Ազերական ռուսանվաճ նկրտումներ

Մոսկվացի հայերը 90-ական թվականները «սարսուռով» են հիշում նաև այն պատճառով, որ հսկա երկրի քայքայումը ուղեկցվեց ադրբեջանցիների մեծ ներհոսքով դեպի Մոսկվա և առհասարակ Ռուսաստան: Հատկապես բացարձակ էր սրանց ներկայությունը մայրաքաղաքի շուկաներում. տեղացի վաճառողները պարզապես հայտնվել էին դիտորդի դերում:

Սակայն չթերագնահատենք ազերիներին: Եկան, հաստատվեցին, բազմացան. այսօր սրանց թվաքանակը Ռուսաստանում անցնում է կես միլիոնից: ՈՒնեն իրենց միլիարդատեր օլիգարխները՝ Ռուսաստանի խոշորագույն նավթագազային ընկերություններից մեկի՝ «Լուկօյլի» նախագահ-բաժնետեր Վագիտ Ալեքպերովը, հանրաճանաչ «Կրոկիուս» հոլդինգի նախագահ-սեփականատեր Արազ Աղալարովը և այլք: Եթե առաջ մոսկովյան շուկաներում սոսկ վաճառողներ էին, հիմա արդեն սեփականատերեր են: Ստեղծել են բազմաբնույթ ազգային-հասարակական կազմակերպություններ և փորձում են ակտիվորեն մասնակցել իրենց «նոր հայրենիքի» քաղաքական-տնտեսական-մշակութային կյանքին: Ավելին, ըստ էության սկիզբ է առել ազերական նոր սերունդ, որը ծնվել, մեծացել ու ձևավորվել է հենց Ռուսաստանում:

Հայաստանում հաճախ են ցավով արձանագրում, որ ռուսահայերը արագ են ձուլվում, կորցնում ազգային ինքնությունը: Ավա՜ղ, այդպես է: Ռուսաազերիների մոտ այդ գործընթացը նվազագույն մակարդակի վրա է (խառն ամուսնությունները, ասենք, տարածված չեն): Եվ ռուսաստանցի դարձած ադրբեջանցիների ազգային ինքնապահպանության գլխավոր շարժիչ ուժը, իհարկե, կրոնն է՝ իսլամը:

Ահա և, ռուսաստանյան լրատվամիջոցները աչքաթող չարեցին հունվարի վերջին Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլի և Ադրբեջանի մուսուլմանների հոգևոր առաջնորդ Ալլահշուքյուր Փաշազադեի Մոսկվայում կայացած հանդիպումը: Բանն այն է, որ շեյխ-ուլ-իսլամ Փաշազադեի՝ ռուսաց պատրիարքին ուղղված գլխավոր խնդրանքը-պահանջը հետևյալն էր. «Ես դիմում եմ ձեզ, որ դուք աջակցեք մեզ Մոսկվայում ադրբեջանական նոր մզկիթ կառուցելու համար հողատարածք հատկացնելու հարցում, որտեղ մուսուլմանները կարողանան բավարարել իրենց հոգևոր պահանջմունքները»:

Խնդիրն այն է, որ առանց այն էլ ռուսաստանցի «բնիկ» մուսուլմանները Մոսկվայի քաղաքային իշխանությունների վրա հզոր ճնշում են գործադրում ռուսաց մայրաքաղաքում նորանոր մզկիթներ կառուցելու պահանջներով: Ճիշտ է, արդեն գործում է «Մայր մզկիթի» հսկա համալիրը, սակայն այն չի կարող գոհացնել ոչ միայն տեղացի մուսուլմաններին, այլև Մոսկվա և Ռուսաստան թափանցած միլիոնավոր միջինասիացիներին ու ադրբեջանցիներին: Տվյալ պարագայում ազերիների դիմումի գլխավոր «յուրահատկությունն» այն է, որ մզկիթը պիտի լինի բացառապես շիական՝ մշակութային-լուսավորական թեքումով: Դե, «խեղճ» շիա ադրբեջանցիները, չունենալով «սեփական» ուղղության մզկիթ, ստիպված են լինում հաճախել սուննիական մզկիթներ, որտեղ թաթարները նրանց չեն էլ թողնում մարդավարի նամազ կարդալ:

Պատրիարքին ուղղված իր խնդրանքին առանձնակի կշիռ հաղորդելու միտումով Փաշազադեն ի գիտություն նշեց, որ Բաքվի իշխանությունները բարենպաստ պայմաններ են ստեղծում Ադրբեջանում բնակվող ուղղափառ ռուսների համար. գործում են բոլոր եկեղեցիներն ու կառուցվում են նորերը: Այսինքն, ռուսներին պարտադրվում է նաև փոխադարձության սկզբունքը: Հայտնի չէ, ազերիների հոգևոր առաջնորդը իր նախանձը հայտնե՞լ է Մոսկվայի կենտրոնական թաղամասերից մեկում գործող մեր հիրավի շքեղ հոգևոր կենտրոնի կապակցությամբ: Համենայն դեպս, մոսկվացի հայերը դա չեն բացառում:

Մի քանի տարի առաջ Մոսկվայի քաղաքագլուխ Սերգեյ Սոբյանինը իրազեկեց, որ ընդառաջ գնալով մուսուլմանական, հուդայական, բուդդայական և քրիստոնեական կազմակերպությունների խնդրանքներին, ծրագրվում է Նոր Մոսկվայում (քաղաքի ընդլայնված հարավ-արևելյան հատվածում) կառուցել միջկրոնական մեծ կենտրոն: Զգացվում է, որ շեյխ-ուլ-իսլամի երազանքն է շիական փայլ հաղորդել այդ բազմակրոն հավաքատեղիին:

Ռուբեն ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մոսկվա

Հեղինակի նյութեր

• «Ճղճղոցը» լռեցրին
• Քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը երկ­րորդ հնա­գույն մաս­նա­գի­տու­թ­յունն է
• Հեշտ է ա­սել` ա­նուղ­ղե­լի ռու­սա­սեր­ներ են
• Խո­պան­չիու­թ­յու­նը դար­ձել է ապ­րե­լա­կերպ, սո­վո­րու­թ­յուն, կեն­ցաղ
• Երբ խոս­քը մի­լիար­դա­վոր դո­լար­նե­րի մա­սին է, մեծ տե­րու­թ­յուն­նե­րը գոր­ծում են ա­նո­ղոք
• Ոչ էն է մի բան, ո՛չ էլ` էս
• Եթե գլուխ չես հա­նում սե­փա­կան ղե­կա­վար­նե­րից
• Կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին աշ­խար­հա­փո­փո­խու­թ­յուն
• Ամեն ժո­ղո­վուրդ ար­ժա­նի է իր ղե­կա­վա­րին
• Ա՜խ այդ անշ­նոր­հա­կալ ռուս­նե­րը
• Հույս-հարց-պա­հան­ջը ար­դեն դառ­նում է ինք­նան­վաս­տա­ցու­ցիչ
• Ներ­վեց... թմ­րա­մաք­սա­նեն­գը, բայց նա հրեա էր
• Գլխա­վոր կռ­վախն­ձո­րը կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը
• «Ի՜նչ հայ, հրեա է» («Հրեա­նե­րից պր­ծանք, ան­ցանք հա­յե­րին»)
• Քսան տա­րի նույն դեմ­քին են նա­յում
• Պու­տի­նի, լե­հե­րի և հրեա­նե­րի մա­սին
• Հա­յաս­տա­նը կա­րիք ու­նի փոր­ձա­ռու­թ­յան
• Չտես­նե­լու չտանք, թե վեր­ջերս Շոյ­գու­յին ինչ շու­քով ըն­դու­նե­ցին Բաք­վում
• Երբ ան­գամ մեկ ըն­տա­նիքն է դառ­նում հո­գա­ծու­թ­յան ա­ռար­կա
• Ինչով են զբաղ­ված եվ­րո­պա­ցի­նե­րը

Մեկնաբանություններ