Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Նի­կո­լի դան­թեա­կան ող­բեր­գու­թ­յու­նը

Նի­կո­լի դան­թեա­կան ող­բեր­գու­թ­յու­նը
07.02.2020 | 00:34
Եր­բեմն թվում է, թե ա­ռա­վո­տյան կզարթ­նենք, ու այս ա­մենն ար­դեն էլ չի լի­նի, ո­րով­հետև ան­չափ դա­ռը ե­րազ է, ո­րը ոչ ի­րա­կան է թվում, ո­րով­հետև դա­րե­րով պե­տա­կա­նու­թյուն չու­նե­ցած, ցե­ղաս­պան­ված մի ողջ ժո­ղո­վուրդ պետք է որ կա­րո­ղա­նար դի­մագրա­վել կոնկ­րետ դեպ­քում մեկ մար­դու, իսկ ի­րա­կա­նում աշ­խար­հի հզոր­նե­րի բաք-օ­ֆիս­նե­րի, էլ ա­վե­լի ստույգ` աստ­րալ, օ­դի իշ­խա­նի` ա­ռա­ջի­նը քրիս­տո­նեու­թյուն ըն­դու­նած էթ­նո­սին նետ­ված այս հուժ­կու, ոչ մարդ­կա­յին, հո­գու տա­րածք­նե­րում ըն­թա­ցող պա­տե­րազմն ու մար­տահ­րա­վե­րը:
Դի­մագ­րա­վու՞մ ենք: Դժ­վար է ա­սել: ՈՒ­ժաս­պառ­վու՞մ ենք: Հաս­տա՛տ: Բա վե՞ր­ջը: Ի­հար­կե, հոգևոր այս խո­կու­մը կա­րե­լի է ա­վար­տել մեկ ճշ­մար­տու­թյամբ` նա­յիր քո ներ­սը: ՈՒ­նե՞նք այս կա­րո­ղա­կա­նու­թյու­նը: Ով` ինչ­պես: Թող­նենք մեր հո­գին իր հա­սու­նա­ցումն առ­նի այս օ­րե­րից, մտ­նենք «ռեալ­պո­լի­տի­կի» դաշտ:
Ընդ ո­րում, այս դաշ­տում ևս ա­ռանց աստ­րա­լի հնա­րա­վոր չէ, ո­րով­հետև քանդ­ման ու քայ­քայ­ման բա­ղադ­րիչ­նե­րը խիստ բա­զում են: Ա­ռա­ջին հեր­թին` մար­դու տե­սա­կը: Մարդ­կու­թյունն ի սկզ­բա­նե` դեռ դրախ­տում, համ­տե­սեց չթույ­լատր­ված խն­ձո­րը, ո­րով­հետև ամ­բի­ցիոզ ու ա­նա­կանջ էր: Մեր դեպ­քում, մեր իշ­խա­նի­կը նաև վրեժ­խն­դիր է, իր իսկ նպա­տակ­նե­րից, մտ­քե­րից, ծրագ­րե­րից կախ­վա­ծու­թյան ա­մե­նա­մեծ դո­զա­յով: Իսկ երբ դրանք գու­մար­վում են նաև պրագ­մա­տիկ, գեո­քա­ղա­քա­կան, դր­սի ու­ժե­րի մեծ ծրագ­րե­րին, հաս­տա­տա­պես ստա­նում են այն «պատ­կե­րը», ին­չի ա­կա­նա­տեսն ենք այ­սօր. այս պա­հին այն ու­նի «ա­մեն գնով հաս­նել նրան, որ Հրայր Թով­մա­սյա­նը չլի­նի» պատ­կե­րը, զի նա հա­մար­ձա­կու­թյուն է ու­նե­ցել քան­դե­լու իշ­խո­ղի ա­գո­րան և ցու­ցա­նե­լու, որ իր կամ­քին հա­կա­ռակ` դեռ կան գոր­ծող մար­դիկ, կա­ռույց­ներ, ինս­տի­տուտ­ներ, ի­րա­վա­կան նոր­մեր։
Դյու­րեն­մաթն ա­սում է` իմ թատ­րոնն առ ո­չինչ է աշ­խար­հում բե­մադր­վող ի­րա­կան թատ­րոն­նե­րի հա­մե­մատ: Ի­րա­պես: Ին­չո՞վ դան­թեա­կան չէր ե­րեկ պառ­լա­մեն­տում կա­տար­վո­ղը: Բո­լո­րիս բաց աչ­քե­րի ա­ռաջ:
Եր­կի­րը, ո­րը գտն­վում է տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին պայ­թու­ցիկ տա­կա­ռի վրա, երբ տե­ղի են ու­նե­նում ոչ միայն տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին, այլև հա­մաշ­խար­հա­յին վե­րա­դա­սա­վո­րու­թյուն­ներ, երբ Ժնևում, ա­պա մի քա­նի օր անց Մյուն­խե­նում կր­կին բա­նակց­վե­լու է Ղա­րա­բա­ղյան «չե­ղած փաս­տա­թուղ­թը», ո­րի դե­տալ­ներն ու ժա­մա­նա­կա­ցույցն են ար­դեն քն­նար­կում, երբ ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայն­քը այդ փաս­տաթղ­թի վրա իր «կնիքն» է ստա­նում` առ ո­չինչ դարձ­նե­լով, ինչ­պես հռ­չա­կել է հայտ­նի տի­կի­նը, մեր բո­լոր զո­հո­ղու­թյուն­նե­րը Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մում։ Մեր բո­լոր զո­հե­րը, մեր տա­ռա­պանք­ներն ու հույ­սե­րը «հա­նուն ոչն­չի» էին, երբ քն­նարկ­վում է եր­կու ազ­գե­րի` հայ-ադր­բեջ­նա­կան հա­մա­տեղ բնա­կու­թյան խն­դի­րը` դե­մոգ­րա­ֆիկ նախ­կին քար­տե­զով (սա ա­ռան­ձին օր­վա զրույց է- հեղ), ին­չը… ձգենք պաու­զան ա­սե­լու` հա­յաս­տա­նյան գլո­բա­լիստ­նե­րի` հե­ղա­փո­խա­կան ան­վա­նյալ, «մար­դա­սի­րա­կան» մո­տե­ցում­նե­րը առ ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայնք` գու­ցե ինչ-որ ա­ռու­մով, ինչ-որ մի պա­հի հաս­կա­նա­լի լի­նեին, սա­կայն այն կրկ­նա­կի դա­ժան, ա­նո­ղոք է այն ա­ռու­մով, որ ձևա­կան խա­ղա­ղա­սի­րու­թյան ծած­կո­ցով է սքող­վում, ո­րով­հետև հայ­րե­նի­քի ու ա­րյան շուն­չը դեռ ա­զա­տագր­ված այդ տա­րածք­նե­րում է։ Ժո­ղո­վուրդ­նե­րը Նի­կո­լի, յուր տիկ­նոջ, Ա­լիևի, Մեհ­րի­բա­նի և ԵԱՀԿ` աշ­խար­հի «տի­րա­կալ­նե­րի» ո­րոշ­մամբ չէ, որ կա­րող են հա­մա­տեղ գո­յատևել. դրա հա­մար ժա­մա­նակ, ար­դա­րու­թյուն ու հա­զար ու մի պա­րա­մետրեր են պետք…
Կր­կին ձգենք պաու­զան` ար­ձա­նագ­րե­լու. մի ան­տես ա­նո­ղոք ձեռք հենց այս մո­տեց­մամբ է ու­զում ա­մա­յաց­նել այդ տա­րածք­նե­րը, ո­րով­հետև, որ­քան էլ հա­մա­տեղ բնա­կու­թյան նոր­մը նրա հա­մար է, որ ի վեր­ջո այդ տա­րածք­նե­րում անհ­րա­ժեշտ «սա­պո­գը» մուտք գոր­ծի, առևտու­րը մեծ գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի միջև «ում սա­պո­գի» հար­ցում է, և ե­թե ան­գամ առևտու­րը կա­յա­նա, այ­նու­հան­դերձ, որևէ սա­պոգ չի կա­րող լի­նել այն ե­րաշ­խի­քը, որ «հա­մա­տեղ» ապ­րող` դեռ մի սե­րունդ իսկ չան­ցած, պա­տե­րազ­մի ար­հա­վիր­քը աչ­քե­րի մեջ պա­հող մար­դիկ կա­րող են այդ սա­պո­գի տակ «եր­ջա­նիկ, գլո­բա­լիս­տա­կան» ներ­կա կեր­տել. նրանք ա­վե­լի շուտ կլ­քեն ու կհե­ռա­նան այդ տա­րածք­նե­րից, ին­չի հաշ­վար­կը, կար­ծես, նույն­պես ար­ված է:
Եվ այս պայ­ման­նե­րում, հա­յոց ա­ռա­ջին ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան մարմ­նում դան­թեա­կան պա­րու­նակ­ներն էին ե­րեկ ար­դիա­կա­նա­նում: Ընդ ո­րում, հե­տաքր­քիրն այն էր, որ խոր­հր­դա­րան ի­ջեց­ված հա­կա­սահ­մա­նադ­րա­կան օ­րի­նա­գի­ծը, ո­րը ոչ այն­քան դա­ժան էր իր հա­կաօ­րի­նա­կա­նու­թյամբ ու պե­տա­կա­նու­թյան հիմ­քե­րը քան­դե­լու հե­ռա­հար նպա­տա­կադր­մամբ, այլև ա­ռա­ջին հեր­թին նրա­նով, որ ար­ձա­նագ­րումն ու Օ­վեր­տոնն էր այն բա­նի, որ այս իշ­խա­նու­թյու­նը, յուր իշ­խա­նի­կը «ա­մե­նա­կա­րող» են, նրանց գլո­բա­լիզ­մը այն­քան «հուժ­կու» է, որ ոչ մի սահ­ման չի ճա­նա­չում, չի ճա­նա­չում ոչ մի մայր օ­րենք, ոչ մի սահ­մա­նադ­րու­թյուն: Եվ այս երկ­րում ի­րենք ու ԻՆ­ՔԸ ա­մեն բան կեր­տում են` ի պատ­կեր յու­րում: Ին­չը ա­մե­նա­սար­սա­փեց­նողն է: ՈՒ ի­րենք լավ գի­տեն, որ դա ա­մե­նա­սար­սա­փեց­նողն է, ու ձեր­բա­կա­լու­թյուն­նե­րի, վա­խի մթ­նո­լորտն ա­ռա­ջին հեր­թին` տա­քաց­նում-ամ­րա­կա­յում են դի­վա­յին այդ նոր­մով… հո­գեզր­կե­լու, կա­մազր­կե­լու բո­լո­րիս:
Իշ­տահ­նե­րիդ` քա­ցախ:
Կար­մեն ԴԱՎ­ԹՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5090

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ