Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Հա­յաս­տա­նը` կեր­պար­վես­տի ոս­կե­բեր ե­րակ

Հա­յաս­տա­նը` կեր­պար­վես­տի ոս­կե­բեր ե­րակ

Հա­յաս­տա­նը` կեր­պար­վես­տի ոս­կե­բեր ե­րակ
14.02.2020 | 02:18
«Ո՞վ էր աշ­խարհ բե­րել Թո­րոս Ռոս­լի­նին։ Կի­լի­կե­ցի՞ էր, թե՞ Հա­յաս­տան երկ­րի մի այլ ան­կյու­նից այս­տեղ ե­կած, նա` հա­յոց միջ­նա­դա­րյան նկար­չա­կան ար­վես­տի այդ հս­կան, ժա­մա­նա­կա­կի­ցը Դան­թեի և Դուտ­չո­յի, ի­տա­լա­կան վե­րած­նու­թյան ա­ռա­ջին նկա­րի­չը հա­մար­վող Ջոտ­տո­յին նա­խոր­դած վիթ­խա­րի տա­ղան­դը»։
«Գիրք գրոց»,
Վի­գեն ԽԵ­ՉՈՒ­ՄՅԱՆ
ՀՌ­ՉԱ­ԿԱ­ԳԻ­ՐԸ Ա­ՀԱ­ԶԱՆԳ Է, ՈՒ­ՐԻՇ Ո­ՉԻՆՉ
Հայ ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տը մի ան­բավ գան­ձա­րան է, ցա­վոք` ան­հայտ աշ­խար­հին, կամ էլ հայտ­նի` լոկ մի քա­նի պերճ ա­նուն­նե­րով։ Այն էլ մաս­նա­գետ­նե­րի և ար­վես­տա­գետ­նե­րի նեղ և ամ­փոփ շր­ջա­նակ­նե­րի հա­մար։ Եվ այն էլ` նկա­րիչ­նե­րով, ո­րոնց ճա­նա­չում են ռու­սա­կան կեր­պար­վես­տի (Հով­հան­նես Այ­վա­զովս­կի) և ա­մե­րի­կյան ար­վես­տի (Ար­շիլ Գոր­կի - Ոս­տա­նիկ Ա­դո­յան) փող­փո­ղուն դրոշ­նե­րի ներ­քո։
Այ­նինչ դեռ վաղն­ջա­կան ժա­մա­նակ­նե­րից է հայ ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տը հար­թել իր ա­րա­հետ­ներն ու մայ­րու­ղի­նե­րը, հա­ճախ կեր­տե­լով հա­մաշ­խար­հա­յին գլուխ­գոր­ծոց­ներ, բայց ընդ­միշտ հայ­տն­վե­լով փա­կու­ղում։ Եվ, բնա­կա­նա­բար, ա­ռաջ ե­կավ «ար­կա­ծախ­նդ­րա­յին» մի գա­ղա­փար` Հա­յաս­տա­նը հռ­չա­կել «Կեր­պար­վես­տի Ե­րու­սա­ղեմ» եր­կիր և փոր­ձել ա­հա­զանգ հն­չեց­նե­լով դուրս գալ մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րեզ։ Սա­կայն, ինչ խոսք, նախ պետք է ձևա­վո­րել ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տի պահ­պան­ման և զար­գաց­ման ներ­քին անվ­տան­գու­թյան հա­մա­կարգ։ Ա­յո, հենց անվ­տան­գու­թյան, քան­զի հայ կեր­պար­վես­տի ահ­ռե­լի հարս­տու­թյու­նը մեր պատ­մու­թյան նո­րա­գույն շր­ջա­նում (այն է` ան­կախ պե­տա­կա­նու­թյան հաս­տա­տու­մից հե­տո) դե­գե­րում է գա­վա­ռա­կան հա­կա­հա­մա­կար­գում։ Կան տա­ղան­դա­վոր շատ նկա­րիչ­ներ, ո­րոնց ներ­շն­չանք-տք­նան­քի ար­գա­սիք­նե­րը գնա­հա­տում ու տնօ­րի­նում են ան­հատ միջ­նորդ­ներն ու մաս­նա­վոր պատ­կե­րաս­րահ­նե­րը (գնա­հա­տենք նրանց գոր­ծը ըստ ար­ժան­վույն, քան­զի մար­դիկ ինչ-որ չա­փով ձևա­վո­րում են կեր­պար­վես­տի ներ­քին և ար­տա­քին շու­կա­ներ), սա­կայն ան­հայտ բա­ցա­կա­յող է պե­տա­կան պատ­վե­րի ինս­տի­տու­տը։ Այս­պես, հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյան կար­գա­վի­ճա­կում է գոր­ծում Հա­յաս­տա­նի նկա­րիչ­նե­րի միու­թյու­նը, ըստ էու­թյան, հա­մա­հա­վա­սա­րեց­ված վա­ղա­հաս կար­տո­ֆի­լի սի­րա­հար­նե­րի հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյա­նը։ Սա­կայն չէ՞ որ վե­րոն­շյալ միու­թյունն ինք­նին կեր­պար­վես­տի օա­զիս է, իր ա­վան­դույ­թով և ներ­կա նե­րու­ժով։ Եվ այլն։
Այժմ հան­դգ­նեմ վե­րոն­շյալ հռ­չա­կագ­րի հռ­չակ­ման քա­ղա­քա­կան հա­յե­ցա­կար­գը մատ­նան­շել։ Մինչ այժմ, այն է` ան­կա­խա­ցու­մից ա­վե­լի քան քա­ռորդ դար անց, 3-րդ հան­րա­պե­տու­թյու­նը չի ներ­կա­յաց­րել ազ­գա­յին մշա­կույ­թի և ար­վես­տի (նաև, ի­հար­կե, կեր­պար­վես­տի) պե­տա­կան ռազ­մա­վա­րա­կան ծրա­գիր։ Մի­մյանց հա­ջոր­դող մշա­կույ­թի նա­խա­րար­նե­րը կա­մա-ա­կա­մա վե­րած­վել են մշա­կու­թա­յին մի­ջո­ցա­ռում­ներ կազ­մա­կեր­պող և ինչ-ինչ դրա­մաշ­նորհ­ներ ու սուբ­սի­դիա­ներ տրա­մադ­րող գոր­ծա­կա­լու­թյուն­նե­րի։ Մշա­կույթն ու ար­վես­տը իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի չա­փաձևած պե­տա­կան բյու­ջեում ամ­րագր­վել և ամ­րագր­վում են որ­պես մնա­ցոր­դա­յին ար­ժեք։ Մշա­կույ­թի նա­խա­րա­րու­թյու­նե­րի լիա­զո­րու­թյուն­նե­րը գեր­սահ­մա­նա­փակ են։ Զո­րօ­րի­նակ մշա­կույ­թի որևէ նա­խա­րար եր­բեք չի սահ­մա­նա­փա­կել հա­կազ­գա­յին որևէ ծա­վա­լուն մի­ջո­ցա­ռում, ո­րոնց ֆի­նան­սա­վո­րումն ու նյու­թա­կա­նա­ցումն ի­րա­կա­նաց­վում են վար­կա­յին սնուց­մամբ։ Հի­շենք տխ­րահռ­չակ «Հու­զանք-ու­Զանգ» ցատ­կռ­տու­քը։ Նա ան­կա­րող էր ճշ­տե­լու որևէ ար­ձա­նի կամ հու­շա­կո­թո­ղի տե­ղադր­ման գա­ղա­փա­րա­կան նպա­տա­կայ­նու­թյու­նը, ան­զոր է և դրանց գե­ղար­վես­տա­կան մա­կար­դա­կի փո­փոխ­ման հար­ցում որևէ մաս­նակ­ցու­թյուն ու­նե­նա­լու։ Ցուցք և հան­դի­սա­խաղ, մշա­կույ­թի ո­լոր­տի կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի (ի­մա` նա­խա­րար­նե­րի) մե­կը մյու­սից ա­ռա­վել զար­մա­նահ­րաշ ո­դի­սա­կան­ներն են ար­դեն ա­հա 28 տա­րի։ Սա­կայն երբ ի­րա­կան և կա­ռու­ցո­ղա­կան ո­չինչ չի ար­վում, բնա­կա­նա­բար, ժա­մա­նա­կը պետք է լց­նել հա­կամ­շա­կու­թա­յին ցն­ցա­կաթ­ված­նե­րով։
Սեփական ճա­շա­կին և քիմ­քին ի տուրք Հան­րա­պե­տու­թյան հրա­պա­րա­կում մե­նա­հա­մերգ­նե­րով և այլ ցուցք-ցատ­կռ­տուք­նե­րով հան­րա­յին ճա­շակն էին խե­ղում հա­կամ­շա­կու­թա­յին պճ­նա­մոլ սինլ­քոր­նե­րը։ Այլ մե­կը փոր­ձում էր ար­դի մշա­կույթն ու ար­վես­տը (նաև, ի­հար­կե, կեր­պար­վես­տը) առևտրայ­նաց­նել, ի մաս­նա­վո­րի` օ­պե­րա­յին թատ­րո­նում հիմ­նել ռես­տո­րան և վե­րե­լակ կա­ռու­ցել Ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հի երկ­նաս­լաց շեն­քի ար­տա­քին հատ­վա­ծում։
Միով բա­նիվ, բա­զում են հա­յոց իշ­խա­նա­կան վեր­նա­խա­վին (ի­մա` վեր­նա­կույ­տին) կցորդ­ված մշա­կույ­թի նա­խա­րա­րու­թյան ո­դի­սա­կա­նները, որ դեպ­քից դեպք վե­րած­վում են ող­բեր­գա­զա­վեշ­տի։ Սա­կայն թող­նենք ա­մո­թա­լի հի­շա­տա­կում­նե­րը և հռ­չա­կա­գրի ո­գուն հա­րիր ու­ղերձ հղենք ներ­կա ա­լեծփ­վող, ոչ մի կերպ դար­ձի չե­կող խոր­հր­դա­րա­նին։ ՈՒ­ղերձ, ո­րը ճա­նա­պար­հա­յին այն քար­տեզն է, որ ու­ղեկ­ցում է մեզ դե­պի «Կեր­պար­վես­տի Ե­րու­սա­ղեմ Եր­կիր» Հա­յաս­տան։ (Չեմ զա­վեշ­տում, պար­զա­պես հի­շեց­նում եմ, որ այ­սօր­վա խոր­հր­դա­րա­նը կար­ծես թե «Սի­րո և հա­մե­րաշ­խու­թյան» նաև «Թավ­շյա հե­ղաշ­րջ­ման» պտուղն է և պար­տա­վոր է զարկ տալ ազ­գա­յին մշա­կույ­թի և ար­վես­տի զար­գաց­մա­նը)։ ՈՒ­ղերձն էլ ա­հա այս է` ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյու­նում ստեղ­ծել ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տի նա­խա­րա­րու­թյուն, ո­րի ու­ղե­ղա­յին կենտ­րո­նը կեր­պար­վես­տի զար­գաց­ման և մի­ջազ­գայ­նաց­ման վար­չու­թյունն է, օժտ­ված ան­սահ­մա­նա­փակ լիա­զո­րու­թյուն­նե­րով և հա­մալր­ված գի­տակ գոր­ծիչ­նե­րով։
ԿԵՐ­ՊԱՐ­ՎԵՍ­ՏԻ ՆԱ­ԽԱ­ՐԱ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ` ՓՐ­ԿՕ­ՂԱԿ
Առ­հա­սա­րակ քա­ղա­քակ­րթ­ման հա­կում ու­նե­ցող և նոր զար­գա­ցող յու­րա­քան­չյուր եր­կիր նախ ա­պա­վի­նում է սե­փա­կան նե­րու­ժին։ Ո­րոշ եր­կր­նե­րում ազ­գա­յին նե­րու­ժը բնաշ­խա­րհի բա­րիք­ներն են. օ­րի­նակ, նավ­թը, բա­նանն ու կո­կո­սը, ալ­մաս­տի հան­քերն ու հնա­գույն հու­շար­ձան­նե­րը։ Մեր բա­րի­քը մտա­վոր և ա­րար­չա­կան նե­րուժն է և, կար­ծես սույն հան­րա­հայտ սահ­ման­ման հետ որևէ կա­ռա­վա­րու­թյուն և խոր­հր­դա­րան երբևէ չի տա­րա­ձայն­վել։ Սա­կայն թե՛ մտա­վոր (գի­տու­թյուն և մշա­կույթ), թե՛ ա­րար­չա­կան (ար­վեստ, գե­ղար­վեստ, կեր­պար­վեստ) նե­րու­ժը մղ­վել է փա­կու­ղի, տրոհ­վել և ի­մաս­տազ­րկ­վել է տա­րաբ­նույթ հան­դի­սա­խա­ղե­րի հե­ղե­ղատ­նե­րում։ Այս­պես, տա­րի­ներ ա­ռաջ պե­տա­կան բյու­ջեի ծախ­սե­րում կր­կե­սի զար­գաց­մա­նը նվիր­ված գու­մար­ներ էին նշ­ված։ Կեր­պար­վես­տը, առ­հա­սա­րակ, չէր հատ­կանշ­ված։
Ե­կեք մտո­վի շր­ջենք Հան­րա­պե­տու­թյան հրա­պա­րա­կում և աջ ձեռք­ներս պար­զած կա­ռա­վա­րա­կան տան ժա­մա­ցույ­ցի ուղ­ղու­թյամբ` հաշ­վենք երկ­րի թիվ 1 հրա­պա­րա­կի շեն­քե­րը։ Դրանք հինգն են։ Հին­գից ե­րե­քը այս կամ այն ձևա­չա­փով ի տնօ­րի­նում են հան­ձն­ված օ­տար եր­կր­նե­րին։ Մաս­նա­կիո­րեն հայ­կա­կան է Կա­ռա­վա­րա­կան թիվ 1 մաս­նա­շեն­քը, լիո­վին ազ­գա­յին-պե­տա­կան է Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հը։ (Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը մաս­նա­կի է հայ պե­տա­կա­նու­թյան դրոշմն ու դրո­շը, զի վար­կա­յին կենտ­րոն­նե­րի դրա­ծոն է, դրանց գերհ­լու կա­մար­տա­հայ­տի­չը մեր նո­րա­գույն պատ­մու­թյան այս դժն­դակ շր­ջա­փու­լում։ Եվ ե­թե ան­գամ գեր­պայ­ծառ լա­վա­տե­սու­թյամբ հա­մակ­վենք, միևնույն է, պի­տի փաս­տենք, որ երկ­րի տն­տե­սու­թյունն իր բո­վան­դա­կա­յին խոր­քով ա­մոր­ձատ­ված է և ինք­նա­կամ բարձ­րա­ցել է կա­խա­ղան։ Իսկ ներ­կա տն­տե­սա­կան դի­մա­հար­դա­րա­յին զար­գա­ցում­նե­րը հիմ­նա­վո­րում են` դեռ եր­կար է այն մնա­լու կա­խա­ղա­նից կախ, անն­պա­տակ և ան­հույս ճոճ­քի մեջ։
Հա­յաս­տա­նի կեր­պար­վեստն այ­սօր ու­նի հս­կա նե­րուժ, ո­րը վա­րակ­ված չէ վար­կա­յին բա­ցիլ­նե­րով, այ­սինքն, ազ­գա­յին և պե­տա­կան երևույթ է, մի ոս­կե­բեր ե­րակ է, ո­րը բազ­մա­պա­տիկ վար­ձա­հա­տույց կլի­նի իր հու­նը մաք­րո­ղին, այն է` ներդ­րում­ներ կա­տա­րո­ղին։ Նե­րու­ժը կեր­պար­վես­տա­գետ­նե­րի ներ­կա զո­րա­բա­նակն է, Հա­յաս­տա­նի գե­ղար­վես­տի պե­տա­կան ա­կա­դե­միան է, Հա­յաս­տա­նի նկա­րիչ­նե­րի միու­թյունն է և Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հը, նաև մյուս կեր­պար­վես­տա­յին հաս­տա­տու­թյուն­նե­րը։ Ներդ­րող­նե­րը` գա­լիք մե­կե­նաս­նե­րը։
Ե­թե վե­րոն­շյալ նա­խա­րա­րու­թյու­նը մի հրաշ­քով և գե­ղե­ցիկ մի օր ստեղծ­վի, ա­պա Երևանն ու Գյում­րին, Վա­նա­ձորն ու Գո­րի­սը կդառ­նան պար­բե­րա­կան սիմ­պո­զիում­նե­րի մի­ջազ­գա­յին կենտ­րոն­ներ։ Իսկ ա­ռայժմ ծի­ծա­ղի ա­ռար­կա ենք աշ­խար­հով մեկ, քան­զի ոչ­խա­րա­խու­զի մի­ջազ­գա­յին փա­ռա­տո­ներ ենք կազ­մա­կեր­պում (սա մեր տե­սա­նե­լի ան­ցյա­լում ի­րա­կա­նաց­րեց ռու­սա­հայ մի­լիար­դա­տե­րը), Վար­դա­վա­ռի տո­նին սրուն­քա­բաց և հրճ­վան­քից շա­ռա­գու­նած գոր­գալ­վա ենք երկ­նում (հե­ղի­նա­կը ներ­կա ԱԺ-ն էր) և փա­կում ենք շր­ջա­նը։
Հա­յաս­տա­նի գրե­թե ան­բավ կեր­պար­վես­տա­յին նե­րու­ժը պետք է ար­տա­հան­վի, ար­ժե­քը պետք է գնի վե­րած­վի, պե­տու­թյու­նը պետք է ստանձ­նի իր ան­բավ կեր­պար­վես­տի հան­քե­րը շա­հա­գոր­ծե­լու և հա­վերժ թշ­վառ ու ըն­կե­ցիկ պե­տա­կան գան­ձա­րա­նը լիաց­նե­լու գոր­ծը։
ՎԵՐ­ՋԱ­ԲԱ­ՆԻ ՓՈ­ԽԱ­ՐԵՆ
Թո­րոս Ռոս­լի­նը, ան­վե­րա­պա­հո­րեն, կեր­պար­վես­տի հս­կա է, ո­րը նա­խոր­դել է Ջոտ­տո­յին։ Ռոս­լի­նը ա­սու­պի նման եր­կն­քից ըն­կավ Հայ­կա­կան լեռ­նաշ­խարհ։ Նա հայ ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տի ոս­կե հան­քի մի շո­ղար­ձակ բե­կոր էր, ո­րի փայ­լը շլաց­նում է ան­գամ յոթ դար հե­տո։ Բայց շլաց­նում-հիաց­նում է միայն մեզ։ Տիար Ռոս­լի­նը միջ­նա­դա­րյան նկար­չու­թյան ա­ռա­գաս­տա­նա­վը դար­ձավ, զի նրա թի­կուն­քում Կի­լի­կիա­յի Հե­թում ար­քան էր, ար­քու­նիքն էր և հայ­կա­կան պե­տու­թյու­նը։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5785

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.