Երևանն Իրանին առաջարկելու բան չունի, ավելի լավ է կատարի 2016-ի «տնային առաջադրանքը»

1993 թվականից բազմիցս փորձել եմ հասկացնել Հայաստանի բոլոր իշխանություններին, որ մեր երկրի համար Իրանի հետ հարաբերությունները պակաս կարևոր չեն, քան Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի: Տեր-Պետրոսյանի կառավարման սև տարիներին դա անհույս գործ էր: Տարածաշրջանում Իրանի դերի մասին հորդորները նույնքան անհույս գործ դարձան նաև Սերժ Սարգսյանի նախագահության երկու ժամկետում: Դատելով ամեն ինչից՝ Իրանը չի ուզում բանի տեղ դնել նաև Նիկոլ Փաշինյանը: Հայկական ԶԼՄ-ներն օգոստոսի 9-ին հաղորդեցին, որ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, որին Իրանում և Ռուսաստանում համարում են «Արևմուտքի մարդ», հանդիպել է Հայաստանում Իրանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Սեյեդ Սաջադիի հետ: «Ֆեյսբուքի» իր էջում Գրիգորյանը գրել է, որ հանդիպման ժամանակ ինքը նշել է, թե տարիների ընթացքում Հայաստանը և Իրանն ապացուցել են իրենց փոխադարձ ցանկությունը՝ պահպանելու և զարգացնելու երկկողմ հարաբերությունները, որոնք երբեք չեն տուժել երկու երկրի համար ծանր ժամանակներում: Նա համոզվածություն է հայտնել, որ բարձր մակարդակ ունեցող գործակցությունը կնպաստի նաև տնտեսական հարաբերությունների զարգացմանը, ինչը կամրապնդի Հայաստանի կայունությունը: Իրանի դեսպանն իր հերթին ողջունեց «թավշյա հեղափոխության» ընթացքում ձևավորված կառավարության ջանքերը հայ-իրանական հարաբերությունների խորացման և զարգացման ուղղությամբ: Նա պատրաստակամություն հայտնեց աջակցելու Իրան վարչապետ Փաշինյանի այցի նախապատրաստությանը, որը նախատեսվում է մոտ ժամանակներս: Զարգացնելով այդ տեղեկությունը, հայկական մի շարք ԶԼՄ-ներ, որոնք համակրում և աջակցում են «թավշյա հեղափոխականներին», այսպես ասած, տեղեկատվական տարածք նետեցին Թեհրանում վարչապետի վարքի ինչ-որ պլանի ուրվագիծ:

Սակայն հետո Հայաստանի ԱԳՆ-ն, փաստորեն, հերքեց Արմեն Գրիգորյանի հայտարարությունը: «Ֆեյսբուքում» նրա գրառումից 5 օր անց ԱԳՆ մամլո քարտուղարի ժամանակավոր պաշտոնակատար Աննա Նաղդալյանը հայտարարեց. «Հայաստանի վարչապետի այդպիսի այց օրակարգում դեռևս չկա: Իրան տարբեր մակարդակների այցեր պլանավորվում են, բայց ճշգրիտ ժամկետներ դեռ նշված չեն»: Դրանից հետո ո՞վ կհավատա Փաշինյանին կամ նույն Աննա Նաղդալյանին, որ «չնայած Իրանի շուրջ ստեղծված իրադրությանը՝ Երևանի համար Թեհրանը շարունակում է մնալ կենսականորեն կարևոր գործընկեր»: Ոչ ոք: Հատկապես Իրանում: Որովհետև դեսպան Սաջադիի հրավերը իրանական կողմից 2018 թ. 8 ամսում արված երկրորդ կամ արդեն երրորդ հրավերն է Փաշինյանին՝ այցելելու Իրան: ՈՒրեմն ինչու՞ «Նիկոլ Փաշինյանի օրակարգում» դեռ չկա հարևան պետություն այցը: Գուցե «ժողովրդական վարչապետն» արդեն վախեցել է Երևանում ԱՄՆ-ի դեսպան Ռիչի Միլզի դիրքորոշումից. վերջինս նույնիսկ այն հայ գործարարներին, որոնք մտադիր էին Իրանի հետ գործ բռնելու, խորհուրդ է տալիս (և զարմանալի է, որ նույնպես օգոստոսի 14-ին) «խորհուրդներ ստանալ դեսպանությունում՝ Իրանի դեմ պատժամիջոցների տակ չընկնելու համար»: Պարզ է, որ ԱՄՆ-ի դեսպանությունում: Ասենք, ԱՄՆ-ի ֆաշիստական և գերիշխանական վարվելաձևն աշխարհը գիտի: Աշխարհը, մենք էլ չգիտեինք, որ առաջին «վախեցածն» է լինելու Հայաստանի կառավարության ղեկավարը:
Բայց ենթադրենք, որ նա երբևէ, ԱՄՆ-ի հրամանին հակառակ, որոշի գնալ Իրան:

Վերադառնանք այն բանին, ինչը գրվում էր օգոստոսին հայ-իրանական հարաբերությունների առնչությամբ: Եթե այդ հարաբերություններն սկսվեին հենց վաղը և «մաքուր էջից», ապա հայկական ԶԼՄ-ների առաջարկությունները, կազմված ինչ-որ փորձագիտական որոշման հիման վրա և գրողների ազգային պատկանելությունից կախում չունենալու հավակնությամբ, լիովին կարող էին համարվել կշռադատված և խելամիտ: Օրինակ, Փաշինյանին խորհուրդ տային, որ Հայաստանի իշխանություններն առաջին հերթին պետք է խթանեն հայ-իրանական տնտեսական կապերը՝ ներդրումներն ազատ առևտրային գոտիներում (ԱԱԳ), որպեսզի իրանական կապիտալն ամրապնդվի հանրապետության տնտեսության մեջ, ստեղծվեն համատեղ ձեռնարկություններ: Հայ-իրանական քաղաքական հարաբերությունները միշտ բարձր մակարդակի վրա են եղել, նշում են պլանի ուրվագիծը կազմողները, Թեհրանը կշռադատված դիրքորոշում ունի արցախա-ադրբեջանական հակամարտության վերաբերյալ, և այդ ֆոնին անհարմարորեն առանձնանում են երկու երկրի տնտեսական հարաբերությունները, որոնք շարունակում են զիջել քաղաքականությանը: Ի՜նչ, այ քեզ բա՜ն. «Հայաստանը Իրանի համար պատուհան կդառնա դեպի արտաքին աշխարհ»: Հետո արդեն գալիս էին կողքից դիտողի դատողություններ: Մասնավորապես, որ միաժամանակ «խորանում են Ադրբեջանի և Իրանի հարաբերությունները. Ադրբեջանի տարածքում ստեղծվում են մեքենայական տեխնիկայի, դեղամիջոցների և այլ համատեղ ձեռնարկություններ, փոխադարձ ներդրումների հիմնադրամ, կառուցվում է երկու երկիրը միացնող երկաթուղի և այլն: Չնայած Իրանի հակառակորդ Իսրայելի հետ Ադրբեջանի ռազմական սերտ կապերին՝ վերջին տարիներին ադրբեջանա-իրանական հարաբերությունների տնտեսական բաղադրիչը կտրուկ աճում է: Դա իրական մրցակցություն է, և Երևանը պետք է Թեհրանին նոր առաջարկներ անի, որոնք կյանքի կկոչեն նոր տրանսպորտային, էներգետիկ համատեղ նախագծեր և կխորացնեն տնտեսական կապերը: Դա հատկապես կարևոր է, քանի որ Բաքվին անհանգստացնում են հայ-իրանական և հայ-վրացական հարաբերությունները, որոնք չեզոքացնում են տարածաշրջանում Հայաստանը մեկուսացնելու ցանկալի արդյունքը: Ինչ վերաբերում է Բաքվի հնարավոր քայլերին, ապա Ադրբեջանն իրանցի գործարարներին կարող է առաջարկել բեռնափոխադրումների ավելի շահավետ պայմաններ, նաև արտոնյալ պայմաններ իրանական այն արտադրանքի համար, որը Վրաստան կներմուծվի տարանցիկ կերպով կամ Վրաստանից ադրբեջանական տարածքով Իրան-Պարսից ծոց ուղղությամբ: Դա կարող է արվել հայ-իրանական տարանցիկ միջանցքը թուլացնելու համար: Իրանցի և վրացի գործարարները, հատկապես բեռնափոխադրողները, չեն կարող հաշվի չառնել այն փաստը, որ հայկական տարածքով փոխադրումները ավելորդ ծախսերի կհանգեցնեն մի քանի գործոնների, այդ թվում՝ վատ ենթակառույցների, չավարտված «Հյուսիս-Հարավ» ճանապարհի և Սյունիքի տեղանքի պատճառով»:

Նախ՝ հարկ է մի քիչ «խմբագրել» Փաշինյանի մերձավոր շրջապատի «Արևմուտքի մարդ» Արմեն Գրիգորյանին: Իրանա-հայկական հարաբերությունները տուժել են 1991 թ. սեպտեմբերից, այն էլ ինչպես: Խփված ինքնաթիռ, Իրանի մեծ թվով զոհված քաղաքացիներ, որոնց թվում՝ կանայք ու երեխաներ, 90-ականների առաջին կեսում իրանական մեծաբեռ մեքենաների վարորդների ինքնաբերական սպանություններ: Կարելի է հարցնել նախկին նախագահ Տեր-Պետրոսյանին, թե ինչ փաստարկումներ էր արել 90-ականներին Հայաստանում Իրանի դեսպան Համիդ Ռեզա Նիքար-Էսֆաղանին Լևոն Տեր-Պետրոսյանին իր այցի և բանակցության ժամանակ, որ հանդիպումից հետո «հանկարծակի» դադարեցին իրանցի վարորդների վրա հարձակումները և նրանց սպանությունները, խափանվեց Հայաստանից իրանական «Մելլաթ» բանկի նախապատրաստվող վտարումը: Այդ վտարումը Հայաստանի այն ժամանակվա իշխանությունները պատրաստ էին անելու, իհարկե, ԱՄՆ-ի և Իսրայելի թելադրանքով: Այնպես որ, ցանկացած իրանցի դիվանագետի կամ պաշտոնատար անձի որևէ բան ասելուց առաջ միշտ պետք է նկատի ունենալ, որ իրանցիներն ամեն ինչ խնամքով պահպանում են և երբեք ոչինչ չեն մոռանում: Երկրորդ. Հայաստանն Ադրբեջանի հետ համեմատելը ոչ միայն անքաղաքավարություն, այլև հիմարություն է: Բազմաթիվ են այն պատճառները, որոնց պատճառով չարժե համեմատել Հայաստանն ու Ադրբեջանը Իրանի համար հետաքրքիր լինելու տեսանկյունից: Ընդ որում, տնտեսությունն ու տրանսպորտն Իրանի համար չնչին դեր ունեն, հակառակ դեպքում Աստարայով Իրան-Ռուսաստան երկաթգիծը վաղուց շահագործման հանձնված կլիներ, մինչդեռ նույնիսկ կառուցումն ավարտված չէ:

Բայց, ինչպես հայտնի է, Թեհրանի և Բաքվի միջև խիստ վիճելի հարցը՝ Կասպից ծովի կարգավիճակի շուրջ, լուծված է: Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի մասին համաձայնագիրը ստորագրել են 5 պետության ղեկավարները 2018 թ. օգոստոսին, Ղազախստանում: Եվ հայտնի է, որ Իրանը մինչև վերջին պահը կասկածի մեջ էր, թե արժե՞ ստորագրել այդ փաստաթուղթը: Գայթաքարը ծովի հատակը բաժանելու հարցն էր: Սակայն Մերձավոր Արևելքում իրադրության բարդացման և Իրանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի պատժամիջոցների պատճառով Իրանը մեղմացրեց իր նախնական կոշտ դիրքը:

Դիվանագետները փաստաթուղթը բնութագրեցին «տարածաշրջանային սահմանադրություն»: ՌԴ նախագահ Պուտինը հանդիպումն անվանեց «բացառիկ, եթե ոչ դարակազմիկ», իսկ Իրանի նախագահ Ռոհանին հայտարարեց, որ կողմերն արեցին «շատ կարևոր քայլ»: Ստորագրված համաձայնագիրը մերձկասպյան երկրներին թույլ չի տալիս իրենց սահմանները բացել երրորդ կողմերի համար, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը կամ ՆԱՏՕ-ի այլ երկրները, կամ թույլատրել ընդհանրապես որևէ կարգի ռազմական ներկայություն կասպյան ջրերում: Հիշեցնենք, որ փաստաթղթի նախագիծը համաձայնեցվել էր 2017 թ. դեկտեմբերին Մոսկվայում կասպյան երկրների արտգործնախարարների հանդիպման ժամանակ: Համաձայնագրով Կասպից ծովի հիմնական ջրամակերեսը մնում է կողմերի ընդհանուր օգտագործման տակ, իսկ հատակը և ընդերքը հարևան երկրների կողմից տեղամասերի են բաժանվում նրանց միջև պայմանավորվածությամբ, միջազգային իրավունքի հիման վրա: Նույնպես կողմերի համաձայնությամբ որոշվում են նավագնացության, ձկնորսության, գիտական հետազոտությունների և գլխավոր խողովակաշարերի անցկացման հարցերը: Հատուկ նախապայման է դրված, որ ծովային մասշտաբային նախագծերի իրականացման ժամանակ պարտադիր կերպով պետք է հաշվի առնվի բնապահպանական գործոնը: Բրիտանական «Գարդիան» թերթը, մեկնաբանելով համաձայնագրի ստորագրման փաստը, այն համարում է «Պուտինի հաղթանակը»: Ըստ CNN-ի, «կասպիական» հաղթանակը Մոսկվային թույլ կտա իրականացնել իր մերձավորարևելյան հավակնությունները: «Դեյլի թելեգրաֆ» թերթը համաձայնագիրն անվանել է «ժամանակին արված գործարք», որը հաջորդեց Իրանի էներգետիկ ոլորտի նկատմամբ պատժամիջոցներ մտցնելու մասին ԱՄՆ-ի նախագահ Թրամփի խոստմանը: Բայց բոլորին, ինչպես Այսրկովկասում, այնպես էլ Միջին Ասիայում, չխոսելով արդեն Արևմուտքի մասին, առավել քան հասկանալի է, որ այդ համաձայնագրի ստորագրումը հենց Մոսկվայի և Թեհրանի նախնական պայմանավորվածության արդյունքն է, իսկ ՌԴ-ն և Իրանը առաջնորդվում են տարածաշրջանում իրենց գաղտնի ռազմաքաղաքական միության շահերով: Զուր չէր, որ համաձայնագրի ստորագրումից հետո Ղազախստանն շտապեց կրկին հավաստիացնել Ռուսաստանին և Իրանին, որ Կասպից ծովում ղազախական երկու նավահանգստի օգտագործման մասին ԱՄՆ-ի հետ Ղազախստանի գործարքը բացառում է Մերձկասպիում ամերիկյան ռազմական ուժերի հայտնվելը: Նույնիսկ համառոտ շարադրված այս պատմությունը բավական է՝ հասկանալու, որ Իրանի արտաքին քաղաքականության մեջ Ադրբեջանը հատուկ դիրք ունի, և այստեղ պետք չէ «մեջ ընկնել» Երևանից ինչ-որ համեմատություններով:

Դատելով ըստ ամենայնի, այն լուրերը, թե նոր միջազգային-իրավական կարգավիճակն օբյեկտիվորեն ձեռնտու չէ Ադրբեջանին, ինչ-որ չափով համապատասխանում են իրականությանը և արտացոլում են այն, որ Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը լիովին գիտակցեց իր վիճակի անելանելիությունը: Հակառակ դեպքում նախագահ Ռոհանիի հետ օգոստոսի 12-ի հանդիպման ժամանակ նա դժվար թե Իրանն անվաներ «եղբայրական երկիր» և հավաստիացներ Ռոհանիին, որ «ոչ ոք երբևէ չի կարող վնաս հասցնել մեր երկրների եղբայրական կապերին», ինչպես նաև դատապարտեց Իրանի դեմ ԱՄՆ-ի նոր պատժամիջոցները: Քաղաքական և այլ արիություն կունենա՞ն Հայաստանի իշխանությունները՝ վարվելու նույն կերպ, մանավանդ որ Երևանը փառաբանում է հայ-իրանական հարաբերությունները: Թեկուզ «ադրբեջանական տարբերակով». ընդգծեմ, որ Ադրբեջանի պաշտոնական աղբյուրները Ալիև-Ռոհանի հանդիպման արդյունքներում չնշեցին Ադրբեջանի նախագահի կողմից Իրանի դեմ ամերիկյան պատժամիջոցների «դատապարտումը»: Այսպես, Ադրբեջանի պետական տեղեկատվական գործակալությունը սահմանափակվեց նշելով, որ «Ադրբեջանի և Իրանի կապերը հաջողությամբ զարգանում են քաղաքական, տնտեսական և այլ ոլորտներում... Ընդգծվեց, որ համատեղ իրականացվող տնտեսական նախագծերը լավ արդյունք են տալիս... Հաջողությամբ իրականացվում է համագործակցությունը էներգետիկ, տրանսպորտային և ենթակառուցվածքային ոլորտներում, ինչպես և «Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի գծով»:

Եթե ազնվորեն, ապա հավատ չի ներշնչում: Լիովին ճիշտ է «Ռեգնումի» վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը, երբ հարցականի տակ է դնում Թեհրան Հայաստանի վարչապետի մոտալուտ այցի հավանականությունը: Այո, Փաշինյանը, դեռ վարչապետ չլինելով, օտարերկրյա դեսպանություններ իր առաջին այցելություններից մեկը կատարեց Իրանի դեսպանություն: Հիշեցնեմ նաև, որ ԻԻՀ-ի նախագահն արտասահմանյան երկրների առաջնորդների թվում առաջիններից մեկն էր, որ հեռախոսային զրույցում Փաշինյանին շնորհավորեց Հայաստանի վարչապետ ընտրվելու առթիվ:

Ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների, այդ ժամանակ «կողմերը քննարկեցին հայ-իրանական բարեկամական հարաբերությունները և մի շարք հարցեր, որոնք վերաբերում էին երկկողմ համագործակցությանը և միջազգային օրակարգին, մտքեր փոխանակեցին իրանական միջուկային ծրագրի շուրջ իրադարձությունների զարգացման մասին», նշեցին «հայ-իրանական փոխշահավետ գործընկերության, նրա խորացման, ինչպես նաև ընթացիկ համատեղ նախագծերի արդյունավետ իրագործման կարևորությունը՝ վերջիններիս ներուժի առավելագույն իրացմամբ», պայմանավորվեցին այցերի ժամանակացույցի մասին: Հուլիսի սկզբին Իրանի էներգետիկայի նախարար Ռեզա Արդականյանը Երևանում Փաշինյանի հետ անձնական հանդիպման ժամանակ նրան հաղորդեց նախագահ Ռոհանիի հրավերը: Այդ ժամանակ զրուցակիցները կարծիքներ փոխանակեցին տարածաշրջանային և միջազգային հարցերի վերաբերյալ: Փաշինյանը հայտարարեց, որ «Հայաստանը պատրաստ է բարեկամ Իրանի հետ սերտ համագործակցության»: Լինենք օբյեկտիվ. Հայաստանի վարչապետի և Իրանի ներկայացուցիչների շփումների վերը թվարկված դեպքերից ոչ մեկում Թեհրան Փաշինյանի այցի ժամկետ գոնե մոտավորապես չի նշվել: Եվ Տարասովը հստակ ասում է, թե ինչու կարելի է և չսպասել Իրան Հայաստանի վարչապետի այց. «Հայտնի է, որ վարչապետը կցանկանար ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփի հետ սեպտեմբերին հանդիպել Նյու Յորքում՝ ՄԱԿ-ի նստաշրջանի ժամանակ: Այդ դեպքում Թրամփի հետ հանդիպման նախօրյակին Իրան նրա այցը հազիվ թե կայանա, քանի որ կգա Իրանի դեմ ամերիկյան պատժամիջոցների ծանրագույն «նոր շրջանը»: Նշեմ նաև, որ որոշ հայ և ոչ թե իրանցի կամ ռուս փորձագետների և տնտեսագետների կարծիքով, «Հայաստանում կարելի է ակնկալել «ցնցակաթվածներ» Իրանի և Ռուսաստանի դեմ ԱՄՆ-ի պատժամիջոցների պատճառով»:
(շարունակելի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ