Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Կո­րո­նա­վի­րուսն ի­րեն «հար­մա­րա­վետ» է զգում հատ­կա­պես այն երկր­նե­րում, որ­տեղ իշ­խա­նու­թ­յան ղե­կին պո­պու­լիստ­ներն են»

«Կո­րո­նա­վի­րուսն ի­րեն «հար­մա­րա­վետ» է զգում հատ­կա­պես այն երկր­նե­րում, որ­տեղ իշ­խա­նու­թ­յան ղե­կին պո­պու­լիստ­ներն են»
03.04.2020 | 00:39

Ար­ցա­խում ա­վարտ­վե­ցին ընտ­րու­թյուն­նե­րը։ Ձևա­վոր­վեց խոր­հր­դա­րան, բայց նա­խա­գա­հի ա­թո­ռի եր­կու հա­վակ­նորդ­նե­րը դեռ երկ­րորդ փուլ պի­տի գնան։ Բա­վա­կան հե­տաքր­քիր պատ­կեր է ստեղծ­վել. ա­մե­նա­շատ քվե ստա­ցած թեկ­նա­ծու Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի հետ երկ­րորդ փու­լում է մի թեկ­նա­ծու՝ Մա­սիս Մա­յի­լյա­նը, ո­րին դե­ֆակ­տո պաշտ­պա­նող կու­սակ­ցու­թյու­նը խոր­հր­դա­րան չան­ցավ։ Այ­սինքն, նա չու­նի քա­ղա­քա­կան հե­նա­րան։ Ար­ցա­խյան ընտ­րու­թյուն­նե­րի, հա­յաս­տա­նյան ի­րա­վի­ճա­կի շուրջ զրու­ցել ենք «Դե­մոկ­րա­տա­կան այ­լընտ­րանք» կու­սակ­ցու­թյան նա­խա­ձեռ­նող խմ­բի ղե­կա­վար, քա­ղա­քա­գետ ՍՈՒ­ՐԵՆ ՍՈՒ­ՐԵ­ՆՅԱՆ­ՑԻ հետ։

-Ինչ­պե՞ս կգ­նա­հա­տեք ար­ցա­խյան ընտ­րու­թյուն­նե­րը, սպա­սե­լի՞ էր ու­ժե­րի նման դա­սա­վո­րու­թյու­նը։
-Ար­ցա­խում ընտ­րու­թյուն­նե­րը կա­յա­ցան, ըստ էու­թյան, ար­տա­ռոց պայ­ման­նե­րում, երբ ամ­բողջ աշ­խար­հում կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­մա­վա­րա­կը «օ­րա­կարգ» է թե­լադ­րում։ Ար­ժա­նին պետք է մա­տու­ցել ար­ցախ­ցի­նե­րին, ո­րոնք այս պայ­ման­նե­րում քա­ղա­քա­ցիա­կան բարձր գի­տակ­ցու­թյուն դրսևո­րե­ցին՝ ա­պա­հո­վե­լով բա­վա­կա­նին բարձր մաս­նակ­ցու­թյուն։ Մյուս կող­մից ար­ժա­նին պետք է մա­տու­ցել Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թյա­նը, հե­ռա­ցող նա­խա­գահ Բա­կո Սա­հա­կյա­նին, որ կա­րո­ղա­ցել էին տե­ղա­մա­սե­րում ա­պա­հո­վել անհ­րա­ժեշտ կան­խար­գե­լիչ մի­ջո­ցա­ռում­ներ՝ ընտ­րող­նե­րի ա­ռող­ջու­թյունն ու անվ­տան­գու­թյու­նը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար։ Մինչև ընտ­րու­թյուն­նե­րը մի քա­նի ան­գամ կան­խա­տե­սում­ներ ա­րել եմ ու ար­ձա­նագ­րեմ, որ չս­խալ­վե­ցի։ Հենց այս­պի­սի դա­սա­վո­րու­թյունն էլ են­թադ­րում էի։ Ի­հար­կե, Ար­ցա­խի ընտ­րու­թյուն­ներն ա­ռանց պա­րա­դոքս­նե­րի չան­ցան։ Օ­րի­նակ, քա­ղա­քա­գի­տա­կան բա­նաձևե­րով բա­ցատ­րե­լի չէ, որ նա­խա­գա­հա­կան կամ­պա­նիա­յի ֆա­վո­րիտ­նե­րից մե­կի՝ Մա­սիս Մա­յի­լյա­նի դա­շին­քը չկա­րո­ղա­ցավ հաղ­թա­հա­րել խոր­հր­դա­րա­նում հայ­տն­վե­լու ար­գել­քը։ Սա նշա­նա­կում է, որ Մա­յի­լյանն ինք­նու­րույն քա­ղա­քա­կան գոր­ծոն չէ, պրո­յեկտ է, որն օգ­տա­գործ­վում է Սամ­վել Բա­բա­յա­նի ու ոչ միայն՝ նրա կող­մից։ Տե­սա­նե­լի է, որ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյան ներ­սում կամ նրա շուրջ կան ո­րոշ խմ­բեր, ո­րոնց հա­մար Մա­յի­լյա­նը «սր­տի թեկ­նա­ծու» է։
-Թեև երկ­րորդ փուլ է ար­դեն նշա­նակ­ված, բայց ակն­հայտ է, որ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը ար­ցախ­ցի­նե­րի մե­ծա­մաս­նու­թյան վս­տա­հու­թյունն է վա­յե­լում։ Ե­թե երկ­րորդ փու­լում ևս ա­ռա­վե­լու­թյուն ու­նե­ցավ Հա­րու­թյու­նյա­նը, ի՞նչ «դեմ­քով» Ար­ցախ ենք ու­նե­նա­լու։
-Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը կա­յուն զար­գաց­ման, ցն­ցում­նե­րը մեր­ժե­լու ընտ­րու­թյուն է։ Պա­տա­հա­կան չէ, որ ընտ­րու­թյուն­նե­րի ա­ռա­ջին փու­լին հա­ջոր­դած ա­սու­լի­սում նա հն­չեց­րեց կոն­սո­լի­դաց­նող թե­զեր՝ հաս­կաց­նե­լով, որ երկ­րորդ փու­լում ևս հենց ինքն է օ­րա­կարգ թե­լադ­րո­ղը։ Հա­րու­թյու­նյա­նը, մեծ հաշ­վով, կոն­սո­լի­դաց­նող ֆի­գուր է, ո­րի շուրջ, կար­ծում եմ, լռե­լյայն կոն­սեն­սու­սի են ե­կել Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյան հիմ­նա­կան մասն ու Բա­կո Սա­հա­կյա­նի թի­մը։ Դա­տե­լով ար­ցախ­ցի­նե­րի քվեար­կու­թյու­նից՝ նման կոն­սեն­սու­սը նրանց սր­տով է։ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի նա­խա­գա­հու­թյան պա­րա­գա­յում պետք չէ սպա­սել Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թյան «դի­մագ­ծա­յին» ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թյուն­ներ։ Են­թադ­րում եմ, որ նրա պա­րա­գա­յում ա­վե­լի ար­դյու­նա­վետ կլի­նեն տն­տե­սա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն ու կա­ռա­վար­ման բարձր ո­րա­կը։
-Ո­մանց հա­մար ա­նակն­կալ էր, որ գե­նե­րալ Վի­տա­լի Բա­լա­սա­նյա­նը քիչ ձայն էր հա­վա­քել, ա­ռա­վել զար­մա­նա­լի էր, որ նա զի­ջում էր Մա­սիս Մա­յի­լյա­նին։ Ձեր կար­ծի­քով, ին­չու՞ պա­տե­րազ­մի մեջ գտն­վող ար­ցախ­ցին չցան­կա­ցավ ու­նե­նալ պա­տե­րազ­մի բո­վով ան­ցած նա­խա­գահ։
-Ոչ մի ան­կան­կալ էլ չկա։ Ա­մեն բան շատ պարզ է։ Հա­յաս­տանն ու Ար­ցա­խը միևնույն անվ­տան­գա­յին-քա­ղա­քա­կան հա­մա­կար­գում են, ու հնա­րա­վոր չէր պատ­կե­րաց­նել, որ Ար­ցա­խում կա­րող է հաղ­թել թեկ­նա­ծու, ո­րը հրա­պա­րա­կավ հա­կադր­վում է պաշ­տո­նա­կան Երևա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը։ Նման թեկ­նա­ծուի շուրջ Ար­ցա­խում չէր կա­րող լի­նել հան­րա­յին ու քա­ղա­քա­կան կոն­սո­լի­դա­ցիա, ե­թե ան­գամ Վի­տա­լի Բա­լա­սա­նյա­նի կեր­պա­րը դրա­կան է ու նա խա­րիզ­մա­տիկ գե­նե­րալ է՝ հե­րո­սա­կան ու պատ­կա­ռե­լի ան­ցյա­լով։
Մյուս կող­մից Բա­լա­սա­նյա­նի թի­մը խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րում դրա­կան ար­դյունք է ար­ձա­նագ­րել ու բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներն ու­նի՝ զբա­ղեց­նե­լու Ար­ցա­խի նոր ընդ­դի­մու­թյան նի­շը։ Տար­բեր պատ­ճառ­նե­րով Սամ­վել Բա­բա­յանն ու նրա կու­սակ­ցու­թյու­նը կամ Մա­յիս Մա­յի­լյա­նը նման ա­ռա­քե­լու­թյուն կա­տա­րել չեն կա­րող. տե­սա­նե­լի է, որ նրանց «ա­ռա­քե­լու­թյունն» այս կամ­պա­նիա­յով ա­վարտ­վում է։ Բա­բա­յա­նը լե­զու կգտ­նի Ար­ցա­խի նոր իշ­խա­նու­թյան հետ կամ կվե­րա­դառ­նա Երևան, իսկ Մա­յի­լյանն ան­գամ խոր­հր­դա­րա­նում ներ­կա­յաց­ված չէ ու նա­խա­գահ չըն­տր­վե­լու պա­րա­գա­յում՝ մար­գի­նա­լաց­վե­լու է։
-Վե­րա­դառ­նանք Հա­յաս­տան. վի­րուսն ա­րագ տա­րած­վում է, իսկ իշ­խա­նու­թյան ա­մե­նա­խիստ սահ­մա­նա­փա­կում­ներն ան­գամ վա­րա­կի ող­նա­շա­րը չեն կոտ­րում։ Ին­չու՞ չի հա­ջող­վում ի­րա­վի­ճա­կը հնա­րա­վո­րինս վե­րահս­կե­լի դարձ­նել։
-Մի կող­մից հա­մա­ճա­րա­կը զար­գա­նում է ամ­բողջ աշ­խար­հում, նույ­նիսկ՝ ԱՄՆ-ում ու Եվ­րո­պա­յի զար­գա­ցած եր­կր­նե­րում, ու այս ի­մաս­տով՝ Հա­յաս­տա­նը բա­ցա­ռու­թյուն չէ։ Մյուս կող­մից՝ մենք տես­նում ենք, որ օ­րի­նակ, մեր հարևան Վրաս­տա­նում շատ ա­վե­լի բա­րեն­պաստ ի­րա­վի­ճակ է։ Կո­րո­նա­վի­րուսն ի­րեն «հար­մա­րա­վետ» է զգում հատ­կա­պես այն եր­կր­նե­րում, որ­տեղ իշ­խա­նու­թյան ղե­կին պո­պու­լիստ­ներն են, ու այս հար­թու­թյան վրա նույն­պես Հա­յաս­տանն օ­րի­գի­նալ չէ, ե­թե հա­մա­րենք, որ Ի­տա­լիա­յում Եվ­րո­պա­յի ա­մե­նա­պո­պու­լիս­տա­կան կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րից մեկն է։ Հի­մա կա­ռա­վա­րու­թյունն ու պա­րե­տա­տու­նը գու­ցե ո­րոշ ա­դեկ­վատ քայ­լեր ա­նում են, բայց նրանք շա՜տ են ու­շա­ցել։ Մինչև մար­տի կե­սե­րը Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի թի­մը «հա­ջո­ղու­թյամբ» տա­պա­լել է հա­մա­ճա­րա­կի կան­խար­գել­ման փու­լը՝ «կո­րո­նա­վի­րու­սը ու՞մ շունն է», «կո­րո­նա­վի­րու­սը վտան­գա­վոր հի­վան­դու­թյուն չէ» ոչ ա­դեկ­վատ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րով։ Ի­րանն ու Ի­տա­լիան ար­դեն հա­մա­ճա­րա­կի է­պի­կենտ­րոն­ներ էին, սա­կայն Փա­շի­նյա­նի թի­մը՝ դի­լե­տան­տիզ­մի կամ պո­պու­լիզ­մի պատ­ճա­ռով, մատ­նե­րի ա­րան­քով էր նա­յում ժան­տախ­տի հնա­րա­վոր զար­գաց­մա­նը, հրա­ժար­վում էր օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում և ան­ցա­կե­տե­րում կա­րան­տին սահ­մա­նե­լուց, թեև մար­տի 3-ից սկ­սած նման կո­չեր, պա­հանջ­ներ հն­չել են։ Իշ­խա­նու­թյան նման «ան­լր­ջու­թյան» պատ­ճառն այն էր, որ նա չէր կա­րո­ղա­նում հրա­ժար­վել սահ­մա­նադ­րա­կան հան­րաք­վեի օ­րա­կար­գից ու, ո­րոշ վե­րա­պա­հում­նե­րով, ա­դեկ­վա­տու­թյան դաշտ ե­կավ միայն մար­տի 16-ից հե­տո։ Պո­պու­լիզ­մի հետևան­քը միշտ սա է լի­նում, սա­կայն քա­ղա­քա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան խնդ­րին կանդ­րա­դառ­նանք ար­տա­կարգ դրու­թյան չե­ղար­կու­մից հե­տո։ Հի­մա հա­մախ­մբ­վե­լու ժա­մա­նակն է։
-Իշ­խա­նու­թյունն այս ի­րա­վի­ճա­կում բա­վա­կան վի­ճա­հա­րույց օ­րենք է անց­կաց­նում, ո­րը խիստ խո­ցե­լի է ու հա­կա­սա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի ա­ռիթ է տվել։ Այս ի­րա­վի­ճա­կում մարդ­կանց տե­ղո­րո­շելն ու զան­գե­րը վե­րահս­կելն ինչ­պե՞ս կա­րող են ի­րա­վի­ճա­կին դար­ման լի­նել։
-Ե­թե նույ­նիսկ Ձեր նշած օ­րեն­քի անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը կար, դա շատ ու­շա­ցած է։ Դա կա­րող էր տե­սա­կա­նո­րեն ի­րա­վի­ճակ փո­խել, երբ երկ­րում ար­ձա­նագր­վում էին կո­րո­նա­վի­րու­սի ա­ռա­ջին դեպ­քե­րը։ Հի­մա ուշ է. մենք ըն­դա­մե­նը նա­հանջ ենք ար­ձա­նագ­րում դե­մոկ­րա­տիա­յից՝ չս­տեղ­ծե­լով կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ պայ­քա­րի ար­դյու­նա­վետ գոր­ծի­քա­կազմ։ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի, Տիգ­րան Ա­վի­նյա­նի ու մյուս­նե­րի ե­լույթ­նե­րը ինձ ու հա­սա­րա­կու­թյան մեծ մա­սին չեն հա­մո­զել։ Այն­պի­սի տպա­վո­րու­թյուն է, որ Փա­շի­նյա­նի թի­մը սկ­սել է չհա­վա­տալ հա­սա­րա­կու­թյա­նը, ու սա փո­խա­դարձ է։ Նման հա­մա­տեքս­տում ծն­վում է սկան­դա­լա­յին այս օ­րեն­քը, որն ա­վե­լի շատ ոչ թե կո­րո­նա­վի­րու­սի, այլ դրա քա­ղա­քա­կան, սո­ցիա­լա­կան հետևան­քնե­րի դեմ պայ­քա­րին է ուղղ­ված։ Այս­պի­սին է իմ տպա­վո­րու­թյու­նը։ Պետք չէ չե­կիս­տա­կան մե­թոդ­նե­րի դի­մել, ե­թե կան կոնկ­րետ քայ­լեր, ո­րոնք գու­ցե ա­վե­լի ար­դյու­նա­վետ են՝ կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ պայ­քա­րում, դրա տն­տե­սա­կան հետևանք­նե­րը վե­րաց­նե­լու հար­ցում։ Օ­րի­նակ, ող­ջու­նե­լի է, որ մեր կա­ռա­վա­րու­թյու­նը մտա­դիր է բա­նակ­ցել Ռու­սաս­տա­նի հետ՝ սահ­մա­նին գա­զի գի­նը ի­ջեց­նե­լու հա­մար, սա­կայն այդ դրա­կան քայ­լը չէր կա­րե­լի դա­տա­պար­տել կան­խա­տե­սե­լի ձա­խող­ման՝ Փա­շի­նյան-Լու­կա­շեն­կո ինտ­րի­գա­յին հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցով։
Կամ հա­սա­րա­կու­թյան մի զգա­լի մա­սը սո­ցիա­լա­կան կե­ղեք­ման ճի­րան­նե­րում է, բայց իշ­խա­նու­թյու­նը չի հայ­տա­րա­րում պարգևատ­րում­նե­րի ինս­տի­տու­տից հրա­ժար­վե­լու և այդ գու­մար­նե­րը սո­ցիա­լա­կան նպա­տակ­նե­րով ծախ­սե­լու մա­սին։ Սա ար­դեն ցի­նիզ­մի է նման­վում։ Մյուս կող­մից մի շարք եր­կր­նե­րի փոր­ձը ցույց է տվել, որ հա­մա­ճա­րա­կի դեմ պայ­քա­րի լա­վա­գույն մի­ջո­ցը զանգ­վա­ծա­յին թես­տա­վո­րում­ներն են, ու հենց դրանց շնոր­հիվ է, որ Եվ­րո­պա­յի ա­ռա­ջա­տար եր­կր­նե­րի շար­քում Գեր­մա­նիա­յում գրանց­վել է կո­րո­նա­վի­րու­սից մա­հա­ցու­թյուն­նե­րի ա­մե­նա­ցածր ցու­ցա­նի­շը։ Ե­թե մեր կա­ռա­վա­րու­թյու­նը մտա­դիր է ար­դյու­նա­վետ պայ­քա­րել կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ, պետք է հրա­ժար­վի ա­նի­մաստ օ­րենք­նե­րից, շա­րու­նա­կի քա­ղա­քա­ցի­նե­րին տնե­րում պա­հե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝ զու­գա­հե­ռա­բար ի­րա­կա­նաց­նե­լով զանգ­վա­ծա­յին թես­տա­վո­րում­ներ։
-Սկզ­բում Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը հայ­տա­րա­րեց, թե կո­րո­նա­վի­րուսն ում շունն է, իսկ օ­րերս էլ, թե ի­րա­վի­ճա­կին պի­տի լուրջ վե­րա­բեր­վել։ Բա­ցի ան­լուրջ պահ­ված­քից, սա նաև իշ­խա­նու­թյան ներ­սում առ­կա խու­ճա­պի մա­սին չի՞ փաս­տում։
-Երկ­րոր­դեմ՝ սա պո­պու­լիզ­մի, դի­լեն­տան­տիզ­մի, ար­դյու­նա­վետ հա­մա­կար­գի բա­ցա­կա­յու­թյան հետևանք է։ Մինչ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը փոր­ձում էին կո­րո­նա­վի­րուսն «ին­դեն­տի­ֆի­կաց­նել» կեն­դա­նա­կան աշ­խար­հում, նա «մուտ­քի ա­զատ ռե­ժի­մով» ներ­խու­ժեց Հա­յաս­տան։
-Բա­ցի ա­ռող­ջա­պա­հա­կան խն­դիր­նե­րից, մարդ­կանց խիստ ան­հան­գս­տաց­նում է նաև սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան վի­ճա­կը։ Կա­ռա­վա­րու­թյան քայ­լերն ու ծրագ­րե­րը հա­մար­ժե՞ք են ի­րա­վի­ճա­կին։
-Չի կա­րե­լի ա­սել, որ կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ո­չինչ չի ա­նում, դա ար­դար ու կո­ռեկտ չի լի­նի։ Սա­կայն կա­ռա­վա­րու­թյան քայ­լերն ա­մենևին էլ զար­գաց­ման բա­ղադ­րիչ չու­նեն ու նույ­նիսկ չեն կա­րող կա­սեց­նել տն­տե­սու­թյան գա­հա­վի­ժու­մը կամ սո­ցիա­լա­կան լար­վա­ծու­թյու­նը։ Պետք է տալ ստեղծ­ված ծանր վի­ճա­կի ճշգ­րիտ է­պիկ­րի­զը, հա­կա­ռակ դեպ­քում ար­դյու­նա­վետ հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին քայ­լեր չենք տես­նի։ Ժո­ղո­վուր­դը հոգ­նել է գե­ղե­ցիկ կար­գա­խոս­նե­րից, հե­ղա­փո­խա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թյու­նից ու կոնկ­րետ քայ­լեր է ու­զում տես­նել։ Գու­ցե իշ­խա­նու­թյու­նը չի հաս­կա­ցել, բայց կո­րո­նա­վի­րու­սը վերջ­նա­կա­նա­պես բա­ցա­հայ­տեց հե­ղա­փո­խա­կա­նու­թյան ա­վար­տը, պո­պու­լիզ­մի սնան­կու­թյու­նը։ Հի­մա ու­ժեղ ու պա­տաս­խա­նա­տու կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րի, խա­րիզ­մա­տիկ ա­ռաջ­նորդ­նե­րի պատ­մաշր­ջան է սկս­վում։ Փա­շի­նյա­նի թի­մը պետք է փոր­ձի հաս­նել այս նշա­ձո­ղին, հա­կա­ռակ դեպ­քում տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մին կգու­մար­վի նաև քա­ղա­քա­կա­նը։
Զրույ­ցը՝
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 9424

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ