Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Ինչու վար­չա­պե­տը գնաց քա­ղա­քա­կան գոր­ծար­քի

Ինչու վար­չա­պե­տը գնաց քա­ղա­քա­կան գոր­ծար­քի
06.09.2019 | 00:31
Ան­ցած ամ­ռան նույ­նիսկ ա­մե­նա­հի­թա­յին ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը՝ Ա­մուլ­սա­րի շուրջ աղ­մու­կը, Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի հետ կապ­ված գոր­ծըն­թաց­նե­րը, ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գահ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի հետ կապ­ված ար­դեն քրո­նիկ բնույթ կրող ա­նո­րո­շու­թյուն­նե­րը, Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նին առ­նչ­վող քա­ղա­քա­կան և ոչ քա­ղա­քա­կան առևտու­րը, բազ­մա­թիվ այլ աղմ­կա­հա­րույց ու շոու հի­շեց­նող ձեր­բա­կա­լու­թյուն­նե­րը, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, չեն կա­րո­ղա­նում ստ­վե­րել Ար­ցա­խում տե­ղի ու­նե­ցող զար­գա­ցում­նե­րը և Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի դե­րա­կա­տա­րումն այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րում։ ՈՒ թեև Ար­ցա­խի ներ­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րի շուրջ ըն­դուն­ված է ա­ռաջ­նա­յին հա­մա­րել հա­ջորդ տար­վա ապ­րի­լին տե­ղի ու­նե­նա­լիք հա­մա­պե­տա­կան եր­կու ընտ­րու­թյուն­նե­րը՝ նա­խա­գա­հա­կան և Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ար­դեն ա­ռա­ջի­կա օ­րե­րին՝ սեպ­տեմ­բե­րի 8-ին, Ար­ցա­խում տե­ղի են ու­նե­նա­լու տե­ղա­կան ինք­նա­կա­ռա­վար­ման մար­մին­նե­րի ընտ­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք թե՛ Երևա­նում, թե՛ Ար­ցա­խում, հա­վա­նա­բար նաև՝ աշ­խա­հա­քա­ղա­քա­կան ո­րոշ կենտ­րոն­նե­րում ըն­կալ­վում են որ­պես գլ­խա­վոր փորձ հիմ­նա­կան ի­րա­դար­ձու­թյու­նից ա­ռաջ։ ՏԻՄ ընտ­րու­թյուն­նե­րը ցույց կտան, թե ի­րա­կա­նում ինչ ի­րա­վի­ճակ է Ար­ցա­խում, և ինչ կա­րե­լի է սպա­սել մոտ 8 ա­միս անց։ ՏԻՄ ընտ­րու­թյուն­նե­րը նաև յու­րա­հա­տուկ ին­դի­կա­տոր կա­րող են հան­դի­սա­նալ վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նի հա­մար ապ­րի­լյան հա­մա­պե­տա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րում իր նա­խընտ­րե­լի նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծուի ըն­տր­ման հար­ցում և առ­հա­սա­րակ Ար­ցա­խում ձևա­վոր­վե­լիք նոր քա­ղա­քա­կան կոն­ֆի­գու­րա­ցիա­յի հա­մա­տեքս­տում։
Այս ա­ռու­մով պետք է ար­ձա­նագ­րել, որ ՀՀ այ­սօր­վա հե­ղա­փո­խա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ճի­գե­րը՝ Ար­ցա­խում ա­մեն ինչ բե­րել հա­յաս­տա­նյան նո­րօ­րյա ստան­դարտ­նե­րի, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ա­ռանձ­նա­պես ար­դյունք չեն տա­լիս։ ՏԻՄ ընտ­րու­թյուն­նե­րը, ինչ­պես կա­րե­լի է եզ­րա­կաց­նել մա­մու­լում ար­դեն իսկ ե­ղած ար­ձա­գանք­նե­րից, ար­ցա­խյան սո­վո­րա­կան և ստան­դարտ մթ­նո­լոր­տից գրե­թե չեն շեղ­վել. նա­խընտ­րա­կան փուլն անց­նում է հան­գիստ, նոր­մալ մթ­նո­լոր­տում, գու­ցե փոքր-ինչ ա­վե­լի քիչ կան­խա­տե­սե­լի, քան նախ­կի­նում, սա­կայն այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Ար­ցա­խի տնա­բույծ հե­ղա­փո­խա­կան­նե­րին չի հա­ջող­վում ի­րա­վի­ճա­կը սրել տե­ղում և այն­տեղ ներդ­նել հա­յաս­տա­նյան քա­ղա­քա­կան նոր ա­վան­դույթ­նե­րը։
Այս ի­մաս­տով ա­մե­նա­մեծ ինք­նա­տիպ քայ­լը (վատ ի­մաս­տով) դար­ձյալ Հա­յաս­տա­նից ե­կավ։ ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան օ­գոս­տո­սի 22-ի նիս­տում վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը գնաց ի­րոք ան­նա­խա­դեպ քայ­լի և Ար­ցա­խի ՏԻՄ ընտ­րու­թյուն­նե­րում դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար 33 մի­լիոն 680 հա­զար դրամ հատ­կաց­րեց եր­կու կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի՝ «Ի­րա­զեկ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի միա­վո­րում» և «Թրանս­փե­րեն­սի ին­տեր­նեյշնլ» հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րին, ո­րոնք ուղ­ղա­կիո­րեն կապ­ված են և ա­սո­ցաց­վում են աշ­խար­հի շատ եր­կր­նե­րում վատ ու վտան­գա­վոր համ­բավ ու­նե­ցող Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մի հետ։ Ըստ էու­թյան, սա ան­նա­խա­դեպ էր այն ա­ռու­մով, որ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը սկ­սեց ֆի­նան­սա­վո­րել իր նպա­տակ­նե­րով բա­վա­կա­նին կաս­կա­ծե­լի օ­տար աղ­բյուր­նե­րից սն­վող կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի, ո­րոնք հայտ­նի են ի­րենց սկան­դա­լա­յին և խիստ ուղ­ղորդ­ված վար­քագ­ծով, ո­րոնց նպա­տա­կը սո­վո­րա­բար տվյալ իշ­խա­նու­թյան դիր­քե­րը մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում թու­լաց­նելն ու ի­րա­վի­ճա­կը ա­պա­կա­յու­նաց­նե­լով՝ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ վերց­նելն է։ Այս ակն­հայտ ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի պայ­ման­նե­րում Փա­շի­նյա­նի ո­րո­շումն ի­րոք ան­նա­խա­դեպ էր։
Պարզ է, որ այդ քա­ղա­քա­կան ո­րո­շու­մը գա­լիս է ան­ձամբ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նից, որն այդ քայ­լը բա­ցատ­րեց նրա­նով, որ ին­քը օ­գոս­տո­սի 5-ին Ար­ցա­խում կա­յա­ցած հայտ­նի հան­րա­հա­վա­քում խոսք է տվել, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը Ար­ցա­խի ա­զատ, ար­դար ընտ­րու­թյուն­նե­րի անց­կաց­ման ե­րաշ­խա­վորն է լի­նե­լու։ Այս­տեղ է, թերևս, թաքն­ված բա­վա­կա­նին լուրջ խն­դի­րը։ Մինչ օ­գոս­տո­սի 5-ի հան­րա­հա­վա­քը ՀՀ բո­լոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը միշտ էլ հան­դես են ե­կել որ­պես Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան նախ և ա­ռաջ անվ­տան­գու­թյան ե­րաշ­խա­վոր։ Երբևի­ցե հա­յաս­տա­նյան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի և ան­գամ օր­վա ընդ­դի­մա­դիր­նե­րի հրա­պա­րա­կա­յին օ­րա­կար­գում կաս­կա­ծի տակ չէր դր­վել հայ­կա­կան երկ­րորդ հան­րա­պե­տու­թյան ա­զատ-ար­դար ընտ­րու­թյուն­նե­րի հար­ցը։ ՈՒս­տի ՀՀ վար­չա­պետն այս մի ար­տա­հայ­տու­թյամբ ուղ­ղա­կիո­րեն կաս­կա­ծի տակ դրեց Ար­ցա­խում մինչ այդ անց­կաց­ված ընտ­րու­թյուն­նե­րի ար­դյունք­նե­րը և ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյան մա­կար­դա­կը, և այ­սու­հետ այս­տեղ ժո­ղովր­դա­վար ընտ­րու­թյուն­նե­րի անց­կա­ցու­մը պայ­մա­նա­վոր­վեց ՀՀ նոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կող­մից, այս­պես ա­սած, տր­վե­լիք ե­րաշ­խիք­նե­րով։ Մինչ­դեռ ինչ­պես հայտ­նի է, մինչ օրս ԼՂՀ-ում անց­կաց­ված և ոչ մի ընտ­րու­թյան ար­դյունք ոչ մե­կի մեջ հարց չի ա­ռա­ջաց­րել, գու­ցե բա­ցի Ար­ցա­խի ո­րոշ մար­գի­նալ գոր­ծիչ­նե­րից կամ փոքր կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րից, ո­րոնք ի­րա­կա­նում կապ­ված էին լի­նում հենց Սո­րո­սի հիմ­նադ­րա­մի կա­ռույց­նե­րի հետ։
Ո­րոշ փոր­ձա­գետ­նե­րի կար­ծի­քով՝ շատ ա­վե­լի նոր­մալ և տրա­մա­բա­նա­կան կդի­տարկ­վեր, ե­թե նույն նպա­տա­կով ֆի­նան­սա­վոր­վեին ար­ցա­խյան հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ՝ դրա­նով իսկ ու­ժե­ղաց­նե­լով նրանց ռե­սուրս­նե­րը, մա­նա­վանդ որ Ար­ցա­խում քիչ չեն այն կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք չեն կաս­կած­վում իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հետ կա­պեր ու­նե­նա­լու մեջ։
Վար­չա­պե­տի այս ո­րո­շու­մը պա­տա­հա­կան է ըն­դուն­վել, թե ոչ, ա­ռան­ձին քն­նարկ­ման թե­մա է։ Վեր­լու­ծա­բան­նե­րից շա­տե­րի կար­ծի­քով՝ այն բնավ էլ պա­տա­հա­կան չէ, քա­նի որ եր­կու ՀԿ-նե­րի ֆի­նան­սա­վոր­ման ո­րո­շումն ըն­դուն­վեց հենց այն պա­հին, երբ իշ­խա­նա­կան և հա­սա­րա­կա­կան դաշ­տի սո­րո­սա­կան թևը բա­վա­կա­նին կոշտ ճնշ­ման տակ էր պա­հում Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին՝ Ա­մուլ­սա­րի հար­ցի հետ կապ­ված։ Ճիշտ է, Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը բա­վա­կա­նին փո­փո­խա­կան են, և ե­րե­կո­յան կա­յաց­րած նրա ո­րո­շու­մը բնավ էլ չի նշա­նա­կում, թե ա­ռա­վո­տյան նույն հար­ցի նկատ­մամբ նույն տրա­մադր­վա­ծու­թյու­նը կու­նե­նա, սա­կայն երբ ինչ-որ փու­լում պարզ­վեց, որ ՀՀ վար­չա­պե­տը ո­րո­շել է Ա­մուլ­սա­րի շա­հա­գոր­ծու­մը թույ­լատ­րել, ճն­շում­ներ ե­ղան նաև սո­րո­սյան թևի կող­մից, ա­վե­լին, հար­ցա­կա­նի տակ դր­վեց իշ­խա­նու­թյան միաս­նա­կա­նու­թյունն ու կեն­սու­նա­կու­թյու­նը։ Այս լար­ված ֆո­նին շա­տե­րը են­թադ­րում են, որ Փա­շի­նյա­նի այս ո­րո­շու­մը սո­րո­սյան ու­ժե­րին սի­րա­շա­հե­լու յու­րա­հա­տուկ փորձ էր։ Ա­վե­լին, այս­տեղ կա­րող է խոսք լի­նել նաև, այս­պես կոչ­ված, քա­ղա­քա­կան գոր­ծար­քի մա­սին։ Ի­հար­կե, ֆոր­մալ ա­ռու­մով սո­րո­սա­կան­նե­րին Ար­ցախ գոր­ծու­ղե­լու «տա­րօ­րի­նակ» ո­րո­շու­մը բա­ցատր­վում է նաև այս­տեղ ժո­ղովր­դա­վար ինս­տի­տուտ­նե­րի կա­յաց­ման դր­դա­պատ­ճառ­նե­րով։
Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ի՞նչ վտանգ­ներ կա­րող է պա­րու­նա­կել սո­րո­սյան եր­կու կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը ՀՀ իշ­խա­նու­թյան ֆի­նան­սա­վոր­մամբ պաշ­տո­նա­կան կար­գա­վի­ճա­կով Ար­ցա­խում ներդ­նե­լը։
Ինչ­պես վե­րը նշ­վեց, այդ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի հիմ­նա­կան ա­ռա­քե­լու­թյու­նը, բա­ցի ընտ­րու­թյուն­նե­րը մո­նի­տո­րին­գի են­թար­կե­լուց, ոչ թե Հա­յաս­տա­նում է ո­րոշ­վում, այլ ֆի­նան­սա­վո­րող կազ­մա­կեր­պու­թյու­նում, և այդ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի գոր­ծե­լաո­ճը պայ­մա­նա­վոր­ված է ֆի­նան­սա­վո­րո­ղի քա­ղա­քա­կան ու տն­տե­սա­կան, ռազ­մա­վա­րա­կան և մար­տա­վա­րա­կան կոնկ­րետ շա­հե­րով։ ՈՒ շատ դեպ­քե­րում այդ շա­հե­րը ո­րոշ­վում են աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան նկա­տա­ռում­նե­րից ել­նե­լով, ո­րի պա­րա­գա­յում մո­նի­տո­րին­գի են­թարկ­վող եր­կր­ներն ըն­դա­մե­նը մեծ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան խա­ղի ման­րադ­րամն են։ Ինչևէ, ար­ցա­խյան ընտ­րու­թյուն­նե­րում այս կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի դի­տարկ­ման ար­դյունք­ներն այս պա­հին ա­ռայժմ ան­կան­խա­տե­սե­լի են։ Բայց միա­ժա­մա­նակ պետք է ա­սել, որ վեր­ջին­նե­րիս եզ­րա­կա­ցու­թյու­նը շատ ա­վե­լի մեծ նշա­նա­կու­թյուն ու ար­ձա­գանք կա­րող է ու­նե­նալ մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում և ազ­դել Ար­ցա­խի ի­մի­ջի վրա, քան որևէ այլ դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թյան։ Այս ա­ռու­մով սա Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի կող­մից բա­վա­կա­նին ռիս­կա­յին քայլ է Ար­ցա­խի հար­ցի շուրջ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հա­մա­տեքս­տում, և այս­տեղ ևս մեկ հարց է ա­ռա­ջա­նում՝ մտած­ված ու հաշ­վարկ­վա՞ծ է այս քայ­լին գնում Փա­շի­նյա­նը, թե՞ իր սո­վո­րա­կան աշ­խա­տաո­ճի հա­մա­ձայն՝ պա­հի և այժ­մեա­կան շա­հի ազ­դե­ցու­թյան տակ։
Ինչ­պես վեր­ջերս Nouvelle d'Armenie ամ­սագ­րին տված հար­ցազ­րույ­ցում նշել էր վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նը, այն ան­հար­թու­թյուն­նե­րը, որ կան Ար­ցա­խի և Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի միջև, կլուծ­վեն Ար­ցա­խի ա­ռա­ջի­կա հա­մա­պե­տա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րի ար­դյուն­քում։ Այս­պի­սով՝ ՀՀ վար­չա­պետն ուղ­ղա­կիո­րեն ցույց է տա­լիս, թե ինչ խա­ղադ­րույք է կա­տա­րում այս ընտ­րու­թյուն­նե­րի վրա։ Այս տե­սա­կե­տից, օ­գոս­տո­սի 5-ին Փա­շի­նյա­նի սեն­սա­ցիոն ո­րակ­ված հայ­տա­րա­րու­թյու­նը՝ Ար­ցա­խը Հա­յաս­տան է և վերջ, պո­պու­լիս­տա­կան տե­սա­կե­տից գու­ցե շա­տե­րի հա­մար բա­վա­կա­նին հն­չեղ ու հա­ճե­լի բան է, սա­կայն այդ ար­տա­հայ­տու­թյամբ Փա­շի­նյա­նը, ինչ­պես ի­րեն բնո­րոշ է, նախ և ա­ռաջ ցույց է տա­լիս, որ Ար­ցա­խում Հա­յաս­տանն է (Հա­յաս­տան ա­սե­լով՝ բնա­կա­նա­բար նա նկա­տի ու­նի ի­րեն) ո­րո­շում, թե ով է լի­նե­լու Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թյան ղե­կին։ Բայց պետք է նաև նշել, որ ինչ­պես միշտ՝ ՀՀ վար­չա­պե­տը ստանձ­նում է լիա­զո­րու­թյուն­նե­րը, սա­կայն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան հար­ցով որևէ բան չի ման­րա­մաս­նում։ Այս ա­ռու­մով որ­քան էլ տա­րօ­րի­նակ է, թեև հայ­տա­րա­րեց, որ Ար­ցա­խը Հա­յաս­տան է և վերջ, ՀՀ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հա­մար պա­տաս­խա­նա­տու գե­րա­տես­չու­թյուն­նե­րը շա­րու­նա­կում են պն­դել, որ Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րում, մա­նա­վանդ Ար­ցա­խի դաշ­տում, ո­չինչ չի փոխ­վել։ Մի կող­մից Ար­ցա­խը Հա­յաս­տան է և վերջ, մյուս կող­մից Փա­շի­նյա­նը չի կա­րող Ար­ցա­խը ներ­կա­յաց­նել բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թաց­նե­րում։
Ար­ձա­նագ­րենք, որ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը բա­վա­կա­նին բարդ խնդ­րի առջև է կանգ­նած, քա­նի որ, ինչ­պես երևում է, մինչ այս պա­հը նա որևէ հան­րա­գու­մա­րի չի ե­կել այն հար­ցում, թե ով է իր հա­մար նա­խընտ­րե­լի թեկ­նա­ծուն Ար­ցա­խում։ Նա ցան­կա­նում է գտ­նել այն­պի­սի մարդ­կանց, ո­րոնց լո­յալ են վե­րա­բեր­վում և՛ Ար­ցա­խում, և՛ ՀՀ այ­սօր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի շր­ջա­նում։ Սա­կայն ա­ռայժմ այդ եր­կու եր­նեկ­նե­րը չեմ հա­մա­տեղ­վում մեկ կեր­պա­րի մեջ։ Ակն­հայտ է, որ այդ թեկ­նա­ծուն պետք է նաև ըն­դու­նե­լի ու ան­ցո­ղիկ լի­նի ԼՂՀ ընտ­րա­խա­վի՝ ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան, տն­տե­սա­կան, մտա­վո­րա­կան է­լի­տա­նե­րի կող­մից։ ՈՒս­տի ու­զի թե չու­զի, Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը գա­լու է այն եզ­րա­հանգ­ման, որ պետք է ընդ­հա­նուր կոմպ­րո­մի­սի գա Ար­ցա­խի ներ­կա է­լի­տա­նե­րի հետ։ Թե որ­քան կձգ­վի վերջ­նա­կան եզ­րա­կա­ցու­թյան պա­հը, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա։ Դա պայ­մա­նա­վոր­ված է նաև Ար­ցա­խի է­լի­տա­նե­րի կող­մից Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին ներ­կա­յաց­վե­լիք փաս­տարկ­նե­րով։
Ա­րամ Վ. ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ
Դիտվել է՝ 3853

Մեկնաբանություններ