Աղջիկներս Շուշիում տուն են կորցրել, բայց ամենամեծ կսկիծն այնտեղ մնացած մյուս դստերս շիրիմն է

«Ծիծեռնակը բույն է շինում… Ամեն մի շյուղ կպցելիս, առաջվա բույնն է հիշում»,- «Հայոց լեզվի և գրականության» ուսուցչուհի տիկին Եվգենյան սփոփում է Շուշիում տունը կորցրած դստրերին: Մեր պատմությունն է այդպիսին, ասում է, մենք արարող, ստեղծող, ավերակի վրա նոր քար դնող ժողովուրդ ենք, բայց ինչքան էլ հինը նորոգես կամ նորը կառուցես, միևնույնն է, հին բույնդ ես ուզում:

Արցախի Մարտունու շրջանի Կոլխոզաշեն գյուղ ուզուցչուհին Ստեփանակերտից է հարս գնացել, տասնամյակների ընթացքում մի քանի սերունդ կրթել ու պատգամել՝ արյունարբու վայ-հարևանի պարագայում մահակը ձեռքիցդ չպետք է գցես:

Հայրենի հողը տիկին Եվգենյան 44-օրյա պատերազմի միայն վերջին 10 օրն է լքել: Շուշիում կանանցից միայն ինքն էր մնացել, աղջիկներն են ստիպել, որ դուրս գա այնտեղից: Երկու դուստրերն էլ Շուշիում էին բնակվում, տուն ու տեղ ունեին: Դուստրերից մեկը՝ Զարինե Խաչատրյանը, ադրբեջանցիների տարածած տեսանյութը, որտեղ իրենց շենքն ու իր տան լուսամուտներն են երևում, ամեն րոպե է աչքի տակ առնում: «Իմ տուն չեն մտել, Սևակ ջան: Տեսանյութում երևում է, որ առաջին հարկի հարևանների տուն են մտում, բայց երրորդ հարկ չեն բարձրանում: Եթե տեսնեի՝ ոնց եմ նաև իմ տուն մտնում, երևի ինֆարկտ ստանայի»,- ասում է և ցույց տալիս ձմռան համար ամբարած ու իրար կողքի գեղեցիկ շարված պահածոների լուսանկարները:

Դժբախտ ու դժգույն քաղք չէ Շուշին, արտասվաթոր աչքերը սրբելով, մրմնջում է Զարինե Խաչատրյանը, ես այնտեղ ինձ եմ թողել: «Պատերազմի օրերին երբ ասացին, որ արագ-արագ հավաքվենք, լքում ենք քաղաքը, ընդամենը 15 րոպե ունեի իրերս հավաքելու համար,- պատմում է նա,- Անգամ չեմ հիշում՝ ինչ եմ վերցրել հետս: Երեխաների ու իմ փաստաթղթերն էին, տան սեփակայության վկայականն ու մի սավան: Երևի մտածել եմ՝ ով իմանա, թե որտե՞ղ կգիշերենք, ի՞նչ պայամաններ կլինեն, անկողին կլինի՞, թե՞ ոչ, ու այդպես դրել եմ պայուսակիս մեջ: Երբ նոյեմբերի 10-ից հետո Ստեփանակերտ տեղափոխվեցինք, պայուսակը բացեցի ու աչքս պատահական սավանին ընկավ, որ ոչ մի տեղ, ոչ մի օր չէի օգտագործել: Ամուր գրկեցի, փաթաթվեցի նրան ու ասում եմ. «Ա՛յ սավան, ես հիմա քեզ ի՞նչ անեմ, որտե՞ղ դնեմ, որ հա՛մ տեսնեմ, հա՛մ չտեսնեմ քեզ»: Ծալել-դրել եմ մի անկյունում՝ որպես կորցրածս տան միակ սփոփանք»:

Պատերազմից հետո Զարինե Խաչատրյանն անմիջապես Ստեփանակերտ է վերադարձել: Աշխատում է մշակույթի նախարարությունում: Արցախը լքելու մասին անգամ չի մտածում. «Ամեն երեկո Ստեփանակերտից տեսնում եմ, ինչպես է օրեցօր ավելանում Շուշիում վառվող լույսերի քանակը: Մտածում եմ՝ կարո՞ղ է արդեն իմ տուն էլ մտան… Խելագարվում եմ, բայց ի՞նչ անեմ, ո՞ւր փախչեմ: Իմն էս է, ինձ իմ արմատից ինչպե՞ս կտրեմ»:

Մայրը՝ տիկին Եվգենյան, հեռախոսի լուսանկարները թերթելով, իր տան, այգու, մյուս դստեր տան լուսանկարներն է ցույց տալիս: Մի նկարի վրա երկա՜ր կանգ է առնում. «Մահացած աղջիկս է, իր շիրիմն էլ է մնացել Շուշիում: Տան կորուստներն ինձ այնքան չեն ցավ պատճառում այնքան, ինչքան դստերս շիրիմը, որին այցելել, լացել, խունկ ծխել էլ չեմ կարողանալու: Նյութական կորուստը վերականգնել հնարավոր է, իսկ հոգու կսկիծի հե՞տ ինչ անես»:

Լուսանկարում՝ Եվգենյա և Զարինե Խաչատրյաններ

Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Ինչու՞ և ինչպե՞ս
• Աղոթք
• «Հունվարին պարենային մի շարք ապրանքատեսակների գծով երկնիշ գնաճ է գրանցվել»
• Իշխանությունը պայքարում է իր իսկ ծնած երևույթի դեմ
• Բուհի ռեկտոր ընտրողը նախարարն է լինելու
• Երազել ու թռչել, այո, պետք է, բայց ձեր իշխանությունը բոլորին է թևաթափ անում
• Պատերազմի պատրաստվելը դպրոցական հանդես չէ, որ չհասցնեիք
• Արծրուն Հովհաննիսյանը մեկ բառ պետք է ասեր՝ ներողություն
• «Հայաստանի ու Ադրբեջանի մասով Իրանը փոխել է հռետորաբանությունը»
• Իշխանությունն արտահերթ ընտրության թեման 2-րդ պլան է մղում
• Փաշինյանն ու Ալիևն Շուշիի մասին նույն բանն են ասում
• Լենա Նազարյանին գործուղեք Մառնեուլի
• Ինքնաթագադրված «թաղապետը»
• Դավիթ Տոնոյան՝ մեծ-մեծ «փրթողը»
• Փաշինյանի որևէ նշանակում ո՛չ հուզում, ո՛չ անհանգստացնում է ինձ
• Կոդ Բ-Դ-Խ, վարձով է տրվում 3 հարկանի գոմ Մոնումենտում
• Իշխանությունը Ջհանգիրյանին, աներկբայորեն, ԲԴԽ անդամ կընտրի
• Վիգեն Ստեփանյանի հոգեհանգստին իշխանությունից որևէ ներկայացուցիչ չէր եկել
• Գժվելու բան է՝ իշխանությանն ազգովին 2 օր է համոզում ենք, որ Շուշին հայկական է
• Փաշինյանը, երևի, ատում է Շուշին

Մեկնաբանություններ