­ռուց­վում են գո­մաղ­բով ու փայ­տով, տար­վա կե­սը ձմեռ է, դժ­վար է, բայց յո­լա գնում են: Գյու­ղը հա­րուստ է բնա­կան աղ­բյուր­նե­րով, ուս­տի խմե­լու ջրի խն­դիր չու­նենք, ջրա­գի­ծը մաս­նա­կի վե­րա­նո­րոգ­ված է: Գյու­ղա­մի­ջյան ճա­նա­պարհ­նե­րը փո­սալց­վել, իսկ դե­պի խոտ­հարք տա­նող ճա­նա­պարհ­նե­րը վե­րա­նո­րոգ­վել են, բայց դեռ ա­նե­լիք­ներ շատ կան»:
Գառ­նա­ռի­ճի երկ­հար­կա­նի դպ­րոցն ու­նի 37 ա­շա­կերտ, դպ­րո­ցի շեն­քում տե­ղա­կայ­ված նա­խակր­թա­րան հա­ճա­խում է 7 ե­րե­խա: Դպ­րո­ցի տնօ­րեն Նաի­րա Աբ­րա­հա­մյա­նը մեզ հետ զրույ­ցում նշեց, որ դպ­րո­ցի ման­կա­վար­ժա­կան կազ­մում բարձ­րա­գույն կր­թու­թյամբ 12 ու­սու­ցիչ է աշ­խա­տում, կր­թու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան կող­մից գոր­ծուղ­ված ու­սու­ցիչ­ներն ա­պա­հով­ված են բնա­կա­րան­նե­րով, դպ­րո­ցը հո­գում է նաև նրանց տրանս­պոր­տի և բնա­կա­րա­նա­վար­ձի ծախ­սե­րը: Տնօ­րե­նի ջան­քե­րով վե­րա­նո­րոգ­վել են դպ­րո­ցի տա­նի­քը, սան­հան­գույ­ցը, ճա­շա­րանն ու պա­տու­հան­նե­րի մեծ մա­սը:
Գյուղն ա­ռանց խնդ­րի չի լի­նում, ու հո­ղի մշա­կի ա­մե­նա­ցա­վոտ խն­դի­րը ո­ռոգ­ման ջրի բա­ցա­կա­յու­թյունն է, ին­չի պատ­ճա­ռով 650 հեկ­տար վա­րե­լա­հո­ղը չի մշակ­վում: Բնա­կիչ­ներն ի­րենց հո­ղա­մա­սե­րը ջրե­լու հա­մար ա­ռու­ներ են սար­քել: Գառ­նա­ռի­ճը գյու­ղատն­տե­սա­կան մթերք­նե­րի և բր­դի ի­րաց­ման կե­տե­րի խն­դիր էլ ու­նի:
«Գառ­նա­ռի­ճի ու հարևան գյու­ղե­րի միջև ավ­տո­բուս չի աշ­խա­տում, գյու­ղից մե­կը որ գնում է քա­ղաք կամ հարևան գյուղ, ում որ պետք է հե­տը գնում է: Ա­սում են, որ բնակ­չու­թյու­նը քիչ է, ավ­տո­բու­սի ծախ­սը՝ շատ: Տա­րի­ներ շա­րու­նակ տրանս­պորտ չի ե­ղել, ար­դեն սո­վոր ենք: Մեկ-մեկ էլ տաք­սի­նե­րից են օգտ­վում: Թեև սահ­մա­նա­մերձ գյուղ է, բայց մար­դիկ գա­լիս են ապ­րե­լու, ո­րով­հետև սի­րուն ու հյու­րըն­կալ գյուղ է, մար­դիկ էլ աշ­խա­տա­սեր են ու թա­սի­բով: Հա­մա մի «բայց» կա: Թուր­քիա­յից 7 կիլո­մետր ենք հե­ռու, մի այդ­քան էլ Վրաս­տա­նից, բայց սահ­մա­նա­մերձ գյու­ղի կար­գա­վի­ճակ չու­նենք, ոչ մի ար­տո­նու­թյու­նից չենք օգտ­վում, բա դա ազ­նի՞վ է: Հիմ­նա­կան խնդ­րանքս է, որ տեր լի­նեն գյու­ղին, ի­մա­նան, որ այս­տեղ բնակ­չու­թյուն կա, այս­տեղ հայ­րե­նա­սի­րու­թյուն կա, սր­տա­ցավ ու հո­գա­տար վե­րա­բեր­մունք հո­ղի ու ժո­ղովր­դի հան­դեպ, որ սահ­մա­նա­պահ­նե­րի հետ հա­վա­սար պահ­պա­նում ենք սահ­մա­նը, հո­ղը, էս սո­վո­րա­կան շո­րե­րի մեջ ա­մեն մեկս զին­վոր է: Գյու­ղը շատ ա­մուր հիմ­քե­րի վրա է, ոչ ոք գյու­ղը չի լքի, մար­դիկ զբաղ­վում են ա­նաս­նա­պա­հու­թյամբ, գյու­ղա­ցուն պետք է պար­զա­պես օգ­նել վա­ռե­լի­քով, օգ­նեն վար ու ցան­քի ժա­մա­նակ, ինչ­պես խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին էր, ստեղ­ծող, նա­մուս-թա­սի­բով, հա­ցով ժո­ղո­վուրդ ենք, բա ո՞նց: Մենք մեզ­նով կաշ­խա­տենք, կապ­րենք»,-ա­սում է Ման­վել Ղա­զա­րյա­նը:
ՀԱՅ­ՐԵ­ՆԻ­ՔԻ ՀԶՈ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ ՍԿՍ­ՎՈՒՄ Է ՓՈՔՐ ՀԱ­ՄԱՅՆ­ՔԻՑ
Գառ­նա­ռի­ճի ե­րի­տա­սարդ բնա­կիչ, ծնուն­դով գյում­րե­ցի Էդ­գար Ա­մի­րյա­նի հա­մոզ­մամբ իր բնակ­չով ու զար­գա­ցած են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րով կա­յա­ցած գյու­ղը հայ­րե­նի­քի հզո­րու­թյան վկա­յու­թյունն է: Գյու­ղում գոր­ծող «Ար­մատ» հա­մա­կար­գա­յին ծրագ­րա­վոր­ման լա­բո­րա­տո­րիա­յի ղե­կա­վար, Գառ­նա­ռի­ճի և հա­րևան Ա­րեգ­նա­դեմ հա­մայն­քի դպ­րոց­նե­րում ա­շա­կերտ­նե­րին հա­մա­կարգ­չա­յին լե­զուն դա­սա­վան­դող, ՏՏ ո­լոր­տի մաս­նա­գետ Էդ­գա­րի ե­րա­զանքն է Գառ­նա­ռի­ճը դարձ­նել հզոր հա­մայնք: Ցան­կու­թյու­նը կա, կան նաև ա­րա­րող ժո­ղո­վուրդ, չք­նաղ բնու­թյուն, կեն­դա­նա­կան ու բու­սա­կան հա­րուստ աշ­խարհ: «Էլ ու­րիշ որ­տե՞ղ կգտ­նես էս­քան ռե­սուրս: Գառ­նա­ռիճն իմ գյուղն է, Հա­յաս­տա­նի ա­մե­նա­հե­ռա­վոր փոքր գյուղն ան­գամ իմն է, իմ հողն ու ջուրն է: Ես ծա­ռա­յել եմ Ար­ցա­խում, հո­ղի ար­ժե­քը գի­տեմ, ե­թե մի փոքր հող լի­նի, դրա վրա կա­րե­լի է լի­քը բա­ներ սար­քել, շե­նաց­նել ու զար­մաց­նել ամ­բողջ աշ­խար­հին: Դեռ ծա­ռա­յու­թյան ժա­մա­նակ ո­րո­շել էի, որ պետք է գնամ ու ապ­րեմ փոքր գյու­ղում: ՈՒ էդ գյուղն ա­մեն ձևով պետք է զար­գա­նա, ա­ռաջ էր­թա,- ոգևոր­ված պատ­մում է Էդ­գա­րը, ու թվում է, որ ոչ թե պատ­մում, այլ բա­ռե­րով նկա­րում է սի­րե­լի գյու­ղի հա­մայ­նա­պատ­կե­րը։- Ծառ չլի­նի, կտն­կենք, կա­ճեց­նենք, չլ­նող բան չկա: Մեր գյու­ղը սի­րուն է, հատ­կա­պես ձմ­ռանն անկ­րկ­նե­լի է, մար­դիկ կգ­նան օվ­կիա­նոս­նե­րի ա­փին նկար­վեն, հիա­նան, էդ­պես կա­րող են մեր գյու­ղում ձնով հիա­նալ: Գա­րունն ու ա­մառն էլ պա­կաս գե­ղե­ցիկ չեն մեր գյու­ղում, ախր ինչղ ա­սեմ, որ մեր գյու­ղը շատ սի­րուն է: Էս­տեղ ըն­պես թռ­չուն­ներ կտես­նեք, որ ու­րիշ ոչ մի տեղ չեք տես­նի: Ինձ նման ե­րի­տա­սարդ­ներ է­լի կան, օր կու­զին օ­ջախ­նե­րի ծու­խը չմա­րի, է­թա­ցող չկա, գա­լա­ցող կա»:
Տո­նա­կան օ­րե­րին Գառ­նա­ռիճն Էդ­գա­րի շնոր­հիվ տո­նա­կան տեսք է ստա­նում, ան­գամ հարևան գյու­ղե­րից գա­լիս են տես­նե­լու, զար­մա­ցած ու հիա­ցած վե­րա­դառ­նում են ի­րենց գյու­ղում էլ նույ­նը կրկ­նե­լու ո­րոշ­մամբ: Էդ­գա­րի ե­րա­զան­քը գյու­ղա­կան զբո­սաշր­ջու­թյան զար­գա­ցումն է: «Դրա ճարն էլ գի­տեմ: Ձեռ­նար­կա­տի­րա­կան մի ծրա­գիր ու­նեմ, ես երկ­րորդ մաս­նա­գի­տու­թյուն էլ ու­նեմ, ոս­կե­րիչ եմ, ա­շա­կերտ­նե­րիս հետ մեր գյու­ղի լո­գոն որ­պես զարդ, տար­բեր կեն­դա­նի­նե­րի տես­քով սար­քել եմ, գյու­ղա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ժա­մա­նակ, երբ տու­րիստ­ներ էլ կգան, ա­մեն մեկն իր տան ա­ռաջ մի փոքր տա­ղա­վար կդ­նե ու կվա­ճա­ռե զար­դե­րը, էս­պես կգո­վազ­դենք մեր գյու­ղը: Ա­մեն ինչ կու­զեմ ա­նել, մե­նակ քա­ղա­քի ղժբ­ժը չլ­նի, տե­սեք, ճաշն ինչ­քան հա­մով էղ­նի, մե ա­ման կու­տես, բայց որ շատ կլց­նես, էլ չի ուտ­վի: ՈՒ­զում եմ, որ մեր գյու­ղի կո­լո­րի­տը չվե­րա­նա, թող մե­ծա­նա, զար­գա­նա, բայց համն ու հո­տը չվե­րա­նա: Գառ­նա­ռի­ճը պի­տի դարձ­նենք աշ­խար­հի կենտ­րո­նը»,- ա­սում է Էդ­գա­րը:
Գառ­նա­ռի­ճում զբո­սաշր­ջու­թյան զար­գաց­ման իր ծրա­գիրն ու­նի նաև «Ար­փի լիճ» ազ­գա­յին պար­կի աշ­խա­տա­կից Ար­մեն Ի­գի­թյա­նը: Նա նա­խա­տե­սել է կա­ռու­ցել հյու­րա­տուն` հե­տա­գա­յում ծրա­գիրն ա­վե­լի ընդ­լայ­նե­լու մտադ­րու­թյամբ:
«ՔԱ­ՂԱ­ՔԸ ԳՅՈՒՂ ԲԵ­ՐԵ­ԼՈՒ» ԾՐԱԳ­ՐԻ ՄԵԿ­ՆԱՐ­ԿԸ ՏՐ­ՎԱԾ Է
Գառ­նա­ռիճն աշ­խար­հի կենտ­րոն դարձ­նե­լու ծրագ­րե­րով տո­գոր­ված ե­րի­տա­սարդ­ներն ու­նեն ա­ջա­կից­ներ՝ հան­ձինս ագ­րո­հե­ղա­փո­խու­թյան գա­ղա­փա­րա­կիր, «Ե­րա­զան­քի գյուղ» նա­խագ­ծի հա­մա­հիմ­նա­դիր Ստել­լա Սա­րու­խա­նյա­նի և իր 39 թի­մա­կից­նե­րի: Թի­մը Գառ­նա­ռիճ էր ե­կել խթա­նե­լու գյու­ղի զար­գաց­ման ծրագ­րե­րի ի­րա­կա­նա­ցու­մը, նաև պաշ­տո­նյա­նե­րի ու­շադ­րու­թյու­նը գյու­ղի խն­դիր­նե­րի վրա հրա­վի­րե­լու ակն­կա­լի­քով:
Նրանց նպա­տակն է Գառ­նա­ռի­ճում զար­գաց­նել գյու­ղա­կան զբո­սաշր­ջու­թյու­նը, ո­րի հա­մար կան նպաս­տա­վոր պայ­ման­ներ, ցան­կու­թյուն և հա­մա­ռու­թյուն:
-Յու­րա­քան­չյուր բնակ­չի տու­նը կա­րող է դառ­նալ գյու­ղա­կան զբո­սաշր­ջու­թյան կենտ­րոն: Ե­կեք քա­ղա­քը գյուղ բե­րենք, ե­կեք միան­ման օ­րեր ապ­րե­լու փո­խա­րեն այս­տե­ղի գե­ղե­ցիկ բնու­թյան մեջ լիար­ժեք ու եր­ջա­նիկ ապ­րենք: Այս գյու­ղի օ­դը, բնու­թյու­նը անհ­նար է փո­խել մայ­րա­քա­ղա­քի օ­դի ու բնու­թյան հետ, ձե­րը հա­զա­րա­պա­տիկ լավն է, ա­մեն ին­չը պետք է հա­մե­մա­տել ու տես­նել ձեր գյու­ղի ա­ռա­վե­լու­թյու­նը: Գառ­նա­ռի­ճը պետք է դարձ­նենք աշ­խար­հի կենտ­րո­նը, մտա­ծենք, թե ոնց քա­ղա­քը գյուղ բե­րենք,- դի­մե­լով Գառ­նա­ռի­ճի բնա­կիչ­նե­րին՝ ա­սաց Ստել­լան:
Ա­նուշ ՆԵՐ­ՍԻ­ՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

. .
  • Էդգար Ամիրյան
  • Հրաչիկ Հակոբյան
  • Նաիրա Աբրահամյան
Դիտվել է՝ 25949

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ