Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Շա­տե­րը չեն զա­նա­զա­նում վրեժն ու ար­դա­րա­դա­տու­թ­յու­նը»

«Շա­տե­րը չեն զա­նա­զա­նում վրեժն ու ար­դա­րա­դա­տու­թ­յու­նը»
19.05.2020 | 01:12

«Ի­րա­տե­սի» զրու­ցա­կիցն է 1992-1998 թթ. խոր­հր­դա­րա­նի փոխ­նա­խա­գահ, 2013-2018 թթ. Ղա­զախս­տա­նում Հա­յաս­տա­նի դես­պան Ա­ՐԱ ՍԱ­ՀԱ­ԿՅԱ­ՆԸ։

-Ար­տա­կարգ դրու­թյու­նը ևս մեկ ամ­սով եր­կա­րաձգ­վեց, վի­րու­սա­կիր­նե­րի թի­վը շա­րու­նա­կում է մե­ծա­նալ, ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան նա­խա­րա­րի հո­ռե­տե­սա­կան կան­խա­տե­սում­ներն էլ ա­վե­լա­նում են։ Իշ­խա­նու­թյու­նը չկա­րո­ղա­ցա՞վ ճգ­նա­ժա­մա­յին կա­ռա­վա­րում ի­րա­կա­նաց­նել, ի՞նչ պի­տի ա­ներ, որ­պես­զի վի­րու­սի տա­րած­ման այ­սօր­վա պատ­կե­րը չու­նե­նա­յինք։
-Հար­կադր­ված եմ կրկ­նել բազ­միցս աս­ված գլ­խա­վոր թե­րա­ցում­նե­րը՝ ու­շա­ցած և թե­րի ո­րո­շում­ներ։ Ա­ծան­ցյալ պատ­ճառ­ներն ա­վե­լի շատ են և պտտ­վում են ա­մեն գնով իշ­խա­նու­թյու­նը պահ­պա­նե­լու պա­րու­նա­կի մեջ՝ դա­տա­կան իշ­խա­նու­թյան են­թար­կում գոր­ծա­դի­րին, պատ­ժիչ մե­քե­նա­յի ներ­քա­շում քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րի մեջ, ի­րա­կա­նու­թյան գու­նա­զար­դում և այլն։ Տա­րես­կզ­բին հա­մա­ճա­րա­կը թվում էր հե­ռա­վոր ե­րազ։ Հի­մա այն ա­ռա­ջա­նում է սար­սա­փազ­դու ծա­վալ­նե­րով և թա­կում մեր դռ­նե­րը, սո­ղոս­կում ներս։ Ո՞րն է ել­քը։ Սա մի վի­ճակ է, երբ չպետք է սպա­սել, թե ինչ կա­սի իշ­խա­նու­թյու­նը։ Երբ պա­տու­հա­սում է հե­ղեղ, հր­դեհ կամ մի այլ ա­ղետ, բնազ­դա­բար խույս ենք տա­լիս վտան­գից, գտ­նում պատս­պար­վե­լու ելք։ Այդ­պի­սի վի­ճա­կում ենք։ Ինք­ներս պետք է պահ­պա­նենք մեր ա­ռող­ջու­թյու­նը, հետևենք մաք­րա­կեն­ցա­ղու­թյան կա­նոն­նե­րին, ու հե­ռու մնանք վտանգն ար­հա­մար­հող ինք­նա­հա­վան տգետ­նե­րից։
-Հի­մա Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը մե­ղադ­րում է հա­սա­րա­կու­թյա­նը, որ զգոն չեն, չեն հետևում ցու­ցում­նե­րին, սա­կայն ար­դյոք դրանք վի­րու­սի նախ­նա­կան շր­ջա­նում վար­չա­պե­տի և ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան նա­խա­րա­րի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի հետևանք չեն։ Ին­չու՞ է իշ­խա­նու­թյունն այդ­քան շատ հա­կա­սա­կան հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ ա­նում։
-Բա­նա­հյու­սա­կան գո­հար­ներ դար­ձած այդ ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րը նրա կեն­սագ­րու­թյան ան­սր­բե­լի մասն են ար­դեն։ Ե­թե ո­մանք հա­մա­րում են, թե ա­վե­լորդ ինք­նավս­տա­հու­թյուն էր դա, ան­լր­ջու­թյուն, ան­հա­ջող հու­մոր, ա­պա ես մտա­ծում եմ՝ պե­տա­կան բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյա­յին հա­կա­ցուց­ված ան­գի­տու­թյուն։ Դուք կար­ծում եք, թե հա­նուն սին փառ­քի՞ է ՀՀ Սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թյան բարձ­րա­գույն մարմ­նի ղե­կա­վա­րին պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ հռ­չա­կում զին­ված ու­ժե­րի գե­րա­գույն հրա­մա­նա­տար։ Ա­մենևին։ Մեր Սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը ել­նում է բո­լոր ժո­ղո­վուրդ­նե­րի հս­կա­յա­կան պատ­մա­կան փոր­ձից, որ վար­չա­պետն ու կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, ըստ սահ­ման­ման, ու­նակ են նվա­զա­գույ­նը կես քայլ շուտ, ինչ­պես ա­սում են՝ բնում նկա­տել սպառ­նա­լի­քը և ա­դեկ­վատ վճիռ­ներ ըն­դու­նել՝ դրանք չե­զո­քաց­նե­լու նպա­տա­կով։ Դա նրանց պարտքն է։ Երբ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը ծա­վալ­վում են ու բա­նը բա­նից անց­նում է, ան­դառ­նա­լի կո­րուստ­ներ է կրում այն պե­տու­թյու­նը, ո­րի ղե­կը վս­տահ­վել է այդ գոր­ծին չհա­մա­պա­տաս­խա­նող մարդ­կանց։
-Ա­սու­լի­սում անդ­րա­դառ­նա­լով ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րին՝ Փա­շի­նյա­նը «Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թյուն­ներ» ձևա­կերպ­ման փո­խա­րեն կի­րա­ռեց «Ար­ցա­խի ըն­տր­ված ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը և հայ­տա­րա­րեց, թե ընդ­դի­մա­խոս­նե­րը չպետք է փոր­ձեն բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուրջ ի­րեն կաշ­կան­դել։ Ի՞նչ կաշ­կանդ­վա­ծու­թյան մա­սին է խոս­քը, նրա պար­զա­բա­նում­նե­րից Ձեզ հա­մար պարզ դար­ձա՞վ՝ ի վեր­ջո, ի՞նչ է կա­տար­վում բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում, կա՞ Լա­վրո­վի մատ­նան­շած փու­լա­յին տար­բե­րակ, հնա­րա­վո՞ր է Փա­շի­նյա­նի՝ ե­րեք կող­մե­րին ըն­դու­նե­լի լուծ­ման տար­բե­րա­կը։
-Բա­նակ­ցու­թյուն­ներն ըն­թա­նում են ան­կախ այն հան­գա­ման­քից, թե ինչ ա­նուն­նե­րով կքո­ղար­կենք դրանք՝ քն­նար­կում, ծա­նո­թա­ցում, աշ­խա­տանք և այլն։ Մաս­նա­կից­նե­րից, ա­ռա­վել ևս կող­մե­րից որևէ մե­կը սահ­մա­նա­փակ­ված չէ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղա­նին որևէ ա­ռա­ջարկ, նա­խա­գիծ դնե­լու իր ի­րա­վունք­նե­րում։ Բա­նակ­ցու­թյունը մր­ցակ­ցու­թյուն է՝ մտ­քի, գի­տե­լի­քի, խոս­քի, կամ­քի, փոր­ձա­ռու­թյան, հմ­տու­թյուն­նե­րի։ Հեշտ չէ, ան­շուշտ, և ա­նի­մաստ է կող­մե­րից մե­կից ա­մեն ինչ ակն­կա­լե­լը կամ պա­հան­ջե­լը։ Սա­կայն ղա­րա­բա­ղյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը հս­կա­յա­կան ճա­նա­պարհ են կտ­րել, դրանք վա­րել են բո­լոր նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րը, արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րը, բարձ­րաս­տի­ճան դի­վա­նա­գետ­ներ։ Ստեղծ­վել է փաս­տաթղ­թա­յին բա­զա, կան ո­րո­շա­կի ձեռք­բե­րում­ներ։ Ես չեմ պատ­կե­րաց­նում, թե ներ­քա­ղա­քա­կան բա­նա­վե­ճում վառ ճար­տա­սա­նու­թյու­նից զատ ու­րիշ ի՞նչ նպա­տա­կի կա­րող է ծա­ռա­յել բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը նոր կե­տից սկ­սե­լու խոս­տու­մը։ Վս­տահ եմ, որ միջ­նորդ­նե­րը չեն էլ դի­տար­կում Հա­յաս­տա­նի և Ադր­բե­ջա­նի ղե­կա­վար­նե­րի՝ ի­րենց ժո­ղո­վուրդ­նե­րին հաս­ցեագր­ված ոչ դի­վա­նա­գի­տա­կան հա­վաս­տիա­ցում­նե­րը։ Մեզ հա­մար, դի­ցուք, ան­մի­ջա­կան վտանգ կա այն բա­նում, ե­թե մեզ հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի ադր­բե­ջա­նա­կան որևէ ա­ռա­ջարկ ար­ժա­նա­նա Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գա­հող եր­կր­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյա­նը։ Հս­կա­յա­կան վտանգ կլի­նի, ե­թե պարզ­վի, որ քն­նար­կու­մից դուրս է մնա­ցել, այս­պես կոչ­ված, «Վիեն­նա-Սանկտ Պե­տեր­բուրգ-Ժնև օ­րա­կար­գը»։ Հայ­կա­կան կող­մի եր­կա­րատև ջան­քե­րի գնով հա­սու­նա­ցած այս օ­րա­կար­գը նե­րա­ռում է՝ ա¤ շփ­ման գծի եր­կայն­քով է­լեկտ­րո­նա­յին սար­քե­րի տե­ղադ­րում, բ¤ ԵԱՀԿ դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թյան էա­կան ընդ­լայ­նու­մը, գ¤ հրա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րի քն­նու­թյան մի­ջազ­գա­յին մե­խա­նիզմ­նե­րի գոր­ծադ­րում։
Ոչ պա­կաս վտան­գա­վոր ու ան­դառ­նա­լի կո­րուստ կլի­նի, ե­թե Հա­յաս­տա­նը, ո­րի դիր­քո­րո­շում­նե­րը տա­րի­ներ շա­րու­նակ ԵԱՀԿ ՄԽ ե­ռա­նա­խա­գա­հող եր­կր­նե­րի կող­մից գնա­հատ­վել են հա­մա­հունչ և ըն­դու­նե­լի, իր այդ կա­ռու­ցո­ղա­կան դիր­քը զի­ջի Ադր­բե­ջա­նին։
Ինչ վե­րա­բե­րում է ՀՀ-ի ա­նու­նից տր­ված «Ար­ցա­խի ըն­տր­ված ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ» ան­վան­մա­նը, հրա­պա­րա­կում ար­դեն կա կոշտ քն­նա­դա­տու­թյուն։ Այդ ի­մաս­տով ա­վե­լաց­նե­լու բան չկա։ Ա­նուն­նե­րը կա­րող են միայն իղ­ձեր հու­շել, կա­րող են ո­չինչ չար­ժե­նալ, օ­րի­նակ՝ Աշ­խար­հա­բեկ ա­նու­նը՝ հա­յե­րիս կամ Վլա­դի­մի­րը՝ ռուս­նե­րի հա­մար։ Ըն­դա­մե­նը։ Շատ կարևոր է հաս­կա­նալ, թե նա­խորդ­նե­րին քա­րոզ­չա­կան և տա­րա­տե­սակ այլ ճն­շում­նե­րի են­թար­կե­լով՝ իշ­խա­նու­թյան ե­կած ու­ժը ի՞նչ է հաս­կա­նում «չփոր­ձել կաշ­կան­դել» ա­սե­լով։ Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյու­նը ես հաս­կա­նում եմ այն­պես, որ ճիշտ հա­կա­ռա­կը պետք է լի­նի՝ իշ­խա­նու­թյու­նը չպետք է կաշ­կան­դի ընդ­դի­մու­թյան քն­նա­դա­տու­թյու­նը։ Նա պետք է ան­սա ընդ­դի­մու­թյան ձայ­նին, քա­նի որ հա­մաշ­խար­հա­յին փորձն էլ, ի­րենց փորձն էլ ա­պա­ցու­ցել են, որ ընդ­դի­մու­թյան ձայ­նը անն­կատ դառ­նում է ժո­ղովր­դի ձայն։
-Իր ըն­տա­նի­քի հաս­ցեին մե­ղադ­րանք­նե­րը Փա­շի­նյա­նը եր­բեք ան­պա­տաս­խան չէր թող­նում, բայց վեր­ջին ա­սու­լի­սում նա չցան­կա­ցավ խո­սել ի­րեն և իր մեր­ձա­վոր­նե­րին վե­րագր­վող մե­ղադ­րանք­նե­րից (խոս­քը Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նի հրա­պա­րա­կած փաս­տե­րին է վե­րա­բե­րում). Ձեր դի­տարկ­մամբ, ի՞նչն է պատ­ճա­ռը, որ նա այս ան­գամ սա­կա­վա­խոս է։
-Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նը տևա­կան և ան­զի­ջում պայ­քա­րի մեջ է մտել իշ­խա­նու­թյան հետ՝ տե­սա­նե­լի նպա­տակ­նե­րով։ Օ­տա­րու­թյու­նից պայ­քա­րի ար­դյու­նա­վե­տու­թյունն ա­պա­ցու­ցող պատ­մա­կան ա­ռատ փաս­տեր կան։ Հա­վա­նա­բար նա նույն­պես նման ծրա­գիր ու­նի:
-Այ­սօր իշ­խա­նու­թյա­նը քն­նա­դա­տող­նե­րի պա­կաս չկա, բո­լո­րը մատ­նան­շում են խն­դիր­ներ, ձա­խո­ղում­ներ, ան­ցյա­լի ու ներ­կա­յի սխալ­ներ, սա­կայն ելք ա­ռա­ջար­կող գրե­թե չկա։ Ո՞րն է ի­րա­վի­ճա­կից հնա­րա­վո­րինս ան­կո­րուստ դուրս գա­լու ճա­նա­պար­հը, ըստ Ձեզ։
-Ճա­նա­պար­հը փռ­ված է մեր առջև՝ պե­տա­կա­նու­թյան շուրջ միաս­նա­կա­նու­թյան, հա­սա­րա­կա­կան հա­մե­րաշ­խու­թյան ստեղ­ծում։ Թող թյուր կար­ծիք չս­տեղծ­վի, թե ան­ցյալ 30 տա­րի­նե­րը բո­լո­րին եր­ջան­կու­թյուն են բե­րել։ Ոչ։ Դրան նա­խոր­դած 70-ն էլ ե­դե­մա­կան տա­րի­ներ չեն ե­ղել։ Ան­հատ­նում են կո­րուստ­նե­րը, շատ դառ­նու­թյուն է տե­սել մեր ժո­ղո­վուր­դը, սա­կայն, հաս­կա­նանք՝ վրե­ժը չի ա­մո­քի ան­ցյա­լի ցա­վը, հա­կա­ռա­կը՝ նո­րա­նոր ցա­վեր կբե­րի։ Կստ­վա­րաց­նենք դա­հիճ­նե­րի ու զո­հե­րի բա­նակ­նե­րը։ Շա­տե­րը չեն զա­նա­զա­նում վրեժն ու ար­դա­րա­դա­տու­թյու­նը։ Բո­լորս էլ մեր հո­գու ստ­վե­րոտ ան­կյու­նում ու­նենք գո­նե մեկ թշ­նա­մի, կռիվ ենք տա­լիս մեր հան­դեպ ա­նար­դար ե­ղած­նե­րի խրտ­վի­լակ­նե­րի հետ։ Պա­տիր երևա­կա­յու­թյան ար­գա­սիքն ա­հա­վոր պա­տու­հաս է դառ­նում, երբ դրան տր­վում է իշ­խա­նու­թյու­նը։ ՈՒ­րեմն, ի՞նչ, գնանք ան­ցյա­լը վե­րախմ­բագ­րե­լու, մե­լա­նով հին վեր­քե­րի վրա նոր խա­զեր քա­շե­լու ճա­նա­պար­հո՞վ, թե՞ ապ­րենք մեր ապ­րած ժա­մա­նա­կի ու փր­կած խղ­ճի հետ հաշտ։
Զրույցը՝ Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 10972

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ