Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Ան­հե­թեթ «խա­ղա­ղա­սի­րու­թ­յան» կո­չե­րը բա­նակ­ցու­թ­յուն­նե­րից և ընդ­հան­րա­պես ներ­քին օ­րա­կար­գե­րից պի­տի դուրս մղել»

«Ան­հե­թեթ «խա­ղա­ղա­սի­րու­թ­յան» կո­չե­րը բա­նակ­ցու­թ­յուն­նե­րից և ընդ­հան­րա­պես ներ­քին օ­րա­կար­գե­րից պի­տի դուրս մղել»
21.07.2020 | 14:25

Պար­տու­թյուն­նե­րից գլու­խը կորց­րած Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հը ժա­մա­նա­կի ու­ղեծ­րից լրիվ է դուրս ըն­կել։ Հայ­տա­րա­րում է, թե ադր­բե­ջան­ցի ժո­ղո­վուր­դը հոգ­նել է այս ա­նի­մաստ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից, բայց ագ­րե­սո­րի նման հար­ձակ­վում է Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րի վրա, ին­չը ոչ մի առն­չու­թյուն չու­նի իր վկա­յա­կո­չած բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի, ի­մա՝ ար­ցա­խյան հա­կա­մար­տու­թյան հետ։ Ադր­բե­ջա­նը փաս­տա­ցի ոտ­նձ­գու­թյուն է կա­տա­րում Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նին, իսկ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից տպա­վո­րու­թյուն է, որ դա կոնֆ­լիկ­տա­յին գո­տում հեր­թա­կան հրա­դա­դա­րի խախ­տումն է։ Մինչ­դեռ ի­րա­կա­նում Ադր­բե­ջա­նը պա­տե­րազմ է հայ­տա­րա­րել աշ­խար­հում ար­դեն 30 տա­րի մի­ջազ­գայ­նո­րեն ճա­նաչ­ված երկ­րին։ Քա­ղա­քա­գետ Ա­ՂԱ­ՍԻ Ե­ՆՈ­ՔՅԱ­ՆԻ հետ քա­ղա­քա­կան դի­տան­կյու­նից փոր­ձե­ցինք հաս­կա­նալ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի տրա­մա­բա­նու­թյու­նը։

-Ին­չու՞ Ադր­բե­ջա­նը ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն սկ­սեց հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նին, ըստ այդմ, ագ­րե­սիա ի­րա­կա­նաց­նե­լով մի­ջազ­գայ­նո­րեն ճա­նաչ­ված երկ­րի սահ­ման­նե­րի դեմ։
-Ա­ռայժմ կա­րող ենք միայն են­թադ­րել, բայց կար­ծում եմ, ի­րենք դրա­նով ցան­կա­նում են հաս­կաց­նել, որ կա հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան, ոչ թե ար­ցա­խա-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­կա­մար­տու­թյուն։
-Չնա­յած ՊՆ-ն ա­ռայժմ պաշ­տո­նա­պես չի ներ­կա­յաց­նում, թե հայ­կա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ ինչ կարևոր բար­ձունք է հայ­տն­վել, այ­դու­հան­դերձ, ի՞նչ կա­րող է դա նշա­նա­կել մեզ հա­մար։
-Փաստն այն է, որ մենք մեր դիր­քե­րը բա­րե­լա­վել ենք, ին­չը նշա­նա­կում է, որ ու­նենք ա­վե­լի լավ վեր­հաս­կո­ղու­թյուն ռազ­մա­ճա­կա­տի գծի նկատ­մամբ։
-Ին­չու՞ հենց այս պա­հին ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն սան­ձա­զեր­ծեց Ադր­բե­ջա­նը, հաշ­վի առ­նենք նաև այն հան­գա­ման­քը, որ երկ­րի ներ­սում ևս ան­կա­յուն վի­ճակ է։ Ար­դյոք ներ­քին խն­դիր­նե­րից շե­ղե­լու հա­մա՞ր էր նաև այս ա­մե­նը։
-Ի­հար­կե, կա­րող է ներ­քին խն­դիր­նե­րից շե­ղե­լու մի­ջոց էլ է։ Այն հան­րա­հա­վա­քը, ո­րը հա­ջոր­դեց ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին նաև ներ­քին կու­տակ­ված խն­դիր­նե­րի ար­տա­հայ­տու­թյուն էր, ինչն ա­վե­լի է սր­վել հա­մա­ճա­րա­կի պատ­ճա­ռով։ Դրա­նով պայ­մա­նա­վոր­ված նաև նավ­թի գներն են ան­կում ար­ձա­նագ­րել, ո­րը ևս սրում է Ադր­բե­ջա­նի ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը։ Նավ­թի գնե­րի ան­կու­մը հան­գեց­նե­լու է մի վի­ճա­կի, որ վեց ա­միս հե­տո Ադր­բե­ջանն այլևս պա­տե­րազմ սկ­սե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն չի ու­նե­նա­լու, ո­րով­հետև ֆի­նան­սա­կան մի­ջոց­ներ չեն լի­նե­լու։ Իսկ թե ին­չու մինչև հի­մա նրանք չէին հար­ձակ­վում, պատ­ճառ­նե­րից մեկն էլ այն է, որ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի օ­րոք Հա­յաս­տա­նի պե­տա­կան ինս­տի­տուտ­ներն ան­շե­ղո­րեն թու­լա­նում էին և կա­րիք չկար խան­գա­րե­լու Փա­շի­նյա­նին։ Իսկ հի­մա Հա­յաս­տա­նի ընդ­դի­մու­թյունն ակ­տի­վա­ցել է և վտանգ կա, որ Փա­շի­նյա­նը կա­րող է կորց­նել իշ­խա­նու­թյու­նը, ըստ այդմ, այդ ինս­տի­տուտ­նե­րի թու­լաց­ման գոր­ծըն­թացն էլ կկանգ­նի։ Դրա հա­մար պետք էր հենց հի­մա սկ­սել պա­տե­րազ­մը, որ հե­տո Փա­շի­նյա­նի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ վա­րեն։ Բայց բնա­կա­նա­բար սա միակ գոր­ծո­նը չէ։
-Հետևե­լով այս օ­րե­րի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին, ի՞նչ եք կար­ծում, լայ­նա­մասշ­տաբ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ կլի­նե՞ն։
-Չեմ բա­ցա­ռում լայ­նա­ծա­վալ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը։ Որ­պես­զի կան­խենք այդ զար­գա­ցու­մը, պի­տի վե­րա­դառ­նանք բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի հին օ­րա­կար­գին, մո­նի­տո­րին­գի մե­խա­նիզմ­նե­րի տե­ղադր­մա­նը, որ հս­տակ երևա, թե ով է սահ­մա­նա­խախ­տը։ Ա­սել է՝ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղան վե­րա­դարձ­նել Ժնևի, Սանկտ Պե­տեր­բուր­գի և Վիեն­նա­յի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րը, և դրանք կյան­քի կո­չել։ Սա է զի­նա­դա­դա­րը չխախ­տե­լու ե­րաշ­խի­քը։
-Գն­դա­կը դի­վա­նա­գի­տու­թյա՞ն դաշ­տում է, քա­ղա­քա­կան ճիշտ քայ­լե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու՞ն է պետք։
-Կցան­կա­նա­յի, որ ար­դեն գն­դա­կը դի­վա­նա­գի­տու­թյան դաշ­տում լի­ներ։ Բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը բնա­կա­նա­բար շատ հա­ճախ լի­նում են գաղտ­նի, և հույս ու­նեմ, որ դրանք ար­դեն սկս­վել են։
-Մի­ջազ­գա­յին ար­ձա­գանքն այս ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին Ձեզ գո­հաց­րե՞ց և ի՞նչ հետևու­թյուն­ներ ա­րե­ցիք։
-Ոչ, չգո­հաց­րեց, այդ ար­ձա­գանքն ա­վե­լի շատ ադր­բե­ջա­նա­մետ էր։ Պատ­ճառն այն է, որ Հա­յաս­տա­նը դա­դա­րել է ա­մե­նօ­րյա աշ­խա­տանք տա­նել մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում։ Ճիշտ է, այս օ­րե­րին շա­տե­րը լծ­վե­ցին ի­րա­կա­նու­թյու­նը դր­սին ներ­կա­յաց­նե­լու գոր­ծին, բայց դա այն ար­դյուն­քը չի կա­րող ա­պա­հո­վել, ինչ ա­մե­նօ­րյա հետևո­ղա­կան աշ­խա­տան­քը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան հետ։ Ի դեպ, այն ինս­տի­տուտ­նե­րը, ո­րոնք ժա­մա­նա­կին ա­մե­նօ­րյա ռե­ժի­մով այդ աշ­խա­տանք­նե­րով էին զբաղ­ված, այժմ ֆեյ­քեր են բու­ծում և ընդ­դի­մա­դիր­նե­րին հայ­հո­յում։
-Այս օ­րե­րին շատ քն­նարկ­վող հար­ցե­րից մեկն էլ այն է, թե պե՞տք է դի­մել ՀԱՊԿ-ին, թե՞ ոչ։ Իսկ ՀԱՊԿ ար­ձա­գան­քից էլ դժ­գո­հու­թյուն կա։
-Իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պի­տի ճիշտ գնա­հա­տեն ի­րա­վի­ճա­կը։ Ե­թե դի­մեն ու ցան­կա­լի ար­ձա­գանք, անհ­րա­ժեշտ ե­րաշ­խիք­ներ չս­տա­նան, ա­վե­լի վատ է, քան ընդ­հան­րա­պես չդի­մե­լը։ Գաղտ­նիք չէ, որ այս ըն­թաց­քում մենք ՀԱՊԿ-ի հետ շատ վատ ենք աշ­խա­տել։ Ըն­դա­մե­նը մի դր­վագ հի­շեց­նեմ. Յու­րի Խա­չա­տու­րո­վին ՀԱՊԿ գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­րի պաշ­տո­նից հետ կան­չե­ցինք ու փոր­ձե­ցինք նրա հան­դեպ քրեա­կան գործ հա­րու­ցել։ Սա ոչ կո­ռուպ­ցիա­յի դեմ պայ­քա­րի, ոչ էլ Մար­տի 1-ի բա­ցա­հայտ­ման հա­մա­տեքս­տում չէր, այլ խն­դիր էր դր­ված վար­կա­բե­կել ՀԱՊԿ-ն։ Ե­թե մենք մնում ենք ՀԱՊԿ-ում, իսկ մենք մնում ենք, կար­ծես թե այլ տե­ղից չեն էլ հրա­վի­րում, ու­րեմն այդ կա­ռույ­ցի ամ­րու­թյու­նը մեր շա­հե­րից է բխում։ ՀԱՊԿ-ն թու­լաց­նե­լով, փոր­ձում ենք Ռու­սաս­տա­նին կսմ­թել, բայց ի­րա­կա­նում մենք մեզ ենք վնա­սում։
-Դրա­նո՞վ էր պայ­մա­նա­վոր­ված այն հան­գա­ման­քը, որ ՀԱՊԿ-ը խիստ չե­զոք ար­ձա­գան­քեց՝ չնա­յած ի տար­բե­րու­թյուն Ադր­բե­ջա­նի, Հա­յաս­տանն այդ կա­ռույ­ցի ան­դամ է, և նա է ե­րաշ­խա­վո­րում մեր անվ­տան­գու­թյու­նը։
-Դա խո­սում էր այն մա­սին, որ այս ըն­թաց­քում մենք մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն այդ կա­ռույ­ցի հետ փչաց­րել ենք։
-Ռու­սաս­տա­նի ար­ձա­գանքն ինչ­պե՞ս կգ­նա­հա­տեք, կար­ծեք` ու­ղիղ մի­ջամ­տու­թյան ցան­կու­թյուն եր­կար ժա­մա­նակ չկար։
-Կար­ծում եմ, Ռու­սաս­տանն այդ ա­ռա­քե­լու­թյու­նը չս­տանձ­նե­լու այ­լընտ­րանք չու­նի, պար­զա­պես ցան­կա­նում է, որ ի­րեն դրա հա­մար ա­վե­լի շատ խնդ­րեն։ Ռու­սա­կան մա­մու­լում ե­ղած ար­ձա­գանք­ներն էլ էին փաս­տում, որ Ադր­բե­ջանն այդ ուղ­ղու­թյամբ ա­վե­լի լավ է աշ­խա­տում, քան մե­րոնք, քա­նի որ հոդ­ված­նե­րը հիմ­նա­կա­նում ադր­բե­ջա­նա­մետ էին։
-Այս օ­րե­րին հա­ճախ են փոր­ձա­գետ­նե­րը նշում, թե մեծ է հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը, որ Նա­խիջևա­նի ուղ­ղու­թյամբ սադ­րանք ի­րա­կա­նաց­վի։ Դուք դրա հնա­րա­վո­րու­թյու­նը տես­նու՞մ եք, և ի՞նչ վտանգ­ներ կա­րող են լի­նել։
-Ան­շուշտ, այդ սադ­րան­քը եր­բեք չպետք է բա­ցա­ռել, բայց այդ ուղ­ղու­թյան ընդ­գր­կու­մը այս գոր­ծըն­թաց­նե­րի մեջ նշա­նա­կում է Թուր­քիա­յի ու­ղիղ ներգ­րա­վում, ո­րը իր հեր­թին նշա­նա­կում է կոնֆ­լիկ­տի չա­փա­զանց մե­ծա­ցում, մի­ջազ­գայ­նա­ցում։ Սա մի կող­մից զս­պող գոր­ծոն է, բայց պետք չէ բա­ցա­ռել նաև այս ուղ­ղու­թյամբ ան­ցան­կա­լի զար­գա­ցում­նե­րը։ Հատ­կա­պես այն հա­մա­տեքս­տում, որ այս օ­րե­րին Թուր­քիա­յի ներ­սում ևս զար­գա­ցում­ներ ե­ղան։
-Ե­թե ամ­փոփ գնա­հա­տեք այ­սօր­վա ռազ­մա­կան և դի­վա­նա­գի­տա­կան ողջ սպեկտ­րը, ի՞նչ կա­ռանձ­նաց­նեք։
-Ռազ­մա­կան դաշ­տում հա­մոզ­վե­ցինք, որ մեր բա­նա­կը կա­րո­ղա­նում է այս­պի­սի օ­պե­րա­ցիա­նե­րին հուժ­կու պա­տաս­խան տալ, ին­չը, ի­հար­կե, ու­րա­խաց­նում է, բայց տե­սանք նաև, որ Ադր­բե­ջանն ու­նի չա­փա­զանց թանկ, նոր տեխ­նի­կա։ Սա նշա­նա­կում է, որ մեր զի­նու­ժը միշտ պի­տի ար­դիա­կա­նաց­նել, ա­նընդ­հատ վար­ժանք­ներ ի­րա­կա­նաց­նել։ Իսկ այս ըն­թաց­քում ա­վեր­ված դի­վա­նա­գի­տա­կան դաշ­տը պետք է վե­րա­դառ­նա հին սկզ­բունք­նե­րին, ո­րոնք ժա­մա­նա­կին Մինս­կի խումբն ըն­դու­նել էր ու փոր­ձում էր Ա­լիևի հետ բա­նակ­ցել։ ՈՒղ­ղա­կի պի­տի վերջ տալ ան­լր­ջու­թյա­նը, թե լու­ծու­մը պի­տի ըն­դու­նե­լի լի­նի Հա­յաս­տա­նի, Ար­ցա­խի, Ադր­բե­ջա­նի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին, դա­դա­րեց­նել ան­հե­թեթ «խա­ղա­ղա­սի­րու­թյու­նը»։ Այս թե­զե­րը բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից և ընդ­հան­րա­պես ներ­քին օ­րա­կար­գե­րից պի­տի դուրս մղել։ Այդ խա­ղա­սի­րու­թյան մա­սին գու­ցե կա­րե­լի է խո­սել, երբ քա­ղա­քա­կան ո­րո­շում­ներ, անվ­տան­գու­թյան հս­տակ մի­ջո­ցա­ռում­ներ կլի­նեն։ Հի­մա ժո­ղովր­դի մեն­թա­լի­տե­տը փո­խե­լու ոչ միայն անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն չկա, այլև նման կո­չե­րը կա­րող են վնա­սա­կար լի­նել։
-Այս օ­րե­րին նախ­կին ու ներ­կա իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի միջև բա­նա­վեճ է սկս­վել, նո­րից ներ­քին «թշ­նա­մի» են փնտ­րում։ Նոր­մա՞լ են այս վի­ճա­կում նման քն­նար­կում­նե­րը։
-Այս­տեղ լուրջ խն­դիր կա։ Ար­ջը յոթ երգ գի­տի, յոթն էլ մեղ­րի մա­սին։ Ցան­կա­ցած ի­րա­վի­ճա­կի վեր­լու­ծու­թյուն իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը փոր­ձում են կա­պել ընդ­դի­մու­թյան հետ, մյուս կող­մից էլ միաս­նա­կա­նու­թյան կո­չեր են ա­նում։ Հի­մա թող կողմ­նո­րոշ­վեն՝ ու­զում են միաս­նա­կա՞ն լի­նել, թե՞ միշտ ու ա­մեն ին­չում մե­ղադ­րել ընդ­դի­մու­թյա­նը։ Ի­րենք լուրջ խն­դիր ու­նեն հաս­կա­նա­լու ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րով­հետև միաս­նա­կա­նու­թյան կոչն ընդ­դի­մու­թյա­նը ի­րա­կա­նում լռեց­նե­լու կոչ է։ Ընդ­դի­մու­թյու­նը լռի, իսկ ի­րենք անխ­նա նրանց քն­նա­դա­տեն։ Այս­տեղ տրա­մա­բա­նու­թյան խն­դիր էլ կա։
-Ոչ միայն մեր սահ­ման­նե­րին է ար­տա­կարգ վի­ճակ, այլև երկ­րի ներ­սում ևս, որ­տեղ կո­րո­նա­վի­րու­սը չի ցան­կա­նում նա­հան­ջել։ Իշ­խա­նու­թյունն այս ըն­թաց­քում ինչ­պե՞ս հան­րու­թյա­նը ներ­կա­յա­ցավ։
-Այս ըն­թաց­քում իշ­խա­նու­թյու­նը չա­փա­զանց ան­գոր­ծու­նյա էր, չա­փա­զանց վատ մե­նեջ­մենթ ի­րա­կա­նաց­րեց։ Հատ-հատ չեմ ցան­կա­նում նշել, թե ինչ չա­րե­ցին, ին­չը նպաս­տեց վի­րու­սի տա­րած­մա­նը, պար­զա­պես ըն­դգ­ծեմ, որ միայն դի­մակ դնե­լով վի­րու­սի դեմ պայ­քա­րելն ուղ­ղա­կի ան­լուրջ է։ Մեզ մո­տիկ մի սու­պեր­մար­կե­տում (քա­ղա­քա­գե­տը ԱՄՆ-ում է- Ռ.Խ.) վա­ճա­ռո­ղու­հին վա­րակ­վել էր, ե­րեք օր փա­կե­ցին խա­նու­թը և ախ­տա­հա­նե­ցին։ Հա­յաս­տա­նում նման բան չկա։ Ոչ ախ­տա­հան­ման աշ­խա­տանք­ներ են կա­տա­րում, ոչ սո­ցիա­լա­կան օգ­նու­թյունն է պատ­շաճ, որ մար­դիկ տա­նը նս­տեն։ Չկան կա­րան­տի­նա­յին մի­ջո­ցա­ռում­ներ։ Միայն դի­մակ դնե­լով կա­րող է խնդ­րի 7-9 տո­կո­սը լուծ­վել, բա մնա­ցա՞­ծը։ Փո­խա­րենն այս ըն­թացքն իշ­խա­նու­թյու­նը լա­վա­գույնս օգ­տա­գոր­ծեց իր դիր­քերն ամպ­րապն­դե­լու հա­մար։ Անց­կաց­րեց սար­սա­փե­լի օ­րենք­ներ, ո­րոնք այլ պայ­ման­նե­րում լուրջ հա­սա­րա­կա­կան հու­զում­ներ կա­ռա­ջաց­նեին։ Վեր­ջին 15-20 տա­րի­նե­րի հա­մե­մատ այ­սօր հա­սա­րա­կու­թյունն ա­մե­նաաղ­քատ վի­ճա­կում է, ո­րով­հետև չեն աշ­խա­տում։ ՈՒ այս պայ­ման­նե­րում գույ­քա­հարկ ա­վե­լաց­նե­լը պար­զա­պես ան­մարդ­կա­յին քայլ է։ Ար­տա­կարգ դրու­թյան եր­կա­րաձ­գումն էլ ա­նի­մաստ է, ո­րով­հետև դա չի աշ­խա­տում։ Դա միայն քա­ղա­քա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի, հա­վաք­նե­րի ա­զա­տու­թյու­նը կան­խե­լու հա­մար է։ Քա­նի որ իշ­խա­նու­թյան դիր­քե­րը ե­րե­րուն են, Փա­շի­նյա­նը դեռ եր­կար կպա­հի ար­տա­կարգ դրու­թյու­նը։
Ի դեպ, այս օ­րե­րին խոր­հր­դա­րանն ըն­դու­նեց մի օ­րենք, ո­րով պատ­գա­մա­վոր­նե­րը կա­րող են տնից քվեար­կել։ Ստաց­վում է, որ ԱԺ-ն դառ­նում է կնոպ­կա սեղ­մող­նե­րի բազ­մու­թյուն և կարևոր չէ դահ­լի­ճից են սեղ­մում, թե տա­նից։ Մո­ռա­ցել են, որ խոր­հր­դա­րա­նի ա­մե­նա­կարևոր գոր­ծա­ռույ­թը բա­նա­վե­ճերն են, քն­նար­կում­նե­րը։


Զրույ­ցը՝ Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 10141

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ