Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ­յան ան­կա­խու­թ­յան 30 տա­րում եր­բեք հա­յե­րի հետ այս­պես չեն խո­սել»

«Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թ­յան ան­կա­խու­թ­յան 30 տա­րում եր­բեք հա­յե­րի հետ այս­պես չեն խո­սել»
03.07.2020 | 00:22
Հա­յաս­տա­նի ներ­քին ու ար­տա­քին խն­դիր­նե­րի շուրջ «Ի­րա­տե­սը» զրու­ցել է մի­ջազ­գայ­նա­գետ ԱՆ­ՆԱ ԱԲ­ՐԱ­ՀԱ­ՄՅԱ­ՆԻ հետ։
-Ի՞նչ վի­ճա­կում է այ­սօր Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ Փա­շի­նյանն ա­սում էր, թե «վի­զը ծուռ, փշուր­նե­րով եր­ջան­կա­ցած» նախ­կին իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը մեր­ժում է ու «ստեղ­ծում է» նոր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն։ Ստաց­վե՞ց։
-Փա­շի­նյա­նա­կան բա­ռա­խա­ղե­րը վե­րի­մաս­տա­վո­րե­լու են պե­տա­կա­նու­թյան կա­ռուց­ման հե­տա­գա գոր­ծըն­թա­ցում խոս­քե­րը գոր­ծից տար­բե­րե­լու մեր հա­սա­րա­կու­թյան ու­նա­կու­թյուն­նե­րը: Պո­պու­լիզմն ինք­նին վտան­գա­վոր գոր­ծիք է: Այն ա­ռա­վել ևս վտան­գա­վոր է 83 %-ով շր­ջա­փակ­ված սահ­ման­նե­րով և ար­ցա­խյան չլուծ­ված աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան հիմ­նախ­նդ­րով զբաղ­ված հայ հան­րու­թյան հա­մար, որ­տեղ էլ լի­նեն՝ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյու­նում, ՀՀ-ում, թե Սփյուռ­քում: Փա­շի­նյա­նի հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներն ա­պա­տե­ղե­կաց­նող ու ա­պա­կողմ­նո­րո­շող են ե­ղել միշտ` ծա­ռա­յե­լով տեր­պետ­րո­սյա­նա­կան թե­զե­րին, իսկ վեր­ջին­ներս էլ ի­րենց հեր­թին` հա­կա­հայ գեո­քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն վա­րող տե­րու­թյուն­նե­րի թե­զե­րին: Այս­պի­սով, և տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին, և մի­ջազ­գա­յին գեո­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րի հար­թակ­նե­րում, հայ­կա­կան շա­հե­րի տես­լա­կա­նը, թավ­շյա գու­նա­վոր հե­ղա­փո­խու­թյան օ­րե­րից ի վեր, զրո­յա­կա­նաց­ված է:
Արևմուտքն ակն­հայ­տո­րեն ըն­դու­նել է ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի լուծ­ման հա­կա­հայ մո­տե­ցում, հան­ձինս ադր­բե­ջա­նա-թուր­քա­կան (ոչ ա­ռանց իս­րա­յե­լյան լոբ­բիի ներ­գործ­ման և օ­ժան­դա­կու­թյան) բա­նաձևի ըն­դուն­ման։ Եվ­րա­խոր­հր­դա­րա­նի ար­տա­քին հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հանձ­նա­ժո­ղո­վի վեր­ջերս ըն­դուն­ված բա­նաձևը հար­ձակ­ման ի­րա­վունք, ա­սել է` լե­գի­տի­մու­թյուն է տա­լիս Ադր­բե­ջա­նին, ուղ­ղա­կիո­րեն ըն­դու­նե­լով ադր­բե­ջա­նա­կան վեր­ծան­մամբ տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան թե­զը որ­պես հիմ­նա­քա­րա­յին: ԱՄՆ-ի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը բա­ցա­հայ­տո­րեն օգ­տա­գոր­ծում են նսե­մաց­նող դի­վա­նա­գի­տա­կան մե­թո­դա­բա­նու­թյու­նը` որ­պես Ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի փու­լա­յին փա­թե­թով լու­ծե­լու պար­տադր­ման գրա­վա­կան: Եր­կու տա­րի է, Թրամ­փի ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան հար­ցե­րով նախ­կին խոր­հր­դա­կան Բոլ­թո­նից զատ, որևէ բարձ­րաս­տի­ճան ԱՄՆ պե­տա­կան պաշ­տո­նյա չի հան­դի­պել ՀՀ ան­նա­խա­դեպ իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ: Նրանք բա­ցեի­բաց սպա­սում են ար­ցա­խյան խնդ­րով հայ­կա­կան կող­մի զի­ջում­նե­րին` միա­ժա­մա­նակ ա­վե­լաց­նե­լով Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նա­կան բյու­ջեն, աչք փա­կե­լով տա­րա­ծաշր­ջա­նին ա­պա­կա­յու­նաց­մամբ սպառ­նա­ցող Ադր­բե­ջան-Թուր­քիա, Ադր­բե­ջան-Իս­րա­յել ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան ա­ճի վրա, դուրս թող­նե­լով Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյունն ԱՄՆ-ի հու­մա­նի­տար ծրագ­րե­րից, վա­րե­լով սպառ­նո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն Ի­րան-Հա­յաս­տան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի օ­րա­կար­գի նկատ­մամբ:
ՌԴ-ի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ա­ռու­մով, եր­բեք նո­րան­կախ ՀՀ-ն չի ու­նե­ցել այս աս­տի­ճա­նի բա­ցա­սա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի շղ­թա, ո­րի ա­ռա­ջին օ­ղա­կը ե­ղավ ՀԱՊԿ-ից կոպ­տա­գույն կեր­պով գե­նե­րալ Խա­չա­տու­րո­վի հետ­կան­չու­մը` նախ և ա­ռաջ այդ կա­ռույ­ցի հե­ղի­նա­կու­թյա­նը վնաս հասց­նե­լու մի­տու­մով։ Իսկ վեր­ջին օ­ղակն էլ հու­լի­սի 1-ի ե­րե­կո­յան Նա­վալ­նու հայտ­նու­թյունն էր Հ1-ի ե­թե­րում: Այս ուղ­ղու­թյամբ, թավ­շյա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի գերն­պա­տա­կը ՀՀ-ում տե­ղա­կայ­ված ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զա­յի փա­կումն է: Ստաց­վում է, մեր ա­վան­դա­կան ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կից, գոր­ծըն­կեր պե­տու­թյուն­նե­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը սղ­ված են, Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի և Սերժ Սարգ­սյա­նի օ­րոք զգու­շո­րեն կերտ­ված և տար­վող Արևելք-Արևմուտք հա­վա­սա­րակ­շիռ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի տես­լա­կա­նը ևս խեղ­ված է։ Մեզ կոպ­տա­գույնս և հապ­ճե­պո­րեն մղում են դե­պի տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին` պատ­մա­կա­նո­րեն միշտ մեր դեմ աշ­խա­տած ան­ցան­կա­լի ե­ռան­կյուն՝ արևմտա­մետ Իս­րա­յել-Թուր­քիա-Սաու­դա­կան Ա­րա­բիա հար­թու­թյուն, ա­ռանց անվ­տան­գու­թյան որևէ ե­րաշ­խիք­նե­րի, ա­ռանց հա­մա­տեղ զար­գաց­ման են­թա­կա­ռուց­ված­քա­յին նա­խագ­ծե­րում մեզ ներգ­րա­վե­լու։ Ընդ ո­րում` ոչ միայն ա­ռանց նա­խա­պայ­ման­նե­րի, այլ «a priori». այն է` չբարձ­րա­ձայ­նել ՀՀ դիր­քո­րո­շու­մը շու­տով լրա­ցող Մոսկ­վա­յի և Կար­սի պայ­մա­նագ­րե­րի շուրջ, մե­կընդ­միշտ մո­ռա­նալ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թյան պա­հան­ջա­տի­րու­թյու­նը, ըն­դու­նել, ինչ­պես Գան­ջա­լիևն է ա­սում, որ Ղա­րա­բա­ղի հայ­կա­կան հա­մայն­քը, առ­հա­սա­րակ «տա­րա­ծաշր­ջա­նի հայ­կա­կան հա­մայն­քը» կա­րող է գո­յատևել մի­միայն սու­վե­րեն Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում:
Այս նպա­տա­կով մեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը գաղտ­նի բա­նակ­ցու­թյուն­ներ են վա­րել թե՛ Ադր­բե­ջա­նի, թե՛ վեր­ջերս ար­դեն հայտ­նի դար­ձած Ա­խու­րյան գե­տի վրա­յի կա­մուր­ջի վե­րա­նո­րոգ­ման հույ­զե­րով ապ­րող Թուր­քիա­յի հետ։ Ինչ­պես նաև ՀՀ Նա­խա­գահ Ար­մեն Սարգ­սյա­նի քն­քուշ, ան­շր­շյուն քայ­լե­րով և մի քա­նի կա­խար­դա­կան ստո­րագ­րու­թյամբ` զարկ է տր­վել Իս­րա­յել-ՀՀ ուղ­ղա­կի դի­վա­նա­գի­տա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տատ­մա­նը, փո­խա­դարձ դես­պա­նատ­նե­րի բաց­մամբ` միան­գա­մայն ան­տե­սե­լով նման հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը բա­ցա­ռող եր­կու գեր­խն­դիր.
1. Իս­րա­յել-Թուր­քիա-Ադր­բե­ջան ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը գոր­ծել է, գոր­ծում է և կգոր­ծի ընդ­դեմ ողջ Մեծ Մեր­ձա­վոր Արևել­քի տա­րա­ծաշր­ջա­նի հա­յու­թյան։
2. Իս­րա­յե­լի կող­մից Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան չճա­նա­չե­լը, չճա­նաչ­ման ուղ­ղու­թյամբ տար­վող ան­թա­քույց քա­րոզ­չու­թյու­նը և ԵՄ-ում, և ԱՄՆ-ում:
Ընդ ո­րում, ես վս­տահ չեմ, որ այս եր­կու գեր­խն­դիր­նե­րը կդառ­նան նման դի­վա­նա­գի­տա­կան մեր­ձեց­ված հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի նպա­տա­կա­կետ: Ե­թե հա­մա­տե­ղենք սույն երևույ­թը ՌԴ-ի և Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թյան հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի գե­րա­րագ տեմ­պե­րով վատ­թա­րաց­ման գոր­ծըն­թա­ցի հետ, ակն­հայտ է դառ­նում, որ այդ եր­կու գեր­խն­դիր­ներն առ­հա­սա­րակ կմղ­վեն հե­տին պլան և կդա­դա­րեն օ­րա­կար­գա­յին լի­նե­լուց` մեր առջև դնե­լով նույն դի­վա­նա­գի­տա­կան թա­կարդ­նե­րը, ինչ­պի­սիք գոր­ծել և գոր­ծում են ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի քր­դե­րի դեպ­քում:
-Ակն­հայտ է, որ ՌԴ-Հա­յաս­տան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը լար­ված են։ Ի՞նչ ան­ցան­կա­լի զար­գա­ցում­նե­րի կա­րող ենք սպա­սել այս ուղ­ղու­թյամբ։
-ՀՀ-ում սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գի խախտ­մամբ տե­ղի ու­նե­ցած իշ­խա­նա­զավ­թու­մից հե­տո ԱՄՆ-ն ան­թա­քույց կեր­պով (Բոլ­թո­նի, ԱՄՆ դես­պա­նի, տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին և վա­շինգ­տո­նյան լոբ­բիս­տա­կան ու­ղե­ղա­յին կենտ­րոն­նե­րի փոր­ձա­գետ­նե­րի շուր­թե­րով) շա­րու­նա­կա­բար փո­խան­ցում է, որ թավ­շյա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին ցու­ցա­բեր­ված ֆի­նան­սա-տեխ­նի­կա­կան օ­ժան­դա­կու­թյան հիմ­նա­կան նպա­տա­կը ՌԴ-ի ազ­դե­ցու­թյան վե­րա­ցումն է թե՛ ՀՀ-ի, թե՛ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քից: Սրա­նով են բա­ցատր­վում թավ­շյա վար­չա­կազ­մում, նաև թավ­շյա վար­չա­կազ­մի կող­մից գրավ­ված ԱԺ-ում, իսկ վեր­ջերս նաև ԱԱԾ-ում ակն­հայտ հա­կա­ռու­սա­կան կոն­տին­գեն­տի պաշ­տո­նա­կան ա­ռաջ­խա­ղա­ցումն ու շա­րու­նա­կա­կան պարգևատ­րում­նե­րը: Վեր­ջին­նե­րիս գոր­ծու­նեու­թյունն ի­րա­վա­կան պե­տու­թյան և ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյան դի­տան­կյու­նից, մեղմ ա­սած, մեծ կաս­կած­ներ է հա­րու­ցում: Քա­ղա­քա­կան վեն­դե­տա­նե­րի շա­րա­նը, ուղղ­ված հատ­կա­պես ար­ցա­խյան հաղ­թա­նակ­նե­րը բե­րած գոր­ծիչ­նե­րի դեմ, խրա­խուս­վում է ԱՄՆ և ԵՄ դես­պա­նատ­նե­րից: Վեր­ջին­նե­րիս հա­մար սա նախ և ա­ռաջ հա­կա­ռու­սա­կան տար­րի ա­ռաջ­խա­ղաց­ման նպա­տա­կին է ծա­ռա­յում: Նման գոր­ծըն­թաց­նե­րի ձևա­վոր­մանն են ուղղ­ված բա­զում տա­րի­նե­րի ուղ­ղա­կի և ա­նուղ­ղա­կի գոր­ծող դրա­մաշ­նոր­հա­յին ծրագ­րե­րը:
Փա­շի­նյա­նա­կան բա­ռա­խա­ղե­րը, ո­րոնք ան­նա­խա­դեպ քաղց­րաշն­չու­թյամբ գո­վա­բա­նում են հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, ի­րա­կան պատ­կե­րով սար­սա­փեց­նող են. մի­միայն պրո­տո­կո­լա­յին հան­դի­պում­ներ, բա­ցար­ձակ ա­նար­գանք ՌԴ ղե­կա­վա­րի հան­դեպ` վեր­ջի­նիս այ­ցի ժա­մա­նակ, հա­կա­ռու­սա­կան վրա­ցա­կան ԶԼՄ ներ­կա­յա­ցուց­չի հայ­տն­վելն ու հարց տալն այն­տեղ, ուր Վրաս­տանն առ­հա­սա­րակ խնդ­րո ա­ռար­կա էլ չէր, Ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րում անց­նել ադր­բե­ջա­նա­մետ բա­նակ­ցա­յին գծին, սա­կայն մե­ղադ­րել ՌԴ ԱԳ նա­խա­րա­րին, ՌԴ հետ ու­նե­ցած ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում գոր­ծող տար­բեր ո­լորտ­նե­րի ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի, հիմ­նարկ­նե­րի, ինս­տի­տուտ­նե­րի դեմ ոտ­նձ­գու­թյուն­ներ, հե­տապն­դում­ներ։ Փա­շի­նյա­նի ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րի ներգ­րավ­մամբ` մաք­սա­նեն­գա­յին գոր­ծու­նեու­թյուն ՌԴ տա­րած­քում, կամ այլ եր­կր­նե­րում` ընդ­դեմ ՌԴ շա­հե­րի: Տե­սեք, ըն­դա­մե­նը եր­կու տա­րի է ան­ցել, սա­կայն թվում է, թե այս ցան­կը կա­րե­լի է շա­րու­նա­կել և շա­րու­նա­կել: Այս շա­բաթ­վա կուլ­մի­նա­ցիա­նե­րը եր­կուսն էին՝ ա­տո­մա­կա­յա­նի վե­րա­նո­րոգ­ման նա­խագ­ծից «Ռո­սա­տո­մի» դուրս մղու­մը և Նա­վալ­նու հայտ­նու­թյու­նը Հ1-ում: Նպա­տա­կը ե­ղել է, մնում է և կմ­նա ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զա­յի փա­կու­մը:
-Ար­ցա­խյան հիմ­նախն­դի­րը բա­վա­կան ընդ­գր­կուն և ա­ռան­ձին զրույ­ցի թե­մա է, բայց այ­դու­հան­դերձ, մեկ հար­ցի շր­ջա­նա­կում փոր­ձեք­ պա­տաս­խա­նել, թե այս 2 տա­րում ի՞նչ կորց­րինք կամ գու­ցե շա­հե­ցինք այս հար­թու­թյու­նում։
-Ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի շուրջ ա­ռաջ­նա­յին կո­րուստն էր նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ձեռք բե­րած հե­տապ­րի­լյան Վիեն­նա­յի, Ժնևի և Սանկտ-Պե­տեր­բուր­գի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղա­նից դուրս մնա­լը: Սրան հա­ջոր­դեց նախ «խա­ղա­ղու­թյան նա­խա­պատ­րաս­տե­լու» թե­զը, հե­տո Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի անձ­նա­կան և ուղ­ղա­կի ջան­քե­րով բարձ­րաց­ված «Ղա­րա­բա­ղի ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայն­քի» «ընտ­րյալ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի» սու­բյեկ­տայ­նու­թյու­նը` Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րի սու­բյեկ­տայ­նու­թյան նվա­զեց­ման հաշ­վին: Ի վեր­ջո, Մյուն­խե­նյան խայ­տա­ռա­կու­թյու­նից, դրան հա­ջոր­դած Մա­մե­դյա­րո­վի ո­րա­կում­նե­րից և վեր­ջա­պես Լավ­րո­վյան բա­ցա­հայ­տում­նե­րից պարզ դար­ձավ, որ սե­ղա­նին է Ար­ցա­խի հո­ղե­րի փու­լա­յին հան­ձն­ման Լի­սա­բո­նյան 1997-ի տար­բե­րա­կը, ո­րի ջա­տա­գով ժա­մա­նա­կին հան­դես էր ե­կել Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նը, այդ ժա­մա­նակ ևս Բոլ­թո­նի օրհ­նան­քով, և ո­րը պատ­ճառ դար­ձավ հա­մազ­գա­յին ու­ժե­րի կող­մից նրան իշ­խա­նու­թյու­նից հե­ռաց­նե­լուն:
- Ա­լիևն այ­սօր ար­դեն մեր՝ պատ­մու­թյուն չու­նե­նա­լուց է խո­սում, իսկ Թուր­քիան ար­դեն գործ­նա­կան քայ­լե­րի է դի­մում, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյու­նը հա­մար­ժե՞ք է ար­ձա­գան­քում այս վի­ճա­կին։
-Հրա­շա­լի հարց է։ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան ան­կա­խու­թյան 30 տա­րում եր­բեք հա­յե­րի հետ այս­պես չեն խո­սել: Մեկ բան է, երբ Ար­ցա­խում պա­տե­րազմ է` դեռևս ան­հայտ ել­քով, և թու­լա­ցած Ռու­սաս­տա­նի, չե­չե­նա­կան ա­րյու­նոտ պա­տե­րազ­մի ֆո­նին Թան­սու Չիլ­լե­րը խոս­տա­նում է, որ Հա­յաս­տա­նը կդառ­նա ողջ մնա­ցած հա­յե­րիս գե­րեզ­մա­նը և ի պա­տաս­խան ստա­նում Ար­ցա­խում հաղ­թա­նա­կած հայ­կա­կան բա­նակ, նո­րան­կախ հայ­կա­կան պե­տա­կա­նու­թյուն և ՌԴ-ում վերջ տր­ված «Մու­սուլ­ման եղ­բայր­նե­րի» հրահ­րած պա­տե­րազմ։ Մեկ այլ բան է, երբ եր­կու պա­տե­րազ­մում հաղ­թած Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րին` հզոր դաշ­նա­կից ՌԴ և ԻԻՀ առ­կա­յու­թյամբ, դի­մում է մի ոմն Գան­ջա­լիև կամ մի ոմն բռ­նա­պետ, օֆ­շոր­նե­րի ար­քա, նավ­թա-խա­վիա­րա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյան կա­շա­ռա­կեր գոր­ծիչ Ա­լիև, և ո­մանց վե­րե­լա­կա­յին խո­նար­հա­գույն դիրք բռ­նե­լու պատ­ճա­ռով չեն հն­չում ԱԳՆ-ից և ՊՆ-ից հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք պետք է հն­չեին՝ սոսկ պրո­տո­կո­լա­յին անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նից ել­նե­լով: Մեր պա­տաս­խան­նե­րը նախ ու­շա­ցած էին, ու­շա­ցա­ծից զատ` կցկ­տուր և ա­պա` այն­պի­սի բա­ռա­պա­շա­րով, «որն ըն­դու­նե­լի է Հա­յաս­տա­նի ժո­ղովր­դի, Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի և Ադր­բե­ջա­նի ժո­ղովր­դի հա­մար»: Այս մի­տում­նա­վոր գեր­թե­րաց­ման ուղ­ղա­կի հետևանք է Ադր­բե­ջան-Թուր­քիա ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան ան­նա­խա­դեպ հա­վե­լու­մը, «Արևմտյան Ադր­բե­ջա­նի» «վտա­րան­դի կա­ռա­վա­րու­թյան» հիմ­նադ­րա­մի բա­ցու­մը Թուր­քիա­յում, Էր­դո­ղա­նի և Ա­լիևի հն­չեց­րած թե­զե­րը, որ Իդ­լի­բը «ռազ­մին­կա» է Ար­ցախ-Նա­խիջևան-Հա­յաս­տա­նից ա­ռաջ, ա­ռաջ­նագ­ծի եր­կայն­քով մեկ ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նա­կի դիր­քե­րի ին­ժե­նե­րա-տեխ­նի­կա­կան ամ­րապն­դումն է և վեր­ջա­պես ար­դեն այս շա­բաթ Ադր­բե­ջա­նի «կիրթ, գրա­գետ, բաց, ան­կեղծ, կա­ռու­ցո­ղա­կան» «լե­գի­տիմ ա­ռաջ­նոր­դի», նրա պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի, նրա նշա­նա­կած «Ղա­րա­բա­ղի ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայն­քի ընտ­րյալ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ» Գան­ջա­լիևի` պա­տե­րազ­մի ակն­հայտ սպառ­նա­լի­քով լցոն­ված հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներն են:
Այս­տեղ կարևոր է նշել, որ, կապ­ված Իս­րա­յե­լի կող­մից պա­ղես­տի­նյան տա­րածք­նե­րի ա­նեք­սիա­յի գոր­ծըն­թաց­նե­րի հետ, տա­րա­ծաշր­ջա­նը գեր­լար­ված պայ­ման­նե­րում անց­նում է գեո­քա­ղա­քա­կան խա­ղի նո­րա­նոր ու բա­վա­կա­նին բարդ գոր­ծըն­թաց­նե­րով: Հու­լի­սի կե­սից սր­վե­լու են Ի­րա­նի դեմ մղ­վող գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը, և վե­րը նշածս Իս­րա­յել-Թուր­քիա-Սաու­դա­կան Ա­րա­բիա ե­ռան­կյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը հե­տա­մուտ են լի­նե­լու ի­րենց առջև դր­ված գեո­քա­ղա­քա­կան խն­դիր­նե­րի լուծ­մա­նը, քա­նի որ սա ա­մե­նա­հար­մա­րա­վետ պա­տու­հանն է նման գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ վա­րե­լու՝ թե՛ ի­րենց, թե՛ ԱՄՆ/ՆԱՏՕ-ի տե­սան­կյու­նից: Նախ­քան ՄԱԿ ԱԽ մշ­տա­կան ան­դամ­նե­րի սեպ­տեմ­բե­րյան հան­դի­պու­մը, նախ­քան ԱՄ­Ն-ում թեժ նա­խընտ­րա­կան հոկ­տեմ­բե­րի գա­լը, այս բո­լոր ու­ժե­րի ուղ­ղա­կի շա­հե­րից բխում է կար­գա­վո­րել Մեր­ձա­վոր Արևել­քի տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին խն­դիր­նե­րը սեղ­մա­գույն ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում: Այս իսկ պատ­ճա­ռով տա­րա­ծաշր­ջա­նում ներ­կա­յումս անհ­րա­ժեշտ է լսե­լի դարձ­նել սե­փա­կան դիր­քո­րո­շու­մը՝ հաշ­վի առ­նե­լով այս բո­լոր զար­գա­ցում­նե­րը։ Ա­ռա­վել քան կարևոր է որևէ սպառ­նա­լիք ա­նար­ձա­գանք չթող­նե­լը: Նման քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է վա­րում ներ­կա­յումս նաև Հու­նաս­տա­նը, ո­րը, Թուր­քիա­յի հետ լի­նե­լով ՆԱ­ՏՕ-ի ան­դամ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ա­նար­ձա­գանք չի թող­նում և ոչ մի սպառ­նա­լիք, և ոչ մի սահ­մա­նա­յին խախ­տում: Դեռ ա­վե­լին, վա­րում է շատ ակ­տիվ դի­վա­նա­գի­տա­կան մանևրա­յին ռազ­մա­վա­րու­թյուն մերթ ներգ­րավ­վե­լով Լի­բիա­յի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մի նոր կո­նյունկ­տու­րա­յում, մերթ Ե­գիպ­տո­սի, մերթ ՌԴ-ի, մերթ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի` ստի­պե­լով, որ ի­րենց հա­ջորդ քայ­լե­րում նշ­ված բո­լոր «խա­ղա­ցող­նե­րը» հաշ­վի նս­տեն Հու­նաս­տա­նի դիր­քո­րոշ­ման հետ: Այդ­պես է պա­հան­ջում տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին գեո­քա­ղա­քա­կան ռեալ­պո­լի­տի­կը, և կար­ծում եմ, որ ներ­կա ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում ա­ռա­ջին ան­գամ հա­յոց պատ­մու­թյան մեջ մենք, հա­մա­պա­տաս­խան քա­ղա­քա­կան, ռազ­մա­կան, դի­վա­նա­գի­տա­կան ար­սե­նա­լով, ա­ռա­վել քան կա­րող ենք վա­րել ի­րա­պես մեր շա­հե­րից բխող և դի­վի­դենդ­ներ բե­րող ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն: Ներ­կա­յիս վար­չա­կազ­մի կող­մից ուղ­ղորդ­վող ակն­հայտ ա­նող­նա­շա­րու­թյու­նը միան­գա­մայն ա­նըն­դու­նե­լի է:
-Անդ­րա­դառ­նանք ներ­քա­ղա­քա­կան խն­դիր­նե­րին, այ­սօր ար­դեն ՍԴ-ում ճգ­նա­ժամ կա։ Չնա­յած ի­րա­վա­բան­նե­րը փաս­տում են, որ սահ­մա­նադ­րա­կան բա­րե­փո­խում­ներն ա­ղա­ղա­կող խախ­տում­նե­րով են ե­ղել, իշ­խա­նու­թյունն ար­դեն ՍԴ-ի նա­խա­գա­հի ԺՊ-ին է շնոր­հա­վո­րում։ Ձեր դի­տարկ­մամբ, ին­չի՞ կհան­գեց­նեն այս զար­գա­ցում­նե­րը։
-Այս զար­գա­ցում­նե­րը կա­տար­վում են վե­րը նշածս գեո­քա­ղա­քա­կան վեկ­տո­րի կոպ­տա­գույն և մեր շա­հե­րին դեմ գնա­ցող փո­փո­խու­թյա­նը հա­մա­հունչ, նման փո­փո­խու­թյան նպա­տակ­նե­րին մեր ողջ նե­րուժն ա­պօ­րի­նա­բար ծա­ռա­յեց­նե­լուն: Մենք այս­պի­սով կանգ­նած ենք պե­տա­կա­նու­թյան կորս­տի շե­մին, քան­զի պե­տա­կա­նու­թյու­նը նույնն է, թե Սահ­մա­նադ­րու­թյան պահ­պա­նում, Սահ­մա­նադ­րու­թյան ո­գով ա­ռաջ­նորդ­վե­լու ան­բե­կա­նե­լիու­թյուն` ի շահ ի­րա­վա­կան պե­տու­թյան կա­ռուց­ման: Կրկ­նում եմ, սույն վար­չա­կազմն իշ­խա­նու­թյան է ե­կել ՀՀ Սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գի խախտ­մամբ իշ­խա­նա­զավթ­ման մի­ջո­ցով` օգ­տա­գոր­ծե­լով արևմտյան վեկ­տո­րի գեո­քա­ղա­քա­կան հիբ­րի­դա­յին սպա­ռա­զի­նու­թյու­նը՝ ա­պա­տե­ղե­կատ­վու­թյուն, ա­տե­լու­թյան և հայ­հո­յան­քի «մշա­կույ­թի» մի­տում­նա­վոր ներդ­րում այն­պես, որ հա­սա­րա­կու­թյու­նը գնա քաո­սի և ա­վե­րա­ծու­թյուն­նե­րի ճա­նա­պար­հով: Այդ­պի­սին է բո­լոր գու­նա­վոր «հե­ղա­փո­խու­թյուն­նե­րի» բնույ­թը: Ի­րա­վա­կան ա­ռու­մով ԵՄ կա­ռույց­նե­րը, մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վա­կան հա­մա­պա­տաս­խան հանձ­նա­ժո­ղով­նե­րը կդա­տա­բա­նեն իշ­խա­նու­թյան այս քայ­լե­րը: ՀՀ ՍԴ դա­տա­վոր­նե­րը, բնա­կա­նա­բար, կհաս­նեն ՄԻԵԴ և կս­տա­նան ո­րո­շում­ներ, ո­րոնք ժա­մա­նա­կին «քա­շել» են ՈՒկ­րաի­նա­յի, Հուն­գա­րիա­յի և Լե­հաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի «ա­կանջ­նե­րը», իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին կս­տի­պեն ուղ­ղել թույլ տված բո­լոր սխալ­նե­րը: Սա­կայն այս­տեղ էա­կան է ոչ թե այս ներ­քա­ղա­քա­կան, թվում է, թե ա­նի­մաստ քաշք­շու­կը, այլ այն, թե ինչ ենք մենք կորց­նե­լու այդ ողջ ըն­թաց­քում, մինչ իշ­խա­նու­թյան կող­մից կազ­մա­կերպ­ված Սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գի տա­պալ­ման վնաս­նե­րը կրած մեր դա­տա­վոր­նե­րը հե­տա­մուտ են լի­նե­լու ի­րենց ի­րա­վունք­նե­րի վե­րա­կան­գն­մա­նը: Թավ­շյա գեո­քա­ղա­քա­կան տես­լա­կա­նով բա­ցա­ռա­պես արևմտա­մետ վեկ­տո­րի գոր­ծիք դար­ձած նո­րա­կազմ ՍԴ-ն ի­րա­վա­սու­թյուն կս­տա­նա ճա­կա­տագ­րա­կան ո­րո­շում­ներ կա­յաց­նե­լու.
ա) Ար­ցա­խի հիմ­նախ­նդ­րով,
բ) Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի կա­պակ­ցու­թյամբ,
գ) Հա­յոց պե­տու­թյան և Հայ ա­ռա­քե­լա­կան սուրբ ե­կե­ղե­ցու ան­քակ­տե­լիու­թյան կա­պակ­ցու­թյամբ,
դ) ՌԴ և ՀՀ անվ­տան­գու­թյան, պաշտ­պա­նու­թյան և այլ հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի կա­պակ­ցու­թյամբ:
Այլ կերպ ա­սած, թա­վի­շի հոգ­սը չէ Սահ­մա­նադ­րա­կան կար­գի տա­պալ­ման ճա­նա­պար­հով` հար­մա­րա­վետ ժա­մա­նա­կա­յին պա­տու­հան շա­հել, հատ­կա­պես նշածս հու­լի­սյան թե­ժա­ցումն ի նկա­տի ու­նե­նա­լով: Նրանց գեր­խն­դիրն է Արևմուտ­քի առջև ու­նե­ցած «պատ­քե­րը» մա­րել` թվածս 4 կե­տե­րով։ Պարտքեր, ո­րոնք էա­կա­նո­րեն մեր պե­տա­կա­նու­թյան հիմ­նա­սյու­ներն են: Քա­նի մենք ի­րա­վա­կա­նու­թյան ջա­տա­գով արևմտյան ինս­տի­տուտ­նե­րի դռ­նե­րը ջար­դե­լիս կլի­նենք, առ­կա ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն ա­ռա­վել քան բա­վա­րար է, այդ հիմ­նա­սյու­նե­րից նույն Արևմուտ­քին մեզ զր­կե­լու հա­մար` ի շահ է­ներ­գա­տար­նե­րի բազ­մա­զա­նու­թյան ա­պա­հով­ման ի­րենց կա­րի­քի, ՆԱ­ՏՕ-ի շր­ջա­նակ­նե­րում Թուր­քիա­յի հետ «ան­գլ­խա­ցա­վանք» հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի, Ի­րա­նի հար­ցի լուծ­ման (լի­նի պա­տե­րազ­մի, թե գու­նա­վոր հե­ղա­փո­խու­թյան մի­ջո­ցով) և ի վեր­ջո, մե­տաք­սի Ճա­նա­պար­հից ՌԴ-ին և Չի­նաս­տա­նին գե­րա­կա­յող ազ­դե­ցու­թյան գոր­ծոն­նե­րից զր­կե­լու:
-Ար­դեն մե­կու­կես տա­րի հան­րա­յին ու­շադ­րու­թյու­նը ՍԴ-ի շուրջ կենտ­րո­նաց­րած իշ­խա­նու­թյու­նը ոչ միայն մո­ռա­ցել է տն­տե­սու­թյու­նը, այլև ար­տա­կարգ դրու­թյան պայ­ման­նե­րում գույ­քա­հարկն է բարձ­րաց­նում, էլ չենք խո­սում հա­զար ու մի խոս­տում­նե­րի մա­սին։ Ի՞նչ փոխ­վեց եր­կու տա­րում մարդ­կանց կյան­քում։
-Հետևե­լով կո­րո­նա­վի­րու­սի դի­մա­կայ­մանն ուղղ­ված այս ա­պի­կար իշ­խա­նու­թյան նախ հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թյա­նը, և ա­պա` ան­ճար ու անն­պա­տակ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին (ե­թե՛ կա­րե­լի է «գոր­ծո­ղու­թյուն» ան­վա­նել վար­չա­պե­տի լայ­վա­տա­րափն ու դի­մակ դնե­լու, ձեռ­քեր լվա­լու վե­րա­բե­րյալ ա­նի­մաստ ճա­ռե­րը), ակն­հայտ է դառ­նում, որ պարգևավ­ճար­նե­րով, մաք­սա­նեն­գու­թյամբ և «ոչ ան­հայտ ան­ձանց» առն­վազն տա­րօ­րի­նակ ֆոն­դե­րը ռեյ­դե­րա­կան ճա­նա­պար­հով գու­մար­ներ լցո­նե­լով զբաղ­ված ի­րենց­քայ­լա­կան­նե­րը եր­բեք չեն ու­նե­ցել ՀՀ քա­ղա­քա­ցու, նրա ռազ­մա­կան և ա­ռող­ջա­պա­հա­կան գե­րա­կա շահի տես­լա­կա­նը որ­պես ի­րենց քայ­լե­րի կենտ­րո­նա­քար: Ժո­ղո­վուր­դը լոկ այն մի­ջոցն էր, ո­րին բունտն ա­պա­տե­ղե­կատ­վու­թյամբ բարձ­րաց­րած մար­գի­նալ ու­ժը հե­ծավ և ե­կավ իշ­խա­նու­թյան` ի­րա­կա­նաց­նե­լու այն, ին­չին ձոն­ված էին այլևս «ոչ ան­հայտ անձ» հան­դի­սա­ցող տեր և տի­կի­նի 20 տա­րի շա­րու­նակ գր­ված հոդ­ված­նե­րը: Գույ­քա­հար­կը, տու­գանք­նե­րը, կա­պի­տա­լի հետ խո­սե­լու ա­ռու­մով մի­միայն սա­բո­տա­ժի լեզ­վին տի­րա­պե­տե­լը, ա­րա­գա­չա­փե­րը, գնա­ճը, է­լեկտ­րա­կա­նու­թյան, գա­զի, ջրի, շու­տով նաև ցո­րե­նի գնա­ճը մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րի հա­մար, ցա­վոք, նա­խա­պատ­րաս­տում են 90-ա­կան­նե­րի մի նոր մու­թու­ցուրտ ա­լիք: Մի­միայն կո­րո­նա­վի­րու­սի ճի­րան­նե­րում այս աս­տի­ճա­նի ա­պի­կար ձևով մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րին ա­նօգ­նա­կան թող­նե­լու ա­ռու­մով ար­դեն, սույն վար­չա­կազմն ան­կաս­կած շու­տով են­թարկ­վե­լու է պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան: Խո­սե­լը մարդ­կանց կյան­քի ո­րա­կի փո­փո­խու­թյան մա­սին նման պայ­ման­նե­րում նույ­նա­կան է նրանց ծաղ­րի են­թար­կե­լու հետ, ին­չը չեմ պատ­րաստ­վում ա­նե­լու:
-Այ­սօր ընդ­դի­մա­դիր դաշ­տում ան­հաս­կա­նա­լի վի­ճակ է։ Մի կող­մից հայ­տա­րար­վում է, թե օր ա­ռաջ Փա­շի­նյա­նը պի­տի հե­ռա­նա, մյուս կող­մից էլ լայն կոն­սո­լի­դա­ցիա չկա։ Ի՞նչ զար­գա­ցում­ներ կա­րե­լի է սպա­սել։
-Ես տես­նում եմ կոն­սո­լի­դա­ցիա­յի նշան­ներ: Շատ ող­ջու­նե­լի է ԲՀԿ-ՀՅԴ-«Հայ­րե­նիք» հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը, ող­ջու­նե­լի են Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նի բա­ցա­հայ­տում­նե­րը, ո­րոնք շու­տով ի­րենց ի­րա­վա­կան հետևանք­նե­րով կար­տա­հայտ­վեն, ող­ջու­նե­լի է «Մեկ Հա­յաս­տան» կու­սակ­ցու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյունն ընդ­դեմ կո­րո­նա­վի­րու­սի դի­մա­կայ­ման գոր­ծըն­թա­ցը տա­պա­լած այս վար­չա­կազ­մի, ող­ջու­նե­լի են Սերժ Սարգ­սյա­նի և Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի (ի դեպ, այս փաս­տի կա­պակ­ցու­թյամբ ադր­բե­ջա­նա­կան մամ­լո ան­հան­գս­տու­թյու­նը ևս ող­ջու­նե­լի է), նաև Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի և Կա­րեն Կա­րա­պե­տյա­նի միջև հան­դի­պում­նե­րը, ող­ջու­նե­լի են «Վեր­նա­տան» նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րը: Այս բո­լորն ին­դի­կա­տոր­ներ են այն հան­գա­ման­քի, որ ընդ­դի­մա­դիր դաշ­տը, ար­դյու­նա­վե­տո­րեն գոր­ծե­լով թավ­շյա բռ­նա­պե­տու­թյան ի­րա­վա­կան «բեսպ­րե­դե­լի» պայ­ման­նե­րում, այ­նուա­մե­նայ­նիվ կոն­սո­լի­դաց­վում է այն­պես, ինչ­պես ա­կա­նա­տես ենք ե­ղել Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի հրա­ժա­րա­կա­նին նա­խոր­դած ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում: Ինձ թվում է, շատ շու­տով մենք կտես­նենք հա­մա­պա­տաս­խան զար­գա­ցում­ներ:
-Ձեր կար­ծի­քով, այս ի­րա­վի­ճա­կից ո՞րն է ել­քը, ի՞նչ սցե­նար­ներ եք տես­նում։
-Միակ ել­քը կլի­նի Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի հրա­ժա­րա­կա­նը, ինչ­պես ժա­մա­նա­կին ե­ղավ Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի­նը: Եվ այս ա­ռու­մով, ա­մենևին էլ կարևոր չէ, ցան­կա­ցա՞վ նա հրա­ժա­րա­կան տալ, թե՞ ոչ: Նրա ցան­կու­թյուն­նե­րը, առ­հա­սա­րակ, խնդ­րո ա­ռար­կա չեն: Մի­միայն դր­ված է նրա գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ի­րա­վա­կա­նու­թյան և մեր ազ­գա­յին շա­հե­րին ծա­ռա­յե­լու խն­դի­րը:

Այս եր­կու կե­տե­րով էլ ակն­հայտ են մեր կո­րուստ­նե­րը, և այդ կո­րուստ­ներն էլ կնա­խան­շեն իր` որ­պես վար­չա­պե­տի, ճա­կա­տա­գի­րը. հրա­ժա­րա­կան, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն, բանտ:

Զրույ­ցը՝
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 11569

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ