«Կարիքավոր մի շարք ընտանիքներ դուրս են մնացել աջակցության շրջանակից»
05.05.2020 | 00:21
«Լուսավոր Հայաստանի»՝ յուրաքանչյուր ընտանիքի 100-հազարական դրամ տրամադրելու առաջարկը, որ իշխանությունը պոպուլիստական որակեց, տնտեսագետ, տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ ԿԱՐԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ խելամիտ ու Հայաստանում առկա սոցիալական ծանր իրավիճակից բխող առաջարկ է համարում։ Ըստ նրա՝ ակնհայտ է, որ կառավարության հակաճգնաժամային միջոցառումները բարձր արդյունավետություն չունեն, ինչը պայմանավորված է դրանց հիմքում դրված չափանիշների բարդությամբ և անհամարժեքությամբ: Դրանով է բացատրվում, որ սոցիալական աջակցության այդ ծրագրերը շահառուների շատ ցածր ծածկույթ ապահովեցին: «Իրատեսի» հետ զրույցում նա ասաց նաև, որ այդ միջոցառումները նախատեսված էին մարտ ամսվա համար, բայց արդեն մայիս ամիսն է, ու մի շարք սոցիալ-տնտեսական խնդիրներ են կուտակվել:
-Հասկանալի էլ չէ, թե կառավարությունն ինչ լուծումներ է առաջարկելու դրանց համար նման դանդաղկոտությամբ և մարտահրավերներին անհամարժեք արձագանքելու գործելաոճով,- հավելում է տնտեսագետը։- Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ այժմ անհրաժեշտ է հակաճգնաժամային ծրագրերի համար նախատեսված միջոցների այս պահին առկա մնացորդը, որը 100 մլրդ դրամ է, տնային տնտեսությունների ուղղակի աջակցությանն ուղղել: Հայաստանում կա շուրջ 650000 ընտանիք, և եթե կառավարությունն այն դիրքորոշմանն է, որ ապահովված ընտանիքներին չի աջակցելու, իսկ այդ կարծիքը ես չեմ կիսում, քանի որ դա մեծ վարչարարություն է պահանջում, ապա այդ թիվը նվազման ենթակա է։ Եթե 100 մլրդ-ը բաժանվի ընտանիքներին, կազմելու է մոտ 150 հազար դրամ, իսկ եթե հանենք ապահովվածներին, բնականաբար՝ ավելի շատ։ Գումարը հատկացնելիս պետք է հաշվի առնել նաև ընտանիքի անդամների թիվը, որպեսզի ապահովվի ծրագրի սոցիալական արդարացիության սկզբունքը։
-Իշխանությունն ասում է, թե դժվարանում են տեղորոշել այն քաղաքացիներին, որոնք ունեն աջակցության կարիք, հետևաբար, հաշվում է Փաշինյանը, հարևանը, որ պետության տրամադրած օժանդակության կարիքը չունի, կարող է վճարել հարևանի կոմունալ ծախսերը: Խելամի՞տ բան է առաջարկում վարչապետը:
-Նման իրավիճակներից խուսափելու համար է նաև անհրաժեշտ օժանդակություն տրամադրել բոլոր ընտանիքներին։ Հակաճգնաժամային աջակցություն տրամադրելիս կառավարությունն ընտրել է ամենադժվար իրագործելի և աշխատատար եղանակը: Փաստացի մի իրավիճակում ենք հայտնվել, երբ կարիքավոր մի շարք ընտանիքներ դուրս են մնացել աջակցության շրջանակից: Սա է պատճառը, որ արդեն մի քանի անգամ վերանայվել է աջակցության շահառուների շրջանակը: Ինչ վերաբերում է վարչապետի առաջարկին, ապա հարևանների փոխաջակցության ձևաչափը, բնականաբար, կառավարության հակաճգնաժամային միջոցառում չենք կարող համարել: Թե որքանով դա կիրագործվի, որևէ կանխատեսում անել չենք կարող, սակայն եթե անգամ մարդիկ արձագանքեն այդ կոչին, չի կարելի ակնկալել, թե խնդիրն ամբողջապես կհանգուցալուծվի:
-Մի շարք ոլորտների աշխատակիցներ, որ կարանտինի օրերին չեն աշխատել, այժմ դժգոհում են, թե որևէ ծրագրում ներառված չեն:
-Կառավարությունն ի սկզբանե ճիշտ գործելաոճ չի որդեգրել, և ունենք այն, ինչ ունենք։ Օրինակ` արտագնա աշխատանքի մեկնող քաղաքացիները որևէ աջակցություն չեն ստանում, իսկ այդ մարդիկ փոքր թիվ չեն կազմում: Թե ինչպես պետք է լուծել այս ընտանիքների սոցիալական խնդիրը, կառավարությունը որևէ կերպ չի անդրադառնում։
-Քաղաքացիները դժգոհում են նաև, որ առցանց հարթակներում չեն կարողանում գրանցվել, կամ ցանցը իրենց տվյալները չի հաստատում:
-Առցանց հարթակների գործունեության ձևաչափը բավական բարդ է և խրթին, դրանցից օգտվելու համար պահանջվում է ներբեռնել տվյալների մեծ ծավալ, որոնք որոշ դեպքերում անհասկանալի կերպով են ձևակերպված կամ դժվարամատչելի են, տեխնիկական լուրջ խնդիրներ ունեն, ինչը դժվարություններ է ստեղծում շահառուների համար։ Հետևաբար, անհրաժեշտ է առավելագույնս պարզեցնել դիմումների ստացման առցանց ընթացակարգը։
-Կառավարությունը նշում է, որ ֆինանսական միջոցները քիչ են՝ հակաճգնաժամային միջոցառումներին ուղղելու համար։
-Ֆինանսները կամ փողը միշտ էլ չեն բավականացնում թե՛ պետության, թե՛ տնտեսավարողների, թե՛ քաղաքացիների բոլոր կարիքները հոգալու համար, անգամ աշխարհի ամենազարգացած երկրներում։ Այսինքն` բոլոր կարիքները միաժամանակ չեն կարող բավարարվել, ուստի անհրաժեշտ է ռազմավարական մոտեցում ցուցաբերել և վերանայել ծախսերի առաջնահերթությունները՝ որ ծախսերն են ավելի հրատապ ու կարևոր, որոնք՝ ոչ այնքան: Այլ կերպ ասած, ֆինանսները միշտ էլ հնարավոր է վերաբաշխել, ինչը վերջիններիս հիմնական գործառույթներից մեկն է։ Կարծում եմ՝ եթե անգամ կառավարությունը չի ցանկանում այս նպատակով ծախսել Կենտրոնական բանկում որպես ավանդ ներդրված գումարը, ապա կարող է օգտագործել, օրինակ, գործուղումների կամ ներկայացուցչական միջոցառումների, գույքի ձեռքբերման համար նախատեսված միջոցներն ու դրանք ուղղել հակաճգնաժամային աջակցությանը։
-Կառավարության հակաճգնաժամային քայլերն ինչպե՞ս եք գնահատում:
-Կառավարության հակաճգնաժամային միջոցառումները կարելի է գնահատել երեք հիմնական չափորոշիչներով՝ դրանց ծավալը, ընդգրկվածությունը և օպերատիվությունը։ Առաջինը հակաճգնաժամային հատկացումների ծավալն է և դրա հարաբերակցությունը երկրի ՀՆԱ-ին։ Այսպես` կառավարության հակաճգնաժամային աջակցության ընդհանուր ծավալը նախատեսվել է 150 մլրդ դրամ, որից 25 միլիարդ դրամն ուղղված է տնտեսական աջակցությանը, այդ թվում՝ վարկերի տոկոսների սուբսիդավորմանը, 30 միլիարդ դրամ՝ սոցիալական աջակցության միջոցառումներին։ Մնացած միջոցներից առնվազն 80 միլիարդ դրամ ուղղվելու է նորարարական ծրագրերի ֆինանսավորմանը, որոնք դեռևս հստակեցված չեն ու հակաճգնաժամային չեն կարող համարվել ուղղակի իմաստով։ Այսինքն` բուն ճգնաժամի հաղթահարմանն այս պահի դրությամբ հատկացվել է 55 մլրդ դրամ։
Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2019-ի վերջին կազմել է շուրջ 6533,8 մլրդ դրամ՝ մոտ 13,44 մլրդ դոլար։ Այսպիսով` Հայաստանի կառավարության կողմից բուն հակաճգնաժամային աջակցության ծավալի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ին կազմում է ՀՆԱ-ի 0,84 %-ը։ Համեմատության համար նշենք, որ արտասահմանյան երկրներում այս ցուցանիշն անհամեմատ ավելի բարձր է, օրինակ, ԱՄՆ-ում՝ 10 %, Մեծ Բրիտանիայում՝15 %, Իտալիայում՝ 18 %, Իսպանիայում՝ 15 %, Ֆրանսիայում՝ 21 % Շվեյցարիայում՝ 6,5 %, Լեհաստանում՝ 10 %, Էստոնիայում՝ 8 %, Լիտվայում՝ 4,7 %։ Այսինքն` այս չափանիշով արդյունավետությունը բավական ցածր է։
Մյուս չափորոշիչը հակաճգնաժամային միջոցառումների շահառուների շրջանակի ընդգրկվածությունն է կամ վերջինիս ծածկույթը։ Այս առումով ևս արդյունավետությունը ցածր է, քանի որ, ինչպես արդեն նշեցի, բազմաթիվ ոլորտներ, տնտեսական խնդիրներ ունեցող կազմակերպություններ և կարիքավոր ընտանիքներ դուրս են մնացել այդ ծրագրերի շրջանակից։
Եվ վերջապես երրորդը կառավարության հակաճգնաժամային միջոցառումների օպերատիվությունն ու դյուրինությունը չափելու չափորոշիչն է: Այս մասով նույնպես լուրջ խնդիրներ են առկա, քանի որ տնտեսությունը հարկադիր պարապուրդի է մատնված մարտ ամսից, բայց հակաճգնաժամային աջակցության հիմնական միջոցառումները հաստատվել են ապրիլ ամսին միայն։ Ինչ վերաբերում է այդ միջոցառումներից օգտվելու դյուրինությանը, ապա կառավարության սահմանած բավականաչափ բարդ ընթացակարգերն ու առցանց համակարգերի աշխատանքի թերությունները էապես նվազեցնում են կառավարության կողմից իրականացվող միջոցառումների արդյունավետությունը։
Զրույցը` Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
