Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Մեզ մոտ հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը դեռևս զար­գաց­ման փու­լում է»

«Մեզ մոտ հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը դեռևս զար­գաց­ման փու­լում է»
29.11.2019 | 03:37
Հա­յաս­տա­նյան գրա­դաշ­տի նո­րու­թյուն­նե­րի, ձեռք­բե­րում­նե­րի ու առ­կա խն­դիր­նե­րի մա­սին զրու­ցել ենք «Զան­գակ» հրա­տա­րակ­չու­թյան թարգ­մա­նա­կան ծրագ­րե­րի ղե­կա­վար և մի­ջազ­գա­յին կա­պե­րի պա­տաս­խա­նա­տու, բա­նաս­տեղծ, թարգ­մա­նիչ, գրա­կա­նա­գետ ԱՐԹՈՒՐ ՄԵՍ­ՐՈ­ՊՅԱ­ՆԻ հետ:
-Օ­րերս ա­վարտ­վեց Գր­քի երևա­նյան փա­ռա­տո­նը՝ Բուք­ֆես­տը: Ի՞նչ է դա՝ գր­քի տո՞ն, տո­նա­վա­ճա՞ռ, թե՞ գրող-ըն­թեր­ցող-հրա­տա­րա­կիչ կա­պը ամ­րաց­նե­լու մի­ջոց, հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն: Ձեր տպա­վո­րու­թյուն­նե­րը փա­ռա­տո­նից ինչ­պի­սի՞ն են:
-Բուք­ֆես­տը մեկ­նար­կեց ե­րեք տա­րի ա­ռաջ՝ դրա­կան լիցք հա­ղոր­դե­լով գրա­կան դաշ­տին՝ թե՛ ըն­թեր­ցող­նե­րին, թե՛ հրա­տա­րա­կիչ­նե­րին, թե՛ գրող­նե­րին: Այս տա­րի­նե­րին հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը կա­րո­ղա­ցան Բուք­ֆես­տի մի­ջո­ցով ներ­կա­յաց­նել ի­րենց կա­տա­րած աշ­խա­տան­քը, ու­սում­նա­սի­րել մե­կը մյու­սին, գնա­հա­տել նոր տեն­դենց­նե­րը, ին­չու՝ ոչ, այս փա­ռա­տո­նը նաև մր­ցակ­ցու­թյուն մտց­րեց հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի միջև՝ դրա­կան ի­մաս­տով: Իսկ մր­ցակ­ցու­թյու­նը միշտ անհ­րա­ժեշտ է՝ հրա­տա­րակ­վող գր­քե­րի ծա­վա­լը մե­ծաց­նե­լու կամ նոր ուղ­ղու­թյուն­ներ զար­գաց­նե­լու հա­մար: Այս ա­ռու­մով կար­ծում եմ, որ շատ կարևոր է Բուք­ֆես­տի գո­յու­թյու­նը, և վս­տահ եմ, որ դրա շա­րու­նա­կա­կան ըն­թաց­քը մի­միայն նպաս­տե­լու է հրա­տա­րակ­չա­կան դաշ­տի կա­յաց­մանն ու զար­գաց­մա­նը: Բայց ան­կախ նրա­նից, թե որ­քան հա­ջող­ված է տվյալ տար­վա տո­նա­վա­ճա­ռը՝ լի­նի Ֆրանկ­ֆուր­տի­նը, Բո­լո­նիա­յի­նը, թե Հա­յաս­տա­նի­նը, պետք է հա­ջորդ տա­րի ինչ-որ բան փո­խել, միշտ պետք է մտա­ծել նո­րու­թյուն­նե­րի մա­սին: Այս տա­րի գր­քի երևա­նյան փա­ռա­տո­նում կա­յին ո­րո­շա­կի նո­րա­մու­ծու­թյուն­ներ: Ես դրա­կան եմ գնա­հա­տում, բայց մի փոքր կցան­կա­նա­յի հան­րայ­նա­ցու­մը մե­ծաց­վեր, ֆեյս­բուք սոց­ցան­ցում ակ­տի­վո­րեն գո­վազդ­վում էր, բայց, այս­պես ա­սեմ, շեն­քից դուրս կար­ծես Բուք­ֆես­տի մա­սին ոչ ոք չգի­տեր: Օ­րի­նակ, Ա­բո­վյան փո­ղո­ցում մի քա­նի գրա­խա­նութ կա, թերևս կա­րե­լի էր գրա­կան ձևա­վո­րում տալ, պաս­տառ­ներ փակց­նել։ Քա­ղա­քում մի փոքր տո­նա­կան շուն­չը պա­կա­սում էր: Նաև շեն­քա­յին պայ­ման­նե­րը, կար­ծում եմ, բա­վա­րար չեն:
-Ի՞նչ է պետք՝ գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան դաշ­տում հա­վա­սար մր­ցակ­ցու­թյուն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար: Գր­քի փա­ռա­տո­նին մաս­նակ­ցել է 35 հրա­տա­րա­կիչ: Բայց ա­ռա­վել հայտ­նի են կամ շր­ջա­նառ­վում են մի քա­նի հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րի ա­նուն­ներ:
-Իմ կար­ծի­քով՝ փա­ռա­տո­նին մաս­նակ­ցող նոր կամ ա­վե­լի փոքր հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը խո­շոր հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րի կող­քին ճնշ­վում են, ո­րով­հետև նրանց տե­սա­կա­նին փոքր է, սահ­մա­նա­փակ է և այլն: Աշ­խար­հում ըն­դուն­ված է՝ նման հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի հա­մար ա­ռան­ձին տեղ հատ­կաց­նել կամ մի փոքր այլ կերպ լու­սա­բա­նել, որ­պես­զի լրաց­վի օ­բյեկ­տիվ բա­ցը (փոքր լի­նե­լը օ­բյեկ­տիվ է): Կար­ծում եմ, կա­րիք կա տար­բեր հնա­րք­ներ կի­րա­ռե­լով՝ նրանց ա­վե­լի խո­շոր պլան բե­րել: Ըստ էու­թյան, ի՞նչ է Բուք­ֆես­տը: Խո­շոր հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը կամ գրա­խա­նու­թը մեծ խն­դիր չու­նեն ի­րենց ապ­րան­քը վա­ճա­ռե­լու, Բուք­ֆես­տը շատ ա­վե­լի կարևոր է նոր սկ­սող գրող­նե­րի, հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի ու գրա­խա­նութ­նե­րի հա­մար: Այս ա­ռու­մով նաև ցան­կա­լի կլի­ներ ա­վե­լի շատ նոր ա­նուն­նե­րի հան­դի­պել մր­ցա­նա­կա­կիր գրող­նե­րի շար­քե­րում:
-Իսկ ընդ­հա­նուր առ­մամբ՝ մե­զա­նում կա՞ն բա­վա­րար պայ­ման­ներ ա­ռողջ մր­ցակ­ցու­թյան հա­մար:
-Ա­յո, կան պայ­ման­ներ, պար­զա­պես պետք է խե­լա­միտ հաշ­վարկ ա­նել: Տա­րեց­տա­րի մր­ցակ­ցու­թյու­նը մե­ծա­նում է, ա­վե­լա­նում են գրա­խա­նութ­նե­րը, հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րը: Վեր­ջին տա­րի­նե­րին նկա­տում ենք՝ ո­մանք շատ ա­րագ մտան շու­կա, ո­մանք քայլ առ քայլ են մտ­նում: Իսկ հա­ջո­ղու­թյան հաս­նե­լը, իմ գնա­հատ­մամբ, պայ­մա­նա­վոր­ված է սե­փա­կան ու­ժե­րը ճիշտ օգ­տա­գոր­ծե­լով, դաշ­տը ու­սում­նա­սի­րե­լով, ա­վե­լի ճկուն լի­նե­լով:
-Ի՞նչ կա­սեք գրահ­րա­տա­րակ­չա­կան ո­լոր­տում առ­կա ձեռք­բե­րում­նե­րի մա­սին, թե­կուզ Ձեր հրա­տա­րակ­չու­թյան օ­րի­նա­կով:
-«Զան­գակ» հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը վեր­ջին վեց-յոթ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում հրա­տա­րա­կել է ար­տա­սահ­մա­նյան շուրջ 100 հե­ղի­նակ­նե­րի, ո­րոնց գր­քե­րը բա­վա­կան մեծ տա­րա­ծում ու­նեն ըն­թեր­ցող­նե­րի շր­ջա­նում, մենք ներ­մու­ծել ենք մի շարք ա­նուն­ներ, ո­րոնք երբևէ հա­յե­րեն թարգ­ման­ված չեն ե­ղել, ընդ ո­րում, հրա­պա­րա­կել ենք հե­ղի­նակ­նե­րի, ո­րոնք բեսթ­սել­լե­րա­յին կեր­պար ու ճա­նա­չում ու­նեն աշ­խար­հում: Իսկ դա նշա­նա­կում է՝ ո­րո­շա­կի չա­փով ա­վե­լի ֆի­նան­սա­կան ներդ­րում: Կար­ծում եմ` մեր ֆոր­մա­տա­յին լու­ծում­նե­րը նույն­պես բա­վա­կան տար­բեր­վող են, օ­րի­նակ, մեծ՝ «ա­մե­րի­կյան» ֆոր­մա­տի գր­քե­րի հա­յե­րեն թարգ­մա­նու­թյու­նը ա­ռա­ջին ան­գամ սկ­սել է կի­րա­ռել «Զան­գա­կը» : «Զան­գա­կի» բո­լոր գր­քե­րը` ձևա­վոր­ման, տես­քի ա­ռու­մով շու­կա­յում ա­ռանձ­նա­նում են: Կարևո­րում ենք թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րի ո­րա­կը. շատ բծախն­դիր ենք աշ­խա­տում, թեև հա­ճախ հան­դի­մա­նու­թյուն ենք լսում, որ դան­դա­ղում է գր­քի հրա­տա­րա­կու­մը:
«Զան­գա­կը» մի շարք խո­շոր հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րի հետ մեծ դեր է ու­նե­ցել հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վունք­նե­րի պահ­պան­ման հար­ցում: Այ­սօր գրա­կան դաշ­տում 90 տո­կո­սով պահ­պան­վում են հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վունք­նե­րը, օն­լայն տի­րույ­թում գու­ցե մե­կու­մեջ խախ­տում­ներ ար­վում են, բայց մենք փոր­ձում ենք այդ մարդ­կանց բե­րել այն գի­տակ­ցու­թյան, որ հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը ոչ թե քմա­հա­ճույք է, այլ հա­կա­ռա­կը, ա­ռանց հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քի պահ­պան­ման ըն­թեր­ցո­ղը կա­րող է մեկ-եր­կու գիրք կար­դալ, բայց երբ դր­սից ընդ­հան­րա­պես թույլ չտան ի­րենց հե­ղի­նակ­նե­րին հրա­տա­րա­կել, ի վեր­ջո, է­լի տու­ժե­լու է այդ նույն ըն­թեր­ցո­ղը: Չի լի­նե­լու գիրք՝ գր­քի պատ­շաճ տես­քով, ե­թե չպահ­պան­վի հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը: Եվս մի բան նշեմ, երբ ես էի ու­սա­նող (2007-ին եմ ըն­դուն­վել հա­մա­լա­սա­րան), հա­յե­րեն թարգ­ման­ված գր­քեր գրե­թե չկա­յին կամ մեկ-եր­կուսն էին՝ վատ ո­րա­կի թղ­թով, կաս­կա­ծե­լի թարգ­մա­նու­թյամբ: Այ­սօր­վա ու­սա­նող­նե­րին այն­քան մեծ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տր­ված, նրանք կա­րող են մտ­նել գրա­խա­նութ և օ­տար հե­ղի­նա­կնե­րի հս­կա­յա­կան գրա­կա­նու­թյուն գտ­նել՝ տար­բեր ձևա­չա­փե­րի, տար­բեր լե­զու­նե­րից հո­յա­կապ թարգ­մա­նու­թյամբ և հա­ճե­լի տես­քով ու ձևա­վոր­մամբ: Եվ դա տե­ղի է ու­նե­ցել վեր­ջին տա­սը տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում, դեռ տա­սից էլ պա­կաս: Սրանք բո­լո­րը ձեռք­բե­րում­ներ են:
-Իսկ խն­դիր­նե՞­րը:
-Խն­դիր­նե­րը շատ են, բայց հաղ­թա­հա­րե­լի: Այն է, ինչ ամ­բողջ աշ­խար­հում, այ­սինքն, ինչ­պես ըն­թեր­ցող­նե­րի թիվն ընդ­լայ­նել, ըն­թեր­ցող­նե­րին ա­վե­լի մո­տեց­նել գր­քին: Ես կար­ծում եմ՝ մեր այ­սօր­վա կարևոր խն­դիր­նե­րից մե­կը գրա­խա­նու­թա­յին սեգ­մեն­տի ակ­տի­վա­ցումն է, որ ա­վե­լի գրա­վիչ լի­նեն ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար, մի­ջո­ցա­ռում­նե­րով ներ­կա­յա­նան: Օ­րի­նակ՝ Բուք­ֆես­տի մա­սին խո­սե­ցինք, լի­նեն նաև մի շարք այլ մի­ջո­ցա­ռում­ներ: Հա­ջող օ­րի­նակ­ներ ար­դեն իսկ կան՝ «Գիրք նվի­րե­լու օր», «Գր­քա­խառ­նու­թյուն»: Մեծ խն­դիր ու­նենք մար­զե­րի հետ կապ­ված. գրա­խա­նութ­նե­րը քիչ են, շատ տե­ղե­րում՝առ­հա­սա­րակ չկան: Պետք է քայլ առ քայլ մաս­նա­վոր սեկ­տո­րը՝ գրա­խա­նութ­նե­րը, հրա­տա­րա­կիչ­նե­րը ակ­տի­վա­նան և մտ­նեն մար­զեր, ին­չը նույն­պես կն­պաս­տի ըն­թեր­ցա­նու­թյան զար­գաց­մա­նը:
-Բո­լո­րո­վին վեր­ջերս ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին են դր­վել Սթի­վեն Քին­գի «Փայ­լա­տա­կում», Չաք Փո­լը­նի­քի «Մար­տա­կումբ» գր­քե­րը: Դժ­վար չէ ընտ­րու­թյուն կա­տա­րե­լը, ե­թե մա­նա­վանդ տվյալ հե­ղի­նակն ու­նի մեծ թվով գր­քեր:
-Ընտ­րու­թյուն կա­տա­րե­լը դժ­վար է, բայց կան շատ հայտ­նի ա­նուն­ներ, գր­քեր, ո­րոնք, այս­պես ա­սած ի­րենք ի­րենց խնդ­րում են թարգ­մա­նել հա­յե­րեն: Ընտ­րու­թյու­նը կա­տա­րում ենք՝ հիմն­վե­լով հայտ­նի ա­նուն­նե­րի վրա, միա­ժա­մա­նակ, տար­բեր ա­ռա­ջարկ­ներ ստա­նա­լով ար­տա­սահ­մա­նյան գրա­կան գոր­ծա­կա­լու­թյուն­նե­րից, հե­ղի­նակ­նե­րից: Նաև ա­մեն տա­րի մաս­նակ­ցում ենք մի­ջազ­գա­յին տո­նա­վա­ճառ­նե­րի, մեծ տե­սա­կա­նի ենք տես­նում և կա­րո­ղա­նում ենք տար­վա ըն­թաց­քում ընտ­րու­թյուն կա­տա­րել:
-Դուք նշե­ցիք, որ Բուք­ֆես­տը պետք է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նի նոր հե­ղի­նակ­նե­րի, որ­պես հրա­տա­րակ­չու­թյուն՝ ինչ եք ա­նում այս ա­ռու­մով՝ փոր­ձու՞մ եք նոր ա­նուն­ներ գտ­նել, ներ­կա­յաց­նել մեր հե­ղի­նակ­նե­րին ներ­սում և դր­սում:
-«Զան­գա­կը» հայ հե­ղի­նակ­նե­րին հրա­տա­րա­կե­լու մա­սով ա­վե­լի զգու­շա­վոր է գոր­ծում: Ին­չո՞վ է պայ­մա­նա­վոր­ված, պար­զա­պես ա­մեն հրա­տա­րակ­չու­թյուն շու­կա­յում ու­նի իր աշ­խա­տաո­ճը, աշ­խա­տան­քա­յին ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­ներն ու մար­տա­վա­րու­թյու­նը: Անհ­նար է ա­մեն ինչ ա­նել. յու­րա­քան­չյուր հրա­տա­րակ­չու­թյուն ու­նի ո­րո­շա­կի ուղղ­վա­ծու­թյուն: Աշ­խար­հում ըն­դուն­ված պրակ­տի­կա է. օ­րի­նակ, կան հրա­տա­րակ­չու­թյուն­ներ, որ հրա­տարա­կում են 12-13-է­ջա­նոց ման­կա­կան գր­քեր: Ե­թե դու նրանց նե­ր­կա­յաց­նես քո շատ հան­ճա­րեղ վե­պը, կա­սեն, որ մենք պար­զա­պես դրա­նով չենք զբաղ­վում: Ա­մեն բիզ­նես ընտ­րում է իր ուղ­ղու­թյուն­ներն ու զբաղ­վում դրան­ցով: Այս պա­հին մենք ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյու­նը տա­լիս ենք թարգ­մա­նա­կան գրա­կա­նու­թյա­նը, ման­կա­կան գրա­կա­նու­թյա­նը և դա­սագր­քե­րին: Ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ անդ­րա­դառ­նում ենք ժա­մա­նա­կա­կից հե­ղի­նակ­նե­րի. իմ «Թռ­չող տու­նը» բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րի գիրքն է հրա­տա­րակ­վել, Հեն­րիկ է­դո­յա­նի, Վա­հե Ար­սե­նի բա­նաս­տեղ­ծա­կան ժո­ղո­վա­ծու­նե­րը, Դիա­նա Համ­բար­ձու­մյա­նի վե­պը: Հնա­րա­վոր է մեկ-եր­կու տա­րի հետ ո­րո­շա­կի փո­փո­խու­թյուն­ներ լի­նեն, ճյու­ղա­վո­րում լի­նի կամ նոր ուղ­ղու­թյուն­ներ զար­գա­նան: Սա­կայն այս պա­հին հայ գրո­ղե­րին ներ­կա­յաց­նում ենք ա­վե­լի սահ­մա­նա­փակ ընտ­րո­ղա­կա­նու­թյամբ:
-Մի վեր­ջին հարց՝ հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քի հետ կապ­ված: Մինչ թարգ­մա­նա­կան բու­մը սկս­վե­լը՝ ար­տա­սահ­մա­նյան շատ հե­ղի­նակ­նե­րի ծա­նո­թա­ցել ենք մա­մու­լում ար­ված թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րով: Մեկ-եր­կու գոր­ծով հե­ղի­նա­կին ներ­կա­յաց­նե­լիս նու՞յ­նպես խս­տո­րեն պետք է պահ­պա­նել հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը, և ար­դյո՞ք մատ­չե­լի է դա:
-Հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քի կա­յաց­ման հար­ցում ու­րիշ եր­կր­նե­րում տա­րա­տե­սակ վե­ճեր, դա­տա­վա­րու­թյու­ններ են ե­ղել, և այդ հար­ցե­րի պա­տաս­խանն ար­դեն կա: Եր­բեմն շատ պարզ պրո­ցես է. պետք է դի­մել հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քի տի­րո­ջը, բա­ցատ­րել, որ շա­հույթ չես հե­տապն­դում, կամ հե­տապն­դում ես նվա­զա­գույն շա­հույթ, հրա­պա­րա­կե­լու ես այս­քան հատ­ված գր­քից կամ այ­սինչ քա­նա­կի գործ: Նման դեպ­քե­րում, ե­թե գոր­ծու­նեու­թյունն ի­րոք գրա­կան/հան­րայ­նաց­ման նպա­տակ է հե­տապն­դում, մեր­ժում հազ­վա­դեպ է լի­նում, թե­պետ դեպ­քեր գի­տեմ, որ մեր­ժել են, բայց ըն­դուն­ված է կար­գը պահ­պա­նել: Դա ա­վե­լի հար­գա­լից վե­րա­բեր­մունք է թե՛ տվյալ պար­բե­րա­կա­նի հան­դեպ, թե՛ հե­ղի­նա­կի, թե՛ ըն­թեր­ցո­ղի և թե՛ օ­րեն­քի: Միևնույն ժա­մա­նակ՝ ձևա­վոր­վում է մշա­կույթ, որ ե­թե մար­դը մի բան ստեղ­ծում է, լի­նի դա երգ, գիրք, հոդ­ված, մեկ ու­րի­շը այդ մար­դու մտա­վոր ար­դյուն­քից, ա­ռանց նրան տե­ղյակ պա­հե­լու կամ փոխ­հա­տու­ցե­լու՝ չվերց­նի պատ­ճե­նի կամ օ­գտա­գոր­ծի: Սա շատ կարևոր է հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ձևա­վոր­ման հա­մար: Մեզ մոտ հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քը դեռևս զար­գաց­ման փու­լում է, երբ խո­շոր խա­ղա­ցող­նե­րը այն պահ­պա­նում են, դաշ­տը կար­գա­վոր­վում է, մյուս­նե­րը հետևում են այդ մի­տու­մին:
-Խախ­տում­նե­րի դեպ­քում եր­կի­րը կա­րո՞ղ է տու­ժել:
-Հնա­րա­վոր է, ո­րով­հետև դու հա­մար­վում ես ռիս­կա­յին եր­կիր, ոչ վս­տա­հե­լի գոր­ծըն­կեր, տու­ժում է երկ­րի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, իսկ սա ի­րոք կարևոր է: Մեր գրա­դաշ­տում ե­ղել են նման դեպ­քեր: Ե­թե ամ­բողջ աշ­խար­հում խա­ղի կա­նոն­ներ կան, պետք է հետևել դրանց: Երբ դու փոքր ես, դեռ ան­տե­սա­նե­լի կա­րող ես լի­նել մեծ մասշ­տա­բի վրա, սա­կայն ե­թե ցան­կու­թյուն ու­նես մե­ծա­նա­լու, լավ կլի­նի ըն­դա­մե­նը մի նա­մակ գրել հե­ղի­նա­կա­յին ի­րա­վուն­քի սե­փա­կա­նա­տի­րո­ջը:
Զրու­ցեց
Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԸ
Դիտվել է՝ 5449

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ