Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ե՛վ-և՛»-ի դա­րաշր­ջա­նը մեզ հա­մար ա­վարտ­վում է. ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան մարմ­նա­վա­ճա­ռու­թ­յու­նը այլևս պա­հան­ջարկ չի վա­յե­լե­լու»

«Ե՛վ-և՛»-ի դա­րաշր­ջա­նը մեզ հա­մար ա­վարտ­վում է. ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան մարմ­նա­վա­ճա­ռու­թ­յու­նը այլևս պա­հան­ջարկ չի վա­յե­լե­լու»
10.01.2020 | 00:27

2020-ը մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում բա­վա­կան լար­ված սկս­վեց, ա­մեն վայր­կյան թե­ժա­ցող զար­գա­ցում­նե­րը ստի­պում են ա­չալր­ջո­րեն հետևել ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին ու հա­վա­սա­րակ­շիռ մո­տե­ցում ցու­ցա­բե­րել։ Տա­րես­կզ­բին՝ հուն­վա­րի 3-ի գի­շե­րը, ԱՄՆ նա­խա­գահի հրա­մա­նով ա­մե­րի­կյան օ­դու­ժը Ի­րա­քում սպա­նեց Ի­րա­նի ա­մե­նաազ­դե­ցիկ ու հե­ղի­նա­կա­վոր զին­վո­րա­կան­նե­րից մե­կին՝ հա­տուկ ստո­րա­բա­ժան­ման հրա­մա­նա­տար, գե­նե­րալ Քա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիին: ԱՄՆ-Ի­րան փո­խա­դարձ սպառ­նա­լիք­ներն օր օ­րի ա­վե­լի վտան­գա­վոր են դառ­նում։ Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին գե­րա­տես­չու­թյու­նը հայ­տա­րա­րեց, որ բա­ցա­ռա­պես խա­ղաղ մի­ջոց­նե­րով ի­րադ­րու­թյու­նը պի­տի լից­քա­թա­փել։ «Հա­յաս­տա­նը կշա­րու­նա­կի սեր­տո­րեն հա­մա­գոր­ծակ­ցել իր բո­լոր գոր­ծըն­կեր­նե­րի հետ՝ ի շահ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կա­յու­նու­թյան և անվ­տան­գու­թյան»,-փո­խան­ցեց արտ­գործ­նա­խա­րա­րու­թյու­նը, իսկ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ան­գամ սար բարձ­րա­ցավ ու կող­մե­րին խա­ղա­ղու­թյուն և կա­յու­նու­թյուն ցան­կա­ցավ՝ ձեռ­քի հետ էլ ի­րա­վի­ճա­կը վեր­լու­ծող­նե­րին հա­մա­րեց «տնայ­նա­գործ գեո­պո­լի­տիկ­ներ» ու իր ո­ճին հա­վա­տա­րիմ՝ նրանց ի­րենց «տե­ղը նս­տեց­րեց»։ Ցա­վոք, այս ա­մե­նից ոչ մեզ սպառ­նա­ցող վտանգ­նե­րը նվա­զե­ցին, ոչ էլ տա­րա­ծաշր­ջա­նում լար­վա­ծու­թյու­նը թու­լա­ցավ։ Փո­խա­րե­նը պարզ դար­ձավ, որ տե­ղե­կատ­վա­կան անվ­տան­գու­թյան տե­սան­կյու­նից էլ մեր ղե­կա­վա­րու­թյու­նը շատ խո­ցե­լի է. այդ լար­ված ի­րա­վի­ճա­կում Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի ա­նու­նից Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյան ա­ռի­թով ԱՄՆ-ին շնոր­հա­վո­րա­կան ու­ղերձ տա­րած­վեց։ Իսկ եփ­վող կաթ­սա հի­շեց­նող մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում ա­մեն վայր­կյան կա­րող են այն­պի­սի զար­գա­ցում­ներ լի­նել, ո­րոնք մեզ հա­մար ոչ թե վիր­տուալ, այլ ի­րա­կան անվ­տան­գու­թյան խն­դիր­ներ ստեղ­ծեն, ին­չին դեռ մեծ հարց է, թե որ­քան է պատ­րաստ Հա­յաս­տա­նը։ Ի­րան-ԱՄՆ առ­ճա­կատ­ման մա­սին զրու­ցե­ցինք «Ա­դեկ­վադ» կու­սակ­ցու­թյան նա­խա­գահ ԱՐ­ԹՈՒՐ ԴԱ­ՆԻԵ­ԼՅԱ­ՆԻ հետ։

-ԱՄՆ-ի օ­դու­ժի կող­մից Ի­րա­նի ազ­դե­ցիկ գե­նե­րա­լի սպա­նու­թյունն օր օ­րի սրում է այդ եր­կր­նե­րի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը։ Ձեր դի­տարկ­մամբ, ին­չու՞ հենց հի­մա ԱՄՆ-ը նման քայլ կա­տա­րեց։
-Որ­քան էլ պա­րա­դոք­սալ հն­չի, շատ կարևոր է հաս­կա­նալ, որ նման քայ­լի է գնա­ցել ոչ թե ԱՄՆ-ը, այլ ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հը: Հի­շեց­նեմ, որ վեր­ջին ա­միս­նե­րի ըն­թաց­քում ի­րար հետևից, գրե­թե ան­դա­դար հրա­ժա­րա­կան­ներ են տա­լիս այդ երկ­րի ա­ռա­ջին դեմ­քե­րը, նե­րա­ռյալ արտ­գործ­նա­խա­րա­րը և պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րը: Ա­վե­լին, նա­խա­գահ Թրամ­փի նախ­կին թի­մա­կից­նե­րը, թի­մը լքե­լուն պես, սկ­սում են նրան շատ սուր քն­նա­դա­տել: Հենց այս պա­հին ըն­թա­նում է Թրամ­փի պաշ­տո­նազ­րկ­ման գոր­ծըն­թա­ցը, որ­տեղ, ի դեպ, ցուց­մունք տա­լու ցան­կու­թյուն է հայտ­նել վեր­ջերս հրա­ժա­րա­կան տված, նա­խա­գա­հի ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան խոր­հր­դա­կան Բոլ­թո­նը: Ակն­հայտ է, որ, կա­յա­ցած ինս­տի­տուտ­ներ ա­սե­լով, ա­ռա­ջին հեր­թին պետք է հաս­կա­նալ հենց ԱՄՆ-ը, որն ու­նի ա­մուր ու կեն­սու­նակ ինս­տի­տու­ցիո­նալ հա­մա­կարգ: Այ­սօր ստեղծ­վել է մի ի­րա­վի­ճակ, երբ (ինչ­պես Հա­յաս­տա­նում է) Պեն­տա­գո­նից, պետ­դե­պից մինչև, ա­սենք, ՀՀ-ում ԱՄՆ դես­պա­նա­տուն, աշ­խա­տում են գերպ­րո­ֆե­սիո­նալ կադ­րեր, ո­րոնք ստիպ­ված են ի­րենց քայ­լե­րը տե­ղա­վո­րել վերևից իջ­նող հատ­վա­ծայ­նու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րում կամ դուրս գալ հա­մա­կար­գից ու խո­սել ի­րա­կա­նաց­վող քա­ղա­քա­կա­նու­թյան դեմ:
Թրամփն ի սկզ­բա­նե ե­ղել և շա­րու­նա­կում է լի­նել ա­մե­րի­կյան իս­թեբ­լիշ­մեն­թի հետ կապ չու­նե­ցող քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ: Նա, կա­րե­լի է ա­սել, ա­մե­րի­կյան քա­ղա­քա­կան դաշ­տի պար­տի­զան է: Ըստ այդմ, Ձեր հար­ցին պա­տաս­խա­նե­լու հա­մար, ես այն պետք է վե­րաձևա­կեր­պեմ՝ ին­չու՞ Թրամ­փը դի­մեց նման քայ­լի:
Այս քայ­լը, որն ան­մի­ջա­պես դար­ձավ քն­նա­դա­տու­թյան թի­րախ ոչ միայն աշ­խար­հով մեկ, այլև ա­մե­րի­կյան քա­ղա­քա­կան և փոր­ձա­գի­տա­կան բո­լոր հոս­քե­րի հա­մար, ըստ էու­թյան, մո­տեց­րել է Թրամ­փին իր նա­խընտ­րա­կան խոս­տու­մը կա­տա­րե­լուն: Իսկ Թրամ­փի հիմ­նա­կան խոս­տում­նե­րից մեկն այն էր, որ նա դուրս է բե­րե­լու ա­մե­րի­կյան զոր­քե­րը Ի­րա­քից և Սի­րիա­յից: Ե­թե հա­մադ­րենք գե­նե­րալ Սո­լեյ­մա­նիի սպա­նու­թյունն այն սադ­րիչ ու­ղերձ­նե­րի հետ, ո­րոնք հն­չե­ցին սպա­նու­թյու­նից հե­տո, ակն­հայտ է, որ Թրամ­փի հիմ­նա­կան նպա­տակն էր իր դեմ միա­վո­րել մեր­ձա­վո­րարևե­լյան հնա­րա­վո­րինս շատ ու­ժե­րի, և պետք է ըն­դու­նենք, որ դա նրան հա­ջող­վում է: Ե­թե անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն լի­նի, նա, կար­ծում եմ, մշա­կու­թա­յին օ­բյեկտ­ներ ոչն­չաց­նե­լու իր հայտ­նի և ա­ռա­ջին հա­յաց­քից ան­հե­թեթ թվա­ցող սպառ­նա­լիքն էլ կա­րող է ի­րա­կա­նաց­նել:
Թրամ­փը և նրան իշ­խա­նու­թյան բե­րած թի­մը ո­րո­շել են, որ ԱՄՆ-ն այլևս չպի­տի ստանձ­նի աշ­խար­հի ոս­տի­կա­նի դե­րը, և նրանք հետևո­ղա­կա­նո­րեն մո­տե­նում են այդ նպա­տա­կին՝ թե Արևե­լյան Ա­սիա­յում, թե Լա­տի­նա­կան Ա­մե­րի­կա­յում և թե, ինչ­պես տես­նում եք, Մեր­ձա­վոր Արևել­քում: Շու­տով հեր­թը կհաս­նի նաև Եվ­րո­պա­յին... Միա­ցյալ զո­րա­խումբ ստեղ­ծե­լու մա­սին խո­սող Մակ­րո­նը և այլ եվ­րո­պա­ցի­ներ հենց դրան են պատ­րաստ­վում:
-Ի­րա­նի խոր­հր­դա­րա­նը ԱՄՆ-ի բա­նակն ու Պեն­տա­գո­նը ճա­նա­չել է ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կերպ­չու­թյուն։ Ին­չի՞ կա­րող է հան­գեց­նել նման մո­տե­ցու­մը։
-Այս դի­մադ­րու­թյան ար­դյուն­քը մե­ծա­պես կախ­ված է նե­րա­մե­րի­կյան քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րից: Ի­րա­կան էս­կա­լա­ցիա կա­րող է տե­ղի ու­նե­նալ, ե­թե Թրամ­փին ընդ­դի­մա­ցող գլո­բա­լիստ­նե­րին հա­ջող­վի ո­րո­շա­կի հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րի հաս­նել Վա­շինգ­տո­նում, ին­չը, ըստ իս, ի­րա­տե­սա­կան չէ: Հետևա­բար պետք է ակն­կա­լել ա­մե­րի­կյան ու­ժե­րի նա­հանջ Ի­րա­քում և ողջ Մեր­ձա­վոր Արևել­քում, դրանց աս­տի­ճա­նա­բար դուրս բե­րու­մով: Ի­րա­նի խոր­հր­դա­րա­նի կող­մից ա­հա­բեկ­չա­կան կա­ռույց ճա­նաչ­վելն ա­վե­լի շուտ դի­վա­նա­գի­տա­կան քայլ էր, ա­ռան­ձին վերց­րած այս փաս­տը մեծ դեր չի խա­ղա­լու զար­գա­ցում­նե­րի մեջ:
-Այս հար­ցում Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը քն­նա­դա­տող­նե­րից էիք նաև Դուք։ Մինչ­դեռ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը հայ­տա­րա­րեց. «Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նում կան ինս­տի­տուտ­ներ, ով­քեր ի վի­ճա­կի են հետևել ի­րա­վի­ճա­կին, վեր­լու­ծել զար­գա­ցում­նե­րը, անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում ի­րա­կա­նաց­նել ի­րա­վի­ճա­կից բխող քայ­լեր, և անհ­րա­ժեշտ բո­լոր հանձ­նա­րա­րա­կան­նե­րը տր­ված են: Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը, ՀՀ քա­ղա­քա­ցին և մեր երկ­րում գտն­վող մե­ծա­թիվ զբո­սաշր­ջիկ­ներն ապ­րում են բնա­կա­նոն կյան­քով: Իսկ տնայ­նա­գործ գեո­պո­լի­տիկ­նե­րին, ով­քեր ու­զում են խու­ճապ տա­րա­ծել, մի խոր­հուրդ կտամ՝ հան­գիստ նս­տեք տեղ­ներդ»: Ի՞նչ ո­րա­կում կտաք այս ար­ձա­գան­քին, և ընդ­հան­րա­պես այս ի­րա­վի­ճա­կում ի՞նչ պի­տի ա­ներ ու ա­նի Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րու­թյու­նը։
-Իմ ինք­նա­սի­րու­թյու­նը վի­րա­վո­րում են Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի խոս­քե­րը մեկ­նա­բա­նե­լու վե­րա­բե­րյալ հար­ցե­րը: Ես դա կա­րող եմ ինձ թույլ տալ հեգ­նան­քով լի ֆեյս­բու­քյան ստա­տուս­նե­րով ու մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րով, հա­ճախ ոչ ցեն­զու­րա­յին լեք­սի­կո­նով, բայց թույլ տվեք զերծ մնամ «Ի­րա­տե­սի» է­ջե­րում իմ­պո­տենտ-քա­ղա­քա­կան-ջայ­լա­մա­յին խոս­քեր մեկ­նա­բա­նե­լուց:
-Ի­րան-ԱՄՆ առ­ճա­կա­տու­մը տա­րա­ծաշր­ջա­նում ի՞նչ վտանգ­նե­րի կա­րող է հան­գեց­նել, Հա­յաս­տանն ու Ար­ցախն ի՞նչ սպառ­նա­լիք­նե­րի, մար­տահ­րա­վեր­նե­րի առջև կա­րող են կանգ­նել։
-Ես հա­մա­ձայն չեմ կան­խա­կալ գո­յու­թյուն ու­նե­ցող այն տե­սա­կե­տին, թե այս ա­մենն Ի­րան-ԱՄՆ դի­մա­կա­յու­թյան հա­մա­տեքս­տում է տե­ղի ու­նե­նում: Ոչ, սա ըն­դա­մենն ա­մե­րի­կյան ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան դոկտ­րի­նի փո­փո­խու­թյան ար­դյունք է: ԱՄՆ-ը դուրս է գա­լիս բազ­մա­թիվ տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րից և դա, ան­շուշտ, ո­րո­շա­կի մար­տահ­րա­վեր­ներ է պա­րու­նա­կում մեզ հա­մար: Մենք այլևս չենք կա­րո­ղա­նա ա­պա­վի­նել, այս­պես կոչ­ված, կոմպ­լե­մեն­տա­րիզ­մին, երբ բա­լան­սա­վո­րում էինք մեր անս­կզ­բունք ու հա­ճախ ան­բա­րո ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը Արևել­քի ու Արևմուտ­քի հա­կադ­րու­թյան վրա: Դա այլևս չի ստաց­վի, պետք է կա­ռու­ցել մի­ջազ­գա­յին հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի նոր դոկտ­րին, ո­րը կհիմն­վի եր­կա­րա­ժամ­կետ շա­հե­րի, երկ­կողմ ընդ­հան­րու­թյան և ոչ թե եր­րորդ կող­մի հա­կադ­րու­թյան վրա: «Ե՛վ-և՛»-ի դա­րաշր­ջա­նը մեզ հա­մար ա­վարտ­վում է. ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան մարմ­նա­վա­ճա­ռու­թյու­նը այլևս պա­հան­ջարկ չի վա­յե­լե­լու:
Սա իր հետքն է թող­նե­լու հայ­կա­կան պե­տու­թյուն­նե­րի տն­տե­սա­կան, ներ­քա­ղա­քա­կան և ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան դաշ­տե­րի վրա: Ի­հար­կե, ա­ռա­ջին հեր­թին դա զգաց­վե­լու է ար­ցա­խյան կար­գա­վոր­ման բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցում, և ի­րա­կա­նում ար­դեն զգաց­վել է: Ե­թե ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մի ա­վար­տին ՀՀ նա­խա­գա­հը մեկ­նել էր Գեր­մա­նիա, ա­պա հա­ջորդ բախ­ման ա­վար­տին մեզ դժ­վար այն­տեղ սպա­սող լի­նի:
-Դուք Ձեր ֆեյս­բու­քյան գրա­ռում­նե­րով բա­վա­կան հան­գա­մա­նո­րեն ներ­կա­յաց­րել եք, թե ի­րա­կա­նում այս զար­գա­ցում­ներն աշ­խար­հում որ ու­ժե­րին են ձեռն­տու, ինչ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հետևանք են։ Այ­նու­հան­դերձ, Ձեր կար­ծի­քով, ո՞ր պե­տու­թյուն­նե­րը կա­րող են շա­հած դուրս գալ այս ի­րա­վի­ճա­կից և ո՞ր ազ­գե­րը կկա­րո­ղա­նան ան­կո­րուստ դի­մա­նալ ժա­մա­նա­կի փոր­ձու­թյա­նը։
-Աշ­խար­հում տե­ղի ու­նե­ցո­ղը մարդ­կա­յին տե­սա­կի, հա­սա­րա­կար­գե­րի է­վո­լյու­ցիոն հեր­թա­կան փուլ է: Տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը սրըն­թաց զար­գա­նում են` ի­րենց հետևում թող­նե­լով քա­ղա­քա­կան և տն­տե­սա­կան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը: Տե­ղի ու­նե­ցող և դեռ տե­ղի ու­նե­նա­լիք ճգ­նա­ժա­մե­րը կոչ­ված են լրաց­նե­լու մարդ­կու­թյան քա­ղա­քա­գի­տա­կան և տն­տե­սա­կան մտ­քի հետ ընկ­նե­լը տեխ­նո­լո­գիա­կան մտ­քից:
Շա­հած են դուրս գա­լու այն պե­տու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք հի­մա ա­ռա­վե­լա­գույնս մո­տիկ են կամ կձգ­տեն մո­տե­նալ տեխ­նոկ­րա­տա­կան և մե­րի­տոկ­րա­տա­կան հա­սա­րա­կար­գեր ու­նե­նա­լուն, ո­րոնց տն­տե­սու­թյուն­նե­րը կու­նե­նան մեծ պլա­նա­յին բա­ղադ­րիչ: Սնան­կա­նա­լու են բո­լոր նրանք, ով­քեր հեն­վում են ա­զատ շու­կա­յի, ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյան, մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի և այլ ա­նախ­րո­նիզմ դար­ձող գա­ղա­փար­նե­րի վրա: Ա­ռան­ձին կու­զե­նա­յի շեշ­տել, որ ա­ռաջ են շարժ­վե­լու նրանք, ով­քեր կկա­րո­ղա­նան գի­տակ­ցել հոգևո­րի գե­րա­կա­յու­թյու­նը նյու­թա­կա­նի նկատ­մամբ:
Զրույ­ցը՝
Ռու­զան ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 5702

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ