Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Նպա­տա­կը հա­սա­րա­կու­թ­յուն­նե­րը կա­ռա­վա­րե­լի դարձ­նելն է

Նպա­տա­կը հա­սա­րա­կու­թ­յուն­նե­րը կա­ռա­վա­րե­լի դարձ­նելն է

Նպա­տա­կը հա­սա­րա­կու­թ­յուն­նե­րը կա­ռա­վա­րե­լի դարձ­նելն է
05.05.2020 | 00:48
Աշ­խար­հը դար­ձել է բազ­մավ­տանգ։ Ար­դեն հայտ­նի վտանգ­նե­րին՝ պա­տե­րազ­մի, տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մե­րի, քա­ղա­քա­կան ան­կա­յու­նու­թյան, ա­վե­լա­նում են նո­րե­րը, ան­կան­խա­տե­սե­լի՝ ի­րենց ծագ­մամբ ու դրսևոր­ման ձևե­րով, ան­վե­րահս­կե­լի՝ տեխ­նի­կա­պես և տեխ­նո­լո­գիա­պես, ան­կա­ռա­վա­րե­լի՝ կազ­մա­կեր­պա­բա­նո­րեն։ Դրանք ուղղ­ված են և՛ պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րի դեմ, և՛ հա­սա­րա­կու­թյան ու ան­հա­տի։ Սպառ­նա­լիքն իր տա­րած­ման ցան­ցա­յին բնույ­թով ան­տե­սա­նե­լիո­րեն հա­մա­կում է հա­սա­րա­կու­թյան տար­բեր խմ­բե­րի՝ ստեղ­ծե­լով բազ­մա­կենտ­րոն ճգ­նա­ժա­մա­յին օ­ջախ­ներ, փլու­զում է այն պե­տա­կան կա­ռույց­ներն ու գոր­ծադր­ված ջան­քե­րը, ո­րոնք պետք է վե­րահս­կեին այդ ի­րա­վի­ճա­կը։
Նո­րա­հայտ տագ­նապ­ներն ու դրանց ու­ղեկ­ցող, ի­րա­կա­նում հիմ­նա­կան թե­մա հան­դի­սա­ցող աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը մի նոր պաս­տառ են բա­ցում մեր ա­ռաջ։ Գլո­բա­լի­զա­ցիան, որ­պես գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն, ճա­քեր է տա­լիս, հենց որ կանգ­նում է գլո­բալ վտան­գի ա­ռաջ։ Այն գա­ղա­փար­նե­րը, հա­նուն ո­րոնց դրա հե­ղի­նակ­նե­րը ցան­կա­նում էին «մեկ հար­կի» տակ հա­վա­քել բո­լո­րին, լիո­վին ար­ժեզ­րկ­վում են։ Ա­վե­լին՝ յու­րա­քան­չյուրն իր դռ­ներն ու պա­տու­հան­նե­րը պինդ փա­կում է, հնա­րա­վո­րինս հիմ­նա­վոր բա­ժա­նե­լով ի­րեն մյուս­նե­րից։ Ի հա­կադ­րու­թյուն դրա` աշ­խար­հում հն­չե­ցին նաև հա­մախ­մբ­ման, հա­մե­րաշ­խու­թյան կո­չեր։ Դրանք կարևոր ազ­դակ­ներ են, և դրանց պետք է ճիշտ պա­տաս­խա­նել։
Ա­մե­նա­կարևո­րը մեր հա­մախ­մբ­ման խն­դիրն է որ­պես ազգ, պե­տու­թյուն, որ­տեղ վեր­ջին պլան պետք է մղ­վեն բո­լոր տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րը, հե­տապն­դում­ներն ու ան­ցյա­լի լու­սա­բան­ման շոու­նե­րը։ Մեր գո­յու­թյան ե­րաշ­խի­քը հա­մախ­մբ­վա­ծու­թյունն է և միաս­նա­կան օ­րա­կար­գով ապ­րե­լը։
Ինչ­պի­սի՞ ի­րա­վի­ճա­կում ենք մենք այժմ։
Խու­ճա­պը, որն ու­ղեկ­ցում է վա­րա­կին և տա­րած­վում նրա­նից ա­րագ, լրա­ցու­ցիչ հո­գե­բա­նա­կան բեռ է հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րի հա­մար։
Տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մի տե­սա­կան և ի­րա­կան հե­ռան­կա­րը սպառ­նում է տն­տե­սու­թյուն­նե­րի կեն­սու­նա­կու­թյա­նը, քա­ղա­քա­ցի­նե­րի վճա­րու­նա­կու­թյանն ու գո­յու­թյան մի­ջոց­նե­րով ա­պա­հով­վա­ծու­թյա­նը։
Կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գե­րի ճգ­նա­ժա­մը (հատ­կա­պես «ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան» հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րում) նեո­լի­բե­րալ աշ­խար­հում կա­պի­տա­լի պա­հանջ­նե­րով ու պար­տադ­րան­քով ներ­դր­վող քա­ղա­քա­կան, տն­տե­սա­կան, ֆի­նան­սա­կան ախ­տե­րի ազ­դե­ցու­թյան հետևանք է, այժմ նաև՝ կեն­սա­բա­նա­կան-հո­գե­բա­նա­կան։ Այդ եր­կա­րատև ծրագ­րա­յին ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի հետևան­քով խա­թար­վել են պե­տա­կան, ազ­գա­յին, հա­սա­րա­կա­կան կա­ռույց­նե­րի պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գե­րը։ Պատ­կե­րա­վոր ա­սած՝ մենք ապ­րում ենք բազ­մա­թիվ քրո­նի­կա­կան հի­վան­դու­թյուն­ներ գրե­թե զրո­յա­կան ի­մու­նի­տետ ու­նե­ցող պե­տու­թյու­նում և հա­սա­րա­կու­թյու­նում, ուր թա­փան­ցել է վա­րա­կը։
Միջ­պե­տա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ճգ­նա­ժա­մը փո­խա­դարձ վս­տա­հու­թյան և պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան կորս­տի հետևանք է։
Ան­հա­տա­կան ա­ռու­մով այս փոր­ձու­թյունն ա­ռա­ջին հեր­թին ծանր հար­ված է մար­դու ինք­նա­գի­տակ­ցու­թյա­նը, այս աշ­խար­հում ա­պա­հով ան­կյուն ու­նե­նա­լու նրա ե­րա­զան­քին, այդ­պի­սի նպա­տակն ի­րա­գոր­ծե­լու նրա ճի­գե­րին։ Այս փոր­ձու­թյան նպա­տա­կը մարդ­կու­թյա­նը պեր­մա­նենտ ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րում ապ­րե­լու պա­հանջ­ներ ներ­կա­յաց­նելն է, հա­կադ­րու­թյան բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի ոչն­չա­ցու­մը։
Այ­սօր­վա աշ­խար­հում ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան հա­մար­վող կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րը չու­նեն կա­պի­տա­լի ոտ­նձ­գու­թյուն­նե­րից ի­րենց հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րը պաշտ­պա­նե­լու լծակ­ներ։ Այդ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը վե­րա­դարձ­նե­լու հա­մար ի­րոք պետք է զո­հա­բե­րել քա­ղա­քա­ցիա­կան հա­սա­րա­կու­թյան ձեռք­բե­րում­նե­րի մի մա­սը։ Ի­րա­կա­նում դրանք ոչ միշտ են ե­ղել հա­նուն պե­տա­կան, ազ­գա­յին, ըն­տա­նե­կան ար­ժեք­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան։ Ա­վե­լին, պե­տու­թյուն-քա­ղա­քա­ցի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման շատ մե­խա­նիզմ­ներ, ո­րոնք ստեղծ­վել են կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գե­րի թու­լաց­ման նպա­տա­կով, ամ­բող­ջու­թյամբ չեն ծա­ռա­յել քա­ղա­քա­ցու ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյա­նը, քա­նի որ այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րի կա­ռա­վար­ման լծակ­նե­րը կա­պի­տա­լը պա­հել է իր ձեռ­քում (Սո­րո­սի հիմ­նադ­րամ)։ Դրանց մի­ջո­ցով՝ ան­հատ-հա­սա­րա­կու­թյուն-ըն­տա­նիք հա­կադ­րու­թյուն ստեղ­ծե­լով, նրանց մե­ծա­պես հա­ջող­վել է մաս­նա­տել հա­սա­րա­կու­թյու­նը, խարխ­լել ան­հա­տի բա­րո­յա­կան, հոգևոր կա­յու­նու­թյու­նը։
Կա­պի­տալն ար­դեն սպա­ռել է ընդ­լայն­ման բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը, գոր­ծադ­րել է հա­սա­րա­կու­թյան ու­նեզ­րկ­ման ա­մե­նահ­նա­րա­միտ ձևե­րը։ Ճգ­նա­ժա­մա­յին ի­րա­վի­ճակ­նե­րը՝ ան­խու­սա­փե­լիու­թյու­նից զատ, ըն­դու­նում են ան­նա­խա­դեպ ծա­վալ­ներ և խո­րու­թյուն։ Հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րի ընդ­վզ­ման հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը մե­ծա­նում է, և դա ի­րա­կան սպառ­նա­լիք է կա­պի­տա­լի մի­ջո­ցով իշ­խա­նու­թյա­նը տի­րա­ցած­նե­րի հա­մար։ Այդ սպառ­նա­լի­քի ա­ռաջն առ­նե­լու հա­մար էլ մտած­վում են այն սցե­նար­նե­րը, ո­րոնք գոր­ծադր­վում են և գոր­ծադր­վե­լու են հա­ջոր­դա­բար` փոր­ձե­լով ա­րա­գո­րեն կա­ռու­ցել աշ­խար­հի հետ­կա­պի­տա­լիս­տա­կան մո­դե­լը, այն է՝ նոր ճոր­տա­տի­րա­կան կար­գեր։
Նրանք կա­րո­ղա­նում են այն­պես ի­րա­կա­նաց­նել ի­րենց ծրագ­րե­րը, որ դրանց հա­կադր­վե­լու քայ­լե­րը նույն­պես ծա­ռա­յում են հենց նրանց նպա­տակ­նե­րին։ Եր­կու դեպ­քում էլ նպա­տա­կը հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րը կա­ռա­վա­րե­լի դարձ­նելն է։ Կա­պի­տա­լի կող­մից ձեռ­նարկ­վող քայ­լե­րի նպա­տա­կը երկ­րի վրա ապ­րող­նե­րիս հպա­տա­կեց­նելն է, յու­րա­քան­չյու­րին ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին։ Ա­ռան­ձին եր­կր­նե­րի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կող­մից ի­րենց քա­ղա­քա­ցի­նե­րի նկատ­մամբ ի­րա­կա­նաց­վող կոշտ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի նպա­տա­կը նրանց հա­մախմ­բելն է` ար­տա­քին ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րին հա­կադր­վե­լու գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հնա­րա­վո­րինս ա­րագ և ար­դյու­նա­վետ կազ­մա­կերպ­ման հա­մար։
Ի՞նչ կերպ մենք կա­րող ենք հա­կադր­վել ար­տա­քին ճն­շում­նե­րին, ո­րոնք լի­նե­լու են ան­հա­մա­չափ, ա­վե­լի ու ա­վե­լի հա­ճախ գոր­ծադր­վող։ Ի՞նչ կա­րող են ա­նել հա­սա­րա­կու­թյուն­ներն ու պե­տու­թյուն­նե­րը։
Շատ պե­տու­թյուն­ներ, դրանց կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գե­րը կա­րող են չդի­մա­նալ բազ­մա­դեմ ճգ­նա­ժա­մի ճն­շում­նե­րին։ Դրանք կա­րող են փլուզ­վել։
Ի՞նչ կա­րող են ա­նել այն պե­տու­թյուն­նե­րի կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք կու­զե­նան տեր կանգ­նել ի­րենց հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րին.
-ամ­րաց­նել ի­րենց կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գե­րը,
-հա­մախմ­բել հա­սա­րա­կու­թյա­նը ազ­գա­յին, պե­տա­կան նպա­տակ­նե­րի շուրջ,
-պաշտ­պա­նել ի­րենց հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րը մի­ջազ­գա­յին կա­պի­տա­լի ոտ­նձ­գու­թյուն­նե­րից,
-ստեղ­ծել հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րի զար­գաց­ման հա­մար։
Այ­սինքն, լու­ծել այն հիմ­նախն­դիր­նե­րը, ո­րոնց գոր­դյան հան­գույ­ցով կապ­կպ­ված է հա­սա­րա­կու­թյու­նը։
Ե­թե մենք չկա­րո­ղա­նանք մեր երկ­րում ձևա­վո­րել տար­բեր ո­լորտ­նե­րում ճգ­նա­ժա­մա­յին ի­րա­վի­ճակ­նե­րին ա­րագ և հա­մար­ժեք ար­ձա­գանք­ման հա­մա­կար­գեր, ա­պա տա­նուլ կտանք գո­յատևման պայ­քա­րում, որն ըստ ա­մե­նայ­նի կդրսևո­րի ոչ թե թու­լա­նա­լու, այլ սր­վե­լու մի­տում։ Մենք պար­տա­վոր ենք ձևա­վո­րել ներ­քին և ար­տա­քին անվ­տան­գու­թյան հա­մա­կար­գեր ի­րենց կա­ռա­վար­ման և գոր­ծու­նեու­թյան կա­նո­նա­կար­գե­րով։ Այս հա­մա­կար­գե­րի ար­դյու­նա­վետ գոր­ծու­նեու­թյան հիմ­քը զար­գա­ցած տն­տե­սու­թյունն է, իսկ ե­րաշ­խի­քը՝ ա­ռողջ և գոր­ծու­նակ պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գը։
Այդ­պի­սի կա­րո­ղու­թյուն­ներ դրսևո­րե­լու հա­մար ա­ռա­ջին հեր­թին պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգն իր ձեռ­քը պետք է վերց­նի կա­ռա­վար­ման այն բո­լոր լծակ­նե­րը, ո­րոնք տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում այս կամ այն բա­րե­փոխ­ման ար­դյուն­քում կորց­րել է։
Այդ նպա­տա­կի ի­րա­կա­նա­ցու­մը հնա­րա­վոր է միայն, ե­թե պե­տու­թյու­նը կա­րո­ղա­նա.
-հրա­ժար­վել ներ­կա կա­ռա­վար­ման քա­ղա­քա­կան-տն­տե­սա­կան-ֆի­նան­սա­կան, այն է՝ նեո­լի­բե­րալ հա­մա­կար­գից,
-ստեղ­ծել նոր կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգ, ո­րը թույլ կտա ազ­գա­յին, պե­տա­կան նպա­տակ­ներն ու դրանց ներ­դաշ­նակ­ված քա­ղա­քա­ցու ի­րա­վունք­ներն ու հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը պրակ­տիկ ի­րա­կա­նաց­ման ճա­նա­պար­հի վրա դնել։
Տա Աստ­ված, որ մենք նվա­զա­գույն կո­րուստ­նե­րով դուրս գանք այս վի­ճա­կից։ Այ­նու­հետև մենք կու­նե­նանք մի փոք­րիկ պա­տու­հան, ո­րը կա­րող ենք օգ­տա­գոր­ծել մեր պե­տա­կա­նու­թյան, հա­սա­րա­կու­թյան վե­րածն­ման, ամ­րապ­նդ­ման և կեն­սու­նա­կաց­ման հա­մար։
Դա բո­լո­րո­վին չի նշա­նա­կում, որ մենք, հայ­տն­վե­լով հետ­ճգ­նա­ժա­մա­յին (հետ­հա­մա­վա­րա­կա­յին) ի­րա­կա­նու­թյու­նում, ինք­նա­բե­րա­բար զար­գա­նա­լու և ամ­րապ­նդ­վե­լու ենք որ­պես պե­տու­թյուն և հա­սա­րա­կու­թյուն։ Ոչ։ Պար­զա­պես մենք պար­տա­վոր ենք այս պա­տու­հանն օգ­տա­գոր­ծել մեր նպա­տակ­նե­րի հա­մար։
Այն հան­գա­ման­քը, որ հետ­ճգ­նա­ժա­մա­յին կա­ռա­վար­մա­նը բնո­րոշ է լի­նե­լու ինչ-որ չա­փով կոշտ, ո­րո­շա­կիո­րեն միան­շա­նակ գոր­ծի­քա­կազմ, ա­նա­ռար­կե­լի է։ Սա­կայն խն­դիրն այս­տեղ ոչ թե կա­ռա­վար­ման այդ ե­ղա­նա­կով մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի ու ա­զա­տու­թյուն­նե­րի կաշ­կան­դումն է, այլ պե­տա­կան, ազ­գա­յին կարևո­րա­գույն հիմ­նախն­դիր­նե­րի վե­րա­դար­ձը օ­րա­կարգ և դրանց լուծ­ման ա­պա­հո­վու­մը։
Ե­թե մենք ցան­կու­թյուն չդրսևո­րենք այս վի­ճա­կից դուրս գա­լու, մեզ ոչ ոք ինք­նա­կամ թույլ չի տա դա ա­նել։ Ոչ միայն ցան­կու­թյուն, այլև հս­կա­յա­կան ջան­քեր են հար­կա­վոր այս հա­մա­կար­գից դուրս գա­լու հա­մար, տևա­կան տք­նա­ջան աշ­խա­տան­քի տա­րի­ներ։ Ընտ­րու­թյու­նը մերն է. կա՛մ մնում ենք այս հա­մա­կար­գում, հաշտ­վե­լով այն մտ­քի հետ, որ մեր այ­սօր­վա ծն­կա­չոք վի­ճա­կից վաղն իջ­նե­լու ենք սո­ղա­ցող վի­ճա­կին, կա՛մ կամք և պատ­րաս­տա­կա­մու­թյուն ենք դրսևո­րե­լու սե­փա­կան ճա­նա­պար­հով գնա­լու, գե­րա­դա­սե­լով մի քա­նի տա­րի­նե­րի ծանր աշ­խա­տան­քը։
Վահ­րամ ԲԱ­ՅԱ­ԴՅԱՆ
Դիտվել է՝ 2806

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.