Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ե­թե ու­րիշ ո­չինչ չա­նես, հայ­կա­կան ու­տես­տը մա­տու­ցես այդ սպաս­քե­ղե­նով, ար­դեն գե­ղե­ցիկ է»

«Ե­թե ու­րիշ ո­չինչ չա­նես, հայ­կա­կան ու­տես­տը մա­տու­ցես այդ սպաս­քե­ղե­նով, ար­դեն գե­ղե­ցիկ է»
05.05.2020 | 01:14
ՀԱՍ­ՄԻԿ ՄԻՐ­ԶՈ­ՅԱՆՆ Ա­րա­րա­տյան հայ­րա­պե­տա­կան թե­մի ե­րի­տա­սար­դաց հոգևոր խոր­հր­դի ան­դամ է, աշ­խա­տում է Ա­րա­րա­տյան հայ­րա­պե­տա­կան թե­մի տե­ղե­կատ­վա­կան բաժ­նում: Ներ­կա­յումս ֆի­զար­ձա­կուր­դում է: Հայ ա­վան­դա­կան ճա­շա­տե­սակ­նե­րի մի­ջո­ցով Հաս­մի­կը հան­րահռ­չա­կում է հայ ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու քրիս­տո­նեա­կան ա­վան­դույթ­նե­րից մե­կը, ո­րը կոչ­վում է Սի­րո ճաշ կամ Ա­գա­պե: Նախ­կի­նում սի­րո ճա­շը պա­տա­րա­գից հե­տո տր­վել է աղ­քատ­նե­րին, հե­տո ա­վան­դույ­թը փոխ­վել է: Սի­րո ճա­շին մաս­նակ­ցում են այն հա­վա­տա­ցյալ­նե­րը, ով­քեր ա­մեն կի­րա­կի մաս­նակ­ցում են Սուրբ պա­տա­րա­գին: Հա­ղոր­դու­թյու­նից հե­տո նրանք միա­սին նս­տում են սե­ղան ու ճա­շում: Հաս­մի­կը նշում է, որ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու ո­րոշ հա­մայ­նք­նե­րում, որ­տեղ տա­րած­քը թույլ է տա­լիս, այ­սօր էլ կի­րառ­վում է այդ ա­վան­դույ­թը:
Այ­սինքն՝ սի­րո ճա­շը ո­րո­շա­կի բա­ղադ­րա­տոմս չու­նի, դա խոր­հուրդ է։ Հաս­մի­կը փոր­ձում է այդ խո­րագ­րի ներ­քո ֆեյս­բու­քյան իր է­ջում միա­ժա­մա­նակ և՛ ազ­գա­յին խո­հա­նո­ցը հան­րայ­նա­ց­նել, և՛ շա­տե­րին ան­ծա­նոթ քրիս­տո­նեա­կան այդ ա­վան­դույ­թը: Աշ­խա­տում է հիմ­նա­կա­նում ընտ­րել այն­պի­սի ճա­շա­տե­սակ­ներ, որ պատ­րաստ­ման հա­մար շատ ժա­մա­նակ չեն խլում, նաև հա­մեղ են և քիչ հայտ­նի: Օգտ­վում է ազ­գա­յին խո­հա­նո­ցով զբաղ­վող խո­հա­րար­նե­րի` Սո­նա Թա­շյա­նի, Սեդ­րակ Մա­մու­լյա­նի բա­ղադ­րա­տոմ­սե­րից: Առ­հա­սա­րակ հա­մա­ցան­ցից երբ գտ­նում է որևէ պարզ, հե­տաքր­քիր բա­ղադ­րա­տոմս, ներ­կա­յաց­նում է իր հետևորդ­նե­րին: Դրանց մեջ մեծ տեղ են զբա­ղեց­նում Արևմտյան Հա­յաս­տա­նի ճա­շա­տե­սակ­նե­րը, որ շնոր­հիվ նվի­րյալ խո­հա­րար­նե­րի պահ­պան­վել ու հաս­նում են մեզ: Ա­սում են՝ խո­հա­նո­ցը ազ­գի համն է, Հաս­մի­կը հա­մա­ձայն է այդ բա­նաձևմա­նը, իր հեր­թին հա­վե­լում է, որ ազ­գա­յին ճա­շա­տե­սակ­նե­րի պատ­րաստ­ման բա­ղադ­րա­տոմ­սե­րի ա­մեն մի ման­րու­քի մեջ կա­րող ենք տես­նել մեր տա­տե­րի փո­խան­ցած խոր­հուր­դը. «Ա­վե­լին, պատ­րաս­տե­լիս ա­սես հայ­տն­վում ես տա­տիկ­նե­րի կող­քին, ու նրանց ու­ժը փո­խանց­վում է քեզ, օգ­նում, որ կա­րո­ղա­նաս այդ ճա­շը գե­ղե­ցիկ ու յու­րո­վի մա­տու­ցել: Հայ­կա­կան խո­հա­նոցն ա­ռանձ­նա­նում է մեր կա­նա­չի­նե­րի համ ու հո­տով, հա­մե­մունք­նե­րով, նաև ճա­շա­տե­սա­կի մա­տուց­ման ձևե­րով: Օ­րի­նակ, ու­նենք ճա­շա­տե­սակ՝ պատ­րաստ­ված մա­ծու­նի և տո­մա­տի հա­մադ­րու­թյամբ, ին­չը ա­ռա­ջին հա­յաց­քից ան­հա­մա­տե­ղե­լի է թվում: Այս տա­րի ա­ռա­ջին ան­գամ փոր­ձե­ցի մա­սու­րի թուր­մի մեջ պա­սուց տոլ­մա ե­փել: Դա մեր Լոռ­վա խո­հա­նո­ցից է ու հրա­շա­լի հա­մադ­րու­թյուն է: Չգի­տեմ՝ ոնց են մեր տա­տե­րը մտա­ծել այդ­պես, բայց հան­ճա­րեղ է»:
Հե­տաքր­քր­վում եմ՝ մեր ա­վան­դա­կան կե­րակ­րա­տե­սակ­ներն օգ­տա­կա՞ր են՝ սնն­դա­գի­տու­թյան տե­սան­կյու­նից: Հաս­մի­կը վկ­կա­յա­կո­չում է միջ­նա­դա­րյան խո­հա­նո­ցը. կա տե­ղե­կու­թյուն այն մա­սին, որ խո­հա­րար­նե­րը բժշ­կա­պե­տե­րի հետ խոր­հր­դակ­ցել են՝ փոր­ձե­լով այն­պի­սի սնն­դա­տե­սակ­ներ պատ­րաս­տել, ո­րոնք մարմ­նին չեն վնա­սում:
«Կար­ծում եմ՝ մեր խո­հա­նո­ցը հի­մա­կա­նում շատ պարզ է, իսկ ա­ռողջ լի­նե­լու հա­մար պարզ բա­ղադ­րա­տոմ­սեր են պետք: Բա­ցի դրա­նից՝ կարևոր մի կետ կա. մեր օր­գա­նիզ­մը սո­վոր է հայ­կա­կան ու­տես­տի, ե­թե հաց ու պա­նի­րը չի­նա­ցին ու­տի, դժ­վա­րու­թյամբ կմար­սի, իսկ հա­յի հա­մար դա դյու­րա­մարս ու կարևոր հա­մադ­րու­թյուն է»:
Հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ մո­ռաց­վա՞ծ են ա­վան­դա­կան ու­տեստ­նե­րը, թե՞ դրանք կա­տա­րե­լա­գործ­վել են, ձևա­փոխ­վել ու նոր ա­նուն­նե­րով հա­սել մեզ: Հաս­մի­կը կար­ծում է, որ մենք ա­վե­լի շատ չգի­տենք, քան գի­տենք: Ե­թե չլի­նեին Սփյուռ­քի մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը, նվի­րյալ­նե­րը, որ զբաղ­վում են ա­վան­դա­կան խո­հա­նո­ցով, այ­սօր ին­քը դժ­վար թե կա­րո­ղա­նար ազ­գա­յին ճաշ պատ­րաս­տել:
ժա­մա­նա­կա­կից մար­դուն գրա­վում են ոչ միայն ու­տես­տի հա­մը, բա­ղադ­րու­թյու­նը, այլև տես­քը, ձևա­վո­րու­մը, մա­տու­ցու­մը, սպաս­քը: Ժա­մա­նա­կին զբաղ­վե՞լ են ու­տեստ­նե­րի ձևա­վոր­մամբ, թե՞ ոչ, Հաս­մի­կը չգի­տի, բայց նկա­տում է, որ հա­յերն օգ­տա­գոր­ծել են սպաս­քի հե­տաքր­քիր տե­սակ­ներ՝ պղն­ձե, կա­վե, փայ­տե. «Ե­թե ու­րիշ ո­չինչ չա­նես, հայ­կա­կան ու­տես­տը մա­տու­ցես այդ սպաս­քե­ղե­նով, ար­դեն գե­ղե­ցիկ է: Հի­մա ես «Սի­րո ճաշ» խո­րագ­րի ներ­քո եմ ներ­կա­յաց­նում հայ­կա­կան պարզ բա­ղադ­րա­տոմ­սե­րը, բայց նպա­տակ ու­նեմ հե­տա­գա­յում յու­թու­բյան հա­ղոր­դա­շա­րով ներ­կա­յաց­նե­լու դրանք՝ որ­պես ա­ռօ­րյա ճա­շա­տե­սակ­ներ, ա­ռողջ սնունդ»:
Ինչ վե­րա­բե­րում է հե­ղի­նա­կա­յին մի­ջամ­տու­թյուն­նե­րին, Հաս­միկն ա­սում է, որ ե­թե նույ­նիսկ իմպ­րո­վիզ­ներ ա­նում է, ա­վան­դա­կան խո­հա­նո­ցից դուրս չի գա­լիս: Կա­րող է կա­նա­չի­նե­րի տե­սա­կա­նի­նե­րի մեջ փոփո­խու­թյուն ա­նել՝ լեռ­նա­յին կա­նա­չի­նե­րը փո­խա­րի­նել հա­մե­մով, մա­ղա­դա­նո­սով կամ եր­կու հայ­կա­կան ճա­շա­տե­սակ միաց­նե­լով՝ ստա­նալ մի ու­րիշ ճա­շա­տե­սակ. «Գու­ցե ա­նեմ այդ­պի­սի բա­ներ, բայց դա «Սի­րո ճաշ» խո­րագ­րից դուրս, ո­րով­հետև, նախ պետք է փոր­ձենք սո­վո­րել, ճա­նա­չել, պահ­պա­նել ու տա­րա­ծել այն, ինչ ու­նենք, հե­տո դրա հիմ­քի վրա ստեղ­ծել ինչ-որ բան»:
Հա­մա­ցան­ցում այս օ­րե­րին կո­րո­նա­վի­րու­սին դի­մա­կա­յե­լու հա­մար ինչ-ինչ բա­ղադ­րա­տոմ­սեր են ա­ռա­ջար­կում: Հաս­միկն ու­նի իր բա­ղադ­րա­տոմ­սը. կարևո­րում է սե­զո­նա­յին ու­տեստ­նե­րը, ին­չը, ըստ նրա, լրիվ բա­վա­կան է վի­տա­մին­նե­րի հա­րուստ պա­շար ու­նե­նա­լու հա­մար: Օ­րի­նակ, ձմ­ռա­նը՝ թարմ լո­լի­կը կամ գար­նան սկզ­բին՝ ե­լա­կը նրա հա­մար ան­հաս­կա­նա­լի են, իսկ բարձր դի­մադ­րո­ղա­կա­նու­թյուն ու­նե­նա­լուն, հա­մոզ­ված է, նպաս­տում է պարզ սնուն­դը:
Օ­րը նրանց ըն­տա­նի­քում սկ­սում են մեկ գա­վաթ տաք ջրով, շատ են օգ­տա­գոր­ծում քա­ցախ ու մեղր, նաև նա­նա­յի, դաղ­ձի, ուր­ցի թուր­մեր (թր­մում է մինչև եռ­ման աս­տի­ճան): Սուրճ չեն խմում, ա­սում է, որ սուրճն ի­րենց հա­մար է­ներ­գիա­յի աղ­բյուր չէ: Հայ­կա­կան խո­հա­նո­ցի ու ա­ռողջ ապ­րե­լա­կեր­պի կա­նոն­նե­րի օգ­տա­կա­րու­թյու­նը հաս­տա­տում է սե­փա­կան փոր­ձով. մեծ զա­վա­կը չորս տա­րե­կան է, փոք­րը՝ մեկ, դեռ հի­վան­դա­նոց գնա­ցած, բժշ­կի օգ­նու­թյա­նը դի­մած չկան:
Հաս­մի­կին խնդ­րե­ցինք մեր ըն­թեր­ցո­ղին մի հե­տաքր­քիր բա­ղադ­րա­տոմս ա­ռա­ջար­կել, որ այս օ­րե­րին, տա­նը նս­տած, պատ­րաս­տեն: «Քիչ ա­ռաջ հե­տաքր­քիր բա­ղադ­րա­տոմս էի նա­յում, կոչ­վում է գն­դիկ ա­պուր. ա­ղա­ցած մսով և մանր բլ­ղու­րով կո­լո­լակ­ներ ենք պատ­րաս­տում, ե­փում ենք ու ա­վե­լաց­նում սպա­սի թա­նը, շատ հա­մեղ ճա­շա­տե­սակ է»,- ա­սաց նա:
Զրույցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 7315

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ