«Եթե խոսվում է արձանի ապամոնտաժման մասին, ապա առաջինը պետք է հեռացվի Հեյդար Ալիևի արձանը»

Ախալքալաքի Բուղաշեն գյուղում հայ ազատամարտիկի վերաբացված արձանի շուրջ բարձրացած աղմուկի մասին զրուցել ենք Ջավախքի հարցերով փորձագետ, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի գիտաշխատող, պ.գ.թ. ՎԱՀԵ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ: Հատկանշական է, որ ծնունդով ջավախեցի Վահե Սարգսյանին 2014-ի մարտի մեկից արգելել են Վրաստան մտնել` գրքեր տանելու պատճառով:

-Դուք նշել եք, որ արհեստական այս աղմուկը, բնականաբար, ուղղորդում են հակահայկական ուժերը, և այն միտված է սրելու առանց այն էլ փխրուն ու խնդիրներով հարուստ Հայաստան-Վրաստան հարաբերությունները: Վրացական մամուլը, տվյալ դեպքում, ողողված է բացառապես հակահայկակա՞ն նյութերով, թե՞ կա նաև հակակշռող կարծիք:
-Արցախյան գոյապայքարի հերոս, հայտնի հետախույզ, Մեղրիի հետախուզական ստորաբաժանման անդամ ջավախահայ Միքայել Ավագյանի հայրենի գյուղում հերոսի արձանի վերաբացման փաստը բացասական գույներով են ներկայացնում հիմնականում ընդդիմադիր և տարածաշրջանում մշտապես Թուրքիայի ու Ադրբեջանի շահերը սպասարկող Միխեիլ Սաակաշվիլու գաղափարներով առաջնորդվող լրատվամիջոցները, «Ռուսթավի 2» հեռուստաընկերության գլխավորությամբ: Վերջինս արդեն մի քանի խոշոր ռեպորտաժներ է ներկայացրել արձանի բացման առնչությամբ, բոլորն էլ ծայրահեղ ադրբեջանամետ դիրքերից: Արձանի բացման փաստի առիթով իշխանություններին քննադատող վրացի գործիչների տեսակետների ներկայացմանը զուգահեռ ռեպորտաժում ներկայացվում են նաև Ադրբեջանի խորհրդարանի պատգամավորների և այլ գործիչների դատապարտող տեսակետները, որոնց հենքի վրա էլ վրաց ընդդիմադիր լրագրողներն անում են հիվանդագին ենթադրություններ: Պարզորոշ է, որ Սաակաշվիլին և նրան սպասարկող լրատվամիջոցները խնդիր են դրել քաոսի վերածելու երկիրը, և այս անգամ զոհասեղանին են դրված ՀՀ-Վրաստան հարաբերությունները: Իշխանական կամ չեզոք թևի լրատվամիջոցները ձգտում են խնդիրը ներկայացնել հնարավորինս բալանսավորված:
-Ըստ Ձեզ` խնդիրն ի՞նչ լուծում է գտնելու, վերատեղադրված արձանը կմնա՞ իր տեղում, թե՞ կապամոնտաժվի:
-Վերատեղադրված հուշարձանը ապամոնտաժելու տարբերակը գործնականում անհնար եմ համարում: Այն տեղադրված է ոչ պետական միջոցներով, մարմնավորում է Ջավախքի արժանավոր զավակի հիշատակի հավերժացումն իր հայրենի գյուղում, և դրա տեղադրումը քաղաքականացվում է արհեստականորեն` ադրբեջանա-թուրքական շահերը սպասարկող ուժերի կողմից: Վրաստանի իշխանությունները դա, կարծում եմ, լավագույնս գիտակցում են և տուրք չեն տա Սաակաշվիլու հրահրիչ գործողություններին:
-Ջավախահայության արձագանքն ինչպե՞ս եք գնահատում:
-Ջավախահայությունը, անկեղծ ասած, զայրացած է այս աղմուկից: Հայոց ցեղասպանության, արցախյան գոյապայքարին մասնակցող հերոսների հիշատակի հուշարձաններ տասնյակներով կան Ջավախքում, դրանք ջավախահայության ազգային ցավերի և արժեքների մասին պատմող քարե կոթողներ են, որոնք, կրկնում եմ, տեղադրվել են ոչ թե պետական, այլ բարերարների միջոցներով: Այնինչ, օրինակ, նույն ինքը` Սաակաշվիլին, ժամանակին Ալիև հոր շքեղ հուշարձանը կանգնեցրեց մայրաքաղաքի սրտում նաև ջավախահայության հարկերի հաշվին: Տվյալ շրջանում որևէ ջավախահայ չբողոքեց, թե ինչու է իր հարկերի հաշվին կանգնեցվում իր եղբայրներին մորթած և Վրաստանի հետ որևէ քաղաքակրթական աղերս չունեցող սովետական կոռուպցիոներ գործչի արձանը: Եթե խոսվում է արձանի ապամոնտաժման մասին, ապա առաջինը պետք է հեռացվի հենց Հեյդար Ալիևի արձանը, որի գոյությունը Վրաստանի սրտում խայտառակություն է և բազմահազարամյա քաղաքակրթության տեր վրաց ժողովրդի համար ծայրահեղ անպատվաբեր:
-Հայաստանի Հանրապետությունը պե՞տք է որևէ կերպ արձագանքի խնդրին:
-Տեսեք, ես արդեն վերևում նշեցի, որ այս ամբողջ աղմուկը բարձրացրել են Վրաստանի ընդդիմադիր և Սաակաշվիլու կողմից ուղղորդվող լրատվամիջոցները, փորձագետներն ու այլ շրջանակներ: Վրաստանի պետական կամ իշխանական շրջանակները դեռևս ձեռնպահ են մնում որևէ գործողությունից (որքանով, իհարկե, մենք տեղյակ ենք): Ընդդիմադիր կամ թրքամետ ուժերին զայրացրել է հատկապես այն փաստը, որ Ավագյանի հուշարձանի բացմանը մասնակցություն է ունեցել և ելույթով հանդես եկել նաև Վրաստանում ՀՀ դեսպանը: ՀՀ դիվանագիտական և այլ պատկան մարմինների գործողությունները, կարծում եմ, պետք է բխեն այս իրողությունների խոր վերլուծության համատեքստից: Իհարկե, պետք է ՀՀ-ից միանշանակ արձագանք լինի և մերկացվեն բոլոր այն ստերը, որոնք վրաց հանրության շրջանում անխնա տարածում են թրքամետ ուժերը:
-Վրաստանում հանրային կարծիքն ու պաշտոնականը համընկնու՞մ են: Ինչպիսի՞ն են հանրային տրամադրությունները:
-Վրաստանի պաշտոնական շրջանակներից այս հարցին առնչվող մեկնաբանություններ դեռևս չեն հնչել: Հավանաբար վերջիններս փորձում են հարթել ընդդիմադիր ուժերի հրահրած խժդժությունները և հնարավորինս բալանսավորված մոտեցում ցուցաբերել հարցին` չլարելով հարաբերությունները և՛ Ադրբեջանի, և՛ ՀՀ-ի հետ: Իրականում շատ բարդ է վրաց ներկա իշխանությունների գործը, քանի որ Սահակաշվիլու ազդեցության դաշտում գործող ադրբեջանամետ ուժերն ու լրատվամիջոցները անխնա բորբոքում են հարցը և արդեն հասել են այնտեղ, որ Մ. Ավագյանին ներկայացնում են ոչ միայն ադրբեջանցիների դահիճ, այլև վրացիների. վերջիններս, ձգտելով ազդել վրաց հանրության զգայուն շերտերի վրա և նույնությամբ կրկնելով Ադրբեջանի խորհրդարանականի ենթադրությունը, Ավագյանին ներկայացնում են աբխազական պատերազմի հնարավոր մասնակից, հայտնի «Մ. Բաղրամյան» գումարտակի անդամ, որը, իբր, մասնակցել է վրացիների դեմ իրականացված զանգվածային գործողություններին: Դա ստոր հերյուրանք է և իրականության հետ որևէ կապ չունի: Ճիշտ հակառակը` Մ. Ավագյանը Աբխազիայում ծառայել է սովետական շրջանում (նա Մեղրի է տեղափոխվել 1990 թ.) որպես Վրաստանի բարձրաստիճան ոստիկան, ներկայացրել է և պաշտպանել Վրաստանի պետական շահերը: Այսինքն, ոչ թե պետք է նրան ներկայացնել որպես դահճի, ինչպես դա լավագույնս անում են թրքամետ ուժերը, այլ վրացական պետությանը նվիրված օրինակելի ծառայող, բարձրաստիճան ոստիկան, որն Աբխազիայում պատվով է ներկայացրել Խորհրդային Վրաստանի պետական կառույցները:

Էջը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ