Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Գա­ֆէս­ճեան» ար­վես­տի կենտ­րո­նից դե­պի Քո­չար-13

«Գա­ֆէս­ճեան» ար­վես­տի կենտ­րո­նից դե­պի Քո­չար-13
17.01.2020 | 01:00
«Իմ սի­րե­լի ըն­կեր Ռո­բերտ. քո անդ­րա­նիկ ցու­ցա­հան­դե­սով դու ինձ ներ­կա­յանում ես որ­պես փայ­լուն ե­րան­գա­վո­րող, անս­պառ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րով լե­ցուն մի կազ­մա­վոր­վող ան­հա­տա­կա­նու­թյան, իր նմա­նը չու­նե­ցո­ղի լա­վա­գույն հատ­կու­թյուն­նե­րով օժտ­ված և տա­ղան­դա­վոր նկա­րիչ։ Թող ճեղ­քե­րը լայ­նա­նան և վեր­ջա­պես են­թարկ­վեն փլուզ­ման քո տա­ղան­դը պատ­նե­շող պա­րիսպ­նե­րին»։
Մի­նաս Ա­ՎԵ­ՏԻ­ՍՅԱՆ
ՇՔԵՂ ՊԱՏ­ԿԵ­ՐԱԳՐ­ՔԻ ԽՈ­ՐՈՒՆԿ ՊԱՏ­ԿԵ­ՐԱԳ­ՐԵ­ՐԸ
Եր­կու տա­րի ա­ռաջ այ­ցե­լե­ցի Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նի ար­վես­տա­նոց։ Այ­ցե­լե­ցի, զմայլ­վե­ցի և զրու­ցե­ցի մեր օ­րե­րի կեր­պար­վես­տի նշա­նա­կա­լից երևույթ­նե­րից մե­կի հետ։ (Այս­տեղ պի­տի ցա­վով խոս­տո­վա­նեմ, որ ինչ-ինչ խոսք ու միտք ա­վար­տին չէր հա­սել, և նյու­թը վար­պե­տի սր­տով չէր, բայց ան­ցածն ան­դարձ է և ա­վե­լի լավ է այն մո­ռա­նամ ու անց­նեմ ներ­կա օր­վան)։ Ա­հա պատ­կե­րագր­քի շա­պի­կը, ո­րի գու­նա­խա­ղե­րում նկար­չի միտքն է և՛ պար­փակ­ված, և՛ անս­պա­սե­լի ցայ­տող։ Նրա հետ հազ­վա­դեպ եմ շփ­վել, սա­կայն թե­կուզ հեռ­վից նրա ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը «ներ­շն­չե­լով» ինքս ինձ հա­մար բա­նաձևել եմ` Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նը կեր­պար­վես­տի դրա­մա­տի­կա­կան թատ­րոն է։ Այս տե­սան­կյու­նից թերևս զու­գա­հեռ­վում է հայ ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տի մեկ այլ թատ­րո­նի` ան­վա­նու­մը Գեոր­գի Յա­կու­լով։ Ար­ժե՞ այ­սօր շր­ջել վե­րոն­շյալ թատ­րո­նում, ո­րի դռ­նե­րը կես դա­րից ա­վե­լի բաց են թե՛ ար­վես­տա­սե­րի, թե՛ գոր­ծըն­կեր­նե­րի, թե՛ ար­վես­տա­բան­նե­րի ա­ռաջ։ Ար­ժե, չկա որևէ կաս­կած, զի նրա ար­վես­տա­նո­ցը Երևան, Հ. Քո­չա­րի-13 հան­րա­հայտ հաս­ցեում «Կեր­պար­վես­տի Ե­րու­սա­ղեմ երկ­րի», այն է Հա­յաս­տա­նի զար­դա­գույն և ազն­վա­մե­տաղ պան­նո­նե­րից մեկն է, ուր տար­վա բո­լոր ե­ղա­նակ­ներն ու հայ­կա­կան էու­թյու­նը և՛ յու­րա­քան­չյուր կտա­վում են, և՛ հե­ղի­նա­կի հայ­կա­կա­նո­րեն դյու­թիչ աչ­քե­րում։ Դյու­թիչ է Է­լի­բե­կյա­նի ար­վես­տը, նա­տյուր­մորտ է, թե գե­ղան­կար, գրա­ֆի­կա­կան պատ­կեր, թե բե­ման­կար։ Ան­գամ նրա հպան­ցիկ գծա­պատ­կեր­նե­րում դյու­թան­քը չի ա­նէա­նում։
«Միշտ մտա­ծել եմ` ի՜նչ լավ կլի­ներ, որ ինձ Աստ­ված, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, եր­գե­լու շնոր­հով օժ­տեր»։ Տե­րը, ան­կաս­կած, մի պահ մտո­րել է և ո­րո­շել, որ 20-րդ դա­րի երկ­րորդ կե­սին հայ մշա­կույ­թին ա­ռա­վել անհ­րա­ժեշտ է գե­րինք­նա­տիպ մի վր­ձին, քան թե մի նոր փայ­լուն ձայն։ Նա ազ­գա­յին կեր­պար­վեստ մուտք գոր­ծեց բա­վա­կա­նին բար­դույ­թա­վոր­ված ի­րա­վի­ճա­կում. թի­կուն­քում նշա­նա­վոր հոր պար­տա­վո­րեց­նող պատ­մու­ճանն էր. աջ և ա­հյակ կող­մե­րում հայ ազ­գա­յին կեր­պար­վես­տի խոր­հր­դա­հայ հեր­թա­կան հորդ մա­կըն­թա­ցու­թյու­նը, սոց­ռեա­լիզ­մին ձեռ­նոց նե­տել, գա­ղա­փա­րա­կան կա­ղա­պար­ներն էլ ջար­դե­լով ա­զատ և ան­կաշ­կանդ ստեղ­ծա­գոր­ծում էին Հով­հան­նես Մի­նա­սյանն ու Նի­կո­լայ Քո­թան­ջյա­նը, Ա­լեք­սանդր Գրի­գո­րյա­նը և Վրույր Գալս­տյա­նը, Ա­շոտ Հով­հան­նի­սյանն ու Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նը, Է­դուարդ Խա­րա­զյա­նը, Է­դուարդ Արծ­րու­նյա­նը... մի ողջ հա­տըն­տիր։
«Թե­մա աս­վա­ծը մի­ջոց է։ Ըն­դա­մե­նը։ Փա­խուս­տի մի­ջոց, ո­րին դի­մե­լով` նոր ի­րա­կա­նու­թյուն ես ստեղ­ծում»։
Թե­մա և Է­լի­բե­կյան։ Նրա թե­մա­ներն ան­հա­մար են։ Գու­նա­յին աշ­խարհ­նե­րը` նույն­պես։ Շքե­ղու­թյու­նը ի­մաս­տա­վոր­ված է, զի խոր­հուրդ է խո­րին։ Իսկ հո­րին­վածք­նե­րը հի­շեց­նում են և՛ ման­րան­կա­րիչ վար­պետ­նե­րին, և՛ նո­րա­րար ճար­տա­րա­պետ­նե­րին։
«Ար­դի հայ­կա­կան ար­վես­տը անձ­նա­վո­րող և նրա փառ­քը ձևա­վո­րող վար­պետ­նե­րի շար­քում ա­ռա­ջին տե­ղե­րից մե­կը պատ­կա­նում է Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նին»։ Այս­պես է ժա­մա­նա­կին գրել ար­վես­տա­բան Սեյ­րա­նուշ Մա­նու­կյա­նը։ Ա­յո, ար­վես­տը, քան­զի Է­լի­բե­կյա­նը զուտ կեր­պար­վես­տա­յին ան­հատ չէ, նրա փայ­լուն թա­տե­րա­կան ձևա­վո­րում­նե­րը հայ թա­տե­րա­կան ար­վես­տի 20-րդ դա­րի սիմ­ֆո­նիա­յի ան­քակ­տե­լի բաղ­կա­ցու­ցիչն են։ Դար­ձյալ լսենք վե­րո­հի­շյալ ար­վես­տա­բա­նի խոս­քը. «Բե­ման­կար­չու­թյու­նը, որն ի­րա­կա­նաց­րեց նկա­րի­չը, բա­վա­կա­նին բարդ, նոր և ո­րոշ ի­մաս­տով մեր թատ­րո­նում շա­րու­նա­կու­թյու­նը չու­նե­ցող երևույթ է»։
Սա­կայն ին­չու՞ է այ­սօր հայ թատ­րո­նը հե­ռա­ցել բե­ման­կա­րիչ Է­լի­բե­կյա­նից։
Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նը տա­րերք է, սր­տի և մտ­քի հա­մա­տեղ բո­ցա­վառ­ման զար­մա­նա­լի երկ­խո­սու­թյուն։ Նրա ար­վես­տը զար­մաց­նող է։ Ընդ ո­րում, զար­մանք-հիա­ցու­մը պա­տում է քն­նա­խույզ դի­տո­ղին ա­մեն ան­գամ։ Հա­վա­նա­բար պատ­ճա­ռը պետք է փնտ­րել նկար­չի էու­թյան մեջ, նա չի փոր­ձում զար­մաց­նել, ա­ռա­վել ևս հիաց­նել։ Նկա­րի­չը նկա­րում է, ա­պա­վի­նե­լով նե­րաշ­խար­հի ազ­դակ­նե­րին, կտր­ված ա­ռօ­րյա­յից, ա­պա­վի­նած ժա­մա­նա­կին և հա­վեր­ժու­թյա­նը։ Նա, ըստ իս, պարզ կամ դյու­րըմ­բռ­նե­լի ան­հատ չէ, սա­կայն դժ­վար է գտ­նել մի այլ ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի, ո­րը զրու­ցում, մե­նա­խո­սում է ինքն իր հետ գե­րիչ շի­տա­կու­թյամբ։ «Մշա­կույ­թը մեր­ժում է միա­կող­մա­նի երթևե­կու­թյու­նը։ Եվ ար­վեստ­նե­րից ա­մեն մե­կը` թատ­րո­նը, կեր­պար­վես­տը, օ­պե­րան, գրա­կա­նու­թյու­նը, կի­նոն հիմ­նա­կա­նում նույն այդ նպա­տա­կին են ծա­ռա­յում։ Խն­դիր­նե­րը նույնն են, լուծ­ման ու­ղի­նե­րի ո­րոն­ման ե­ղա­նակ­նե­րը` նույն­պես։ Եվ այդ ո­լո­րան­նե­րում գոր­ծող ան­հատ­նե­րը նույն նպա­տակն ու­նեն և նույն զի­նա­նո­ցից են օգտ­վում։ Բո­լո­րը։ Ա. Փե­լե­շյա­նի ֆիլ­մե­րը, օ­րի­նակ, դրա ա­մե­նա­ցայ­տուն վկա­յու­թյունն են։ Նա­յում ես, ա­մեն ինչ կա` և՛ կեր­պար­վես­տը, և՛ ե­րաժշ­տու­թյուն, և՛ թատ­րոն, ան­գամ խոսք կա, ո­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը, նոր իմ­պուլս­ներ տա­լով հան­դի­սա­տե­սին, մղում է խո­սե­լու... ինքն իր հետ»։
Խոր­քա­յին է վար­պե­տի այս բնո­րո­շու­մը` «Մշա­կույ­թը մեր­ժում է միա­կող­մա­նի երթևե­կու­թյու­նը»։
Ես վերս­տին թեր­թում եմ նրա շքեղ պատ­կե­րա­գիր­քը, կր­կին հայ­տն­վում եմ նրա կեր­պար­վես­տի դրա­մա­տիկ թատ­րո­նում ու փոր­ձում եմ այն­տեղ երթևե­կել միա­կող­մա­նի, միաց­նե­լով ազ­դան­շա­նա­յին հա­մա­կար­գը։ Անհ­նար է, 1969-ին (նա ըն­դա­մե­նը 28 տա­րե­կան էր) նկա­րած «Աղջ­կա դի­ման­կա­րին» (սա ինք­նին կա­յա­ցած վար­պե­տի փայ­լուն վկա­յու­թյուն է), հա­ջոր­դում են «Ներ­կա­յա­ցու­մը» (1973 թ.), «Պա­յաց­նե­րը» (1977 թ.), «Ե­րե­կոն» (1982 թ.), «Հա­մեր­գը» (1999 թ.) «Թատ­րո­նը» (2009-2010), «Տար­վա ե­ղա­նակ­նե­րը» (2011 թ.) և ա­նա­վարտ թատ­րո­նի մյուս ներ­կա­յա­ցում­նե­րը, որ­տեղ ող­բեր­գու­թյուն է բե­մադր­ված և մյու­զիքլ, դրա­մա և տրա­գի­ֆարս։ Ա­յո, տիար Ռո­բեր­տը երկ­կող­մա­նի երթևե­կի սի­րա­հար է։ Նրա երթևե­կը ան­խա­փան ըն­թացք ու­նի գրա­ֆի­կա­յում և գե­ղան­կա­րում, կի­րա­ռա­կան ար­վես­տում և բե­ման­կար­չու­թյու­նում։ Նաև խոս­տո­վա­նան­քում։
Խիստ ար­տիս­տիկ, ան­վի­ճե­լիո­րեն տա­ղան­դա­վոր այս նկա­րի­չը օժտ­ված է ևս մի զար­մա­նա­լի շնոր­հով (ո­րը շր­ջան­ցել է շատ հայտ­նի ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի)։ Նա կեց­վածք չի ըն­դու­նում ոչ մի պա­րա­գա­յում, ինքն ի­րեն հու­շար­ձան չի կա­ռու­ցում, ըն­դա­մե­նը ստեղ­ծա­գոր­ծում է։ Ի դեպ, կեց­ված­քից զուրկ են նրա բազ­մա­թիվ կեր­պար­նե­րը։
«Փա­րի­զում ապ­րե­լու տա­րի­նե­րին հա­ճախ էի Լուվր գնում։ Նշա­նա­վոր վար­պետ­նե­րի գոր­ծերն էի նա­յում։ Մեկ, եր­կու, ե­րեք, չորս տա­րի։ Մի ան­գամ հան­կարծ ուշ­քի գա­լով ա­սա­ցի. «Ռո­բերտ, ին­չու՞ ես կենտ­րո­նա­ցել այն գոր­ծե­րի վրա, ո­րոնց հե­ղի­նակ­նե­րը ճա­նաչ­ված են, չէ՞ որ ան­հայտ հե­ղի­նակ­ներ կան, ո­րոնց ստեղ­ծա­ծը պետք է որ նույն­պես հե­տաք­րք­րի քեզ»։ Եվ օ­րեր շա­րու­նակ չէի կա­րո­ղա­նում դուրս գալ այն սրահ­նե­րից, որ­տեղ ներ­կա­յաց­ված էին ան­հայտ նկա­րիչ­նե­րի գոր­ծե­րը։ Փա­ռա­հեղ նկար­ներ էին, ո­րոնք գե­ղար­վես­տա­կան ի­րենց ար­ժե­քով ոչ մի բա­նով չէին զի­ջում նշա­նա­վոր վար­պետ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րին»։
Վա­րա­գույ­րը հետ քաշ­վեց։ Եվ գո­նե ինձ հա­մար բաց­վեց Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյան նկար­չի ար­վես­տի ա­ռեղծ­վա­ծը, այն ան­բա­ցատ­րե­լին, ո­րը հա­ճախ մնում է հա­վերժ գաղտ­նիք։ Նա ազն­վա­կան է իր էու­թյամբ։ Տոհ­միկ ազն­վա­կան է։
Ի ՆՎԻ­ՐՈՒՄ
Նրա ար­վեստն ան­հայտ չէ աշ­խար­հին։ Նրա ար­վես­տը, բե­ման­կար­չու­թյու­նը, գե­ղան­կա­րը, գրա­ֆի­կան։ Այ­սօր ստեղ­ծա­գոր­ծում է ա­մեն օր և յու­րա­քան­չյուր ժամ։ Ի՞ր հա­մար է նկա­րում, մե՞զ հա­մար է ա­րա­րում, թե՞ ա­պա­վի­նում է ժա­մա­նա­կին։ Այս հար­ցե­րը պա­տաս­խան­ներ չեն են­թադ­րում։ Եվ, ան­կաս­կած, նա «Կեր­պար­վես­տի Ե­րու­սա­ղեմ երկ­րի» բնա­կիչ է։ Եվ իր ար­վես­տա­նո­ցի պա­տու­հա­նից, վաղ ա­ռա­վո­տյան տես­նում է իր եր­կի­րը։ Հրա­չյա Քո­չար-13 շեն­քում գե­ղար­վես­տա­շուք է նրա ար­վես­տա­նո­ցը, ո­րը, իմ պատ­կե­րաց­մամբ, ար­դեն իսկ թան­գա­րան է։
Ա­րա­րիր, վար­պետ։ Եր­կի­րը սպա­սում է հեր­թա­կան գոր­ծե­րիդ։
ՈՐ­ՊԵՍ ՎԵՐ­ՋԱ­ԲԱՆ
Ֆրան­սիա­ցի զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի հան­դի­պե­ցի 2019-ի հուրհ­րա­ցող աշ­նա­նը։ Թարգ­ման­չի օգ­նու­թյամբ տե­ղե­կա­ցա, որ ցան­կա­նում են ծա­նո­թա­նալ Հա­յաս­տա­նի կեր­պար­վես­տին։ Խումբն ար­դեն այ­ցե­լել էր Սեր­գեյ Փա­րա­ջա­նո­վի տուն-թան­գա­րան, հիա­ցել էր հռ­չա­կա­վոր կի­նո­ճար­տա­րա­պե­տի գոր­ծե­րով և շր­ջում էր «Գա­ֆէս­ճեան» ար­վես­տի կենտ­րո­նում։ Տիկ­նո­ջը (զբո­սա­վա­րին) հու­շե­ցի, որ Հրա­չյա Քո­չար-13 հաս­ցեում բնակ­վում և ստեղ­ծա­գոր­ծում են հայ փայ­լուն նկա­րիչ­ներ և ար­ժե բարձ­րա­ճա­շակ հյու­րե­րին ու­ղեկ­ցել այն­տեղ։ Պա­տաս­խա­նը և՛ ան­կեղծ էր, և՛ ցն­ցող էր։ Նրան ան­ծա­նոթ էր Քո­չար-13-ը։ Մի խոս­քով, երկ­րի ԿԳՄՍ կա­ռույ­ցի հա­մա­պա­տաս­խան­նե­րը քա­ղա­քակր­թա­կան ա­նի­մա­նա­լի շր­ջայ­ցերն ան­տե­սե­լով, կոնկ­րետ ծրա­գիրն ու նա­խա­գի­ծը պա­յու­սա­կում պետք է այ­ցե­լեն Քո­չար-13 և հյու­րըն­կալ­վեն Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նին, Է­դուարդ Խա­րա­զյա­նին, Խա­չա­տուր Ա­զի­զյա­նին, Սար­գիս Հա­մալ­բաշ­յա­նին, Վա­հագն Գալստ­յա­նին և այ­լոց։ Հա­վա­տա­ցեք` կշա­հեք... Կշա­հի և Հա­յաս­տա­նը։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ
Դիտվել է՝ 4866

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ