Իհարկե, Ռուսաստանը Եվրոպայի խոշորագույն «մահմեդական երկիրն» է, որտեղ իսլամադավան հանրության թիվը հասնում է 20 միլիոնի, ընդ որում, խոսքը բնիկների մասին է, ոչ թե եկվորների։ Մահմեդականներն ամենուր են, բայց հիմնականում` Կովկասում, որը իսլամականացվեց 7-րդ դարում` արաբական առաջին արշավանքների ժամանակ, և Պովոլժիեում, որտեղ ապրում են թաթարներ ու բաշկիրներ` թյուրքական երկու ժողովուրդ` սեփական հանրապետություններով։

Մեր ամբողջ դժբախտությունն այն է, որ բոլոր խնդիրների լուծումը կապում ենք ընտրությունների հետ: Եթե ամենքս մեր չափով կարողանանք պայքարել դատարաններում կայացվող ապօրինի վճիռների, բանակում կատարվող և այդպես էլ չբացահայտվող սպանությունների, քաղաքաշինական ապօրինությունների դեմ, այսօր բոլորովին այլ երկրում կապրեինք, և ցանկացած նախագահ, ԱԺ պատգամավոր կամ նախարար, վարչապետ կամ քաղաքապետ իրեն «անգլիական թագուհու» կարգավիճակում կզգար:

Վիճակագիրներն ու քաղաքագետները տևական ժամանակ ունեն` ամփոփելու, համեմատելու, համադրելու, հակադրելու, գուցե նաև եզրակացություններ ու մեկնաբանություններ անելու Հայաստանի Հանրապետության վեցերորդ նախագահական ընտրությունների վերաբերյալ: Ճիշտ կանեն, որ սկսեն քարոզարշավից, ավելի ճիշտ կանեն, որ սկսեն խորհրդարանական ընտրություններից:

Երեկ կայացած նախագահական ընտրություններին ուշի ուշով հետևում էր մեծ աշխարհը: Որքան էլ դրանց արդյունքները կանխատեսելի էին թե՛ ներսի, թե՛ դրսի համար, այնուհանդերձ, չափազանցություն չի լինի, եթե ասենք, որ դրանք Հարավային Կովկասի հետագա ուղենշման ամենակարևոր ցուցիչն էին:

Լրիվ մոռանալով, իսկ ամենայն հավանականությամբ, պարզապես չիմանալով ՈՒինսթոն Չերչիլի վաղեմի իմաստուն խորհուրդը, թե` «դիվանագետները պետք է ոչինչ չասելուց առաջ կրկնակի մտածեն», Թուրքիան նորից աչքի ընկավ արտաքին քաղաքականության հարցերում։

Սովորաբար Լևանտ են անվանում Արևելյան Միջերկրականի բավական ընդարձակ տարածաշրջանը, որը փոխկապակցված է առանձնահատուկ տնտեսական հարաբերություններով: Սակայն «դասական» Լևանտի մեջ մտնում են միայն Լիբանանը, Սիրիան ու Պաղեստինը, որոնք եղել են Արևելքն ու Արևմուտքը կապող առևտրի օջախներ: Դա մի յուրահատուկ տարածաշրջան է, որը տարբերվում է արաբական աշխարհից, և որտեղ պատմականորեն ձևավորվել են համայնքային, կրոնական և քաղաքական յուրօրինակ հարաբերություններ: Այդ տարածաշրջանը, Պարսից ծոցի հետ մեկտեղ, Մերձավոր Արևելքում հակամարտության առանցքային ասպարեզ է դարձել:

Վաղն ավարտվում է նախագահական ընտրությունների քարոզարշավը: Եվ` փառք Աստծո: Ոչ մի քարոզարշավում թեկնածուներն այսքան անհեթեթություններ չէին հրամցրել իրենց ընտրողներին: Բնականաբար, լավագույն նկատառումներով և ամենայն լրջությամբ:

Եվս երկու օր, և ընտրությունների սրտամաշ մարաթոնը կավարտվի: Փորձենք հասկանալ` ով ում բարեկամն էր այս ընտրություններում` մեկ կարևոր արձանագրումից հետո. այս ընտրությունների առանձնահատկությունը նախորդներից այն էր, որ չերևացող, այսբերգային հատվածն ավելի մեծ էր, քան երևացողը: Իրական խաղացողների մի ստվար հատվածն այդպես էլ մնաց «փարդի քամակում»` չկարողանալով իրացնել երկար ժամանակ պլանավորած իր մաքսիմալ և մինիմալ ծրագրերը:

Անկախ Վրաստանի կազմավորման և այդ երկիր մուտքի հնարավորության հենց սկզբից Թուրքիան սկսեց լուրջ քայլեր ձեռնարկել իր ազդեցությունն ու քաղաքական ներկայությունը հաստատելու Աջարիայում (բնակչության 50-60 տոկոսը մահմեդականն է), ինչպես նաև ադրբեջանաբնակ Ստորին Քարթլիում, Աբխազիայում, որի հետ Թուրքիան կապված է 550-հազարանոց աբխազական սփյուռքով:

Քաղաքականությունն էլ պիտի տրամաբանություն ունենա, նույնիսկ նախընտրականը: Թվում է` աքսիոմ է, բայց հայերս մեծագույն հմտությամբ ու լրջությամբ աքսիոմը թեորեմ ենք դարձնում` մեր դավանած, հասկացած, կարեցած քաղաքականությունը տրամաբանություն չունի: Մեր վարած քաղաքականությունը դեմ է քաղաքականությանը` իր տրամաբանությամբ, զարգացումներով, նպատակներով, հեռանկարները ոչնչացնելու հաստատակամությամբ: