Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»

«Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են  ու­տում և ու­տե­լու են»
02.10.2020 | 00:44

2020-ի սեպ­տեմ­բե­րի 26-ին ԱՄՆ-ի դես­պա­նա­տու­նը հայ­տա­րա­րու­թյուն էր տա­րա­ծել, ո­րով հոր­դո­րել էր իր քա­ղա­քա­ցի­նե­րին հե­ռու մնալ Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան սահ­ման­նե­րից։ Սեպ­տեմ­բե­րի 27-ի վաղ ա­ռա­վո­տյան Ադր­բե­ջա­նը հար­ձակ­վեց Ար­ցա­խի վրա։ Եվ քա­նի որ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նում նման զու­գա­դի­պու­թյուն­ներ չեն լի­նում, կա­րող ենք վս­տա­հա­բար ա­սել, որ ԱՄՆ-ը լա­վա­տե­ղյակ էր թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան նա­խա­տես­վող գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից։ Պա­տե­րազ­մա­կան այս օ­րե­րին, հետևե­լով մի­ջազ­գա­յին լրա­հո­սին և մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հայ­տա­րա­րու­թուն­նե­րին, կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ ռազ­մա­կան այս ար­շա­վը Ար­ցա­խի և Հա­յաս­տա­նի վրա ձեռն­տու է նաև ԱՄՆ-ի՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նում Ռու­սաս­տա­նի ազ­դե­ցու­թյու­նը թու­լաց­նե­լու նպա­տա­կադր­մա­նը։ Այս և այլ հար­ցե­րի շուրջ զրու­ցե­ցինք ար­ցա­խյան ա­զա­տա­մար­տի մաս­նա­կից, ֆի­դա­յա­կան կա­մա­վո­րա­կան ջո­կատ­նե­րից մե­կի հրա­մա­նա­տար, «Վե­դի Վայն» ըն­կե­րու­թյան նա­խա­գահ ՄԱՆ­ՎԵԼ ՂԱ­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԻ հետ։

-Այն, որ ամ­բողջ աշ­խար­հը և հատ­կա­պես գեր­տե­րու­թյուն­նե­րը պա­տե­րազ­մա­կան այս օ­րե­րին հեր­թա­պահ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րով են հան­դես գա­լիս՝ կոչ ա­նե­լով եր­կու կող­մե­րին դա­դա­րեց­նել կրա­կը, փաս­տում է այն մա­սին, որ եր­կու բևեռ­նե­րի բախ­ման հետ գործ ու­նենք։ Բնա­կա­նա­բար, Արևմուտ­քի ցան­կու­թյունն է հնա­րա­վո­րինս նվա­զեց­նել Ռու­սաս­տա­նի ազ­դե­ցու­թյու­նը այս տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Մյուս կող­մից, շատ բնա­կան է, որ Ռու­սաս­տա­նը չի ցան­կա­նում կորց­նել իր ազ­դե­ցու­թյու­նը և թու­լաց­նել դիր­քե­րը տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Այն­պես որ, սա ոչ միայն Ադր­բե­ջա­նի և Թուր­քիա­յի պայ­քարն է, այլև եր­կու բևեռ­նե­րի շա­հե­րի բա­խու­մը, իսկ երբ եր­կու բևեռ­ներ ի­րար են մո­տե­նում, առ­ճա­կա­տումն ան­խու­սա­փե­լի է։
-Պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճակ­ներ վեր­ջին 30 տա­րում միշտ էլ ե­ղել են, սա­կայն ա­վե­լի լո­կալ բնույ­թի, ին­չը թույլ էր տա­լիս կան­խա­տե­սել դրանց ա­վար­տը։ Ըստ Ձեզ՝ որ­քա՞ն կտևի այս պա­տե­րազ­մը։
-Պա­տե­րազ­մը ոչ թե ժամ­կե­տով է բնո­րոշ­վում, այլ նպա­տա­կով։ Մեր թշ­նա­մի­նե­րը՝ Ադր­բե­ջա­նը Թուր­քիա­յի հետ, նպա­տա­կադր­վել են վե­րա­կանգ­նե­լու Ադր­բե­ջա­նի «ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը»։ Հա­յաս­տա­նի նպա­տակն ար­դեն 30 տա­րուց ա­վե­լի հս­տակ ձևա­կերպ­ված է՝ ճա­նա­չել Ար­ցա­խի ինք­նո­րո­շու­մը։ Ցա­վոք, մինչ օրս մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը չի ճա­նա­չել Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյու­նը։ Այս ֆո­նի վրա ա­զե­րի­ներն ա­նընդ­հատ հայ­տա­րա­րում են, որ ե­թե ԵԱՀԿ Մինս­կի խում­բը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան հետ հա­մա­տեղ չս­տի­պի Հա­յաս­տա­նին ըն­դու­նե­լու Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը, ի­րենք զեն­քի ու­ժով կհաս­նեն դրան։ Այն­պես որ, մենք միշտ էլ հո­գով պատ­րաստ ենք ե­ղել և պատ­րաստ ենք պաշտ­պա­նե­լու Ար­ցա­խը, Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ա­զատ կամ­քի ընտ­րու­թյու­նը։ Փառք ու պա­տիվ թե՛ Ար­ցա­խի, թե՛ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին. սպա­ռա­զի­նու­թյան տե­սան­կյու­նից մենք այ­սօր շատ ա­վե­լի լուրջ ենք պատ­րաստ­ված, քան երբևի­ցե։
-ՈՒ­զում եք ա­սել, որ վեր­ջին եր­կու-ե­րեք տա­րու՞մ է հա­ջող­վել հաս­նել դրան։
-Ես ինչ­պե՞ս կա­րող եմ մեր ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րի 30 տար­վա պատ­մու­թյու­նից ա­ռանձ­նաց­նել այս վեր­ջին եր­կու տա­րին։ Ար­դեն ա­սա­ցի, որ մենք թե՛ ո­գով, թե՛ սպա­ռա­զի­նու­թյամբ միշտ էլ պատ­րաստ ենք ե­ղել, մեր բա­նա­կը տա­րեց­տա­րի զար­գա­ցում է ապ­րել, և հի­մա շատ ա­վե­լի է սպա­ռա­զին­ված նո­րա­գույն զին­տեխ­նի­կա­յով։
-Ի՞նչ եք կար­ծում, ճիշտ չէ՞ր լի­նի, որ Հա­յաս­տանն ա­վե­լի կոշտ ձևա­կեր­պում տար այս պա­տե­րազ­մին, նշե­լով, որ Թուր­քիան ա­հա­բեկ­չա­կան հար­ձա­կում է ի­րա­կա­նաց­րել Հա­յաս­տա­նի երկ­րորդ պե­տու­թյան վրա։
-Նախ ա­սեմ, որ մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կան դաշ­տում Թուր­քիան ի­րեն դրել է շատ մեծ խա­ղա­ցո­ղի տեղ և այս տա­րա­ծաշր­ջա­նում շատ լուրջ նկր­տում­ներ ու­նի։ Նա շատ վա­ղուց է իր քի­թը խո­թել Սի­րիա, Լի­բիա, Մի­ջերկ­րա­կան ծո­վի տար­բեր հատ­ված­ներ։ Սա­կայն, երբ Թուր­քիա­յի քթին խփե­ցին, Եվ­րո­պան հա­մախմ­բ­վեց և հաս­կաց­րեց Թուր­քիա­յին, որ պետք է հան­գիստ վեր ընկ­նի իր տե­ղը, նա իր հե­տա­զո­տա­կան նա­վը հան­գիստ հետ քա­շեց Մի­ջերկ­րա­կա­նի ջրե­րից։ Ինչ վե­րա­բե­րում է «ա­հա­բեկ­չու­թյուն» ձևա­կերպ­մա­նը, ա­պա ա­հա­բեկ­չու­թյու­նը մի բան է, պա­տե­րազ­մը՝ այլ բան։ Այ­սօր Թուր­քիան ակն­հայ­տո­րեն պա­տե­րազ­մում է Հա­յաս­տա­նի դեմ, ուղ­ղա­կի՝ Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քից, և ե­թե ցան­կու­թյուն լի­նի, այս հար­ցը մի­ջազ­գայ­նո­րեն ա­պա­ցու­ցե­լի է։ Տե­սեք՝ թուր­քե­րը վեր­ջին 6 ամս­վա ըն­թաց­քում եր­կու ան­գամ խո­շոր զո­րա­վար­ժու­թյուն­ներ ի­րա­կա­նաց­րին Ադր­բե­ջա­նում՝ թող­նե­լով այն­տեղ ի­րենց ողջ սպա­ռա­զի­նու­թյունն ու հրամ­կազ­մը։ Այն­պես որ, այ­սօր պա­տե­րազ­մը հրահ­րել է ոչ թե Ադր­բե­ջա­նը, այլ ադր­բե­ջա­նա-թուր­քա­կան դա­շին­քը։ Թուր­քիան այ­սօր Ադր­բե­ջա­նում է, հետևա­բար ինքն էլ ղե­կա­վա­րում է ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը։ Այս­քա­նը կա­րող եմ ա­սել, քա­նի որ ես մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վուն­քի մաս­նա­գետ չեմ։ Սա­կայն, ե­թե հա­մե­մա­տու­թյան մեջ դի­տենք այս ո­լոր­տում ի­րա­կա­նաց­ված աշ­խա­տանք­նե­րը, իմ կար­ծի­քով՝ մենք այ­սօր բա­վա­կա­նին ակ­տիվ ենք։ Հնա­րա­վոր է, որ ինչ-որ բա­ցեր լի­նեն, օ­րի­նակ, ես կողմ չէի, որ Մի­ջերկ­րա­կան ծո­վում, հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի պատր­վա­կի տակ, թուրք-հու­նա­կան հա­կա­մար­տու­թյան ժա­մա­նակ մեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը շատ ակ­տիվ լի­նեն։ Մենք, ոչ մեծ պե­տու­թյուն լի­նե­լով, ա­վե­լի զգու­շա­վոր քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն պետք է վա­րենք։
-Բայց այդ ժա­մա­նակ Հա­յաս­տա­նը կոշտ հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ չի ա­րել։
-Մենք թուր­քե­րին շատ կո­պիտ խոսք ա­սա­ցինք, կար­ծում եմ՝ այդ­պես չպետք է ա­նեինք, քա­նի որ վս­տահ չեմ, որ նույն ու­ժե­րը նույն կերպ մեզ հա­մար կկանգ­նեն։
-Հույ­նե­րին չպե՞տք է պաշտ­պա­նեինք։
-Ճիշտ է, Ռու­սաս­տա­նից հե­տո հույ­ներն են մեր դաշ­նա­կից­նե­րը, սա­կայն, ա­մեն դեպ­քում, հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի մեջ ա­վե­լի զուսպ պետք է լի­նենք։
-Քա­նի որ դի­վա­նա­գի­տա­կան հարց շո­շա­փե­ցիք, նկա­տենք, որ օ­րերս Ռու­սա­տա­նում ՀՀ դես­պա­նը իր ե­լույթ­նե­րից մե­կում ա­սել էր, թե Հա­յաս­տա­նը չի դի­մի Ռու­սաս­տա­նին օգ­նու­թյան հա­մար։ Ի՞նչ է սա նշա­նա­կում։
-Կար­ծում եմ՝ այդ հար­ցի պա­տաս­խա­նը միայն դես­պա­նը կա­րող է տալ։ Եվ հե­տո, պետք է հաս­կա­նալ, թե ինչ կոն­տեքս­տում է դա աս­վել։ Ե­թե դա աս­վել է Ռու­սաս­տա­նից օգ­նու­թյուն խնդ­րե­լու կոն­տեքս­տում, բնա­կա­նա­բար, պետք է ա­սել՝ «ոչ»։ Ե­թե վտանգ սպառ­նա Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նու­թյա­նը, մենք ան­մի­ջա­պես պետք է դի­մենք Ռու­սաս­տա­նին։ Ա­սեմ ա­վե­լին՝ այդ դեպ­քում Ռու­սաս­տանն ինքն էլ չի սպա­սի, որ մենք դի­մենք ի­րեն. Հա­յաս­տա­նի դաշ­նա­կից Ռու­սաս­տանն ան­մի­ջա­պես քայ­լեր կձեռ­նար­կի։
-Այս պա­հին ի՞նչ խն­դիր է Ձեզ ա­վե­լի շատ մտա­հո­գում։
-Ինձ մտա­հո­գում են մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան, հզոր գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հեր­թա­պահ ե­լույթ­նե­րը։ Ես չեմ հաս­կա­նում, երբ ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հը հայ­տա­րա­րում է. «Տես­նենք՝ կկա­րո­ղա­նա՞նք դա­դա­րեց­նել կրա­կը»։ Տես­նե­լու բան չկա, ըն­դա­մե­նը պետք էր, որ Ադր­բե­ջա­նում ԱՄՆ-ի դես­պա­նը հե­ռա­խո­սով կապ­վի Ա­լիևի հետ և նրան ներ­կա­յաց­նի ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հի պա­հան­ջը՝ ան­մի­ջա­պես դա­դա­րեց­նել կրա­կը։ Կրակ, որն Ադր­բե­ջա­նը բոր­բո­քում է՝ ներգ­րա­վե­լով հա­զա­րա­վոր ա­հա­բե­կիչ­նե­րի և բեն­լա­դե­նա­կան­նե­րի։ Վեր­ջա­պես, այս տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում Ա­լիևը հա­րյու­րա­վոր մի­լիոն­ներ է կու­տա­կել Արևմուտ­քի բան­կե­րում և տար­բեր կա­ռույց­նե­րում, ցան­կու­թյան դեպ­քում Արևմուտ­քի հա­մար մեծ խն­դիր չէ Ա­լիևի հետ բարձր տո­նով խո­սե­լը, և նա իր տե­ղում վեր կընկ­նի։ Ե­թե ան­գամ հան­գիստ տո­նով աս­վեր՝ դա­դա­րեց­րեք կրա­կը, Ա­լիևը չէր կա­րող չեն­թարկ­վել։ Սա­կայն բո­լո­րը հետևում են դեպ­քե­րի զար­գաց­մա­նը և լուռ սպա­սում են։
-Ին­չի՞ են սպա­սում։
-Ադր­բե­ջա­նը տա­րի­ներ շա­րու­նակ ակ­ներև հո­խոր­տում էր, և նրան սան­ձա­հա­րող չկար։ Հի­մա բո­լորն ու­զում են տես­նել՝ կկա­րո­ղա­նա՞ Ադր­բե­ջա­նը վե­րա­կանգ­նել իր, այս­պես կոչ­ված, «տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը», թե՞ ոչ։
-Այ­սինքն, գեր­տե­րու­թյուն­ներն ու­զում են տես­նել՝ կող­մե­րից որն է ու­ժեղ, որ­պես­զի կանգ­նեն նրա կող­քի՞ն։
-Ոչ, գեր­տե­րու­թյուն­նե­րը սպա­սում են մի­ջամ­տե­լու հար­մար պա­հին։ Ոչ ոք չգի­տի՝ այս պա­տե­րազմն ինչ­պես է ա­վարտ­վե­լու։ Եվ ու­րեմն, մենք մեկ ան­գամ ևս պետք է ա­զե­րի­նե­րին հուժ­կու հար­ված հասց­նենք և է՛լ ա­վե­լի բա­րե­լա­վենք մեր դիր­քե­րը։ Ես տես­նում եմ, որ այ­սօր և՛ Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հը, և՛ ՀՀ վար­չա­պե­տը այդ­պես են տրա­մադր­ված։
-Իսկ ինչ­պե՞ս են տրա­մադր­ված նախ­կին ԵԿՄ-ա­կան­նե­րը։ Ինչ­պի­սի՞ տրա­մադր­վա­ծու­թյուն կա նրանց շար­քե­րում, ար­դյո՞ք «նեղ­ված» են ՀՀ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րից, և դա կա­րո՞ղ է իր ազ­դե­ցու­թյունն ու­նե­նալ նրանց դիր­քո­րոշ­ման վրա այս օ­րե­րին։
-Նախ­կին ԵԿՄ-ա­կան գո­յու­թյուն չու­նի։ Երբ հայ­րե­նի­քը վտանգ­ված է, բո­լո­րը մեկ բռունցք են։ Երբ խն­դի­րը վե­րա­բե­րում է ազ­գի ճա­կա­տագ­րին, որևէ մեկն ի­րա­վունք չու­նի նե­ղա­ցա­ծի կեց­վածք ըն­դու­նե­լու։ Սեպ­տեմ­բե­րի 28-ի գի­շե­րը Սա­սուն Մի­քա­յե­լյա­նը հա­տուկ ստո­րա­բա­ժան­ման ջո­կա­տը ճա­նա­պար­հեց Ար­ցախ։ Ջո­կա­տում ընդգրկված են տղա­ներ, ո­րոնք այս պա­հին ա­ռա­վե­լա­գույնս պա­հան­ջարկ­ված են։ ԵԿՄ-ա­կան­նե­րը շատ ակ­տիվ են ե­ղել և կան, ուղ­ղա­կի այս պա­հին բա­նակն է գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի մեջ, և բա­նա­կը մինչ այդ թույլ չէր տա­լիս, որ ԵԿՄ-ա­կան­նե­րը մեկ­նեն Ար­ցախ, քա­նի որ Ար­ցա­խում մարդ­կա­յին ռե­սուրս­նե­րի մեծ կու­տա­կում­ներ կան։ Այդ­չափ կու­տա­կում­ներն ան­գամ վտան­գա­վոր են՝ կա­րող են «թն­դա­նո­թի միս» դառ­նալ։ Պե­տու­թյան կող­մից ա­մեն բան այ­սօր ար­վում է մտած­ված և կար­գա­վոր­ված, զին­կոմ­նե­րը բարձր պա­տաս­խա­նատ­վու­թյամբ աշ­խա­տում են, կան գրանց­ված բազ­մա­թիվ կա­մա­վո­րա­կան­ներ։ Մենք այ­սօր ա­վե­լի շատ ու­նենք նո­րա­գույն զին­տեխ­նի­կա­յին տի­րա­պե­տո­ղի պա­հան­ջարկ։ Բո­լոր դեպ­քե­րում, կարևորն այն է, որ մեր ազ­գը հու­սա­հատ­ված չէ, և հա­մախ­մբ­ված ենք։ Աստ­ված տա, և մենք էլ հա­վա­տում ենք, որ հաղ­թա­նա­կով ենք ա­վար­տե­լու այս պա­տե­րազ­մը։
-Աստ­ված տա։ Թուր­քիան միշտ էլ մեծ ա­խոր­ժակ է ու­նե­ցել Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ, և, ըստ էու­թյան, սա նաև դա­վա­նան­քի պա­տե­րազմ է։ Մենք քրիս­տո­նյա ազգ ենք, և սա պա­տե­րազմ է քրիս­տո­նյա­նե­րի դեմ։
-Կա­րե­լի է ա­սել՝ քրիս­տո­նյա, հի­նա­վուրց, քա­ղա­քա­կիրթ ազգ ենք, սա­կայն պա­տե­րազմն այ­սօր մեր ժո­ղովր­դի ինք­նու­թյան հա­մար է։ Ե­թե մենք վեր­ջին 25-30 տա­րի­նե­րին դի­վա­նա­գի­տա­կան խո­ղո­վակ­նե­րով ա­վե­լի ակ­տիվ պայ­քա­րեինք Թուր­քիա­յի դեմ՝ Ցե­ղաս­պա­նու­թյան ճա­նաչ­ման հար­ցում պա­հան­ջա­տեր լի­նեինք, աշ­խարհն էլ պար­տադ­րեր Թուր­քիա­յին ճա­նա­չե­լու Ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը, նաև փոխ­հա­տու­ցե­լու ի­րա­կա­նաց­ված կո­տո­րած­նե­րի, բնաջն­ջում­նե­րի, վայ­րա­գու­թյան հա­մար, այ­սօր Թուր­քիան այս­քան լկ­տի չէր լի­նի։ Թուր­քիան, որ­պես պե­տու­թյուն, այ­սօր Արևմուտ­քի հա­մար ա­հա­բեկ­չի դեր է կա­տա­րում։ Պետք է Սի­րիա­յում Բա­շար Ա­սա­դի իշ­խա­նու­թյու­՞նը տա­պա­լել՝ Թուր­քիան Սի­րիա­յում է, անհ­րա­ժեշտ է Լի­բիա՞ մտ­նել, եր­կի՞րն ա­վե­րել՝ Թուր­քիան այն­տեղ է, պետք է Ադր­բե­ջա՞ն մտ­նել՝ Ադր­բե­ջա­նում է։ Այն­պես չէ, որ Թուր­քիան այ­սօր կռ­վում է Ադր­բե­ջա­նի հա­մար, նրանք ի­րենց մեծ շա­հերն ու­նեն և թքած ու­նեն Ադր­բե­ջա­նի վրա։ Թուր­քիան ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին որ­պես ժո­ղո­վուրդ ան­գամ չի ըն­կա­լում։ Նա ա­ռաջ­նորդ­վում է իր պան­թյուր­քիս­տա­կան ծրագ­րե­րով, ողջ խն­դիրն այն է, թե մինչև ուր կհաս­նի, և ո՞ր ամ­րո­ցի տակ նրա մռու­թին կհասց­նեն։ Հա­մե­նայն դեպս, մեր ամ­րո­ցի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տե­լու։ Եվ ու­տում են։


Զրու­ցեց
Ժաս­մեն ՎԻ­ԼՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 40794

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ