Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Փակ դռ­նե­րի կող­պեք­ներն ար­դեն ժան­գո­տում են

Փակ դռ­նե­րի կող­պեք­ներն ար­դեն ժան­գո­տում են
04.10.2019 | 01:39
Այս օ­րե­րին Սյու­նի­քի մար­զի ան­տառ­նե­րի վրա աշ­նան ներ­կապ­նա­կի գույ­ներն ի­րենց ե­րանգ­նե­րով ա­ռա­վել հա­րուստ ու գայ­թակ­ղիչ են դարձ­նում բնու­թյու­նը, ո­րը սա­կայն չի ներ­դաշ­նա­կում հե­ռա­վոր Ան­տա­ռա­շատ գյու­ղի կի­սա­խար­խուլ տնե­րի հա­մայ­նա­պատ­կե­րի հետ:
Գյու­ղի ներ­կա­յիս աղ­քա­տիկ տես­քը հու­շում է, որ նախ­կի­նում էլ նույնն է ե­ղել, իսկ Ան­տա­ռա­շա­տը հին բնա­կա­վայր է, թեև հիմ­նադր­ման հս­տակ տա­րե­թի­վը հայտ­նի չէ։ Մինչև 1949 թ. գյու­ղը կոչ­վում էր Տորթ­նի։ Տորթ­նի կամ Տորթն ա­նու­նով գյու­ղը հի­շա­տակ­ված է XIII դա­րից Ստե­փա­նոս Օր­բե­լյա­նի «Սյու­նի­քի պատ­մու­թյուն» աշ­խա­տու­թյան մեջ, հա­մա­ձայն ո­րի գյուղն ընդգրկված էր Բաղք գա­վա­ռի կազ­մում և Տաթևի վան­քին վճա­րում էր 26 միա­վոր հարկ, որն ա­մե­նա­շատն էր Բաղ­քի գա­վա­ռի գյու­ղե­րի վճա­րած հար­կե­րի թվում։ Են­թադր­վում է, որ Ան­տա­ռա­շա­տի հին՝ Տորթ­նի տե­ղա­նու­նը կապ ու­նի Տորք կամ Տիր աստ­ված­նե­րի հետ։ Կար­ծիք կա նաև, որ Տորթ­նի ձևն ա­ռա­ջա­ցել է «Տեր, օրհ­նիր», «Տեր, ա­ղո­թիր», «Տուն օրհ­նե» բա­ռա­կա­պակ­ցու­թյուն­նե­րից կամ տորտ (գի­նու կա­րա­սի տա­կի նստ­վածք, դիրտ) բա­ռից։ Գյուղն Ան­տա­ռա­շատ է վե­րան­վան­վել 1949-ին։
Ան­տա­ռա­շա­տում հան­դի­պածս ա­ռա­ջին բնա­կի­չը 10-րդ դա­սա­րան­ցի Վար­դանն էր, որ այն­քան էլ զրու­ցա­սեր չէր: Նա­խընտ­րած մաս­նա­գի­տու­թյուն չու­նի, գյու­ղում մնալ չի ցան­կա­նում: «Սաղ ե­րե­խեքն ու ջա­հել­նե­րը գնա­ցել են, ես մնամ ի՞նչ ա­նեմ»:
Տի­կին Աշ­խե­նի գլու­խը խառն է, հար­սա­նի­քի ողջ ծան­րու­թյունն իր ու­սե­րին է, պատ­րաստ­վում է ա­մուս­նաց­նելու տագ­րոջ տղա­յին, ո­րի ծնող­նե­րը Ռու­սաս­տա­նում են: Գյու­ղում վեր­ջին հար­սա­նի­քը ան­ցյալ տա­րի է ե­ղել, գու­ցե այս մե­կը գյու­ղի վեր­ջին հար­սա­նիքն է, ո՞վ գի­տե: Էլ ջա­հել չի մնա­ցել, գյու­ղը դա­տարկ­վում է: «Ե­րե­խեն որ մի քիչ մե­ծա­նում ա ու սկ­սում ա խել­քը կտ­րել, էլ գյու­ղում չի ցան­կա­նում մնալ, ճամ­փեն կամ Երևանն ա, կամ Կա­պանն ու Մեղ­րին: Որ ու­զում ես ի­մա­նալ, մե­ղա­վո­րը համ պայ­ման­ներն են, համ էլ էդ ան­տեր տեխ­նի­կան ա, հե­ռա­խո­սը, կամ­պյուտ­րը, տես­նում են մյուս քա­ղաք­նե­րի կյանքն ու ո­րո­շում հե­ռա­նալ, բայց, դե, ա­ռանց հե­ռա­խո­սի ու պլան­շե­տի է­սօր տա­րեց­ներն էլ չեն կա­րո­ղա­նում ապ­րել, զան­գում են զա­վակ­նե­րին, թոռ­նե­րին, կա­րոտ­ներն առ­նում են»,- ա­սում է տի­կին Աշ­խե­նը:
Նրա խոս­քով՝ գյուղն ապ­րում է ան­տա­ռի տված բա­րիք­նե­րով. սուն­կը, մա­սու­րը, պն­դու­կը բե­րում են թե տան, թե վա­ճառ­քի հա­մար: Ո­մանք հո­ղա­մա­սում լո­բի, վա­րունգ, պո­մի­դոր են մշա­կում, հիմ­նա­կա­նում տան հա­մար, ե­թե բեր­քը շատ է, նաև վա­ճա­ռում են: Գյու­ղա­ցու ա­մե­նա­մեծ վա­խը կար­կուտն է. օ­րեր ա­ռաջ այն հո­ղին հա­վա­սա­րեց­րեց տան­ջան­քով ստա­ցած բեր­քը: Գյու­ղում եր­բեմն հայ­տն­վում են շնա­գայ­լեր, լավ է, որ ար­ջերն ան­տա­ռի խոր­քում են, գյուղ չեն մտ­նում: Ա­նաս­նա­պա­հու­թյամբ զբաղ­վող­նե­րը քիչ են, տա­րեց­ներն ի վի­ճա­կի չեն, ջա­հել­ներն էլ ա­նա­սու­նի հետ հա­վես չու­նեն, ուս­տի մոր­թել ու վա­ճա­ռել են: «Ձմե­ռը շուտ է սկս­վում, բայց նա­յած տար­վա: Հի­մա գյու­ղա­ցին պետք է փայ­տի հոգ­սը քա­շի, քա­նի որ մեզ մոտ 7 ա­միս ձյու­նը նս­տում է: Գազ չու­նենք, էն օ­րը ե­կել ա­մեն ծուխ հաշ­վա­ռել են, որ փայ­տով ա­պա­հո­վեն, մենք ա­թար չենք վա­ռում, բայց, դե, տված 8 խո­րա­նարդ մետր փայտն էլ չի հե­րի­քում, ով ի վի­ճա­կի է, լրա­ցու­ցիչ առ­նում ա»,- պատ­մում է Աշ­խե­նը:
Ան­տա­ռա­շա­տը հա­մայ­նք­նե­րի խո­շո­րաց­ման ար­դյուն­քում նե­րառ­վել է Կա­պան հա­մայն­քի փն­ջում: Գյուղն ու­նի 140 բնա­կիչ, իսկ ձմ­ռա­նը, երբ շա­տե­րը դար­ձյալ հե­ռա­նում են Կա­պան կամ Գո­րիս, գյու­ղում մնում է 91 բնա­կիչ, ո­րոնց կե­սից ա­վե­լին թո­շա­կա­ռու­ներ են: Ան­տա­ռա­շա­տում աշ­խա­տա­տեղ, խա­նութ, ման­կա­պար­տեզ ու դպ­րոց չկա, գյու­ղի ե­րեք ա­շա­կերտ­նե­րը հա­ճա­խում են ե­րեք կի­լո­մետր հե­ռա­վո­րու­թյան վրա գտն­վող ՈՒխ­տա­վայր (Օխ­տար) գյու­ղի դպ­րոց:
«Ի­րա­տես»-ի հետ զրույ­ցում Ան­տա­ռա­շատ վար­չա­կան բնա­կա­վայ­րի ղե­կա­վար Ա­րա­յիկ Սարգ­սյա­նը խո­սեց խո­շո­րաց­ման ար­դյուն­քում գյու­ղի հա­մար կա­տար­վող դրա­կան աշ­խա­տան­քե­րի մա­սին:
-Ար­դեն 2 տա­րի է, ինչ Ան­տա­ռա­շա­տը խո­շո­րաց­վել է, կենտ­րո­նը Կա­պանն է: Խո­շո­րա­ցու­մից շա­հել ենք: Տասն օր ա­ռաջ էս գյու­ղը կարկ­տա­հար­վել էր, ճամ­փա­նե­րը փակ­վել էին, կենտ­րո­նից մե­խա­նիզմ ու­ղար­կե­ցին ճամ­փա­նե­րը բա­ցե­լու հա­մար, բա­ցա­սա­կան բան չեմ տե­սել, մի ե­րեք տար­վա ան­սարք տրակ­տոր ու­նեինք, նո­րից տա­րան վե­րա­նո­րո­գե­ցին, բե­րե­ցին: Հենց խո­շո­րաց­ման օր­վա­նից ավ­տո­բուս ու­նե­ցանք, նա­խա­տես­ված է 3 մի­լիոն դրամ հատ­կաց­նել մեր կեն­ցա­ղի տան տա­նի­քի վե­րա­նո­րոգ­ման հա­մար: Ջրի խն­դիր ու­նենք, հա­ջորդ տա­րի խոս­տա­ցել են 7 կմ ջրա­տա­րը փո­խա­րի­նել նոր խո­ղո­վակ­նե­րով,-պատ­մում է բնա­կա­վայ­րի ղե­կա­վա­րը:
Զրույ­ցից պարզ­վեց նաև, որ 37 տա­րի է, ինչ գյու­ղը դպ­րոց չու­նի, որ գյու­ղից ըն­տա­նիք­նե­րով հե­ռա­ցած ե­րե­խա­նե­րը եր­բեմն որ­պես դաչ­նիկ են գա­լիս, գյու­ղում հար­սա­նիք տա­րին մեկ ան­գամ է լի­նում, ծնե­լու­թյու­նը ցածր է, եր­կու ջա­հել ըն­տա­նիք կա, մե­կում սպա­սում են ե­րե­խա­յի ծնն­դին, այ, դա ու­րա­խու­թյուն է: Գյու­ղի ա­մե­նա­տա­րեց բնա­կի­չը 91 տա­րե­կան Ար­տա­վազդն է, մյու­սը կին է՝ 90 տա­րե­կան: Ար­տագ­նա աշ­խա­տան­քի մեկ­նած­ներ շատ կան, 30 ըն­տա­նիք հե­ռա­ցել է Ռու­սաս­տան, ձմ­ռա­նը գյու­ղում 10 բնա­կիչ է մնում:
Ան­տա­ռա­շատ­ցի 65-ա­մյա Յու­րա­յի հա­մար գյու­ղի կյան­քը դժ­վար է, բայց ար­դեն հար­մար­վել են: Ապ­րում էր Կա­պա­նում, հե­տո տե­ղա­փոխ­վեց Մեղ­րի, անձ­նա­կան կյան­քը չդա­սա­վոր­վեց, ու ո­րո­շեց վե­րա­դառ­նալ գյուղ, որ մայ­րը մե­նակ չմ­նա: Թեև գյու­ղում ա­մուս­նա­ցած քույ­րը եր­բեմն գա­լիս է տուն-տե­ղը մաք­րում, ու­տե­լիք պատ­րաս­տում, բայց որ­պես­զի մայ­րը միայ­նակ չմ­նա տա­նը, վե­րա­դար­ձել է, բա­ցի դա ար­դեն հաշ­ման­դամ է, ինքն էլ մե­նակ չի կա­րող ապ­րել: Պատ­մում է, որ ջա­հել տա­րի­քում հե­ռա­ցել է գյու­ղից, ու ներ­կա­յումս այն տա­րի­նե­րից ի վեր ո­չինչ չի փոխ­վել գյու­ղում:
-Շտա­պօգ­նու­թյուն ե­թե կան­չենք, ժա­մեր հե­տո կամ կգա, կամ չէ, գյու­ղը 25 կի­լո­մետր Կա­պա­նից հե­ռու է, ո՞նց շուտ գա: Ան­տա­ռից փայտ բե­րող չկա, 8 կու­բա­մետ­րից ա­վե­լի չեն տա­լիս, ան­տա­ռից կտ­րել չեն թող­նում, ծախ­վող փայտն էլ թանկ է: Տար­վա մեջ գնում եմ ան­տա­ռից թա­փած ծա­ռե­րը բե­րում, վա­ռում ենք: Ան­տա­ռա­պե­տը որ բռ­նի, տու­գա­նում է, գի­տենք որ չի թույ­լատր­վում, բե­րենք զո­ռով տու­գանք­վե՞նք: Ձմե­ռը մի 15 տուն կա, ո­րի եր­դի­կից ծուխ է բարձ­րա­նում: Տնե­րը շատ աղ­քատ են, հիմ­նա­կան գործ չկա, գնում են Կա­պան աշ­խա­տե­լու: Զբաղ­վե­լու բան չկա: Էն օ­րը ու­ժեղ անձրև էր, սե­լա­վա­ջու­րը լց­վեց հո­ղա­մա­սը, ինչ մշա­կել էինք, լրիվ փչաց­րեց, տա­նի­քից էլ տուն լց­վեց: Ոտքս կոտր­ված է, չեմ էլ կա­րո­ղա­նում կար­գի բե­րել, ջա­հել էլ չկա, որ խնդ­րեմ գան օգ­նեն, մի քա­նիսն են, ա­ռա­վո­տից գնում են, գի­շե­րով վե­րա­դառ­նում աշ­խա­տան­քից:
Գյու­ղում շա­տե­րի հետ զրու­ցե­ցի, ցա­վով էին պատ­մում, որ գյուղն ար­դեն լք­ված տան է նման, որ ջա­հել­ներն ի­րենց կա­նանց ու ե­րե­խա­նե­րի հետ որ­պես դաչ­նիկ են գա­լիս, ո­մանք էլ ընդ­հան­րա­պես չեն գա­լիս, ու կող­պե­քած դռ­նե­րը մնում են բա­նա­լուն կա­րոտ:
Ա­նուշ ՆԵՐ­ՍԻ­ՍՅԱՆ
Դիտվել է՝ 17086

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ