Նոր պա­տե­րազմ Սի­րիա­յի դեմ և նոր «թա­կարդ­ներ» քր­դե­րի ու Թուր­քիա­յի հա­մար

(Նախորդ մասը)

Այժմ շատ բան (Սի­րիա­յի հար­ցով) կախ­ված է Թուր­քիա­յի պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նից՝ կա­տա­րե­լու, վեր­ջա­պես, Ռու­սաս­տա­նի և Ի­րա­նի հա­մա­տեղ հրա­մա­նը՝ Հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յից բո­լոր թուր­քե­րի լիո­վին դուրս­հա­նու­մը, ին­չը Մոսկ­վան ու Թեհ­րա­նը թուր­քա­կան ղե­կա­վա­րու­թյան հա­մար հն­չեց­նում են դեռ 2016-ի դեկ­տեմ­բե­րից։ Շու­տով ե­րեք տա­րին կլ­րա­նա, իսկ Էր­դո­ղանն ա­ռաջ­վա պես «սա­կար­կում» է Ռու­սաս­տա­նի և Ի­րա­նի հետ։ Հրա­ժար­վե­լով ԱՄՆ-ի փոխ­նա­խա­գահ Փեն­սի հետ հան­դի­պե­լուց, Էր­դո­ղանն իս­կույն նոր «սա­կար­կու­թյուն­ներ» ա­ռա­ջար­կեց Պու­տի­նին։ Հոկ­տեմ­բե­րի 16-ին նա հայ­տա­րա­րեց, որ պատ­րաստ է զոր­քե­րը հա­նե­լու Սի­րիա­յից, ե­թե ռու­սա­կան կամ սի­րիա­կան զոր­քե­րը երկ­րի հյու­սի­սը «մաք­րեն» քր­դա­կան խմ­բա­վո­րում­նե­րից։ «Ես Պու­տի­նին ա­սա­ցի՝ ե­թե դուք Ման­բի­ջը մաք­րում եք ա­հա­բեկ­չա­կան խմ­բա­վո­րում­նե­րից, շա­րու­նա­կեք, դուք կամ վար­չա­կազ­մը (Սի­րիա­յի նա­խա­գահ Բա­շար Ա­սա­դի-Ս. Շ.) դա կա­րող եք ա­պա­հո­վել»,- հայ­տա­րա­րեց Էր­դո­ղա­նը։ Ընդ ո­րում, նա շա­րու­նա­կում է պն­դել, որ 30-կի­լո­մետ­րա­նոց «անվ­տան­գու­թյան գո­տի» ստեղծ­վի Սի­րիա­յի հյու­սի­սում՝ Ման­բի­ջից մինչև Ի­րա­քի սահ­մա­նը։ Նույն օրն ա­վե­լի ուշ, բայց, ի­հար­կե, նա­խա­պես ի­մա­նա­լով, որ ա­մե­րի­կա­ցի­ներն այդ Ման­բի­ջը լիո­վին հանձ­նել են ռու­սա­կան ռազ­մա­կան ոս­տի­կա­նու­թյանն ու Սի­րիա­յի ա­րա­բա­կան բա­նա­կին, Էր­դո­ղա­նը թուր­քա­կան խոր­հր­դա­րա­նում հայ­տա­րա­րեց լրագ­րող­նե­րին, թե իբր Ան­կա­րան Ման­բի­ջը գրա­վե­լու մտադ­րու­թյուն չու­նի. «Մենք չենք պն­դում, որ մեր զին­վո­րա­կան­նե­րը ներ­կա լի­նեն Ման­բի­ջում»։ Նա նաև նշեց, որ Թուր­քիան կցան­կա­նար Ման­բի­ջը վե­րա­դարձ­նել նրա իս­կա­կան տե­րե­րին՝ սի­րիա­ցի­նե­րին, և Ան­կա­րա­յի հա­մար կարևոր է, որ այն­տեղ ա­հա­բե­կիչ­ներ չլի­նեն։

Բայց ի՞նչ ա­նել, ե­թե ա­մեն ինչ չլի­նի Էր­դո­ղա­նի ու­զա­ծով։ Ի՞նչ ա­նել, ե­թե հայ և ա­սո­րի աշ­խար­հա­զո­րե­րը, քր­դե­րին հա­վա­սար, կրա­կով են դի­մա­վո­րում թուր­քե­րին ու նրանց կողմ­նա­կից «չա­փա­վոր ընդ­դի­մա­դիր­նե­րին»։ Ի՞նչ ա­նել, ե­թե աշ­խար­հում ոչ մե­կը, այդ թվում՝ ՌԴ-ն և Ի­րա­նը, սի­րիա­ցի քր­դե­րի այն­պի­սի կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը, ինչ­պի­սիք են «Ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան միու­թյուն» կու­սակ­ցու­թյու­նը (ԺՄԿ), «Քր­դա­կան ժո­ղովր­դա­կան ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թյան» (ՔԺԻ) ջո­կատ­նե­րը և ու­րիշ­ներ, չեն հա­մա­րում «ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն»։ Իսկ որ սի­րիա­ցի քր­դե­րը բա­ցար­ձա­կա­պես նույն­պի­սի սի­րիա­ցի­ներ են, ինչ­պես ա­րաբ­նե­րը (սուն­նի­ներ, շիա­ներ, դրուզ­ներ և այլն), հա­յե­րը, ա­սո­րի­նե­րը, բեդ­վին­նե­րը, հու­սով ենք, որ Էր­դո­ղա­նին էլ է հայտ­նի։ Հոկ­տեմ­բե­րի 16-ին մենք ա­նուղ­ղա­կի հաս­տա­տում ստա­ցանք այն բա­նի, որ Մոսկ­վա­յում ա­մենևին մտա­դիր չեն ա­մեն ին­չում ըն­դա­ռա­ջե­լու «բա­րե­կամ Էր­դո­ղա­նին»։ ՌԴ նա­խա­գա­հի մա­մու­լի քար­տու­ղար Դմիտ­րի Պես­կո­վը լրագ­րող­նե­րին հայտ­նել է, որ Կրեմ­լում ա­ռայժմ ՌԴ, Թուր­քիա­յի և Սի­րիա­յի ա­ռաջ­նորդ­ներ Պու­տի­նի, Էր­դո­ղա­նի և Ա­սա­դի հան­դի­պու­մը նա­խա­պատ­րաս­տե­լու պլան­ներ չկան։ Ընդ ո­րում, այդ­պի­սի հան­դիպ­ման հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին ա­վե­լի վաղ հայ­տա­րա­րել էր մեր­ձա­վո­րարևե­լյան գոր­ծե­րին սո­վո­րա­բար լավ տե­ղե­կաց­ված «Al Mayadeen» հե­ռուս­տաա­լի­քը։ ԶԼՄ-նե­րը հայտ­նել էին, որ Թուր­քիա­յի և Սի­րիա­յի նա­խա­գահ­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի միջ­նոր­դու­թյամբ կա­րող են հան­դի­պել Սո­չիում։ Փաս­տո­րեն, Պես­կո­վը դա հեր­քում է։ Հա­վա­նա­բար Մոսկ­վան հաշ­վի է առ­նում նա­խորդ տա­րի­նե­րի նման այժմ էլ միաս­նա­կան ճա­կա­տով հան­դես ե­կող Սի­րիա­յի և Ի­րա­նի պաշ­տո­նա­կան շր­ջա­նակ­նե­րի տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը։

Բա­ցի դրա­նից, Ի­րա­նի ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան բարձ­րա­գույն խոր­հր­դի քար­տու­ղար և պաշտ­պա­նու­թյան նախ­կին նա­խա­րար Ա­լի Շամ­խա­նին և Սի­րիա­յի գծով ՌԴ նա­խա­գա­հի հա­տուկ դես­պա­նորդ Ա­լեք­սանդր Լավ­րենտևը չո­րեք­շաբ­թի օր­վա հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ քն­նար­կել են տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին և մի­ջազ­գա­յին վեր­ջին հար­ցե­րը, ըն­դգ­ծել են փո­խա­դարձ կա­պե­րի ամ­րապն­դու­մը քա­ղա­քա­կան, պաշտ­պա­նու­թյան, անվ­տան­գու­թյան և տն­տե­սա­կան ո­լորտ­նե­րում։ Նրանք քն­նար­կել են նաև տա­րա­ծաշր­ջա­նի վեր­ջին լար­վա­ծու­թյու­նը, նե­րա­ռյալ Սի­րիա­յի հյու­սի­սա­յին շր­ջան­նե­րում Թուր­քիա­յի ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը։ Շամ­խա­նին նշել է ԻՊ-ը վե­րա­կանգ­նե­լու և «Արևմտյան Ա­սիա­յում ոչ անվ­տանգ ի­րադ­րու­թյուն ցա­նե­լու» ԱՄՆ-ի սցե­նարն ու ըն­դգ­ծել նման դա­վադ­րու­թյուն­նե­րի թու­լաց­ման հա­մար տա­րա­ծաշր­ջա­նի եր­կր­նե­րի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը։ «Իդ­լի­բում լար­վա­ծու­թյան վե­րա­ցու­մը պետք է լի­նի ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ պայ­քա­րի գլ­խա­վոր գե­րա­կա­յու­թյուն­նե­րից մե­կը»,- ա­սել է նա։  Շամ­խա­նին նաև հաս­տա­տել է Ի­րա­նի ան­հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը Սի­րիա­յում Թուր­քիա­յի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի առ­թիվ՝ ա­վե­լաց­նե­լով, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հու­զում­նե­րը պետք է լուծ­վեն միայն սի­րիա-սի­րիա­կան ու ե­մեն-ե­մե­նյան հա­կա­ռա­կորդ կող­մե­րի միջև դի­վա­նա­գի­տա­կան ու­ղիով։ Անդ­րա­դառ­նա­լով Կար­միր ծո­վում ի­րա­նա­կան նավ­թա­նա­վի հետ կա­տար­ված մի­ջա­դե­պին՝ նա մի­ջազ­գա­յին ջրա­յին ու­ղի­նե­րում անվ­տան­գու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյու­նը հա­մա­րեց տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ճգ­նա­ժա­մե­րի գլ­խա­վոր պատ­ճառ­նե­րից մե­կը և հայ­տա­րա­րեց, որ «Ի­րա­նը կոշտ կեր­պով հա­կազ­դե­լու է նրանց, ով­քեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում ան­կա­յու­նու­թյուն ու հու­զում­ներ են փնտ­րում»։

ՌԴ-ի դես­պա­նորդն իր հեր­թին նշեց, որ ռուս-ի­րա­նա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը կա­րող է կան­խել ա­հա­բեկ­չու­թյան զար­գա­ցումն ու վե­րած­նու­մը և ա­պա­հո­վել տա­րա­ծաշր­ջա­նի կա­յու­նու­թյունն ու անվ­տան­գու­թյու­նը։ Մեր կար­ծի­քով, Լավ­րենտևն ու Շամ­խա­նին ա­վե­լի շատ բան են ա­սել, քան այն հա­մեստ տե­ղե­կու­թյու­նը, որ տա­րա­ծել էին ի­րա­նա­կան ԶԼՄ-նե­րը։ Բայց Հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յի և հատ­կա­պես Իդ­լիբ նա­հան­գի ի­րադ­րու­թյան հար­ցում Ռու­սաս­տա­նը որևէ տա­րա­կար­ծու­թյուն չու­նի Թեհ­րա­նի ու Դա­մաս­կո­սի հետ և լավ գի­տի, որ Իդ­լի­բի և այն օ­կու­պաց­րած ա­հա­բե­կիչ­նե­րի հար­ցում Էրդողանը «գցում» է և Ռու­սաս­տա­նին, և Ի­րա­նին։ Այ­սինքն, ե­թե դեր­ծո­վա­կալ Շամ­խա­նիի օ­րա­կար­գը ռու­սա­կան կողմն ըն­դու­նել է, ա­պա նա և Լավ­րենտևը քն­նար­կել են հենց այն հար­ցը, թե ինչ­պես կա­րող են ի­րենց եր­կու պե­տու­թյուն­նե­րը «փա­փուկ կեր­պով» ստի­պել, որ Թուր­քիան հե­ռա­նա Սի­րիա­յի ողջ տա­րած­քից։ Մյուս կող­մից, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Շամ­խա­նին խո­սել է «ե­մեն-ե­մե­նյան հա­կա­ռա­կորդ կող­մե­րի» մա­սին, պետք է ըն­դու­նել, որ Լավ­րենտևն Ի­րա­նին ա­ռա­ջար­կել է քն­նար­կել Սաու­դյան Ա­րա­բիա և Ա­ՄԷ վեր­ջերս ՌԴ նա­խա­գահ Պու­տի­նի կա­տա­րած այ­ցե­րի ար­դյունք­նե­րը։ Հաս­կա­նա­լի է, որ Պու­տի­նի նպա­տակն է ե­ղել Պար­սից ծո­ցի միա­պետ­նե­րին հա­մո­զե­լը, որ դա­դա­րեց­նեն մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը Ե­մե­նում, և դրա­նում մենք տես­նում ենք նաև Թեհ­րա­նի խնդ­րան­քը Մոսկ­վա­յին, ո­րը, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, ՌԴ ղե­կա­վա­րու­թյու­նը ո­րո­շել է հար­գել։ Սի­րիա­կան ու ե­մե­նյան կար­գա­վո­րում­նե­րի խն­դիր­նե­րի միա­վո­րու­մը (Շամ­խա­նիի կող­մից) «մի փա­թե­թի մեջ» վկա­յում է, որ Ռու­սաս­տանն ու Ի­րա­նը նույն կերպ են հաս­կա­նում ամ­բողջ Մեր­ձա­վոր Արևել­քում կա­յու­նաց­ման և ա­պա­ռազ­մա­կա­նաց­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րի խնդ­րի էու­թյու­նը։

Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, այ­սօր ա­ռաջ­նա­յի­նը թուր­քա­կան ներ­խու­ժումն է Սի­րիա։ Թվում է, թե Լավ­րենտևն ա­վե­լի շատ լսո­ղի դե­րում էր, քան ա­ռա­ջար­կո­ղի։ Հա­տուկ ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նենք հետևյալ նր­բե­րան­գին. «Շամ­խա­նին նշել է ԻՊ-ը վե­րա­կանգ­նե­լու և Արևմտյան Ա­սիա­յում ոչ անվ­տանգ ի­րադ­րու­թյուն ցա­նե­լու ԱՄՆ-ի սցե­նա­րը»։ Լավ­րենտևը Թեհ­րա­նում հյու­րըն­կալ­վել է այն բա­նից եր­կու օր հե­տո, երբ Ի­րա­նի դա­տա­կան իշ­խա­նու­թյան ղե­կա­վար և, ի դեպ, Ի­րա­նի նա­խա­գա­հի նախ­կին թեկ­նա­ծու Սե­յեդ Էբ­րա­հիմ Ռաի­սին խոր ան­հան­գս­տու­թյուն հայտ­նեց այն առն­չու­թյամբ, որ Թուր­քիա­յի ներ­խու­ժու­մը Սի­րիա կա­րող է ԻՊ ա­հա­բեկ­չա­կան խմ­բա­վո­րու­մը վե­րա­դարձ­նել տա­րա­ծաշր­ջան։ «Վտանգ կա, որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի ու սիո­նիստ­նե­րի ստեղ­ծած, տա­րա­ծաշր­ջա­նում ա­մե­նա­մեծ հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը կա­տա­րած ԻՊ-ը, ո­րի ձեռ­քե­րը թա­թախ­ված են տա­րա­ծաշր­ջա­նի ժո­ղո­վուրդ­նե­րի ա­րյան մեջ, շն­չե­լու և նոր հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­ներ է կա­տա­րե­լու,- Թեհ­րա­նում դա­տա­կան պաշ­տո­նյա­նե­րին դի­մե­լով՝ ա­սել է Ռաի­սին։- Դրա­նից վատ միայն տա­րա­ծաշր­ջա­նում մու­սուլ­ման­նե­րի նկատ­մամբ դա­տաս­տանն է, ո­րը ոչ մեկն ընդ­հան­րա­պես չի հան­դուր­ժի»։ Ռաի­սին հույս է հայտ­նել, որ թուր­քա­կան կա­ռա­վա­րու­թյունն ան­հա­պաղ կնա­հան­ջի մի­ջազ­գա­յին սահ­ման­նե­րից այն կողմ։

Ինչ-որ մե­կը կա­րող է ա­սել, թե Ի­րա­նը դիտ­մամբ է խտաց­նում գույ­նե­րը, որ­պես­զի Ռու­սաս­տանն ի­րեն կապ­ված պա­հի և նրա օգ­նու­թյամբ հաս­նի տա­րա­ծաշր­ջա­նում իր նպա­տակ­նե­րին։ Թե­րա­հա­վատ­նե­րին մի գլուխ­կոտ­րուկ ենք ա­ռա­ջար­կում. մոտ մեկ շա­բաթ ա­ռաջ ԱՄՆ-ի բա­նա­կի նախ­կին սպա Սքոթ Բե­նե­թը հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ ա­րեց, ո­րոնք լիո­վին հեր­քում են ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կեղ­ծա­պա­տիր պն­դում­նե­րը թե՛ Մեր­ձա­վոր Արևել­քում Ի­րա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյան էու­թյան, թե՛ Ի­րա­նի ԻՀՊԿ-ի «Կոդս» հա­տուկ ջո­կա­տի հրա­մա­նա­տար, գե­նե­րալ-մա­յոր Սո­լեյ­մա­նիի գոր­ծու­նեու­թյան բնույ­թի մա­սին։ «Ի­րա­նա­կան «Կոդ­սի» ղե­կա­վար Կա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի ռազ­մա­վա­րու­թյու­նը խա­փա­նում է ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի պլան­նե­րը,- հայ­տա­րա­րել է Սքոթ Բե­նե­թը, որն այժմ ա­ռա­ջա­տար վեր­լու­ծա­բան է Սան Ֆրան­ցիս­կո­յում։- Իր դի­վա­նա­գի­տա­կան ու զին­վո­րա­կան ազ­դե­ցու­թյան շնոր­հիվ Սո­լեյ­մա­նին կա­րո­ղա­ցել է խա­փա­նել ԱՄՆ-ի և Իս­րա­յե­լի դա­վադ­րու­թյուն­ներն ու քա­րոզ­չու­թյու­նը»։ Այ­նու­հետև Բե­նե­թը, թերևս այն փոք­րա­թիվ ա­մե­րի­կա­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րից մե­կը, ո­րոնք գի­տեն ճշ­մար­տու­թյու­նը Մեր­ձա­վոր Արևել­քում ա­հա­բեկ­չու­թյան ա­կունք­նե­րի մա­սին, հայ­տա­րա­րել է. «ԱՄՆ-ը, Սաու­դյան Ա­րա­բիան և Իս­րա­յե­լը ստեղ­ծել են ա­հա­բեկ­չա­կան ԻՊ խմ­բա­վո­րու­մը, որն այն­քան շատ ա­ղետ­ներ է բե­րել։ Միևնույն ժա­մա­նակ այս գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը հա­մաշ­խար­հա­յին ա­ռաջ­նորդ­նե­րին միա­վո­րել են տվյալ չա­րի­քին դի­մա­կա­յե­լու հա­մար։ Հենց գե­նե­րալ Սո­լեյ­մա­նիին էլ հա­ջող­վել է ոչն­չաց­նել խե­լաց­նոր, դա­ժան, ար­մա­տա­կան ԻՊ-ա­կան­նե­րին, ո­րոնք փոր­ձում էին ստր­կաց­նել ողջ աշ­խար­հը»։ Ինչ­պես ցույց է տվել Բե­նե­թը, «ա­մե­րի­կա-իս­րա­յե­լա­կան դա­վադ­րու­թյուն­նե­րի, մի­ջազ­գա­յին հար­ձա­կում­նե­րի և քա­րոզ­չու­թյան նկատ­մամբ Սո­լեյ­մա­նիի հաղ­թա­նա­կի ռազ­մա­վա­րու­թյու­նը ե­ղել է մար­տա­վա­րա­կան հա­ղոր­դակ­ցու­թյան և զին­վո­րա­կան ու դի­վա­նա­գի­տա­կան ազ­դե­ցու­թյան զու­գոր­դում։ Նրա հան­գիստ ու ճշգ­րիտ ե­լույթ­նե­րը մեծ չա­փով ազ­դել են Ի­րա­նին հա­մակ­րող եր­կր­նե­րի կար­ծի­քի վրա։ Նա ակ­տի­վո­րեն դի­մա­կա­յում է արևմտյան քա­րոզ­չու­թյա­նը, ո­րը բազ­միցս փոր­ձել է Ի­րա­նին մե­ղադ­րել իբր ա­հա­բեկ­չու­թյանն ա­ջակ­ցե­լու մեջ»։ Ա­մե­րի­կա­ցի նախ­կին սպան նշում է, որ «ի­րան­ցի գե­նե­րա­լը ցույց տվեց ամ­բողջ աշ­խար­հին, որ Ի­րա­նը չի ա­ջակ­ցում ար­մա­տա­կան խմ­բա­վո­րում­նե­րին, հա­կա­ռա­կը, կանգ­նեց­նում է նրանց։ Նույ­նիսկ ԱՄՆ-ի նա­խա­գահն ա­սաց, որ «ի­րան­ցի­ներն ԻՊ-ն ա­տում են Ա­մե­րի­կա­յից ա­վե­լի», հի­շեց­րել է Բե­նե­թը։ Սո­լեյ­մա­նիի հրա­մա­նա­տա­րու­թյամբ Սի­րիա­յում, Ի­րա­քում և Լի­բա­նա­նում ու­ժե­րի կա­մա­վոր զո­րա­հա­վա­քը կարևոր դեր է խա­ղա­ցել գե­րիշ­խող պե­տու­թյուն­նե­րի և նրանց հետ կապ­ված­նե­րի ջախ­ջախ­ման գոր­ծում։ «Սո­լեյ­մա­նին գի­տակ­ցեց, որ ա­հա­բեկ­չու­թյան հետ հա­կա­մար­տու­թյու­նում անհ­րա­ժեշտ է պայ­քա­րել ոչ թե հետևան­քի, այլ պատ­ճա­ռի դեմ,- ըն­դգ­ծում է Բե­նե­թը։- Սո­լեյ­մա­նիի գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն ու կո­չե­րը բա­ցե­ցին Ի­րա­քի, Հոր­դա­նա­նի, Սի­րիա­յի, Պա­կիս­տա­նի, Ռու­սաս­տա­նի, Չի­նաս­տա­նի ա­ռաջ­նորդ­նե­րի աչ­քե­րը և նրանց մղե­ցին «սև ժան­տախ­տի»՝ ԻՊ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի դեմ պայ­քա­րի։ Նրա հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից ու կո­չե­րից հե­տո բազ­մա­թիվ եր­կր­ներ միա­ցան ար­մա­տա­կան տար­րե­րի դեմ մղ­վող մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին։ Այս­պես, այդ կո­չե­րին ար­ձա­գան­քե­ցին այն­պի­սի հզոր պե­տու­թյուն­ներ, ինչ­պես Ռու­սաս­տանն ու Չի­նաս­տա­նը։ Նրանք սկ­սե­ցին զի­նյալ­նե­րի դեմ ակ­տի­վո­րեն պայ­քա­րել Ի­րա­նի հետ հա­մա­տեղ։ Ա­պա­գան պատ­կա­նում է Ի­րա­նին, և աշ­խար­հի ժո­ղո­վուրդ­նե­րը ե­րախ­տա­պարտ են լի­նե­լու այդ մեծ ազ­գին ամ­բողջ աշ­խար­հում ԻՊ-ա­կան­նե­րին ոչն­չաց­նե­լու գոր­ծում օգ­նու­թյան և ա­զա­տու­թյան պաշտ­պա­նու­թյան հա­մար»։

Հե­տաքր­քիր է, որ ա­մե­րի­կա­ցի զին­վո­րա­կան­ներն ա­ռա­ջին ան­գամ չէ, որ աշ­խար­հին հայտ­նում են ճշ­մար­տու­թյունն այս կամ այն տա­րա­ծաշր­ջա­նի գոր­ծե­րում Ա­մե­րի­կա­յի ի­րա­կան դե­րի մա­սին։ Ցա­վոք, նրանք ճշ­մար­տու­թյու­նը բա­ցա­հայ­տում են միայն ԱՄՆ-ի բա­նա­կից պաշ­տո­նա­թող լի­նե­լուց հե­տո։ Ի­րան­ցի գե­նե­րալ Սո­լեյ­մա­նին, ի­հար­կե, իր երկ­րի հայ­րե­նա­սերն է։ Ի­րա­նա­կան ԶԼՄ-նե­րը բազ­միցս նշել են, որ նա իր ամ­բողջ կյան­քով ու «Կոդս» հա­տուկ ջո­կա­տում ծա­ռա­յու­թյամբ տաս­նյակ մի­լիո­նա­վոր ի­րան­ցի­նե­րի ո­գեշն­չում է, որ սի­րեն ի­րենց եր­կի­րը, մշա­կույ­թը, ըն­տա­նի­քը, հա­րա­զատ­նե­րին ու մեր­ձա­վոր­նե­րին։ Բայց թե ինչ է կա­տար­վել ա­մե­րի­կա­ցի պաշ­տո­նա­թող սպա Բե­նե­թի հո­գե­կա­նում, որ նա սկ­սել է հաս­կա­նալ ու քա­րո­զել գե­նե­րալ Սո­լեյ­մա­նիի դե­րը, դժ­վար է ա­սել։ Գու­ցե «Կոդ­սի» հրա­մա­նա­տա­րի դեմ հեր­թա­կան դա­վադ­րու­թյան տա­պա­լու՞մն է դար­ձել նրա գլ­խու­ղե­ղի աշ­խա­տան­քի ա­րա­գաց­ման կա­տա­լի­զա­տո­րը. չէ՞ որ մինչև 2019 թ. հոկ­տեմ­բե­րը ԱՄՆ-ի զին­վո­րա­կան­նե­րը գե­րա­դա­սում էին ո­չինչ չա­սել Սո­լեյ­մա­նիի մա­սին։ Իս­կա­պես, ին­չո՞վ գլուխ­կոտ­րուկ չէ, ե­թե հաշ­վի առ­նենք, որ ՌԴ-ի և Ի­րա­նի նպա­տակ­նե­րը հա­մընկ­նում են 100 տո­կո­սով. թույլ չտալ, որ ա­հա­բեկ­չու­թյան վա­րակն Ի­րա­քից ու Սի­րիա­յից տա­րած­վի մինչև Ի­րա­նի ու Ռու­սաս­տա­նի սահ­ման­ներ, այդ թվում՝ Այ­սր­կով­կաս։ Եվ այդ գլուխ­կոտ­րու­կը, գո­նե այն մա­սով, որ գտն­վի այն հար­ցի պա­տաս­խա­նը, թե որ­քան է ճիշտ կամ սխալ պաշ­տո­նա­թող սպա Բե­նե­թը, պետք է լու­ծեն բո­լոր ռու­սա­տյաց­ներն ու ի­րա­նա­տյաց­ներն ար­դեն այ­սօր, քա­նի դեռ Ռու­սաս­տանն ու Ի­րա­նը «զբաղ­ված» են Հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յով ու Թուր­քիա­յով... Իսկ հոկ­տեմ­բե­րի 16-ին Սի­րիա­յի ա­րա­բա­կան բա­նա­կը վեր­ջա­պես՝ 2014-ից հե­տո ա­ռա­ջին ան­գամ մտավ Էր Ռաք­քա։ Ինչ-որ ռազ­մա­դաշ­տա­յին աղ­բյուր հայտ­նել է «Ռիա նո­վոս­տի» գոր­ծա­կա­լու­թյա­նը, որ սի­րիա­կան բա­նա­կի ա­ռա­ջա­տար ջո­կատ­նե­րը քա­ղա­քի վերևում բարձ­րաց­րել են Սի­րիա­յի դրո­շը, Էր Ռաք­քա­յում տե­ղա­բաշ­խել դի­տա­կե­տեր և ի­րենց հս­կիչ ան­ցա­կե­տե­րը։ Այժմ տե­ղին է հարց­նել, թե թուր­քերն ինչ­քա՞ն շուտ կհե­ռա­նան Աֆ­րի­նից, Աազ­զա­զից, Ջե­րաբ­լու­սից և ոչ այն­քան վա­ղուց օ­կու­պաց­ված այլ քա­ղաք­նե­րից։ Ինչ­պես տես­նում ենք, սի­րիա­ցի քր­դե­րը Սի­րիա­յի ա­րա­բա­կան բա­նա­կին ու Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մա­կան ոս­տի­կա­նու­թյանն ա­նար­գել հանձ­նում են գործ­նա­կա­նում այն բո­լոր տա­րածք­նե­րը, ո­րոնք վե­րահ­սկ­վում էին ՍԺՈՒ-ի ջո­կատ­նե­րի կող­մից։

Պարզ է մեկ բան. Էր­դո­ղա­նի պլան­նե­րը տա­պալ­վել են, նրան չի հա­ջող­վի վե­րահս­կել Հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յի հո­ղե­րը Ման­բի­ջից մինչև Ի­րա­քի սահ­ման­նե­րը։ Ա­վե­լին, թուր­քե­րի նա­խա­գահն ար­դեն հաս­կա­նում է, որ ե­թե ՍԺՈՒ-ի քր­դերն ան­գամ ըն­կել են Ան­կա­րա­յի ու Վա­շինգ­տո­նի լա­րած թա­կար­դը, ա­պա հի­մա Թուր­քիան է կրկ­նա­կի թա­կար­դում։ Մի կող­մից ԱՄՆ-ի ու ՆԱ­ՏՕ-ի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վա­տաց­ման սպառ­նա­լիքն է, մյուս կող­մից՝ Ռու­սաս­տա­նի, Ի­րա­նի և Չի­նաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վա­տաց­ման սպառ­նա­լի­քը։ Ես, ազն­վո­րեն, չեմ ցա­վակ­ցում Թուր­քիա­յին, թուր­քե­րին և ան­ձամբ Էր­դո­ղա­նին։ Ինչ որ ցա­նում ես, այն էլ հն­ձում ես։

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ