«Իրան-ԱՄՆ լայնամասշտաբ առճակատումը կարող է դետոնատորի դեր խաղալ Արցախյան հարցի շուրջ իրավիճակի լարման համար»
14.01.2020 | 03:22
Իրան-ԱՄՆ վերջին զարգացումների մասին զրուցում ենք ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի միջազգային հարաբերությունների բաժնի ավագ գիտաշխատող, պատմական գիտությունների թեկնածու ԱՐՄԵՆ ՄԱՆՎԵԼՅԱՆԻ հետ։
-Ամերիկա-Իրան հարաբերությունների գերլարվածությունը կարծես փոքր-ինչ լիցքաթափվել է։ Ի՞նչ զարգացումներ կարող են տեղի ունենալ տարածաշրջանում‚ և կարո՞ղ են դրանք սպառնալ տարածաշրջանային անվտանգությանը։
-Իրան-ԱՄՆ լարված հարաբերությունները, կարելի է ասել, տեղափոխվել են նոր մակարդակ, որը պայմանականորեն կարելի է անվանել նախապատերազմական։ Այսինքն, եթե նախկինում կողմերը սահմանափակվում էին միայն սպառնալիքներով, օրինակ, ԱՄՆ-ը ռազմանավեր էր ուղարկում տարածաշրջան կամ տնտեսական, ֆինանսական ու էներգետիկ պատժամիջոցներ կիրառում, իսկ Իրանը խոստանում էր փակել Հորմուզի նեղուցը, ապա այսօր՝ գեներալ Սոլեյմանիի սպանությունից և Իրաքում ամերիկյան ռազմաբազաների հրթիռակոծումից հետո, սկսվել է լարվածության նոր փուլ։ Այս փուլը աչքի է ընկնելու իր ռազմական բաղադրիչով, որի հետևանքով հնարավոր է, որ հետագայում կողմերի միջև Մերձավոր Արևելքի տարբեր երկրներում՝ Իրաքում կամ Սիրիայում, բացահայտ ռազմական բախման դեպքեր գրանցվեն։ Ամեն դեպքում պարզ է, որ Իրանի ճնշումը տարածաշրջանի երկրների վրա, այնտեղից ամերիկյան ռազմաբազաները դուրս բերելու պահանջով, աստիճանաբար ուժեղանալու է։ Կարող ենք փաստել, որ ռազմական բախումից խուսափելու ռուբիկոնը արդեն անցած է, և կողմերը պատրաստ են նոր առճակատումների։ Կարելի է ենթադրել, որ առաջիկա մի քանի տարիներին իրավիճակը տարածաշրջանում լարված է լինելու՝ ամեն պահի ռազմական առճակատում սկսելու մեծ հավանականությամբ։
-Իրան-ԱՄՆ առճակատումն ի՞նչ վտանգների‚ մարտահրավերների առջև կարող է կանգնեցնել Հայաստանին ու Արցախին։
-ՀՀ-ն և Արցախն Իրանի անմիջական հարևաններն են՝ ունենալով մոտ 140 կմ սահմանային գիծ։ Իրանը ռազմավարական նշանակության պետություն է Հայաստանի համար՝ հաշվի առնելով թե՛ մեր պատմական անցյալը, թե՛ համագործակցության այն մակարդակը, որը գոյություն ունի մեր միջև։
Հարևան երկու երկրների հետ բացահայտ թշնամանքի ու փակ սահմանների պայմաններում է՛լ ավելի են կարևորվում բարիդրացիական հարաբերություններն Իրանի հետ։ Պետք է միշտ հաշվի առնել, որ Հայաստանը՝ հանձին իր սփյուռքի, լայնորեն ներկայացված է Մերձավոր Արևելքում, և իրավիճակի ցանկացած սրում վտանգավոր է մեզ համար։
Իսկ Ադրբեջանը ցանկացած պահի կարող է օգտվել ստեղծված իրավիճակից՝ արցախյան ճակատում արկածախնդրությունների գնալու համար։ Գաղտնիք չէ, որ պաշտոնական Բաքուն համագործակցում է Իսրայելի հետ, որը ակտիվորեն ներգրավված է Իրան-ԱՄՆ ճգնաժամի մեջ, հետևաբար բացառված չէ այն սցենարը, երբ կարող են փորձել օգտագործել Արցախյան հիմնահարցը տարածաշրջանում իրավիճակը սրելու, Իրանի հյուսիսային սահմանների մոտ ռազմական ճգնաժամ ստեղծելու համար։ Իրան-ԱՄՆ լայնամասշտաբ առճակատումը կարող է դետոնատորի դեր խաղալ Արցախյան հարցի շուրջ իրավիճակի լարման համար։
-Ի՞նչ վարքագիծ պետք է որդեգրեն Հայաստանն ու Արցախն այս հակամարտությունում։
-Նախ և առաջ եկեք փաստենք, որ ՀՀ-ն ընդհանրապես Մերձավոր Արևելքում ընթացող քաղաքական գործընթացների հարցում չունի մշակված քաղաքականություն։ Հետևաբար մեր իշխանությունների խաղաղասիրական կոչերը հենց արդյունք են այդ տեսլականի բացակայության։ Այսինքն, երբ ասելիք չունես, սկսում ես խաղաղասիրական կոչեր անել կողմերին։ Բացի այդ, Հայաստանում վաղուց արդեն պետական մակարդակով համակարգված աշխատանք չի կատարվում տարածաշրջանում ընթացող գործընթացները, մասնավորապես, անվտանգային և ռազմավարական զարգացումներն ուսումնասիրելու և համապատասխան եզրակացություններ անելու ուղղությամբ։ Եվ սա այն պայմաններում, երբ ունենք տարածաշրջանի լավագույն արևելագիտության դպրոցն ու մասնագետները։ Այսինքն՝ գործող իշխանությունների կողմից չկան պետական պատվերներ համապատասխան հետազոտություններ իրականացնելու համար։ Քաղաքական քիչ թե շատ գրագետ կուրսի բացակայության պայմաններում չեզոքության մասին նման անորոշ կոչերը, թերևս, կարելի է գնահատել որպես չարյաց փոքրագույնը։ Այս ֆոնին դրական կարելի է գնահատել Արցախից հնչած իրանամետ հայտարարությունը, որը մասամբ շտկեց ՀՀ իշխանությունների «չեզոք», խաղաղասիրական, իսկ իրականում անիմաստ հայտարարությունը։
Զրուցեց
Սերգեյ ՍԱՂՈՒՄՅԱՆԸ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
