Արցախի Հանրապետության բռնազավթման հետևանքով արձանագրված նյութական կորուստների վիճակագրությունը (ըստ Ջենեսիս Արմենիա ուղեղային կենտրոն հիմնադրամի հետազոտության). 12 քաղաք 241 գյուղ․․․

Ես քառասուն տարվա անխոնջ ծխող եմ ու մի պարզ ճշմարտություն գիտեմ՝ ինձ դուր չի գալիս, երբ ես ընդամենը մի հաց ձեռքիս հերթում կանգնած եմ՝ փողը պատրաստ պահած, որ արագ վճարեմ, ու անընդհատ ինչ-որ մարդիկ են մոտենում ու առանց հերթի ծխախոտ առնում, ընդ որում՝ երկա՜ր ինչ-որ քարտեր են սահեցնում սարքերի վրայով, բոնուս քարտերով քաղցրացնում են վճարումը, իսկ հերթը լուռ կանգնած սպասում ա։ Ու, որ ամենահետաքրքիրն ա՝ դա ընդունված կարգ ա շատ խանութներում՝ ծխախոտն առանց հերթի են վաճառում։

Տարվա մեջ մի պահ ա գալիս, երբ պետք ա էսօրով ապրել՝ միայն էսօրով։ Էդ էն պահն ա, երբ մարմնի ջերմաստիճանը ձգտում ա հավասարվել դրսի ջերմաստիճանին, ու դրսում քեզ ավելի լավ ես զգում, քան տանը։ Էդ ժամանակ դուրսը քո տունն ա դառնում, ու դու ձուլվում ես բնությանը։

Մի երեկո ծնողները եկել էին, որ մանկապարտեզից երեխեքին տուն տանեին, իրար մեջ խոսում էին, ու մեկը խոսքի մեջ ասեց՝ մանկական աշխարհ էի մտել։ Ես շատ զարմացա, որ նման աշխարհ կա, առաջին անգամ էի լսում։ Միանգամից երևակայությունս մի կախարդական աշխարհ նկարեց՝ փերիներով, կախարդներով, հեքիաթային ծառերով ու խոսող կենդանիներով լցված։ Բա ինչի՞ ես մինչև հիմա չգիտեի էդ աշխարհի մասին։ Էդ օրը մամային խնդրեցի, որ ինձ անպայման տանի մանկական աշխարհ։

Գյուղը խոշոր վարկ վերցրեց ու գյուղ մտնող ճանապարհի կողքին, եթե կարելի էր դա ճանապարհ անվանել, բարձր պատվանդանի վրա մի ահռելի մարմարե տուտուզ կանգնացրեց։ Էդ փողով, իհարկե, կարելի էր կամուրջ գցել գետի վրայով, ու գյուղացիք կկարողանային աշխատանքի գնալ մյուս ափին գտնվող ավանը, բայց տուտուզը կարևոր էր։

Գործի բերումով Մայամիում մի կուբացու հետ ծանոթացա (հետո, իհարկե, ընկերացանք) ու, որպեսզի խնայեմ ժամանակս, հենց սկզբից ուղիղ ասացի, որ թվերի մեջ կամ բիզնեսը ներկայացնելուց չփորձի ուռճացնել կամ խաբել.

Սպասում ենք, սպասում, ամբողջ կյանքում ինչ-որ բանի ենք սպասում, ու ամեն սպասում պսակվում ա հերթական հիասթափությամբ, ու ամեն սպասում ավարտվում ա նոր սպասումով։ Ձմեռը գալիս ա՝ գարնանն ենք սպասում, ամառը գալիս ա՝ աշնանն ենք սպասում։ Մի սպասումը դեռ չավարտած, նոր սպասում ենք սկսում սպասել։ Հազար տարի առաջ ենք ծնվել, բայց դեռ սպասում ենք, որ ծնվենք, մի ամբողջ կյանք ապրում ենք երկրի վրա, բայց դեռ սպասում ենք, որ սկսենք ապրել՝ ա՛յ, սրանից հետո վերջապես կսկսեմ ապրել, էս էլ անեմ ու կսկսեմ ապրել, իսկ ապրելու ժամանակը տենց էլ չի գալիս․․․

- Պարոն Ավթանդիլ, ինչու՞ եք անտարբեր: - Որովհետև ես քաղաքականությամբ չեմ զբաղվում:

Զովացել ա, էլ շոգը չի տանջում։ Բայց արևի այրող ճառագայթները ոչ մի տեղ չեն կորել, մտել են տերևների մեջ ու դարձել աշնանային գույների ներկապնակ, որը դեռ մեզ տեսանելի չի։ Հիմա տերևները գույն են ընտրում ուշ աշնանային ցուցահանդեսի համար։ Տերևների ծերությունը բնության մեջ ամենասիրուն ծերությունն ա՝ նրանք են ընտրում իրանց ծերության գույնը ու մեռնում են գունավոր։

Անհասկացող, տգետ, դեգրադացված հասարակությունն ամենաշատը իշխանությանն է պետք և ձեռնտու: Նման հասարակությունը հեշտ կառավարելի է: