Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի»

«Քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի»
29.11.2019 | 02:22

Ո՞րն է այ­սօր­վա մեր ի­րա­կա­նու­թյան ճշգ­րիտ գնա­հա­տա­կա­նը։ Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պն­դում են, թե կյան­քի ո­րա­կը լա­վա­ցել է, ան­գամ ար­տա­գաղ­թը 90 %-ով նվա­զել է, իսկ ընդ­դի­մա­խոս­նե­րը լրիվ այլ Հա­յաս­տան են ներ­կա­յաց­նում` ար­ժեք­նե­րից զուրկ, ա­պազ­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյամբ։ Ի վեր­ջո, ի՞նչ ենք ար­ձա­նագ­րում մե­կու­կես տա­րի անց։ Այս հար­ցով սկ­սե­ցինք զրույ­ցը քա­ղա­քա­գետ ՀՐԱՆՏ ՄԵ­ԼԻՔ-ՇԱՀ­ՆԱ­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԻ հետ։

-Ակն­հայտ է մեկ բան. Հա­յաս­տա­նը հե­ղա­փո­խում­նե­րի շր­ջան է ապ­րում,- ա­սաց մեր զրու­ցա­կի­ցը։- Այս գոր­ծըն­թա­ցում հատ­կան­շա­կանն այն է, որ զար­գաց­ման եր­կու սցե­նար կա։ Ա­ռա­ջի­նը. Հա­յաս­տա­նը կվե­րած­վի պո­պու­լիս­տա­կան երկ­րի, ո­րը կփոր­ձի ըն­դօ­րի­նա­կել այն երևույթ­նե­րը, ո­րոնք հա­ճախ ան­վա­նում ենք արևմտյան ար­ժեք­ներ։ Խոս­քը չա­փա­զանց մեծ, ար­ժեք­նե­րը կորց­նե­լու չափ ա­զա­տու­թյունն է, ո­րի մեջ նե­րառ­ված են իբր ա­զատ խոսքն ու ընտ­րու­թյու­նը։ Սա վե­րա­փոխ­ման մի ուղ­ղու­թյունն է։ Երկ­րոր­դը. հոգևոր ար­ժեք­նե­րի գի­տակց­մամբ ա­մուր պե­տա­կա­նու­թյան ստեղծ­ման ցան­կու­թյու­նը։ Ըստ էու­թյան, այ­սօր պայ­քար է գնում այս եր­կու ուղ­ղու­թյուն­նե­րին հա­րող մարդ­կանց միջև։ Ան­կախ հան­գա­ման­քից, թե այս կամ այն քա­ղա­քա­կան ուժն ինչ լո­զունգ­նե­րով է ներ­կա­յա­նում, խոր­քում հա­ճախ այլ բան է ստաց­վում։ Հա­սա­րա­կու­թյան հա­մար դժ­վար է այս ի­րա­վի­ճա­կում կողմ­նո­րոշ­վել, քա­նի որ շատ ու­ժեր ժա­մա­նա­կին ու­նե­ցել են կա­յուն ար­ժե­հա­մա­կարգ ստեղ­ծե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն, սա­կայն այդ ուղ­ղու­թյամբ չեն աշ­խա­տել, քա­ղա­քա­կան տար­բեր շա­հե­րից ել­նե­լով, սա­կար­կու­թյուն­նե­րի են գնա­ցել։ Այս շր­ջա­նը, թերևս, լա­վա­գույն ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն է, որ նրանք ի­րենց սխալ­նե­րը գի­տակ­ցեն, տես­նեն ու հաս­կա­նան, որ ա­վան­դա­կան, հոգևոր-մշա­կու­թա­յին հեն­քով պե­տու­թյուն կա­ռու­ցելն է ճիշ­տը։
-Սա­կայն այ­սօր կար­ծես Ձեր ա­սա­ծի հա­կա­ռակն է տե­ղի ու­նե­նում։
-Հա­կա­ռակ ուղ­ղու­թյամբ են գնում իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, ո­րով­հետև կողմ են ա­մեն ինչ ար­ժեզր­կե­լուն, ի­րենց ըն­կալ­մամբ ա­մեն ինչ ժա­մա­նա­կա­կից դարձ­նե­լուն։ Այս­պի­սի տես­լա­կան ու­նե­ցող ու­ժերն են այ­սօր քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րը վե­րահս­կում։ Հան­րու­թյան ակ­տիվ մասն ա­ջակ­ցում է այս ու­ժին, բայց հա­ճախ նրանք էլ են ներ­քին կոնֆ­լիկ­տի մեջ մտ­նում այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հետ, քա­նի որ նրանց ար­ժե­հա­մա­կար­գին շատ բա­ներ խորթ են։ Նրանք, օ­րի­նակ, գո­վում են Փա­շի­նյա­նի հա­կա­կո­ռուպ­ցիոն քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, բայց դեմ են, վր­դով­ված են, որ Մե­լին Փա­շի­նյանն իր անձ­նա­կան պաշտ­պա­նու­թյան տակ վերց­նի։
-Կար­ծում եք, հա­սա­րա­կու­թյան դեռ զգա­լի հատ­վածն ա­ջակ­ցու՞մ է օր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին։
-Ոչ թե զգա­լի, այլ ակ­տիվ հատ­վա­ծը։ Հա­սա­րա­կու­թյան մե­ծա­մաս­նու­թյունն այս մե­կու­կես տար­վա ըն­թաց­քում պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րում է ե­ղել։
-Այ­սօր այդ պա­սիվ հատ­վա­ծը շա­րու­նա­կու՞մ է չկողմ­նո­րոշ­ված մնալ։
-Նրանք կողմ­նո­րոշ­վում են ար­ժեք­նե­րի պահ­պան­ման ուղ­ղու­թյամբ, այ­սինքն չեն ա­ջակ­ցե­լու Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին։ Ակն­հայտ է, որ հան­րա­յին վս­տա­հու­թյան ա­լի­քը մա­րում է նախ­կին տեմպն այլևս չկա։ Հա­սա­րա­կու­թյան ոչ կիրթ, վրե­ժով լց­ված հատ­վածն ա­վե­լի ակ­տիվ է, իսկ մյուս կողմն այդ աղ­մու­կից մի քիչ ըն­կճ­ված է։ Ճիշտ այն­պես, ինչ­պես ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րի և դա­սա­խոս­նե­րի հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ տե­ղի ու­նե­ցավ, երբ մեկ տգե­տը, լա­չա­ռը, ան­կիրթ անձ­նա­վո­րու­թյու­նը կա­րո­ղա­ցավ լռեց­նել, ճն­շել այն մարդ­կանց, ով­քեր ու­նեն լուրջ գի­տա­կան վաս­տակ։ Դա նույնն է, ինչ բա­րո­յա­կան և ան­բա­րո մարդ­կանց վե­ճը, ո­րի ժա­մա­նակ բա­րո­յա­կա­նը հաս­տատ ան­բա­րո­յի հետ գլուխ չի դնի։
-Ձեր նշած ան­ձը` Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը, այս իշ­խա­նու­թյան հե­նա­սյու­նե­րից մեկն է։ Ձեր ո­րա­կում­ներն ընդ­հան­րա­կա՞ն են։
-Ա­յո։ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն այս իշ­խա­նու­թյան հե­նա­սյու­նե­րից է, բայց ե­թե նա պաշ­տո­նանկ ար­վի, իշ­խա­նու­թյու­նում բա­զում փո­խա­րի­նող­ներ ու­նի, ո­րոնք ու­նեն նույն սկզ­բունք­նե­րը, մո­տե­ցում­նե­րը, մտա­ծե­լա­կեր­պը։ Իշ­խա­նու­թյան է ե­կել այդ ար­ժեք­նե­րը կի­սող, այդ մո­տե­ցում­նե­րը որ­դեգ­րած քա­ղա­քա­կան թիմ։
-Դուք վեր­ջերս գրա­ռում էիք ա­րել, որ իշ­խա­նու­թյունն ա­մեն գնով պա­հե­լու է Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին։ Նրա­նից դժ­գոհ են ու­սա­նող­նե­րը, դա­սա­խո­սա­կան կազ­մը, ու­րեմն ո՞րն է այդ նա­խա­րա­րին «շա­հել-պա­հե­լու» գաղտ­նի­քը։
-Իշ­խա­նու­թյու­նը ոչ թե Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին է «պա­հում», այլ այն քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, մո­տե­ցում­նե­րը, ո­րոնք ի­րենց հո­գե­հա­րա­զատ են։ Հա­րու­թյու­նյանն այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը տա­րա­ծե­լու ա­ռա­ջա­մար­տիկն է դար­ձել։ Բնա­կա­նա­բար, դրա հա­մար նրա թի­կունքն ա­մուր է։ Հար­ցը Հա­րու­թյու­նյա­նի ան­ձը չէ, այլ այն ար­ժեք­նե­րը, ո­րոնք փոր­ձում են ա­ռաջ մղել։ Ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյան հետ կապ­ված խն­դիր­նե­րի դեպ­քում, ըն­տա­նե­կան ինս­տի­տուտ­նե­րի վե­րա­կա­ռուց­ման, ան­գամ պե­տա­կան անվ­տան­գա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նում նույն ձե­ռա­գիրն է։ Երբ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն ա­սում է, որ հա­յոց լե­զու, հա­յոց պատ­մու­թյուն ա­ռար­կա­նե­րը ոչ մաս­նա­գի­տա­կան բու­հե­րում պետք է ոչ պար­տա­դիր դա­սա­վանդ­վեն, նույն­պի­սի քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է նաև տար­բեր ո­լորտ­նե­րում։ Այ­սօր քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րը ոչ թե թի­մե­րի միջև է, այլ ըն­կա­լում­նե­րի, ար­ժեք­նե­րի։ Մի կող­մում հայ­տն­վել են մար­դիկ, ո­րոնք նա­խորդ տա­րի կա­րո­ղա­ցան իշ­խա­նա­փո­խու­թյուն ա­նել, չնա­յած ի­րենց գա­ղա­փար­նե­րի հա­մար տա­րի­ներ շա­րու­նակ պայ­քա­րել են, այ­սինքն, ստեղ­ծել էին սո­ցիա­լա­կան բա­զա, մյուս կող­մում էլ մար­դիկ են, ո­րոնք կարևոր ինս­տի­տուտ­նե­րը հա­ճախ ան­տե­սում էին, ին­չի հա­մար էլ բա­վա­կա­նին շատ սխալ­ներ թույլ տվե­ցին։ Հի­մա հաս­կա­նում են դրա հետևանք­նե­րը։
-Սա­կայն իշ­խա­նու­թյունն ի­րեն ժո­ղովր­դա­վար է հա­մա­րում, ու­րեմն ին­չու՞ ա­կան­ջա­լուր չէ, օ­րի­նակ, ու­սա­նող­նե­րի ձայ­նին և պաշ­տո­նանկ չի ա­նում նա­խա­րա­րին։ Այլ խն­դիր­նե­րի հետ կապ­ված էլ հա­ճախ տար­բեր մար­դիկ բո­ղո­քում են, բայց նրանց խն­դիր­նե­րը տե­ղում են, իսկ իշ­խա­նու­թյու­նը դրանց հետ­քե­րով չի էլ գնում։
-Ի­րենք ի­րենց ժո­ղովր­դի ձայն հա­մա­րե­լով, ան­կեղծ չեն ժո­ղովր­դի հետ։ Ի­րենք ժո­ղո­վուրդ են հա­մա­րում այն հատ­վա­ծին, ո­րը ա­ջակ­ցում է ի­րենց քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը։ Մար­դը կա­րող է լի­նել նրանց իշ­խա­նու­թյան մեջ ու դառ­նալ ան­փո­խա­րի­նե­լի, բայց աշ­խա­տան­քից հե­ռա­նա­լուց հե­տո միան­գա­մից վե­րած­վում է սևի, ինչ­պես Ար­թուր Վա­նե­ցյա­նի պա­րա­գա­յում է։ Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի պատ­կե­րաց­րած սևե­րի ու սպի­տակ­նե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը փոխ­վում է։ Սպի­տակ­նե­րը սկզ­բում շատ էին, բայց կա­մաց-կա­մաց սկ­սում են «սևա­նալ»: Մի մա­սը փո­ղոց էր դուրս ե­կել, որ ա­րա­գա­չա­փե­րը հա­նեին, կար­միր գծեր չլի­նեին, բայց տես­նում է, որ այդ ա­մե­նը չի ի­րա­կա­նա­նում, կա­մաց-կա­մաց իշ­խա­նու­թյու­նից հե­ռա­նում է։ Փո­խա­րե­նը պա­սիվ մա­սը սկ­սում է ակ­տի­վա­նալ։ Չմո­ռա­նանք նաև, որ ընտ­րու­թյուն­նե­րին մաս­նակ­ցել է հան­րու­թյան 40 %-ը, 60 %-ը քվեար­կու­թյան չի գնա­ցել։ Հի­մա այդ 60 %-ը կա­մաց-կա­մաց սկ­սել է խո­սել։
-Կա՞ն ու­ժեր, որ կա­րող են այդ 60 %-ին հա­մախմ­բել, քա­ղա­քա­կան օ­րա­կարգ թե­լադ­րել։ Այ­սինքն, ընդ­դի­մա­դիր բևե­ռի կազ­մա­վո­րում ե՞րբ կա­րող ենք ակն­կա­լել։
-Ընդ­դի­մու­թյան կազ­մա­վո­րու­մը զուտ տեխ­նի­կա­կան խն­դիր է։ Այդ 60 %-ն այս կամ այն ու­ժին պետք է ընտ­րի որ­պես իր շա­հե­րը ներ­կա­յաց­նող։ Հի­մա գա­ղա­փար­նե­րը ձևա­վո­րե­լու ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն է։ Պայ­քա­րը ոչ թե ան­ձե­րի միջև է, այլ մո­տե­ցում­նե­րի ու գա­ղա­փար­նե­րի։ Կար­ծում եմ` այ­սօր այդ ա­ռու­մով բա­վա­կան լավ վի­ճակ է։ Այս մե­կու­կես տա­րում ո­րո­շա­կի հա­կադ­րու­թյուն ձևա­վոր­վեց, ե­թե այս տեմ­պե­րով շա­րու­նակ­վի, վս­տահ եմ այդ 60 %-ը կկա­րո­ղա­նա իր շա­հե­րը հս­տակ ա­ռաջ տա­նել։ Կա­րող են լի­նել նրանց մեջ «հին», միան­գա­մայն անս­պա­սե­լի մար­դիկ։
-Հա­սա­րա­կու­թյու­նը, սա­կայն, այ­սօր նախ­կին­նե­րի դեմ­քով ընդ­դի­մու­թյա­նը չի ըն­դու­նում։
-Դա տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի հարց է։
-Այ­սինքն, հնա­րա­վո՞ր է, որ մարդ­կանց մեջ այդ կարծ­րա­տի­պը կոտր­վի։
-Ա­յո, ի­հար­կե չեմ բա­ցա­ռում, որ շա­տերն ի­րենց ար­դեն սպա­ռել են, բայց հա­մա­ձայն չեմ, որ այն մար­դիկ, ով­քեր ՀՀԿ-ի ժա­մա­նակ պաշ­տոն են զբա­ղեց­րել, «հին» մար­դիկ են։ Հնի ու նո­րի դա­սա­կարգ­ման ձևն էլ է փոխ­վե­լու։ Ե­թե սկս­վում է պայ­քար գա­ղա­փա­րի հա­մար, ծն­վում են լի­դեր­ներ։ ՈՒ­սա­նող­նե­րի այս շար­ժու­մը դրա լա­վա­գույն օ­րի­նակն է։ Հի­մա հայտ­նի են ո­րոշ ա­նուն­ներ, ո­րոնց մա­սին նախ­կի­նում ո­չինչ չգի­տեինք։
-Ինչ­պի­սի՞ն պետք է լի­նի ընդ­դի­մա­դիր ու­ժը, ո­րը կա­րո­ղա­նա հան­րա­յին վս­տա­հու­թյուն, ա­ջակ­ցու­թյուն վա­յե­լել, ե՞րբ կս­տեղծ­վի այդ­պի­սի ուժ։
-Այդ բևեռն ար­դեն ստեղծ­վել է։
-Ան­հատ­նե­րի մա­կար­դա­կում կան շատ ընդ­դի­մա­դիր­ներ, սա­կայն հա­վա­քա­կան ուժ չկա։
-Դա կա­րող է անս­պա­սե­լի ու ա­րագ ձևա­վոր­վել։
-Ին­չո՞վ է դա պայ­մա­նա­վոր­ված։
-Հան­րա­յին պա­հան­ջով։
-Հի­մա կա՞ այդ պա­հան­ջը։
-Ա­յո։ Հի­մա իշ­խա­նու­թյու­նը քայ­լեր է ա­նում, ո­րոնց պատ­ճա­ռով մարդ­կանց հա­կա­դիր դաշտ է մղում։ Դրա­նից հե­տո մար­դիկ սկ­սում են կազ­մա­վոր­վել, ամ­բիոն­ներ գտ­նել և ներ­կա­յաց­նել ի­րենց շա­հը։ Խոր­քա­յին, ար­ժե­հա­մա­կար­գա­յին հս­տակ ընդ­գծ­ված հա­կակ­շիռ­ներ են ստեղծ­վել։ Իշ­խա­նու­թյունն այս պայ­քա­րում փոք­րա­մաս­նու­թյուն է։ Հան­րու­թյան բա­ցար­ձակ մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը դեմ է այն քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը, ո­րը քա­րո­զում է իշ­խա­նու­թյու­նը։ Երբ տրանս­գեն­դե­րը ե­լույթ է ու­նե­նում ԱԺ ամ­բիո­նից, և Փա­շի­նյա­նը հայ­տա­րա­րում է` նա մարդ է, թե ոչ, հա­սա­րա­կու­թյան մե­ծա­մաս­նու­թյան պա­տաս­խա­նը «ոչ» է։ Այս հար­ցե­րում իշ­խա­նու­թյու­նը հան­րա­յին ա­ջակ­ցու­թյուն չի վա­յե­լում։ Փա­շի­նյանն իր իշ­խա­նու­թյու­նը պա­հում է եր­կու գոր­ծոն­նե­րի շնոր­հիվ ընդ­դի­մա­դիր հատ­վա­ծում դեռ չեն ձևա­վոր­վել քա­ղա­քա­կան ինս­տի­տուտ­նե­րը, որ­պես­զի այ­լընտ­րան­քա­յին թեկ­նա­ծու ա­ռա­ջադ­րեն, և նախ­կին­նե­րից մնա­ցել է ո­րո­շա­կի ոչ գա­ղա­փա­րա­կան դժ­գո­հու­թյուն։
-Այս քա­ղա­քա­կա­նու­թյամբ ու՞ր ենք գնում, ի՞նչ հան­գր­վա­նի ենք հաս­նե­լու։
-Այս իշ­խա­նու­թյան ո­րոշ կար­գա­խոս­ներ պետք է պահ­պա­նել, մաս­նա­վո­րա­պես, եր­բեք չեմ քն­նա­դա­տել Փա­շի­նյա­նին այն հար­ցում, որ մար­դիկ պետք է աշ­խա­տեն։ Իս­կա­պես, այս տե­սա­կե­տից մենք խն­դիր­ներ ու­նենք։ Բայց մյուս կող­մից էլ, երբ իշ­խա­նու­թյան խոսքն ու գոր­ծը չեն հա­մա­պա­տաս­խա­նում, առն­վազն միամ­տու­թյուն է վս­տա­հել դրանց։ Ա­սում են կո­ռուպ­ցիա չկա, գրե­թե ա­մեն օր տես­նում ենք նոր կո­ռուպ­ցիոն բա­ցա­հայ­տում­ներ, Ար­ցա­խի հար­ցում ևս ի­րա­րա­մերժ դիր­քո­րո­շում­ներ են հայտ­նում։ Այս ա­մե­նը նաև ար­տա­քին սպառ­նա­լիք­ներ է ստեղ­ծում, և ար­դեն խն­դիր­ներ են մեզ հա­մար ծա­գել։ Հնա­րա­վո­րինս շուտ պետք է հաղ­թա­հա­րել այս ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նը։ Հու­սով եմ, որ այդ շր­ջա­նից հե­տո ու­նե­նա­լու ենք ար­ժեք­նե­րի վրա հեն­ված Հա­յաս­տան, ոչ թե ջո­կեր­նե­րի եր­կիր, երբ ա­մեն ան­բա­րո ուժ դառ­նա քա­ղա­քա­կան ուժ ձևա­վո­րող։
-Մենք գնում ենք հեր­թա­կա՞ն, թե՞ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րի։
-Կար­ծում եմ` ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նը շուտ պետք է ա­վարտ­վի։
Զրույ­ցը`
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 6602

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ