Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Գլխա­վոր կռ­վախն­ձո­րը կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը

Գլխա­վոր կռ­վախն­ձո­րը կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը
31.01.2020 | 11:30
Վլա­դի­միր Պու­տի­նի ա­մա­նո­րյա ա­նակն­կալ ծա­վա­լուն նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րը՝ կա­ռա­վա­րու­թյան հրա­ժա­րա­կա­նը, նոր վար­չա­պե­տի նշա­նա­կու­մը, պառ­լա­մեն­տի և պետ­խոր­հր­դի լիա­զո­րու­թյուն­նե­րի ընդ­լայ­նու­մը, սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փո­խու­թյուն­նե­րի անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը և այլն, ան­նա­խա­դեպ աշ­խու­ժաց­րին ռուս քա­ղա­քա­կա­նա­գի­տա­կան-փոր­ձա­գի­տա­կան միտ­քը, ա­ռաջ բե­րե­լով բազ­մա­թիվ վեր­լու­ծու­թյուն­ներ, վար­կած­ներ, կան­խա­տե­սում­ներ, հետևու­թյուն­ներ: Այլ կերպ չէր էլ կա­րող լի­նել, ո­րով­հետև հենց Պու­տինն ին­քը հար­ցա­կա­նի տակ դրեց իր իսկ ստեղ­ծած և եր­կու տաս­նա­մյակ գոր­ծած պե­տա­կան մո­դե­լի կա­յու­նու­թյու­նը:
Ար­դարև, եր­կու տա­րի է մնա­ցել ռու­սաց պե­տու­թյան ներ­կա ղե­կա­վա­րի ա­ռաջ­նոր­դու­թյան ա­վար­տին: Եվ նման բե­կում­նա­յին փո­փո­խու­թյուն­ներ: Նույ­նիսկ հրա­ժա­րում սե­փա­կան իշ­խա­նա­կան ո­րոշ շո­շա­փե­լի գոր­ծառ­նու­թյուն­նե­րից: Մեծ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մեջ հենց այն­պես ո­չինչ չի լի­նում: Բայց թե ո­րոնք են նախ­կին մեծն հե­տա­խույ­զի հե­ռան­կա­րա­յին ծրագ­րե­րը, Ռու­սաս­տա­նում ոչ ոք չի կա­րո­ղա­նում ի­րա­պես մարմ­նա­վո­րել: Պու­տի­նի ի­րա­կան պլան­նե­րի մա­սին մենք չենք կա­րող ի­րա­զեկ­վել, գրում է ռու­սա­կան թեր­թե­րից մե­կը, ինչ­պես որ, ի դեպ, չի կա­րող ի­րա­զեկ­ված լի­նել ոչ ոք, ել­նե­լով ան­ցած տա­րի­նե­րի փոր­ձից: Մնում է միայն են­թադ­րու­թյուն­ներ ա­նել, թե ինչ ուղ­ղու­թյամբ կզար­գա­նան Պու­տի­նի ա­ռայժմ ծա­ծուկ մտահ­ղա­ցում­նե­րը:
Թե­մա­յի շուրջ ան­թիվ-ան­հա­մար «խոր­հր­դա­ծու­թյուն­նե­րի» մեջ գե­րա­դա­սե­ցինք կանգ առ­նել Մի­ջազ­գա­յին եվ­րա­սիա­կան շարժ­ման և պահ­պա­նո­ղա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի կենտ­րո­նի փոր­ձա­գետ­նե­րի պատ­րաս­տած վեր­լու­ծա­կան զե­կույ­ցի վրա: Այն պարզ պատ­ճա­ռով, որ այդ տեքս­տի մեջ էա­պես շո­շափ­ված են նաև հայ­րե­նի Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին շա­հե­րը, տր­ված են հե­ռան­կա­րա­յին ո­րոշ պատ­կե­րա­ցում­ներ մեր երկ­րում ռու­սա­կան ազ­դե­ցու­թյան ու­ժե­ղաց­ման հեն­քի ներ­քո:
Նկա­տի ու­նե­նա­լով Վլա­դի­միր Պու­տի­նի մի­ջազ­գա­յին բարձր, հա­մե­մա­տա­բար նվազ, սա­կայն նույն­պես պատ­շաճ մա­կար­դա­կի վրա գտն­վող ներ­քա­ղա­քա­կան վար­կա­նի­շը, ռու­սաց ղե­կա­վա­րը ի զո­րու է ի­րա­կա­նաց­նե­լու հետևյալ ե­րեք սցե­նար­նե­րը, որ ներ­կա­յաց­նում ենք հա­կիրճ.
1. Պու­տի­նը կա­րող է տևա­կան ժա­մա­նակ իշ­խա­նու­թյու­նը պահ­պա­նել հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան հան­րաք­վե անց­կաց­նե­լու մի­ջո­ցով. Ռու­սաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը կտան ի­րենց վս­տա­հու­թյան քվեն:
2. Նա կա­րող է երկ­րի ա­ռաջ­նորդ դարձ­նել թույլ մի անձ­նա­վո­րու­թյան, ետ­քից կա­ռա­վա­րե­լով պե­տու­թյու­նը որ­պես «ազ­գի հայր»:
3. Որ ա­մե­նա­բարդն է ու ա­մե­նա­գայ­թակ­ղի­չը և ա­ռա­վե­լա­գույնս հա­մընկ­նում է ռու­սաց պե­տու­թյան ա­վան­դա­կան կայս­րա­պե­տա­կան նկր­տում­նե­րին: Նշյալ զե­կույ­ցի այս կե­տը մտած­ված կեր­պով ներ­կա­յաց­ված է ա­ռա­վել հան­գա­մա­նո­րեն: Այն է՝ ստեղ­ծել նոր պե­տու­թյուն և դառ­նալ նրա օ­րի­նա­կան լի­դե­րը:
Ի՞նչ «նոր պե­տու­թյան» մա­սին է խոս­քը: Միու­թե­նա­կան: Ծա­նո՞թ տեր­մին է: Ի­հար­կե: Ա­հա և պարզ­վում է, որ ներ­կա պա­րա­գա­յում միու­թե­նա­կան պե­տու­թյուն հնա­րա­վոր է ստեղ­ծել, սկզ­բում նրա մեջ Ռու­սաս­տա­նի հո­վա­նու ներ­քո ընդ­գր­կե­լով ցան­կա­ցած նվա­զա­գույն ինք­նիշ­խան սու­բյեկ­տի, ան­կախ նրա չա­փե­րից ու քա­ղա­քա­կան կշ­ռից: Եվ ըստ այս տե­սու­թյան, ա­ռա­ջին թեկ­նա­ծուն կլի­նի Հա­րա­վա­յին Օ­սիան՝ այն­քան հա­րա­զատ ռու­սաս­տա­նյան Հյու­սի­սա­յին Օ­սիա­յին: Նոր միու­թե­նա­կան միա­վո­րի հա­ջորդ հա­վակ­նոր­դը կլի­նի Աբ­խա­զիան: Բնա­կան հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ ին­չու ժա­մա­նա­կին այս եր­կու սյու­բեկտ­նե­րը, հայտ­նի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի բե­րու­մով տա­րան­ջա­տե­լով Վրաս­տա­նից, Ռու­սաս­տա­նը դրանք չմց­րեց իր կազ­մի մեջ: Այն ժա­մա­նակ պա­տեհ չէր:
Վերց­նենք Մոլ­դո­վան: Նրա եր­բեմ­նի բաղ­կա­ցու­ցիչ մա­սը կազ­մող Մեր­ձդ­նեստ­րը հայտ­նի է իր ռու­սա­մետ կողմ­նո­րո­շու­մով: Կա­րե­լի է վեր­ջինս նոր միու­թե­նա­կան պե­տու­թյան մեջ մտց­նել նույն­պես որ­պես ա­ռան­ձին սու­բյեկտ, սա­կայն ին­չու չի կա­րե­լի վե­րած­նել նախ­կին միաս­նա­կան «Մոլ­դո­վա­կան ԽՍՀ-ն» ա­ռանց «խոր­հր­դա­յի­նի»: ՈՒկ­րաի­նա­յին կա­րե­լի է հրա­պու­րել Դոն­բա­սով: Բե­լա­ռուսն ար­դեն այժմ տն­տե­սա­կան էա­կան կախ­վա­ծու­թյան մեջ է Ռու­սաս­տա­նից: Ղա­զախս­տա­նում զգա­լի քա­նա­կու­թյամբ ռուս­ներ են ապ­րում: Առ­հա­սա­րակ նախ­կին մի­ջի­նա­սիա­կան հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րի միջև ու­ժե­ղա­նում են միջ­պե­տա­կան հա­կա­սու­թյուն­ներն ու հա­կակ­րանք­նե­րը: Ան­լու­ծե­լի բազ­մա­թիվ բար­դու­թյուն­ներ են ա­ռա­ջաց­նե­լու տա­րա­ծաշր­ջա­նում լայն թափ ստա­ցած ժո­ղովր­դագ­րա­կան խն­դիր­նե­րը: ՈՒ­ժեղ ձեռ­քի անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը դառ­նում է ան­խու­սա­փե­լի:
Զե­կույ­ցում չեն մո­ռաց­վել նույ­նիսկ Եվ­րա­միու­թյան ան­դամ դար­ձած ե­րեք նախ­կին խոր­հր­դա­յին հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րի խո­ցե­լի կող­մե­րը:
Սա­կայն դառ­նանք մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նին: Գլ­խա­վոր կռ­վախն­ձորն այս­տեղ կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը: Հա­յաս­տա­նը նոր պե­տու­թյան մեջ կմտ­նի Ղա­րա­բա­ղով, Ադր­բե­ջա­նը՝ ղա­րա­բա­ղա­մերձ հինգ շր­ջան­նե­րով (պարզ է դառ­նում, թե ին­չու դրանք չեն վե­րա­դարձ­վել ա­ռայ­սօր): Ե­թե Հա­յաս­տա­նը հա­մա­ռի, Ադր­բե­ջա­նը կդառ­նա միու­թե­նա­կան հան­րա­պե­տու­թյուն՝ Ղա­րա­բա­ղով: Ի վեր­ջո ի՞նչ ե­րաշ­խիք, որ միու­թե­նա­կան պե­տու­թյան ստեղծ­ման ճա­նա­պար­հին այս եր­կու եր­կր­նե­րի միջև չեն ծա­վալ­վի «ապ­րի­լյա­նից» էլ մասշ­տա­բա­յին ա­րյու­նա­հեղ պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ: Թույլ պե­տու­թյուն­ներն ա­ռա­վել քան հնա­զանդ են ու խո­ցե­լի:
Վրաս­տա­նին կա­րե­լի է խոս­տա­նալ Հա­րա­վա­յին Օ­սիա­յի և Աբ­խա­զիա­յի վե­րա­դար­ձը:
Կր­կին հի­շեց­նենք, որ սրանք ըն­դա­մե­նը վար­կած­ներ են: Ոչ ոք ի­րոք չգի­տե, թե Վլա­դի­միր Պու­տի­նը կձգ­տի՞ ստեղ­ծել նո­րաձև մի պե­տու­թյուն, թե­կուզ և մաս­նա­կիո­րեն, ու դառ­նալ նրա ա­ռաջ­նոր­դը: Դա ի­հար­կե չի լի­նի գա­ղա­փա­րայ­նաց­ված նոր Խոր­հր­դա­յին Միու­թյուն, այս­տեղ կգե­րիշ­խի ներ­քին լայն հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան մո­դե­լը: Զե­կույ­ցը հրա­պա­րա­կած թերթն ի­րա­զե­կում է, որ ներ­կա­յաց­ված են տեքս­տի սոսկ ա­ռան­ձին հատ­ված­ներ, իսկ լրիվ վար­կա­ծը լույս կտես­նի ա­ռա­ջի­կա­յում:
Հա­մա­ձայ­նենք, որ նույ­նիսկ բեր­ված հատ­ված­նե­րը խոր մտո­րում­նե­րի, ե­թե ոչ լայն մտա­հո­գու­թյուն­նե­րի տե­ղիք են տա­լիս:
Ռու­բեն ՀԱՅ­ՐԱ­ՊԵ­ՏՅԱՆ
Մոսկ­վա
Հ.Գ. Հա­յաս­տա­նում ու­շադ­րու­թյուն դարձ­րի՞ն այն դր­վա­գին, երբ Բեռ­լի­նում Լի­բիա­յի խնդ­րի լուծ­ման ո­րո­նում­նե­րով զբաղ­ված աշ­խար­հի ա­ռա­ջա­տար եր­կր­նե­րի ղե­կա­վար­ներն ու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, հա­վաք­վե­լով հա­մա­տեղ լու­սան­կար­ման, ինչ «համ­բե­րա­տա­րու­թյամբ» էին սպա­սում, թե երբ ի­րենց կմիա­նա ու­շա­ցող ռու­սաց գե­րա­գույ­նը՝ Վլա­դի­միր Վլա­դի­մի­րո­վիչ Պու­տի­նը։
Դիտվել է՝ 47337

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ