Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ար­ցա­խի սու­բ­յեկ­տայ­նութ­յան բարձ­րաց­ման աշ­խա­տանք­ներ բա­ցար­ձա­կա­պես չեն տար­վում»

«Ար­ցա­խի սու­բ­յեկ­տայ­նութ­յան բարձ­րաց­ման աշ­խա­տանք­ներ բա­ցար­ձա­կա­պես չեն տար­վում»
17.12.2019 | 01:24

Հայտ­նի խոսք կա. «Փե­սու տա­նը տե­ղյակ չեն, հար­սի տա­նը հար­սա­նիք է»։ Սա հա­յաս­տա­նյան քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կին շատ բնո­րոշ է, երբ խոս­քը ար­ցա­խյան հա­կա­մար­տու­թյան մա­սին է։ Ար­տա­խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընդ­դի­մու­թյու­նը հիմ­նախ­նդ­րի շուրջ զար­գա­ցում­նե­րը խիստ վտան­գա­վոր է հա­մա­րում, կար­ծում է, որ ար­դեն կար­միր գծեր են խախտ­վել, բա­նակ­ցու­թյուն­ներն ամ­բող­ջո­վին տա­պալ­վել են, իսկ իշ­խա­նու­թյու­նը դա­վին ան­տե­ղյակ, ցա­վին ան­տար­բեր, հան­գիստ նա­յում է, թե ինչ են ու­զում ա­նել աշ­խար­հի մե­ծե­րը մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Այս հան­գս­տու­թյու­նը, բնա­կա­նա­բար, մտա­հո­գիչ է։ Ա­ռա­վել ևս, որ եր­բեմն այն­պի­սի հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ են հն­չում իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի կող­մից, որ ա­վե­լի լավ է ո­չինչ չա­սեն։ Ադր­բե­ջա­նա­գետ ԱՆ­ԺԵ­ԼԱ Է­ԼԻ­ԲԵ­ԿՈ­ՎԱ­ՅԻ հետ զրու­ցել ենք վե­րո­հի­շյալ հար­ցե­րի շուրջ։

-Ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի առն­չու­թյամբ զար­գա­ցում­ներն ակ­տիվ փուլ են թևա­կո­խել։ Հն­չում են հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ (հի­շենք Հով­հան­նես Ի­գի­թյա­նի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը), ո­րոնք պատ­կան մար­մին­նե­րը, մաս­նա­վո­րա­պես վար­չա­պետն ու արտ­գործ­նա­խա­խա­րը, ան­պա­տաս­խան են թող­նում։ Ին­չու՞ հան­րու­թյու­նից «ոչ մի գաղտ­նիք չու­նե­ցող» Փա­շի­նյա­նը հի­մա լռում է։
-Վեր­ջերս արտ­գործ­նա­խա­րա­րու­թյան մամ­լո խոս­նակն անդ­րա­դար­ձավ Հով­հան­նես Ի­գի­թյա­նի հայ­տա­րա­րու­թյա­նը՝ նշե­լով, որ հա­մայն­քա­յին ձևա­չափ գո­յու­թյուն չու­նի, բայց Ա­լիևն ի­րա­վունք ու­նի իր պատ­վի­րա­կու­թյան կազ­մում այդ մարդ­կանց ընդ­գր­կե­լու։
-Արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի բրա­տիս­լա­վյան 3-ժա­մա­նոց հան­դի­պու­մից հե­տո այդ­պես էլ չի­մա­ցանք, թե ինչ էին խո­սել այդ պաշ­տո­նյա­նե­րը։ Մի տե­սակ գաղտ­նիու­թյան քո­ղի տակ չե՞ն ըն­թա­նում զար­գա­ցում­նե­րը։
-Բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում տե­ղե­կատ­վու­թյան փակ լի­նե­լու հան­գա­ման­քը միշտ ե­ղել է, այս­տեղ այլ հարց կա. ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը լռու­թյուն պահ­պա­նե­լու պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը խախ­տում է, Մա­մե­դյա­րո­վը ման­րա­մաս­ներ է բա­ցում, հար­ցազ­րույց տա­լիս, ադր­բե­ջա­նա­կան դիր­քո­րո­շում­նե­րին հա­մա­հունչ մա­նի­պու­լյա­ցիա­ներ ա­նում, իսկ հայ­կա­կան կող­մը ո­րո­շում է մնալ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի սահ­ման­նե­րում։ Սա ինձ հա­մար հաս­կա­նա­լի չէ, ին­չու ենք մենք շա­րու­նա­կում լռել, ե­թե ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը հա­կա­ռակն է ա­նում, հրա­պա­րա­կում է այն, ինչ ի­րեն է հար­մար, հո­գե­բա­նա­կան մա­նի­պու­լյա­ցիա­յի են­թար­կե­լով նաև մեր հան­րու­թյա­նը։ Տե­ղե­կույ­թը մենք փաս­տա­ցի ա­ռա­ջի­նը ստա­նում ենք նրան­ցից` խե­ղա­թյուր­ված և ի­րա­կա­նու­թյա­նը չհա­մա­պա­տաս­խա­նող։ Այս պա­րա­գա­յում մեր լռու­թյու­նը դառ­նում է ար­դեն վտան­գա­վոր, մենք սկ­սում ենք ար­ձա­գան­քել այն տե­ղե­կու­թյա­նը, ո­րը հրա­պա­րա­կել է Ադր­բե­ջա­նը։ Այ­նինչ կգե­րա­դա­սեի, որ ա­ռա­ջի­նը մեր արտ­գործ­նա­խա­րա­րը տե­ղե­կու­թյուն հայտ­ներ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից, ոչ թե ստիպ­ված լի­նեինք պաշտ­պան­վե­լու ադր­բե­ջա­նա­կան քա­րոզ­չու­թյու­նից։
-Հա­յաս­տա­նում հա­կա­մար­տու­թյան շուրջ զար­գա­ցում­նե­րից խո­սում է միայն ար­տա­խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընդ­դի­մու­թյու­նը, իշ­խա­նու­թյու­նը կամ լռում է, կամ ի­գի­թյա­նա­տիպ հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ ա­նում։ Սա ին­չի՞ հետևանք է, իշ­խա­նու­թյու­նում չկա՞ն հա­կա­մար­տու­թյու­նից հաս­կա­ցող ան­ձինք, թե՞ գե­րա­դա­սում են չանդ­րա­դառ­նալ խնդ­րին՝ դա թող­նե­լով միայն Փա­շի­նյա­նին։
-Են­թադ­րում եմ, որ խնդ­րի վե­րա­բե­րյալ ի­րա­զե­կու­թյան պա­կաս կա։ Եր­բեմն ար­վում են հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ, հե­տո բո­լորս միա­սին ստիպ­ված ենք դրանց տա­կից դուրս գա­լու, ո­րով­հետև լի­նում են ի­րա­րա­մերժ, մեր շա­հե­րից չբ­խող հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ։ Դրա հա­մար գե­րա­դա­սե­լի է, որ այն մար­դիկ, ո­րոնք խնդ­րին ի­րա­զեկ չեն, ընդ­հան­րա­պես չխո­սեն։ Սրան զու­գա­հեռ ադր­բե­ջա­նա­կան քա­րոզ­չա­կան գրո­հը բո­լոր պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րի մա­կար­դա­կով է ի­րա­կա­նաց­վում, իսկ մեզ մոտ ըն­դա­մենն ԱԳՆ-ն է պա­տաս­խա­նում։
-Այն էլ՝ հիմ­նա­կա­նում խոս­նա­կի մա­կար­դա­կով։
-Ա­յո, խոս­նա­կի, եր­բեմն էլ` արտ­գործ­նա­խա­րա­րի։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հիմ­նա­կան գոր­ծա­ռույ­թը արտ­գործ­նա­խա­րա­րու­թյանն է, ին­չը ճիշտ չէ։ ԱԳՆ-ն դի­վա­նա­գի­տա­կան կա­ռույց է, ԱԺ-ն իր մա­սով պի­տի աշ­խա­տի՝ հա­կազ­դե­լով ադր­բե­ջա­նա­կան քա­րոզ­չու­թյա­նը, վար­չա­պե­տի աշ­խա­տա­կազ­մը, բո­լոր կա­ռույց­ներն էլ ի­րենց մա­սով քա­ղա­քա­կան ու քա­րոզ­չա­կան աշ­խա­տանք­ներ պի­տի տա­նեն։ Այ­սօր­վա վի­ճա­կը խնդ­րի գի­տակց­ման պա­կա­սի հետևանք է, բո­լո­րը պի­տի ու­նե­նա­յին այս հար­ցով զբաղ­վող ի­րա­զեկ խոս­նակ­ներ։
-Իսկ խոր­հր­դա­րա­նա­կան դի­վա­նա­գի­տու­թյան, հատ­կա­պես ար­տա­քին հար­ցե­րի հանձ­նա­ժո­ղո­վի աշ­խա­տանքն այս ուղ­ղու­թյամբ նկա­տու՞մ եք։
-Ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի ուղ­ղու­թյամբ ակ­տի­վու­թյուն չեմ տե­սել, մաս­նա­վո­րա­պես Ադր­բե­ջա­նի դեմ քա­րոզ­չա­կան, դի­վա­նա­գի­տա­կան պայ­քա­րում։ Գու­ցե ինչ-որ բան փակ դռ­նե­րի հետևում փոր­ձում են ա­նել՝ այդ մա­սին հան­րու­թյա­նը չտե­ղե­կաց­նե­լով։ Ա­մեն դեպ­քում հրա­պա­րա­կա­յին դաշ­տում կդժ­վա­րա­նամ հի­շել նրանց աշ­խա­տան­քի մի օ­րի­նակ։
-Վեր­ջին շր­ջա­նում շատ խոս­վեց «Ար­ցա­խի ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայն­քի» մա­սին, ին­չու՞ նո­րից օ­րա­կարգ ե­կավ այդ հար­ցը, և ի՞նչ վտան­գա­վոր մի­տում կա դրա­նում։
-Այս գա­ղա­փարն աս­պա­րեզ նետ­վեց այն ժա­մա­նակ, երբ Փա­շի­նյանն ա­սաց, որ ին­քը լիա­զոր­ված չէ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում Ար­ցա­խը ներ­կա­յաց­նե­լու, և Ար­ցա­խը պետք է մաս­նակ­ցի բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցին։ Իսկ ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը ո­րո­շեց գնալ 2+2 ձևա­չա­փով՝ Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան և Ար­ցախ-«Ար­ցա­խի ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայնք»։ Ի­հար­կե, սա Ադր­բե­ջա­նի ցան­կու­թյունն է, իղ­ձը, ո­րը մեզ հա­մար ըն­դու­նե­լի չէ։ Դրա հա­մար բո­լոր ջան­քե­րը պի­տի գոր­ծադ­րել, որ այս ա­մենն ի­րա­կա­նու­թյուն չդառ­նա։ Նրանք բա­վա­կան լուրջ աշ­խա­տանք­ներ են տա­նում այդ կա­ռույ­ցի սու­բյեկ­տայ­նու­թյու­նը բարձ­րաց­նե­լու ուղ­ղու­թյամբ։ Ցա­վոք, մեզ մոտ էլ հա­կա­ռակն է՝ Ար­ցա­խի սու­բյեկ­տայ­նու­թյան բարձ­րաց­ման աշ­խա­տանք­ներ բա­ցար­ձա­կա­պես չեն ի­րա­կա­նաց­վում։ Ա­վե­լին, հա­ճախ հն­չում են այդ սու­բյեկ­տայ­նու­թյա­նը վնա­սող թե­զեր, ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը դա տես­նում է, ար­ձա­նագ­րում է, շատ ու­շա­դիր հետևում դրանց։
-Բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի այս փուլն ինչ­պե՞ս եք գնա­հա­տում։
-Որ­քան հաս­կա­նում եմ` բուն բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թաց չկա, կող­մե­րը կենտ­րո­նա­ցել են մար­դա­սի­րա­կան նա­խագ­ծե­րի վրա։ Ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը պն­դում է, որ ժա­մա­նակն է անց­նե­լու բուն բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին, ար­դեն նյար­դա­յին ար­ձա­գանք­ներ են հն­չում, բայց հայ­կա­կան կողմն ա­սում է, որ փաս­տաթղ­թի շուրջ քն­նար­կում­ներ չկան։ Այս փու­լում նաև հարց է ա­ռա­ջա­նում, թե բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին ինչ­պես է մաս­նակ­ցե­լու Ար­ցա­խը, ե­թե ո­րո­շել ենք, որ ա­ռանց պաշ­տո­նա­կան Ստե­փա­նա­կեր­տի չենք բա­նակ­ցե­լու ոչ մի փաս­տաթղ­թի շուրջ։ Պարզ է նաև, որ Ադր­բե­ջա­նը միա­կող­մա­նի թույլ չի տա­լու, որ Ար­ցա­խը վե­րա­դառ­նա բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին։
-Քա­ղա­քա­կան ո­րոշ շր­ջա­նակ­ներ վր­դով­մուն­քով ըն­դու­նե­ցին այն փաս­տը, որ օ­րերս արտ­գործ­նա­խա­րա­րը հան­դի­պել է դր­սից ֆի­նան­սա­վոր­վող գրա­սե­նյակ­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ և բա­նակ­ցա­յին ինչ-որ նր­բու­թյուն­նե­րի մա­սին խո­սել։ Ինչ­պե՞ս եք վե­րա­բեր­վում այս հան­դիպ­մա­նը։
-Ե­թե այդ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ փակ տե­ղե­կու­թյուն է տր­վել, նոր­մալ չէ, բայց դեռ պետք է հաս­կա­նալ` նման տե­ղե­կու­թյուն տր­վե՞լ է, թե՞ ոչ։ Ե­թե ներ­կա­յաց­վել են բա­նակ­ցա­յին այն գոր­ծըն­թաց­նե­րը, ո­րոնք հրա­պա­րա­կա­յին են, և փոր­ձա­գետ­նե­րը, հան­րու­թյու­նը դրանց տե­ղյակ են, ոչ մի խն­դիր չեմ տես­նում, թե արտ­գործ­նա­խա­րարն ում հետ է հան­դի­պում։ Ե­թե ո­րոշ փա­կագ­ծեր են բաց­վել մարդ­կանց ներ­կա­յու­թյամբ, ո­րոնք ու­նեն ար­տա­քին գոր­ծա­տու, Հա­յաս­տա­նում ար­տա­քին ու­ժե­րի շա­հերն են սպա­սար­կում, այս­տեղ, բնա­կա­նա­բար, լուրջ խն­դիր­ներ, հար­ցեր են ա­ռա­ջա­նում՝ կապ­ված Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թյան հետ։ Ին­չու՞, որ­պես քա­ղա­քա­ցի, ես պի­տի վս­տա­հեմ այլ քա­ղա­քա­ցիա­կան ան­ձի, ո­րը չու­նի պե­տա­կան պաշ­տոն և փակ տե­ղե­կու­թյու­նը պահ­պա­նե­լու պար­տա­վո­րու­թյուն։
-Ար­ցա­խում նա­խընտ­րա­կան շր­ջան է, հնա­րա­վո՞ր է այս ա­ռու­մով բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում նոր բե­կում լի­նի կամ սահ­մա­նա­յին լար­վա­ծու­թյուն։
-Ադր­բե­ջա­նում էլ են ընտ­րու­թյուն­ներ, Ար­ցա­խում էլ, նրանք հի­մա ա­վե­լի շատ կենտ­րո­նա­ցած են խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րի վրա, բայց դրա­նից հե­տո` փետր­վա­րին, կլի­նեն և՛ դի­վա­նա­գի­տա­կան, և՛ սահ­մա­նա­յին սադ­րանք­ներ՝ Ար­ցա­խում ապ­րի­լին կա­յա­նա­լիք ընտ­րու­թյուն­նե­րին ըն­դա­ռաջ։ Դա նրանց ձե­ռա­գիրն է։
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱՆ

Դիտվել է՝ 11209

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ