Խուզիստանի նավթը և «բենզինային խռովություններն» Իրանում
06.12.2019 | 00:47
Իրանի դատական իշխանության ղեկավար խոջաթ օլ էսլամ Սեյեդ Ռայիսին նույնպես ելույթ է ունեցել և տարբերություն դրել այն մարդկանց միջև, որոնք բողոքում են բենզինի վերջին թանկացման դեմ, և որոնք խախտում են երկրի անվտանգությունը։ «Պետական ու մասնավոր սեփականությանը վնաս հասցնելը, բանկեր և այլ օբյեկտներ հրկիզելը, մարդկանց հոգեկան աշխարհին վնաս հասցնելը և կանանց ու երեխաներին վախեցնելու ցանկացած մտադրություն կհանգեցնեն խիստ պատիժների,- ասել է Ռայիսին նոյեմբերի 18-ին։- Նրանք, ովքեր մարդկանց սադրում են սահմանի այն կողմում, չեն հասկանում ոչ սեփական թուլությունները, ոչ Իսլամական Հանրապետության ամրությունը»։
Հավանաբար կարելի է չհիշատակել, որ Իրանի «բենզինային իրադարձություններին» առաջին արձագանքողներից էին ամերիկացիները։ Մասնավորապես պետքարտուղար Մայքլ Փոմփեոն անհրաժեշտ համարեց, իհարկե, Իրանի իշխանություններին «մարդու իրավունքների խախտման» համար մեղադրելը։ Ընթերցողները հիշու՞մ են վերն արած մեր դիտողությունը Իրանում նավթի նոր հանքավայրի հայտնաբերման և ՄԱԿ-ի ԳԱ 3-րդ հանձնաժողովի «Իրանում մարդու իրավունքների մասին» բանաձևի կապի մասին։ Նոյեմբերի 17-ին Փոմփեոյի հայտարարությանն արձագանքեց Իրանի ԱԳՆ-ն։ Վերը հիշատակված Մուսավին դատապարտեց «Փոմփեոյի սևեռուն դիտողություններն Իրանում վերջին անկարգությունների մասին, որոնք իրանական որոշ քաղաքներում բռնկվել էին բենզինի գների բարձրացման մասին կառավարության որոշումից հետո»։ Իրանի ԱԳՆ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ Իրանի ազնիվ ժողովուրդը լավ է տեղյակ, որ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի կեղծավոր ցավակցությունը որոշ մարդկանց հանդեպ հիմնված չէ ազնվության վրա, ավելացնելով, որ ողջ Իրանն ապշած է Վաշինգտոնի երկերեսանիությունից, իսկ սաբոտաժով զբաղվող մի շարք մարդկանց անիրավաչափ գործողությունները որևէ կապ չունեն այն բանի հետ, թե իրեն ինչպես է պահում Իրանի զգոն ու խորաթափանց ժողովուրդը։ Մուսավին նաև նշել է, որ Փոմփեոն ցավակցում էր այն իրանցիներին, որոնք ապրում են ԱՄՆ-ի «տնտեսական ահաբեկչության» (պատժամիջոցների) տակ, ասելով որ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարն այն մարդն է, որը ձգտում էր սովատանջ անելով Իրանի ժողովրդին ստիպել հանձնվելու ԱՄՆ-ի ճնշման տակ։
Հատուկ հայտարարությամբ հանդես եկավ նաև Իրանի խորհրդարանի խոսնակ Ալի Լարիջանին։ Նոյեմբերի 18-ին նա ընդգծեց, որ Իրանի օրենսդիրները հետևելու են հասարակության երկյուղներին և թույլ չեն տա, որ ԱՄՆ-ը և հակահեղափոխականներն ապակողմնորոշեն երկիրը։ «Ես գնահատում եմ Իսլամական հեղափոխության առաջնորդ, այաթոլա Խամենեիի երեկվա ասածները։ Նրա իմաստուն խոսքը լույս է սփռում վերջին միջադեպերի նկատմամբ մեր հարգելի մարդկանց ու պաշտոնյաների ուղու վրա»,- ասել է Լարիջանին խորհրդարանի բաց նիստում, ընդգծել է նաև, որ ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Փոմփեոյի կողմից հրձիգների բացահայտ պաշտպանությունը ցուցադրում է ԱՄՆ-ի կեղծավոր վարքը և ցույց է տալիս, որ Վաշինգտոնը ձգտում է քայքայել Իրանի անվտանգությունը։
Իրանի նախագահ Ռոհանին, ելույթ ունենալով կառավարության նոյեմբերի 17-ի նիստում, հիշատակելով Իրանի որոշ քաղաքներում կառավարության որոշումների դեմ եղած վերջին բողոքները, որոնք երբեմն մթագնվել են բռնությամբ, հայտարարեց, որ բողոքները ժողովրդի բնական իրավունքն են. «Այդ պլանի իրականացումից հետո մենք տեսանք, որ որոշ մարդիկ փողոց դուրս եկան ի նշան բողոքի։ Իմ կարծիքով, բնական է, որ երբ վարչակազմը պլան է իրականացնում, ոչ բոլորն են նրան համաձայն լինում։ Որոշ մարդիկ կարող են դեմ լինել այդ պլանին և իրավունք ունեն արտահայտելու իրենց կարծիքը։ Այն, ինչ արել է կառավարությունը, արել է օրենքին համապատասխան։ Մենք գործում ենք օրենքի հիման վրա, և այն, ինչ լրամշակել ենք, համաձայնեցված է եղել իշխանության երեք ճյուղերի ղեկավարների հետ... Ես ասում եմ մեր թանկագին մարդկանց, որ բողոքը տարբերվում է անկարգություններից։ Բողոքը բոլոր մարդկանց իրավունքն է, և նրանք կարող են բողոքել, բայց մենք չպետք է թույլ տանք, որ հասարակության մեջ բացակայի անվտանգությունը»։
Ռոհանին շնորհակալություն հայտնեց իրանական ժողովրդին զգոնության և պետական սեփականությունը կողոպտած խռովարարների ու դավադիրների փոքր խմբերին միանալուց հրաժարվելու համար։ Նա ողջունեց այն հսկայական ջանքերը, որ նախաձեռնել էին հետախուզության նախարարությունը, ոստիկանությունը, ԻՀՊԿ-ն և զինված ուժերը վանդալիզմի գործողությունների հետևում կանգնած գլխավոր գործող անձանց հայտնաբերելու և նրանց մի մասին ձերբակալելու համար, հայտարարեց, որ մյուսները նույնպես կալանքի տակ են վերցվելու, իսկ նրանց գործողություններն ուսումնասիրվելու են օրենքի հիման վրա։ Նշելով կառավարության որոշման պատճառները, Ռոհանին ասաց, որ բենզինի նորմավորումը և գնի բարձրացումը կառավարությանը որևէ օգուտ չեն տալու, այլ ծառայելու են ժողովրդի շահերին։ Նոր միջոցառումը կհանգեցնի բենզինի սպառման նվազման ու երկրին թույլ կտա պահպանել ինքնուրույնությունը բենզինի արտադրության մեջ։
Գերագույն առաջնորդ, այաթոլա Ալի Խամենեին նոյեմբերի 17-ին կառավարությանը կոչ արեց հնարավոր ամեն ինչ անելու, որպեսզի բենզինի նորմավորման ու գների վերանայման պլանի իրականացումից հետո մարդկանց տնտեսական խնդիրները թեթևանան. «Իշխանությունները պետք է օգտագործեն իրենց բոլոր հնարավորությունները, որպեսզի նվազագույնի հասցնեն մարդկանց մտահոգությունը այդ պլանի առնչությամբ»։ Նա պաշտպանեց կառավարության որոշումը վառելիքի գների վերանայման մասին՝ ասելով. «Ես փորձագետ չեմ այլ ոլորտում, բայց ավելի վաղ հայտարարել եմ, որ կպաշտպանեմ իշխանության երեք ճյուղերի՝ օրենսդիր, դատական և վարչական, ցանկացած որոշումը»։ Նա ընդգծեց այդ կապակցությամբ մարդկանց պահանջները բավարարելու անհրաժեշտությունը, ասելով, որ պաշտոնյաները պետք է զգույշ լինեն, որ պլանը չհանգեցնի այլ ապրանքների և մթերքների գների թռիչքի։ Խամենեին նաև զգուշացրեց, որ անկարգություններն ու վանդալիզմի գործողություններն Իրանում վտանգավոր իրադրություն կստեղծեն։ Անվտանգության բացակայությունը նկարագրելով որպես ամենասարսափելի աղետը հասարակության համար, Գերագույն առաջնորդն ասաց, որ «աշխարհի բոլոր չար կենտրոնները» վերջին օրերին ջանքերը համախմբել են Իրանում անկարգություններ հրահրելու համար։
Եվ նոյեմբերի 18-ին Իրանի նախագահ Ռոհանին հրամանագիր ստորագրեց բենզինի գնի վերջին բարձրացումից տուժած քաղաքացիներին նյութական փոխհատուցում վճարելու մասին։ «Ես կարգադրություն եմ ստորագրել վառելիքի գնի բարձրացումից տուժած անձանց նյութական օգնություն տրամադրելու մասին։ Պետական ֆինանսական օգնությունը վճարվելու է վաղվանից,- ասել է Ռոհանին կառավարության նիստում։- Եթե մենք չբարձրացնեինք բենզինի գինը, ապա երկիրն ստիպված կլիներ այն ներմուծելու մոտակա երկու տարում»։ Պլան-բյուջետային կազմակերպության ղեկավար Մոհամադ Նոուբախտը հայտարարել է, որ երկրի 82-միլիոնանոց բնակչությունից մոտ 60 մլն մարդ ամենամսյա լրացուցիչ գումար կստանա բենզինի գնի աճի փոխհատուցման համար։ Ճիշտ է, նա մանրամասներ չի ներկայացրել։ «Առաջին վճարումները կկատարվեն հաջորդ շաբաթվա կամ 10 օրվա ընթացքում»,- ասել է նա։ Նրա խոսքով, բենզինին տրամադրվող ամենամյա լրավճարը 20 մլրդ դոլար է, և փորձագետները համարում են, որ այդ վիթխարի լրավճարը բենզինի գների խոր խզում է առաջացրել Իրանում (7 ցենտ) և հարևան երկրներում, որտեղ բենզինի գինը մոտ 100 ցենտ է։
Մենք հանձն չենք առնում դատել, թե արդյոք Իրանում բենզինի գնի բարձրացումը եղե՞լ է արդարացված ու տնտեսապես հաշվարկված։ Բայց եթե, ասենք, Թուրքիայում կամ Հորդանանում բենզինն արժե մոտ 100 ցենտ, իսկ Իրանի ներսում՝ 7 ցենտ, ապա հասկանալի է, որ գողերի ու մաքսանենգների համար իրանական բենզինը համեղ պատառ է։ Այլ հարց է, որ իրանցիները սովորել են էժան բենզինին և «լավ սովորություններից» դժվար են հրաժարվում։ Ընդ որում, Իրանում շատ փորձագետներ կարծում են, որ թեև բենզինի գնի աճը կարող է կառավարությանը մեծ եկամուտ բերել պետական ծառայողների, աշխատողների և թոշակառուների համար հիմնական ապրանքներ, դեղորայք գնելու և աշխատավարձեր վճարելու համար, այն, անկասկած, կազդի ցածր եկամուտ ունեցող խմբերի վրա։
Սակայն ուշադրություն դարձնենք հետևյալին. ինչպես և «հավկիթային», «տարադրամափոխանակային» խռովությունների դեպքում, այս անգամ էլ Իրանում պատրաստ գտնվեցին դիմակայելու սադրիչներին, որոնք փորձեցին օգտվել այդ ցածր եկամուտ ունեցող մարդկանց լիովին բնական բողոքից ու վրդովմունքից։ Հետևենք այն շղթային, որը 2019 թ. նոյեմբերյան այն օրերին գործի դրվեց սադրիչների ցանցը բացահայտելու համար։ Իրանական իշխանությունը ոչինչ չի թաքցնում։ Այսպիսով, ԻՀՊԿ-ն, «Բասիջ» աշխարհազորը, ոստիկանությունը՝ անմիջականորեն փողոցներում, բնակավայրերում և այլն։ Հետախուզության նախարարությունը, տեղեկատվական ու հաղորդակցական տեխնոլոգիաների նախարարությունը (հատկապես նրա գաղտնիացված ծառայությունները) և զինված ուժերը. ավելի շուտ ԶՈՒ հետախուզական ստորաբաժանումները, ոչ թե ամբողջ բանակն ու նավատորմը։ Այդ հզոր բուրգի գագաթին՝ Իրանի ԱԱԲԽ-ն (ղեկավարը՝ Իրանի պաշտպանության նախկին նախարար, դերծովակալ Ալի Շամխանին)։ Եվ ինչ-որ տեղ «նրանց հետ»՝ Իրանի բարձրագույն դատական իշխանությունը (ղեկավարը՝ Իրանի նախագահի նախկին թեկնածու խոջաթ օլ էսլամ Սեյեդ Ռայիսին)։
Ամփոփելով մեր ուսումնասիրության նախնական արդյունքը՝ չենք կարող չարձանագրել, որ Իրանի բոլոր ուժային նախարարությունները և այլ ուժային կառույցներն այս անգամ էլ խափանեցին պետությունը ներսից պայթեցնելու «պլանը»։ Պատկերավոր ասած՝ «հեղափոխությունն ավարտվեց դեռ չսկսված», եթե ինչ-որ մեկի աչքին Իրանում հակաիսլամական հեղափոխություն է երևում։ Իսկ իրանցիների համար նույնիսկ տնտեսական հեղափոխությունը Իսլամական հեղափոխության նոր փուլ է, ինչպես տարուց ավելի նախազգուշացնում է Իրանի հոգևոր առաջնորդ այաթոլա Խամենեին։ Հիմարություն է իսլամական հեղափոխականների մեջ խցկվելը և նրանց՝ առանց այն էլ հեղափոխությամբ զբաղվածներին, ինչ-որ ոչիսլամական հեղափոխություն «ներարկելը»։ Մի՞թե որևէ մեկը լրջորեն հնարավոր էր համարում, թե այն մարդիկ, որոնք ի զորու լինելով աշխարհի տարբեր երկրներում (այդ թվում՝ այնպիսի խիտ բնակեցված, ինչպիսիք են Հնդկաստանն ու Պակիստանը) ավելի քան 200000 զինված աշխարհազորայինների ոտքի հանելու ի պաշտպանություն Իրաքի և Սիրիայի շիական սրբավայրերի, կարող են «տարվել» ԼԳԲՏ, «յուվենալկա» (անսեռահաս) խմբերի տիպի ինչ-որ ազատական կեղծ արժեքներով։ Եվ եթե իրականում, ինչպես նշում են Իրանի իշխանությունները, մարդիկ «ընդամենը պարզապես դժգոհ են գների աճից», կարևոր չէ՝ ձվերի թե բենզինի, ապա այդ դժգոհներն ինչու՞ չեն հիշի, որ «արևմտյան տիպի ազատ» հարևան երկրներում իրենք արդեն տասնամյակներ շարունակ այդ նույն բենզինի համար կվճարեին ոչ թե 7, այլ մոտ 100 ցենտ։
Այնուամենայնիվ, կրկնենք մեր համոզվածությունը, որ Իրանի իշխանությունները հակակառավարական ելույթներ էին սպասում։ Ի դեպ, դրանում բավական նրբություններ կան, բայց նրանք, մեր կարծիքով, չեն կարող ուղղակիորեն կապված լինել ոչ գները բարձրացնելու որոշման, ոչ բենզինի մաքսանենգության դեմ պայքարի, ոչ օտարերկրյա հատուկ ծառայությունների՝ բնակչության դժգոհությունից օգտվելու և Իրանում ներքաղաքական քաոս ստեղծելու հերթական փորձի հետ։ Պարզապես պետք է ուշադիր հետևել այդ երկրի քաղաքականությանը և հիշել, որ, օրինակ, Իրանի նախագահի եղբայրը՝ միջուկային ծրագրի գծով Իրանի նախագահի նախկին հատուկ դեսպանորդ Հոսեյն Հասան Ֆարեյդունը, այս տարի կոռուպցիայի մեղադրանքով դատապարտվել է 5 տարվա բանտարկության։ Իսկ բարձրագույն դատական իշխանության ներկայիս ղեկավար խոջաթ օլ էսլամ Ռայիսին ոչ միայն նախագահի նախկին թեկնածու է, այլև նախագահ Ռոհանիի ամենախիստ քննադատը և գլխավոր մրցակիցը վերջին նախագահական ընտրությունում (2017 թ. մայիսի 19)։ Լիովին հավանական է, որ բենզինի թանկացման դիմաց 60 մլն մարդու տրվող «ամենամսյա լրացուցիչ գումարը» կթեթևացնի ցածր եկամուտ ունեցող անձանց սոցիալական դժվարությունները, և շուտով մարդիկ կվարժվեն, որ բենզինն Իրանում արժե ոչ թե 7 ցենտ, այլ ավելի։ Կարևորն այլ բան է, որ նույնիսկ վերջին նախագահական ընտրությունում մրցակից եղածներն այսօր «նույն խրամատում են», էլ չասած Իրանի ուժային ու հետախուզական կառույցների մասին։ Հենց այդ հանգամանքներն էլ ևս մեկ անգամ խաղացին այն կարևոր դերը, որ Իրանի ներսում երերումներ առաջացնելու հերթական փորձը արագորեն տապալվեց։
Իրանի հետախուզության նախարարությունը նոյեմբերի 27-ին հայտարարեց 8 մարդու ձերբակալման մասին, որոնք փորձում էին տեղեկություններ հավաքել վերջին անկարգությունների վերաբերյալ և դրանք փոխանցել երկրից դուրս։ Ըստ նախարարության հակալրտեսական վարչության գլխավոր տնօրենի հայտարարության, նրանք ձերբակալվել են մինչև իրենց առաքելությունը կատարելը։ Պաշտոնյան հայտնել է, որ նրանք ԱՄՆ-ի հետախուզական ծառայության (ԿՀՎ) կողմից տարբեր երկրներում ուսուցում են անցել իբր որպես լրագրողներ, բայց երկար ժամանակ գտնվել են հետախուզական հսկողության տակ, և վերջին անկարգություններից հետո պարզվել է, որ նրանք հրահանգ են ստացել մասնակցելու անկարգություններին և ներկայացնելու ճշգրիտ հաշվետվություններ, հատկապես լուսանկարներ։ ԿՀՎ-ի այդ գործակալներից 6-ը ձերբակալվել է անկարգությունների տեղում, մյուս 2-ը ճանաչվել ու ձերբակալվել են իրենց հավաքած տեղեկություններով, մինչև սահմանն անցնելը։ Պաշտոնյան ընդգծել է, որ Իրանի հետախուզական ուժերը պաշտպանելու են իրենց «սրբազան Իսլամական Հանրապետությունը», իսկ ԿՀՎ-ի հետ կապված մյուս տարրերը հսկողության տակ են ողջ երկրում և երկրի անվտանգության դեմ որևէ գործողություն նախաձեռնելու դեպքում անմիջապես ձերբակալվելու են։
Իրանի թշնամիներին ու դավաճաններին չհաջողվեց օգտվել նաև վերջին իրադրությունից։ Երկրի ուժային կառույցներն արթուն կերպով հետևում են այն ամենին, ինչը կարող է կասկած հարուցել։ Եվ վճռական են դավաճաններին, օտարերկրյա գործակալներին ճնշելիս։ Տեղին է ասել՝ ցավոք, այդ որակները չունեցան Հայաստանի ուժային կառույցները, երբ օտարերկրյա գործակալությունը մեր երկիրը ծաղրի առարկա դարձրեց աշխարհի աչքում։ Մենք կորցնում ենք այն թանկագին ժամանակը, որը կարող էինք օգտագործել գոնե սովորելու համար, թե ինչպես է պետք պաշտպանել երկրի և ժողովրդի անվտանգությունը, ինչպես կանխել արտասահմանյան գործակալության թշնամական ելույթները։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
