Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Համաճարակային քայլերի մա­սին ինչ-որ բան կա՛մ ճիշտ չեն ա­սում, կա՛մ վա­խե­նում են ճիշտն ա­սե­լուց»

«Համաճարակային քայլերի մա­սին ինչ-որ բան կա՛մ ճիշտ չեն ա­սում, կա՛մ վա­խե­նում են ճիշտն ա­սե­լուց»
05.06.2020 | 00:16
«Ի­րա­տե­սի» զրու­ցա­կիցն է քա­ղա­քա­գետ ԿՆՅԱԶ ՍԱ­ՐՈ­ՅԱ­ՆԸ:
-Պա­րոն Սա­րո­յան, կո­րո­նա­վի­րու­սով վա­րակ­ված­նե­րի թի­վը հա­տել է 10 հա­զա­րի սահ­մա­նը, իշ­խա­նու­թյու­նը, որ ի սկզ­բա­նե ա­սում էր, թե «պին­ցե­տով հատ-հատ կհա­նենք ու ա­րա­ղով դի­զին­ֆեկ­ցիա կա­նենք», այժմ բո­լո­րիս հոր­դո­րում է ա­ռա­վել քան լուրջ վե­րա­բեր­վել հա­մա­վարա­կին: Հա­մա­չա՞փ մո­տե­ցում է:
-Ցա­վով պետք է ար­ձա­նագ­րեմ, որ հա­մա­վա­րա­կի դեմ պայ­քա­րում ձեռ­նարկ­ված շատ քայ­լեր կրել են ու շա­րու­նա­կում են կրել ա­նա­հա­մա­չափ բնույթ։ Պա­տաս­խա­նա­տու ան­ձանց վե­րոն­շյալ ո­ճի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րին ա­վե­լի լավ է ընդ­հան­րա­պես չանդ­րա­դառ­նալ, քա­նի որ դրանք ի­րա­կա­նու­թյան հետ ա­ղերս չու­նե­ցող, չկշ­ռա­դատ­ված հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ են։ Ինչ վե­րա­բե­րում է հա­մա­վա­րա­կին լուրջ վե­րա­բեր­վե­լուն, ա­պա այն պայ­քա­րի գոր­ծում կար­ծես դար­ձել է միակ գոր­ծի­քը՝ մի կարևոր բա­ցա­ռու­թյամբ. լր­ջու­թյու­նը չի կա­րող միա­կող­մա­նի լի­նել ու միայն հան­րու­թյա­նը վե­րա­բե­րել, քան­զի դրա ջա­տա­գովն ու ա­ռաջ մղո­ղը, այ­սինքն, լր­ջու­թյան օ­րա­կար­գի թե­լադ­րո­ղը մեզ նման ան­ցու­մա­յին հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րում իշ­խա­նու­թյու­նը պետք է լի­նի։ Ե­թե ան­գամ որևէ ցու­ցա­նիշ չվերց­նենք, այլ միայն նա­խորդ եր­կու ա­միս­նե­րի դի­նա­մի­կան ու­սում­նա­սի­րենք, կհաս­կա­նանք՝ կա­ռա­վա­րու­թյան հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն ինչ­պես է աշ­խա­տել: Իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը նախ ա­սում էին, թե ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գը պատ­րաս­տե­լու հա­մար փոր­ձում են ժա­մա­նակ շա­հել, բայց այդ հայ­տա­րա­րու­թյու­նից եր­կու ա­միս անց լսում ենք, որ հի­վան­դա­նո­ցա­յին տե­ղերն ար­դեն չեն բա­վա­կա­նաց­նում, վա­րակ­ված­նե­րից ոչ բո­լո­րին է հնա­րա­վոր բու­ժօգ­նու­թյուն ցույց տալ, իսկ վա­րա­կի դեմ պայ­քա­րում ներգ­րավ­ված ա­ռաջ­նա­յին օ­ղա­կի բուժ­հաս­տա­տու­թյուն­ներն էլ կազ­մա­կերպ­վա­ծու­թյան և ռե­սուր­սա­յին հա­գեց­վա­ծու­թյան ա­ռու­մով, հս­կա­յա­կան խն­դիր­նե­րի մա­սին են բարձ­րա­ձայ­նում։ Սա վկա­յումն է այն բա­նի, որ նա­խորդ եր­կու ամ­սում ժա­մա­նակն ու ռե­սուրս­նե­րը ծախ­սել ենք գրե­թե զրո­յա­կան ար­դյուն­քով: Այ­սինքն, պա­տաս­խա­նա­տու­ներն ինչ-որ բան կա՛մ ճիշտ չեն ա­սում, կա՛մ վա­խե­նում են ճիշտն ա­սե­լուց։ Ի­հար­կե, չենք կա­րող ա­սել, թե առ­հա­սա­րակ ո­չինչ չի ար­վել, բայց փաստ է, որ օ­պե­րա­տիվ կա­ռա­վա­րու­մը սխալ թի­րախ­նե­րով ու դեռևս ան­հաս­կա­նա­լի մե­թո­դա­բա­նու­թյամբ է ի­րա­կա­նաց­վել:
-Վար­չա­պե­տը, մարդ­կանց անձ­նա­կան լու­սան­կար­ներ հրա­պա­րա­կե­լով, փոր­ձում է լր­ջա­նա­լու ու սո­ցիա­լա­կան հե­ռա­վո­րու­թյուն պա­հե­լու կոչ ա­նել: Նման երևույ­թին ինչ­պե՞ս եք վե­րա­բեր­վում, դա երկ­րի ա­ռաջ­նոր­դին բնո­րո՞շ տեխ­նո­լո­գիա է:
- Այն­պես չէ, որ այս տեխ­նո­լո­գիան նոր է կի­րա­ռում վար­չա­պե­տը, պար­զա­պես մա­տուց­ման ձևն է տրանս­ֆոր­մաց­րել։ Շուրջ մեկ շա­բաթ վար­չա­պե­տը լր­ջա­նա­լու կո­չեր էր ա­նում հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի մա­կար­դա­կով։ Ինչ վե­րա­բե­րում է ար­դեն լու­սան­կար­ներ հրա­պա­րա­կե­լուն, այդ տեխ­նո­լո­գիա­յի կի­րառ­ման ին­տեն­սի­վու­թյա­նը, ո­ճին ու դրա մի­ջո­ցով փո­խանց­վող մե­սիջ­նե­րին, ա­պա այս­տեղ խն­դիր կա։ Տպա­վո­րու­թյուն է ստեղծ­վում, որ ի­րա­վի­ճա­կի միակ պա­տաս­խա­նա­տուն ու մե­ղա­վո­րը քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ու տն­տե­սա­կան օ­բյեկտ­նե­րի պա­տաս­խա­նա­տու­ներն են, ին­չը, մեղմ ա­սած, ար­դար չէ։ Ոչ ոք չի ու­զում վա­րակ­վել ու ծանր կա­ցու­թյան մեջ ընկ­նել, բայց ե­թե ա­մեն ինչ ու­զել-չու­զե­լով լի­ներ, ա­պա հարց կա­ռա­ջա­նար պե­տու­թյան գո­յու­թյան, պե­տա­կան իշ­խա­նու­թյու­նը գոր­ծար­կող­նե­րի գո­յու­թյան ու անհ­րա­ժեշ­տու­թյան մա­սին։ Նա­խորդ եր­կու ա­միս­նե­րը պա­րե­տա­տան ու օ­պե­րա­տիվ կա­ռա­վա­րում ի­րա­կա­նաց­նող­նե­րի հա­մար պետք է լակ­մու­սի թուղթ լի­նեին հաս­կա­նա­լու հա­մար, թե ժո­ղո­վուր­դը, անձ­նա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյունն ի­րաց­նե­լիս, որ­տեղ է թե­րա­ցել, և պե­տու­թյունն ինչ հա­վե­լյալ մի­ջոց­ներ պետք է ձեռ­նար­կի այդ թե­րա­ցում­նե­րը շտ­կե­լու, խն­դիր­նե­րը մեղ­մե­լու ա­ռու­մով։ Եվ ե­թե այժմ մենք խն­դի­րը գո­նե ո­րո­շա­կիո­րեն չենք հաղ­թա­հա­րել, ա­պա նշա­նա­կում է, որ օ­պե­րա­տիվ կա­ռա­վա­րու­մը ձա­խող­վել է: Պետք է շատ ա­րագ քայ­լեր ձեռ­նար­կել, հա­մա­կար­գել դրանք ու անց­նել ճգ­նա­ժա­մա­յին իմ­պե­րա­տիվ կա­ռա­վար­ման։ Ե­թե նա­յում ենք վա­րա­կի տա­րած­ման դի­նա­մի­կա­յին, ա­պա չենք տես­նում մե­թո­դա­բա­նա­կան ու գոր­ծի­քա­կազ­մա­յին փո­փո­խու­թյուն: Ոչ գծա­յին դի­նա­մի­կա­յով տա­րած­վող հա­մա­վա­րա­կի դեմ, փաս­տո­րեն, պայ­քա­րում ենք գծա­յին կա­ռա­վար­մամբ, որն իր բնույ­թով նույ­նիսկ այդ ստան­դարտ վի­ճա­կում հե­ռու է նե­րա­ռա­կան լի­նե­լուց։ Ակն­հայտ է, չէ՞, որ ար­դյու­նա­վե­տու­թյուն ակն­կա­լել հնա­րա­վոր չէ։ Ե­թե այս պայ­քա­րի շղ­թան սկս­վում ու ա­վարտ­վում է սո­վո­րա­կան քա­ղա­քա­ցու պա­տաս­խա­նատ­վու­թյամբ, ա­պա որևէ բա­նի մա­սին խո­սելն ա­վե­լորդ է։ ՈՒ ե­թե վար­չա­պե­տը հի­մա պետք է լու­սան­կար­ներ հրա­պա­րա­կի, որ պա­տաս­խա­նա­տու օ­ղակ­նե­րը հաս­կա­նան՝ որ­տեղ ու ինչ ա­նեն, մարզ­պետ­նե­րը տե­ղից շարժ­վեն և այլն, ա­պա այդ լու­սան­կար­նե­րը մեկ ա­միս ա­ռաջ էլ կա­րող էին հրա­պա­րա­կել, քա­նի որ նույն վի­ճակն էր գրե­թե:
- Կա­ռա­վա­րու­թյան ու Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի աշ­խա­տանքն ինչ­պե՞ս կգ­նա­հա­տեք, հա­մար­ժե՞ք են ե­ղել քայ­լե­րը:
-Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի աշ­խա­տան­քը գնա­հա­տե­լու տե­սա­նե­լի ցու­ցիչ­ներ, որ­պես այդ­պի­սիք, այս պա­հին չկան: Հա­մա­վա­րա­կի դեմ պայ­քա­րում կամ կա­ռա­վար­ման գոր­ծում քա­ղա­քա­կան մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը հետևել է կա­ռա­վա­րու­թյան քա­ղա­քա­կան գծին՝ բա­ցա­ռե­լով ընդ­դի­մու­թյան մաս­նակ­ցու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյու­նը, մեր­ժե­լով նրանց ա­ռա­ջարկ­ներն ու նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րը։ Ինչ վե­րա­բե­րում է կա­ռա­վա­րու­թյան գնա­հա­տա­կա­նին՝ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան, սո­ցիա­լա­կան ու տն­տե­սա­կան ա­ռու­մով, ա­պա ակն­հայտ է՝ Հա­յաս­տա­նում ա­վե­լի շուտ ի­րա­վի­ճակն է ազ­դում կա­ռա­վար­ման վրա ու իր հետևից տա­նում կա­ռա­վա­րող­նե­րին, քան հա­կա­ռա­կը։
-Գա­լով քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րի՝ այս վի­ճա­կում ան­գամ իշ­խա­նու­թյու­նը չի հրա­ժար­վում Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի իր իսկ բնո­րո­շու­մով «ճգ­նա­ժա­մը» լու­ծե­լու հար­ցից: Հա­սա­րա­կու­թյա­նը հի­մա դա առ­հա­սա­րակ հու­զու՞մ է:
-Ցան­կա­ցած ա­դեկ­վատ մար­դու հա­մար վա­ղուց էր պարզ, որ Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի շուրջ ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կը ոչ թե հան­րա­յին տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րից բխող ու հա­սա­րա­կա­կան մեծ խմ­բե­րի կող­մից ձևա­կերպ­ված պա­հանջ է, այլ բա­ցա­ռա­պես իշ­խա­նու­թյան կող­մից ստեղծ­ված ու հա­մա­ռո­րեն ա­ռաջ մղ­ված օ­րա­կարգ։ Աբ­սուրդ է մտա­ծել, որ Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի ֆունկ­ցիո­նալ կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի մա­սին հս­տակ պատ­կե­րա­ցում չու­նե­ցող քա­ղա­քա­ցուն պետք է մտա­հո­գի Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նում փո­փո­խու­թյուն ա­նե­լու հարցն այն դեպ­քում, երբ այդ քա­ղա­քա­ցու սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան կեն­ցա­ղա­յին բեռն ա­մեն օր ի­րեն դե­պի ներքև է քա­շում։ Բա­ցի այդ, ամ­բողջ գոր­ծըն­թա­ցը բա­ցա­ռա­պես ՍԴ նա­խա­գա­հի ան­ձի շուր­ջը կենտ­րո­նաց­նե­լը հու­շում էր, որ հան­րու­թյունն այս հար­ցում աուտ­սայ­դեր է: Ե­թե առ­հա­սա­րակ վե­րա­նանք այս գոր­ծըն­թա­ցում ներգ­րավ­ված կող­մե­րի ով լի­նե­լուց, ա­պա մի պարզ հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ մինչ այս պա­հը ՍԴ-ն ե՞րբ, ո՞ր հար­ցի շուրջ, քա­նի՞ ան­գամ ու ինչ­պի­սի՞ վնա­սա­կա­րու­թյամբ է հա­կա­ռակ­վել հե­ղա­փո­խա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի քա­ղա­քա­կան կուր­սին կամ տա­պա­լել այդ կուր­սը։ Երբևէ լսե՞լ եք, որ նման ծան­րակ­շիռ հիմ­նա­վո­րում հն­չի։ Այ երբ կհն­չի նման հիմ­նա­վո­րում, այդ ժա­մա­նակ էլ կա­րող ենք խո­սել այն մա­սին, որ այդ հար­ցը հու­զում է հան­րու­թյա­նը։
-Իշ­խա­նու­թյու­նը հրա­ժար­վում է հան­րաք­վեից, հար­ցը ցան­կա­նում է ԱԺ-ի մա­կար­դա­կով լու­ծել: Այս առն­չու­թյամբ իշ­խա­նու­թյու­նը դի­մել է Վե­նե­տի­կի հանձ­նա­ժո­ղով՝ կար­ծիք-եզ­րա­կա­ցու­թյուն ստա­նա­լու: Ձեր տե­սա­կե­տը։
-Ար­դեն ա­սա­ցի, թե ի­րա­կա­նում ինչ գոր­ծըն­թա­ցի հետ գործ ու­նենք։ Ա­վե­լաց­նեմ միայն՝ իս­կա­պես տա­րօ­րի­նակ է, որ երկ­րում մո­լեգ­նող հա­մա­վա­րա­կի ու դրա­նից բխող լր­ջա­գույն խն­դիր­նե­րի հա­մա­տեքս­տում այդ հար­ցը դեռ շա­րու­նա­կում է թևա­ծել իշ­խա­նա­կան օ­թյակ­նե­րում։ Հաշ­վի առ­նե­լով վեր­ջին շր­ջա­նի իշ­խա­նա­կան գոր­ծե­լաո­ճը՝ Վե­նե­տի­կի հանձ­նա­ժո­ղո­վի սպաս­վե­լիք խոր­հր­դատ­վու­թյու­նը մեծ բան չի փո­խե­լու իշ­խա­նու­թյան մտադ­րու­թյուն­նե­րում մինչ այն պա­հը, քա­նի դեռ իս­կա­պես այն­տեղ չեն հաս­կա­ցել, թե այս փու­լում ո­րոնք ենք բո­լո­րիս ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րը:
-Վրաս­տա­նը կար­գե­լի հա­յաս­տան­ցի զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի մուտքն իր եր­կիր, փաս­տո­րեն,«ան­ցան­կա­լի եր­կր­նե­րի» ցան­կում ենք, ու հնա­րա­վո՞ր է, որ Վրաս­տա­նի նման այլ եր­կր­ներ էլ ինչ-ինչ սանկ­ցիա­ներ կի­րա­ռեն:
-Չեմ ու­զում հո­ռե­տե­սա­կան կան­խա­տե­սում­ներ ա­նել ու նաև մեծ հույս ու­նեմ, որ մենք հե­տա­գա ա­միս­նե­րին ա­վե­լի վատ վի­ճա­կում չենք հայ­տն­վի, քան կանք հի­մա։ Պար­զա­պես ար­ձա­նագ­րենք, որ Վրաս­տա­նը որևէ տա­րօ­րի­նակ բան չի ա­նում: Հա­մա­վա­րա­կա­յին բռն­կում­նե­րի պա­րա­գա­յում նոր­մալ պրակ­տի­կա է՝ եր­կր­նե­րը գո­տիա­վո­րել ըստ հա­մա­ճա­րա­կա­յին բռնկ­ման ու մար­ման մա­կար­դակ­նե­րի։ Ե­թե Հա­յաս­տանն էլ լի­ներ Վրաս­տա­նի պես շա­հե­կան վի­ճա­կում, անվ­տան­գա­յին նկա­տա­ռում­նե­րից ել­նե­լով՝ դի­մե­լու էր այդ գոր­ծի­քա­կազ­մին։ Ցա­վա­լին այն է, որ ե­թե Վրաս­տա­նի օ­րի­նա­կին հետևեն այլ եր­կր­ներ ևս, մենք ոչ միայն որ­պես եր­կիր վար­կա­նի­շի ան­կում ենք ու­նե­նա­լու, այլև զբո­սաշր­ջա­յին հոս­քե­րի նկա­տե­լի կո­րուստ է լի­նե­լու, քա­նի որ հա­մա­վա­րա­կը հաղ­թա­հա­րած կամ էա­կան ա­ռա­ջըն­թաց ար­ձա­նագ­րած եր­կր­ներն ի­րենց քա­ղա­քա­ցի­նե­րին կոչ են ա­նե­լու չայ­ցե­լել այն եր­կր­ներ, ո­րոնք դեռևս հա­մա­վա­րա­կի բռնկ­ման փու­լե­րում են։
-Փաս­տո­րեն, հա­յաս­տա­նյան գրան­ցում ու­նե­ցող փո­խադ­րող­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն չեն ու­նե­նա Եվ­րո­պա թռ­չե­լու: Խնդ­րի մա­սին դեռ ա­միս­ներ ա­ռաջ էին բարձ­րա­ձայ­նում, բայց իշ­խա­նու­թյու­նը հա­մա­ռո­րեն հա­կա­ռակն էր հա­մո­զում: Ի՞նչ է կա­տար­վում այս ո­լոր­տում:
-Մինչ այս պա­հը դեռ ման­րա­մաս­նո­րեն չի ներ­կա­յաց­վել, թե կոնկ­րետ ինչ է կա­տար­վում ո­լոր­տում։ Լսել ենք ո­լոր­տի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րի պն­դում­ներն առ այն, որ խն­դիր­նե­րը ա­վե­լի վա­ղուց են ա­ռա­ջա­ցել, որ դրանք նոր չեն և այլն: Չենք կա­րող բա­ցա­ռել, որ կան խոր­քա­յին ու հա­մա­կար­գա­յին խն­դիր­ներ՝ պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րի մեծ շր­ջա­նա­կով։ Բայց տպա­վո­րու­թյունն այն­պի­սին է, որ այ­սօր էլ ցան­կու­թյուն չկա վեր­լու­ծե­լու ու պա­տաս­խա­նե­լու հար­ցին՝ այդ ինչ­պե՞ս ե­ղավ, որ եր­կու տա­րում ո­րոշ խն­դիր­ներ չեն վե­րաց­վել, ու բա­նը սև ցու­ցա­կին է հա­սել։ Եվ­րո­պա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի զե­կույ­ցը հրա­պա­րակ­վե­լուց հե­տո այդ մա­սին մտա­հո­գու­թյուն­ներ հայտ­նող­նե­րին իշ­խա­նա­մերձ շր­ջա­նակ­նե­րը հա­կա­դար­ձում են, թե լի­ցեն­զիա­յից զրկ­ված փո­խադ­րող­նե­րը քա­նի ան­գամ ու ինչ թռիչք­ներ են ի­րա­կա­նաց­րել: Ես չգի­տեմ, ի­րենք հաս­կա­նում են, թե ոչ, բայց այս պահ­ված­քը գա­լիս է ա­պա­ցու­ցե­լու, որ առ­կա խն­դիր­նե­րի ուղ­ղու­թյամբ որևէ լու­ծում չի ե­ղել, ան­գամ ի վի­ճա­կի չեն ե­ղել էա­կան շտ­կում­ներ ա­նե­լու՝ սև ցու­ցա­կից խու­սա­փե­լու հա­մար կամ ու­նե­ցել են ի­րա­վի­ճա­կը բար­դաց­նե­լու այլ հիմ­նա­վոր պատ­ճառ­ներ, ո­րոնց մա­սին լռում են։ ՈՒս­տի մեծ հարց է՝ ո՞վ է ա­վե­լի շատ ծաղ­րան­քի ար­ժա­նի՝ մտա­հո­գու­թյուն հայտ­նող­նե՞­րը, թե՞ ի­րենց գոր­ծից ան­տե­ղյակ­ներն ու հան­ցա­վոր ինք­նավս­տա­հու­թյուն ցու­ցա­բե­րող­նե­րը։
Զրույ­ցը՝
Սևակ ՎԱՐ­ԴՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ
Դիտվել է՝ 10698

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ