Աքաղաղը «բառաչում» է, երբ նախիրն է ծուղրուղու կանչում, սա հնարավո՞ր բան է։ Իսկ ինչու չէ, հատկապես երբ ծանոթանում ես այն ամենի հետ, ինչը կատարվել է կոնֆեդերացիայում։ Ծուղրուղո՜ւ, համա թե բաներ են կատարվել Հանրապետության հրապարակի այս գեղաշեն շենքում, ուր տարիներ շարունակ հանգրվանել էր հոգեշահ մի հիմնարկ` Հայաստանի արհմիությունը։ Բայց արի ու տես, որ երկրի անկախացումը չար կատակ խաղաց արհմիությունների գլխին, հոգեշահությունը փոխարինվեց հոգեառությամբ։

1921 թ. օգոստոսի 26-ին Բոմբեյից Պորտ Սուդան նավահանգիստ հասավ Anchor Line շոգենավը: Մի քանի հայերի բուռն բողոքներից հետո, ի վերջո, պատգարակով, կիսամեռ վիճակում դուրս բերեցին մի մարդու, որը նավի վրա վարակվել էր տենդով ու 10 օր անխնամ վիճակում ջերմել: Նրան, թողնելով իր հիվանդ ծնողներին, ուղեկցում էր թավրիզցի Օննիկ Տեյիրմենճյանը: Հիվանդին հասցրին բուժարան, մերկացրին, ոտքից գլուխ պատեցին սառույցներով, բայց ոչինչ չօգնեց: Աչքերը փակելուց առաջ մահամերձը Օ. Տեյիրմենճյանին մի կերպ հասկացրեց, որ պահի-պահպանի երկու կապոց ձեռագրերը, փաստաթղթերն ու նամակները: Այդպես իր երկրային ուղին ավարտեց հայ հասարակական-քաղաքական մտքի լավագույն ներկայացուցիչներից մեկը՝ ԲԱԽՇԻ ԶԱՔԱՐԻԱՅԻ ԻՇԽԱՆՅԱՆԸ:

Հրեական ծագումով գերմանացի հանճար Հայնե Հայնրիխը Գյոթինգեն համալսարանական քաղաքի մասին ասել է. «Գյոթինգենի բնակիչները բաղկացած են պրոֆեսորներից, ուսանողներից, ֆիլիստերներից և անասուններից։ Դրանից նշանավորը անասունների դասն է»։ Ես անտեղյակ եմ, թե ինչն է նման խարազանման պատճառը, սակայն գիտեմ, թե ովքեր են ֆիլիստերները, դրանք են` սուտ ճգնավորները, փարիսեցիներն ու քաղքենիները։

Այս խորագրով մեր թերթը պատրաստ է տպագրելու խորքային խնդիրներ շոշափող հոդվածներ` ընդսմին համամիտ չլինելով կամ ոչ միշտ համամիտ լինելով դրանցում արտահայտված տեսակետներին և առաջնորդվելով ֆրանսիացի դասական Վոլտերի հայտնի իմաստախոսությամբ. «Ես բացարձակապես համակարծիք չեմ Ձեր տեսակետին, սակայն կյանքս կտամ` այն արտահայտելու Ձեր իրավունքը պաշտպանելու համար»։

Խողովակագործի այցելությունները ձգվեցին սպասվածից երկար: Կինն իր ողջ առօրյան, գիտակցությունը, երբեմն նաև գիշերային քունը պայմանավորում էր այդ այցելություններով. ուրիշ բան նրան չէր զբաղեցնում վերջին շաբաթվա ընթացքում:

Շատ օգտագործվելուց բառերը նույնպես կարող են մաշվել և դեղահաբերի նման վնասակար ազդեցություն ունենալ: Օրինակ, իշխանությունները շատ օգտագործեցին «հանդուրժողականություն» բառը, վերջում իրենք դարձան անհանդուրժող: «Կազմաքանդել» բառն այնքան հաճախ օգտագործեցին ընդդիմադիրները, որ վերջում իրենց շարքերը կազմաքանդվեցին:

«Հռչակավոր Լիցկային անգութ շանսատակման հանձնված «Սյունիք» ՍՊԸ-ում, ինչպես գիտեք, գնդակահարվեց բանակի գնդապետը։ Այս նախանձախնդիր «սխրանքով» Լիցկան յուր ախպերական թաթը մեկնեց ընդամենը մայոր խորտակած Նեմեցին։ Այսպիսով, անիրավական կարգն ու սահմանադրական սամումը մեր նորանկախ պետությունում բնավ վտանգված չեն»։ ՇԴ-ն նաև վստահեցնում է, որ «սպասվում են նոր ձեռքսեղմումներ։ Այսպես, միանգամայն հնարավոր է, որ վասն հայրենյաց մարտնչած ու դրա դիմաց եղ ու բրինձ մռնչացող նախկին ազատամարտիկները քավության բուժարար նպատակով հայտնվեն Սոմալիի քաղաքամայր Մոգադիշոյի սոցապծառայության բարեգութական ճաշարանում` անկոչ հյուրի կարգավիճակով»։

Աշխարհի ոչ մի երկրում և ոչ մի ժամանակ դրամատերերին, հարուստ մարդկանց չեն սիրել: Որովհետև աղքատների ու կիսաղքատների մեծամասնությունը համարել ու համարում է, որ զորեղ, հաճախ իրեն կառավարող հարուստների փոքրամասնությունն անարդարությամբ, իր հաշվին է ունևորություն ձեռք բերել:

Հայաստանում օլիգարխիկ դասակարգի ձևավորման ընթացքը զգալիորեն տարբերվում է այլ երկրների նույն գործընթացներից: Նույնիսկ հետխորհրդային տարածաշրջանի երկրների օլիգարխներն իրենց ինտելեկտուալ մակարդակով, ձգտումներով և կենցաղավարությամբ տարբերվում են հայաստանյան օլիգարխներից, որոնք աչքի չեն ընկնում ո՛չ ինտելեկտուալ կարողություններով, ո՛չ կրթվածությամբ, գիտելիքներով ու մակարդակով, ո՛չ էլ իրենց հանրօգուտ մղումներով: Փողն աստվածացնող հայաստանյան այս խավը, ի տարբերություն այլ երկրների օլիգարխների, փորձում է ինքնահաստատվել ի հաշիվ պետության ու հասարակության, և նույնիսկ շահագրգռված է պետականության թուլացմամբ:

Այս ի՜նչ կատարվեց մեզ հետ` այն էլ անկախացմամբ։ Չէ՞ որ դարերով քարից ենք հաց քամել, ու ինչպես բանաստեղծն է տեսնում, Աստված է հայտնվում մեր ու քարի միջև։ Հիմա դևն է փռվել մեր ու քարի միջև, դիվահար դևը (իմա` վարկատուները միջազգային և վայրագները ազգամիջյան), զի մենք, որքան էլ փոքր ածու, մեր որկրամոլությամբ վարար գետ ենք, երբեմն ուղղակի հրաբուխ։