Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » «Վան­դա­լիզ­մի­ զոհ դար­ձան ա­վե­լի քան 27 հա­զար հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի ու վանք, խաչ­քար ու գե­րեզ­մա­նա­տուն»

«Վան­դա­լիզ­մի­ զոհ դար­ձան ա­վե­լի քան 27 հա­զար հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի ու վանք, խաչ­քար ու գե­րեզ­մա­նա­տուն»

«Վան­դա­լիզ­մի­ զոհ դար­ձան ա­վե­լի քան 27 հա­զար հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի ու վանք, խաչ­քար ու գե­րեզ­մա­նա­տուն»
21.01.2020 | 01:06

Զրու­ցում են գրող, հրա­պա­րա­կա­խոս ԴԱ­ՎԻԹ ՄԿՐ ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԸ և հա­յա­գետ, Հա­յաս­տա­նի մշա­կույ­թի վաս­տա­կա­վոր գոր­ծիչ, ՀՀ նա­խա­գա­հի 2011 թ. մր­ցա­նա­կի դափ­նե­կիր ԱՐ­ԳԱՄ ԱՅՎԱ­ԶՅԱ­ՆԸ:

Դ.Մ.Ս. -Հի­շո­ղու­թյանս մեջ արթ­նա­ցավ Մեղ­րի-Երևան վեր­ջին գնաց­քով մայ­րա­քա­ղաք վե­րա­դառ­նալս: Այդ օ­րը մեզ եր­կար պա­հե­ցին Ի­լյիչևսկի կա­յա­րա­նում, ինչ-որ դավ էին մտմ­տում… Այդ օ­րե­րին խու­ճա­պա­հար տե­ղաբ­նակ­նե­րը պո­կել ու վնա­սել էին եր­կա­թու­ղագ­ծե­րը, տա­պա­լել էին պե­տա­կան սահ­մա­նի ար­գե­լա­փա­կոց­ներն ու փշա­լա­րե­րը, ան­ցել սահ­մա­նից այն կողմ՝ ի­րենց եղ­բայր­նե­րի մոտ, լց­վե­լով Ա­րաք­սը, մի քա­նի­սը գետ­նանց­ման ժա­մա­նակ խեղդ­վել էին: Հի­շե­լով դրանց` փոր­ձում եմ պատ­կե­րաց­նել, թե ի՛նչ դժ­վա­րու­թյուն­ներ ու խո­չու­խու­թեր եք հաղ­թա­հա­րել Նա­խիջևա­նում, մեն-մե­նակ, թույ­նով ու թշ­նա­ման­քով լց­ված տե­ղաբ­նակ­նե­րի խու­զար­կու հա­յացք­նե­րի ու բան­սար­կու­թյան պիղծ գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ հրահ­րե­լու պատ­րաստ մի­ջա­վայ­րում: Եվ այդ պայ­ման­նե­րում ու­սում­նա­սի­րել, չա­փագ­րել, լու­սան­կա­րել եք մշա­կու­թա­յին բազ­մա­թիվ ար­ժեք­ներ: Այդ ա­մե­նին դի­մա­կա­յե­լուց հե­տո, այս­պես ա­սած, ոհ­մա­կի ե­րա­խից փրկ­ված նյու­թե­րի վե­րա­բե­րյալ հոդ­ված­ներ ու գր­քեր Հա­յաս­տա­նում հրա­տա­րա­կե­լու հա­մար դար­ձյալ դեմ ա­ռել այս ան­գամ հայ­րե­նա­կից­նե­րի հա­րու­ցած խո­չըն­դոտ­նե­րի և ար­գելք­նե­րի, մինչ­դեռ ազ­գա­յին, պե­տա­կան մտա­ծո­ղու­թյուն ու­նե­ցող պաշ­տո­նյա­նե­րի հա­մար դրանք հան­րու­թյա­նը ներ­կա­յաց­նելն ու գնա­հա­տե­լը պետք է ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն հա­մար­վեին…
Ա. Ա. -Բա­րե­բախ­տա­բար այդ ա­մենն ան­ցյա­լում է: Կարևորն այն է, որ այդ դժ­վա­րին պայ­ման­նե­րում Նա­խիջևա­նում կա­տա­րած գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը կա­տա­րել եմ հետևո­ղա­կա­նո­րեն, ո­րի ար­դյուն­քը ա­վե­լի քան ե­րեք հա­րյուր հոդ­ված ու հի­սուն ա­նուն գիրք է: Խոս­տո­վա­նեմ, որ մեկ մար­դու հա­մար, ի­հար­կե, ինք­նըս­տին­քյան հս­կա­յա­ծա­վալ աշ­խա­տանք է, ո­րի զգա­լի մա­սը, ի դեպ, գրե­թե 90-95 %-ը, հա­յա­գի­տու­թյանն է ներ­կա­յաց­վել ա­ռա­ջին ան­գամ։ Այդ ի­րո­ղու­թյանն անդ­րա­դար­ձել են հայ և օ­տար բազ­մա­թիվ հա­յա­գետ­ներ ու պե­տա­կան գոր­ծիչ­ներ և բարձր կար­ծիք հայտ­նել…
Դ.Մ.Ս. -Ի մի­ջի այ­լոց, մեր զրույ­ցին նա­խա­պատ­րաստ­վե­լիս ես թեր­թե­ցի հա­մա­պա­տաս­խան գրա­կա­նու­թյուն և ա­ռանձ­նաց­րել եմ նրան­ցից մի քա­նի­սի կար­ծիք­նե­րը, ո­րոնց դի­պուկ բնո­րո­շում­նե­րը կօգ­նեն ըն­թեր­ցո­ղին հնա­րա­վո­րինս ամ­բող­ջա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու Ձեր գոր­ծու­նեու­թյան մա­սին: Այս­պես, ՀՀ Ազ­գա­յին ա­կա­դե­միա­յի ա­կա­դե­մի­կոս Վա­րազ­դատ Հա­րու­թյու­նյա­նը գրում է. «Երևի Հա­յաս­տա­նի ոչ մի պատ­մա­կան շր­ջա­նը այն­պի­սի հա­րուստ գրա­կա­նու­թյուն չու­նի, ինչ­պի­սին Նա­խիջևա­նը: Դրա հա­մար մենք պար­տա­կան ենք մեծ հա­յոր­դի, հայ­րե­նա­սեր Ար­գամ Այ­վա­զյա­նին: Այն, ինչ կա­տա­րել է Ա. Այ­վա­զյա­նը, կա­տա­րյալ սխ­րանք է: Նրա կա­տա­րա­ծը մի ամ­բողջ գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան ինս­տի­տու­տի աշ­խա­տանք է, բայց կա­տա­րել է միայն ին­քը, հայ­րե­նա­սեր հա­յոր­դի Ա. Այ­վա­զյա­նը» (2002):
Հռո­մի հա­մալ­սա­րա­նի ճար­տա­րա­պե­տու­թյան դոկ­տոր պրո­ֆե­սոր Պաու­լո Կու­նեոն նկա­տում է. «Հա­յա­գի­տու­թյու­նը և Նա­խիջևա­նի պատ­մու­թյու­նը վեր­ջին 10-15 տա­րի­նե­րին հարս­տա­նում են Ձեր հրա­տա­րա­կած բազ­մա­թիվ հոդ­ված­նե­րով ու գր­քե­րով: Հա­յաս­տա­նի ա­կա­դե­միան պետք է հպար­տա­նա Ձեզ­նով, քան­զի Ձեր աշ­խա­տու­թյուն­նե­րը լրաց­նում են այն բա­ցը, ո­րը տա­րի­ներ շա­րու­նակ չի կա­րո­ղա­ցել կա­տա­րել ա­կա­դե­միան» (1988):
Պե­տա­կան, հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ Ա­լեք­սան Կի­րա­կո­սյա­նի գրա­ռու­մը. «Ար­գամ Այ­վա­զյա­նը հայ մշա­կույ­թի ա­մե­նա­խո­շոր երևե­լի մեր ժա­մա­նա­կից­նե­րից ու մշակ­նե­րից է: Այն, ինչ որ նա կա­տա­րում է մեր պատ­մա­կան հայ­րե­նի­քի՝ Նա­խիջևա­նի ար­ժեք­նե­րի ու­սում­նա­սիր­ման բնա­գա­վա­ռում, բա­ցա­ռիկ ու ար­գա­սա­բեր երևույթ է: Նրա կա­տա­րածն ա­ռա­ջին հեր­թին գա­լիս է ի­րա­կան հայ­րե­նա­սի­րու­թյու­նից: Ար­գա­մը մինչև ուղն ու ծու­ծը նվիր­ված է հայ­րե­նի­քին և իր մեջ պա­հում է մի տա­ճար, ո­րի ա­նունն է Նա­խիջևան: Նրա հրա­տա­րա­կած աշ­խա­տու­թյուն­նե­րը բա­ցա­ռիկ ար­ժեք են ներ­կա­յաց­նում» (2002):
Բյու­զան­դա­գետ, ճար­տա­րա­պե­տու­թյան դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր Վլա­դի­միր Բե­սե­լո­վի (Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյուն) կար­ծի­քը. «Ар­гам Ай­вазян - это личность, кото­рая, рискуя собственной жизнью, суме­ла внести весо­мый вк­лад в натурное обследование, исследование и сох­ранение в науч­ных из­даниях архитектурно-художественного наследия восточных провинций Армении! По настоящее время Ар­гам продолжает быть вид­ным ры­царем армянской гу­мани­тарной науки! Ай­вазян- это почти леген­дар­ная личность в арменоведении. Воле­вая личность, отли­чаю­щаяся скромностью, красотой и высоким интеллектом! Мне от­радно отметить то, что своим упор­ным многолетним трудом Ар­гам, как опыт­ный уче­ный, реали­зо­вал свой колос­саль­ный потенциал!¦ (2015): Եվ այլն:
Կար­ծում եմ հա­մա­միտ կլի­նեք, ե­թե ա­սեմ, որ ձեր աշ­խա­տու­թյուն­նե­րը, հատ­կա­պես Նա­խիջևա­նի վե­րա­բե­րյալ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներն օր ա­ռաջ պետք է հրա­տա­րա­կել այլ լե­զու­նե­րով, ներ­կա­յաց­նել Նա­խիջևա­նի պատ­մու­թյու­նը, նրա ե­ղե­րա­կան ճա­կա­տա­գի­րը: Եվ այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Ձեր տե­սա­դաշ­տը, գի­տա­կան հե­տաք­րք­րու­թյուն­նե­րի շր­ջա­նա­կը չի սահ­մա­նա­փակ­վում միայն Նա­խիջևա­նով…
Ա. Ա. -Իմ հրա­տա­րա­կած աշ­խա­տու­թյուն­նե­րի գե­րակ­շիռ մա­սը, ան­շուշտ, նվիր­ված է Նա­խիջևա­նի պատ­մու­թյանն ու ճար­տա­րա­պե­տու­թյա­նը, վի­մագ­րա­կան ժա­ռան­գու­թյանն ու բար­բա­ռին, քան­դա­կա­գոր­ծու­թյանն ու որմ­նան­կար­չա­կան ար­վեստ­նե­րին, ազ­գագ­րու­թյանն ու հու­շար­ձան­նե­րին, խաչ­քա­րե­րին ու մշա­կույ­թին, ար­վես­տին, բնա­կա­վայ­րե­րին ու նշա­նա­վոր մարդ­կանց հան­րա­գի­տա­րա­նա­յին ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րին: Այդ ա­մենն ա­ռայժմ ներ­կա­յաց­ված է իմ հրա­տա­րա­կած հի­սուն ա­նուն գր­քից քա­ռա­սուն­չոր­սում: Միով բա­նիվ, դրանք ընդ­գր­կում են հա­յա­գի­տու­թյան գրե­թե բո­լոր բնա­գա­վառ­նե­րը: Դրանց մի մա­սը հրա­տա­րակ­վել է նաև անգ­լե­րեն, ռու­սե­րեն, հու­նա­րեն։ Սխալ­ված չեմ լի­նի, ե­թե ա­սեմ, որ գի­տա­կան գրա­կա­նու­թյան հա­մար այս­պի­սի ծա­վալ­նե­րով գրա­կա­նու­թյուն ստեղ­ծե­լը ինք­նին հս­կա­յա­կան աշ­խա­տանք է։ Քան­զի պար­տա­դիր կեր­պով պետք է ու­սու­մա­սի­րել տվյալ բնա­գա­վա­ռին վե­րա­բե­րող ամ­բողջ գրա­կա­նու­թյու­նը, բաղ­դա­տել ի­րա­րա­մերժ հա­զար ու մի կար­ծիք ու են­թադ­րու­թյուն­ներ, ճշ­տել ու ճշգր­տել փաս­տերն ու ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի տա­րեթ­վե­րը, օ­րե­րը, եր­բեմն նաև ժա­մե­րը, վի­մագ­րու­թյուն­նե­րի ա­ռան­ձին տա­ռերն ու բա­ռե­րը և այլն։ Բա­ցի այդ, ճար­տա­րա­պե­տու­թյան ու քան­դա­կա­գոր­ծու­թյան, որմ­նան­կար­չու­թյան ու տե­ղագ­րա­կան բնույ­թի բա­ցա­հայ­տում­նե­րի հա­մար անհ­րա­ժեշտ է լի­նել տե­ղում, չա­փագ­րել, լու­սան­կա­րել այն հու­շար­ձան­ներն ու տե­ղա­վայ­րե­րը, ո­րոնց վե­րա­բե­րյալ ու­զում ես հոդ­ված կամ գիրք գրել։ Եվ այս­պես շա­րու­նակ… Ընդ ո­րում՝ իմ բո­լոր գր­քե­րը պատ­կե­րա­զարդ են և դրան­ցում ընդ­հա­նուր առ­մամբ հրա­տա­րակ­վել են բազ­մա­հա­զար միա­վոր պա­րու­նա­կող վա­վե­րա­կան փաս­տա­նյու­թեր՝ լու­սան­կար­ներ, հու­շար­ձան­նե­րի չա­փագ­րու­թյուն­ներ։ Այ­սինքն, այն, ինչ չի աս­վել կամ նկա­րագր­վել խոս­քով, տե­սա­նե­լի ու հա­սա­նե­լի է նաև փաս­տա­վա­վե­րագ­րա­կան նյու­թե­րով։ Մի բան, որ զանց առ­նե­լով հրա­տա­րակ­վող գր­քի ծախ­սա­տար լի­նե­լու հան­գա­ման­քը, կա­տա­րել եմ գի­տակ­ցա­բար։
Մնա­ցած գր­քե­րից հին­գը նվիր­ված է Հու­նաս­տա­նի Թե­սա­լո­նիկ քա­ղա­քում գտն­վող Գալ­ֆա­յան­նե­րին պատ­կա­նող, հայ­կա­կան կի­րա­ռա­կան ար­վես­տի մշա­կու­թա­յին մի հա­րուստ հա­վա­քա­ծուի ար­ժեք­նե­րի։ Ընդ ո­րում, գլ­խա­վոր հա­տո­րը՝ «Մշա­կու­թա­յին ար­ժեք­նե­րի Գալ­ֆա­յան հա­վա­քա­ծուի ար­ձա­նա­գիր ի­րե­րը» տպագր­վել է 2013 թ.՝ հա­յե­րեն և անգ­լե­րեն։ Այդ նույն հա­վա­քա­ծուի ար­ժեք­նե­րը՝ հան­րա­մատ­չե­լի շա­րադ­րան­քով և չորս պրակ­նե­րով հրա­տա­րակ­վել են 2012-2016 թթ.: Ա­ռա­ջին պրա­կը՝ «Հայ հնա­տիպ գր­քի ման­րան­կար­ման մի ե­զա­կի օ­րի­նա­կը», դու գրա­խո­սել ես մա­մու­լում: Իմ բաժ­նի աշ­խա­տա­կից­նե­րի հետ կազմ­վել և իմ խմ­բագ­րու­թյամբ հրա­տա­րակ­վել է ճա­նաչ­ված հա­յա­գետ Ա­նա­տո­լի Յա­կոբ­սո­նի ռու­սե­րեն «Նա­մա­կա­նին»։ Հի­շյալ հի­սուն գր­քից զատ, կազ­մել և 1984 թ. «Սո­վե­տա­կան գրող» հրա­տա­րակ­չու­թյու­նում լույս եմ ըն­ծա­յել նաև «Հա­յաս­տա­նի պատ­մա­կան հու­շար­ձան­նե­րը» և «Խաչ­քա­րեր» ե­ռա­լե­զու (հա­յե­րեն, ռու­սե­րեն, անգ­լե­րեն) փոս­տա­յին բա­ցիկ­նե­րի հա­վա­քա­ծու­նե­րը և այլն։
Դ. Մ. Ս. -Վերս­տին անդ­րա­դառ­նանք նա­խիջևա­նյան հայ­կա­կան մշա­կու­թա­յին նյու­թա­կան ժա­ռան­գու­թյա­նը։ Ա­սելս այն է, որ 1998-2006 թթ. Նա­խիջևա­նի հայ­կա­կան ժա­ռան­գու­թյունն իս­պառ վե­րաց­նե­լու Ադր­բե­ջա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի վան­դա­լիզ­մից հե­տո, Ձեր հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րը այ­սօր միակ գի­տա­կան ու փաս­տա­վա­վե­րագ­րա­կան աշ­խա­տանք­ներն են:
Ա. Ա. -Ի­րա­վա­ցի եք։ Մեր բո­լո­րի աչ­քե­րի ա­ռաջ Ադր­բե­ջա­նը, հայ­կա­կան հետ­քե­րը վե­րաց­նե­լու դի­տա­վո­րու­թյամբ, Նա­խիջևա­նում պե­տա­կա­նո­րեն ի­րա­գոր­ծեց ան­նա­խա­դեպ վան­դա­լիզմ։ Եվ այդ հան­ցա­վոր ա­րար­քի զոհ դար­ձան հա­զա­րա­մյակ­ներ ու դա­րեր ա­ռաջ հայ ժո­ղովր­դի ա­րա­րած նա­խիջևա­նյան ողջ ժա­ռան­գու­թյու­նը, ա­վե­լի քան 27 հա­զար հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի ու վանք, խաչ­քար ու գե­րեզ­մա­նա­տուն։ Հա­յաս­տա­նի և առ­հա­սա­րակ որևէ պե­տու­թյան կող­մից մինչ օրս ի­րա­պես չդա­տա­պարտ­ված ու պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան չեն­թարկ­ված Ադր­բե­ջա­նը հայ­կա­կան վան­քե­րի ու ե­կե­ղե­ցի­նե­րի տե­ղում վեր­ջին 5-6 տա­րում ար­դեն կա­ռու­ցել է մզ­կիթ­ներ և այլևայլ շի­նու­թյուն­ներ։ Օ­րի­նակ, Ա­գու­լի­սի ս. Թով­մա, Աբ­րա­կու­նի­սի ս. Կա­րա­պետ վան­քե­րի տե­ղում ար­դեն մզ­կիթ­ներ են գոր­ծում։ Բիս­տի, Փա­ռա­կա­յի և այլ գյու­ղե­րի ե­կե­ղե­ցի­նե­րի, գե­րեզ­մա­նատ­նե­րի տե­ղե­րում կա­ռուց­վել են զա­նա­զան շի­նու­թյուն­ներ։ Ջու­ղա­յի հռ­չա­կա­վոր գե­րեզ­մա­նա­տան հա­զա­րա­վոր խաչ­քա­րե­րը զի­նու­ժի և տեխ­նի­կա­յի կի­րառ­մամբ վե­րած­վե­ցին խճա­քա­րի և լց­վե­ցին Ա­րաքս գե­տը։ Ո՞­րը թվար­կեմ, ո՞­րը թող­նեմ։ Այն­պես որ՝ այս խն­դիր­նե­րի վե­րա­բե­րյալ, հրա­պա­րա­կավ բազ­միցս խո­սել, գրել, հար­ցազ­րույց­ներ եմ տվել։ Սա­կայն Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ան­ճա­րա­կու­թյունն ու ան­տար­բե­րու­թյունն ա­վե­լի զո­րեղ ու ա­վան­դա­կան են։ Սա, ան­շուշտ, ա­սում եմ մե­ծա­գույն ափ­սո­սան­քով ու ցա­վով։
1997 թ., ծնն­դյանս 50-ա­մյա­կի առ­թիվ, բազ­մա­թիվ պե­տա­կան ու հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ հան­դես ե­կան ու­ղերձ­նե­րով, ո­րոն­ցից մե­կից՝ Հա­յաս­տա­նի պատ­մու­թյան պե­տա­կան թան­գա­րա­նի պաշ­տո­նա­կան ու­ղեր­ձից, մեջ­բե­րեմ մի հատ­ված և դրա­նով ամ­փո­փեմ այս հար­ցի պա­տաս­խա­նը. «Անձ­նա­զոհ խան­դա­վա­ռու­թյամբ, հա­մառ տք­նու­թյամբ, ջեր­մա­գին հույս ու հա­վա­տով Դուք նշ­խար առ նշ­խար ի մի հա­վա­քե­ցիք Շա­րու­րի, Նախ­ճա­վա­նի, Երն­ջա­կի, Շա­հա­պոն­քի և Գողթ­նի ճար­տար­վես­տի ե­զա­կի և յու­րա­տիպ նմուշ­նե­րը: Մեն մե­նակ, օ­տա­րի խեթ հա­յաց­քի ներ­քո, քա­րե­րի ու ժայ­ռե­րի դեմ մա­քա­ռե­լով, հա­ճախ վտան­գե­լով նաև Ձեր կյան­քը, Դուք կա­տա­րե­ցիք գրե­թե անհ­նա­րի­նը՝ հրա­պա­րա­կի վրա դնե­լով մե­ծար­ժեք մե­նագ­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք ի­րենց գի­տա­կան հա­մա­կող­մա­նիու­թյամբ ու ստու­գու­թյամբ ա­մեն ան­գամ մեզ մո­տեց­նում են այս հո­ղի վրա ծնունդ ա­ռած մեծ քա­ղա­քակր­թու­թյան ա­կունք­նե­րին: Ձեր հրա­պա­րա­կած աշ­խա­տու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր ար­դեն մա­տե­նա­գի­տա­կան հազ­վա­գյուտ ար­ժեք­ներ են, մեր ժո­ղովր­դի հա­մար դար­ձել են զրահ ու զենք, և զո­րա­վիգ են նրան թե՛ պաշտ­պան­վե­լիս, թե՛ հար­ձակ­վե­լիս:
…Ձեր ձեռ­քով փրկ­ված ա­մեն մի մա­սունք, ա­մեն մի գիծ ու զար­դա­նախշ, ա­մեն մի լու­սան­կար հո­գե­կան բա­վա­րա­րու­թյան անս­պառ աղ­բյուր է, ոչ միայն Ձեզ, այլև իր բնաշ­խար­հիկ հատ­ված­նե­րից մե­կի ճա­կա­տագ­րով մտա­հոգ մեր ողջ ժո­ղովր­դի հա­մար… Ձեր ամ­բա­րած, ան­վի­ճե­լիո­րեն ճշ­մա­րիտ, վա­վե­րագ­րե­րը պի­տի օգ­նեն պատ­մու­թյան ան­խու­սա­փե­լի դա­տավ­ճի­ռը գրե­լիս» (1997):
Դ. Մ. Ս. -Ան­շուշտ, շատ ճիշտ և ի­րա­տե­սա­կան գնա­հա­տանք է: Ա­յո՛, ե­թե մի կողմ դնենք Ար­գամ Այ­վա­զյան հա­յա­գե­տի կա­տա­րած հս­կա­յա­ծա­վալ աշ­խա­տան­քի ար­դյունք­նե­րը, ա­պա այ­սօր, երբ հիմ­նա­հա­տակ ա­վեր­վել են նա­խիջևա­նյան մեր հու­շար­ձան­նե­րը, հա­յա­գի­տու­թյան մեջ շատ քիչ կհան­դի­պենք այդ հնա­­վայ­րե­րի մա­սին գի­տա­կան հի­շա­տա­կու­թյուն­նե­րի։ 19-րդ դ. և հե­տա­գա մի քա­նի տաս­նա­մյակ­նե­րում Նա­խիջևա­նի վե­րա­բե­րյալ մեր մե­ծե­րից՝ Ղ. Ա­լի­շա­նից ու Ե. Լա­լա­յա­նից, Մ. Սմ­բա­տյա­նից ու Ա. Սեդ­րա­կյա­նից, Ս. Տեր Ա­վե­տի­սյա­նից հե­տո Ձեր հրա­տա­րա­կու­թյուն­ներն ի­րա­պես ան­վի­ճե­լի ար­ժեք ու­նեն։
Բա­ցի գի­տա­կան գոր­ծու­նեու­թյու­նից, Դուք մեր մշա­կույ­թի պահ­պա­նու­թյան խն­դիր­նե­րով մտա­հոգ ժա­մա­նա­կա­կից ակ­տիվ մտա­վո­րա­կան­նե­րից ու հրա­պա­րա­կա­խոս­նե­րից եք։ Ա­ռա­ջար­կում եմ մեր զրույ­ցը շա­րու­նա­կել այդ ուղ­ղու­թյամբ։
Ա. Ա. -Իմ գոր­ծու­նեու­թյան ողջ ըն­թաց­քում, ինչ­պես նաև այ­սօր, այն կար­ծի­քին եմ, որ գի­տու­թյամբ, մաս­նա­վո­րա­պես հա­յա­գի­տու­թյամբ, զբաղ­վող ան­ձը լայն շր­ջա­նակ­նե­րի հետ պետք է առ­նչ­վի ոչ միայն գի­տա­կան, այս­պես ա­սած, չոր ու պաղ լեզ­վով, այլև հան­րա­մատ­չե­լի։ Իմ գոր­ծու­նեու­թյան ըն­թաց­քում հա­ճախ եմ հրա­պա­րա­կավ հան­դես գա­լիս հան­րա­մատ­չե­լի ե­լույթ­նե­րով, առ­կա խն­դիր­նե­րի վե­րա­բե­րյալ հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան հոդ­ված­նե­րով, ո­րոնք նա­խիջևա­նյան խն­դիր­նե­րից զատ հա­մա­հա­յաս­տա­նյան ու հա­մա­հայ­կա­կան հար­ցեր ու մտա­հո­գու­թյուն­ներ են ար­ծար­ծում։ Իմ հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան անդ­րա­դար­ձե­րը, հար­ցազ­րույց­նե­րը մա­մու­լում, բնագ­րա­գի­տա­կան նյու­թե­րի հրա­պա­րա­կում­նե­րը, նույ­նիսկ հա­մա­ցան­ցա­յին ՖԲ-ում զա­նա­զան խն­դիր­նե­րի վե­րա­բե­րյալ մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներս ու կար­ծիք­ներս նե­րա­ռել-մեկ­տե­ղել եմ 2012 և 2016 թվա­կան­նե­րին լույս ըն­ծայ­ված իմ ծա­վա­լուն «Մեզ պետք են մտ­քի զո­րա­վար­ներ» երկ­հա­տո­րյա­կում։ Ար­դեն ամ­բող­ջա­ցել է այդ շար­քի եր­րորդ հա­տո­րը, ո­րը, հա­վա­նա­բար, կտ­պագր­վի ե­կող տա­րի։
Հու­շար­ձան­նե­րի պահ­պա­նու­թյան վար­չու­թյու­նում աշ­խա­տած տա­րի­նե­րին՝ 1979-1988 թթ., և դրա­նից հե­տո, ցայ­սօր, հու­շար­ձան­նե­րի պահ­պա­նու­թյան զա­նա­զան խն­դիր­նե­րով հան­դես եմ ե­կել բազ­մա­թիվ հա­ղոր­դում­նե­րով։ Նույ­նիսկ մեր վար­չու­թյան հիմ­նա­դիր-պետ Գրի­գոր Հաս­րա­թյանն իմ խնդ­րան­քով, ՀԿԿ կենտ­կո­մից հա­տուկ թույ­լտ­վու­թյուն ստա­ցավ, որ ա­մե­նօ­րյա հե­ռար­ձակ­վող լու­րե­րի ծրագ­րում, ե­ղա­նա­կի տե­սու­թյու­նից ա­ռաջ, 2-2,5 րո­պե հան­րու­թյա­նը ի­րա­զե­կեմ մեր հու­շար­ձան­նե­րի և նրանց պահ­պա­նու­թյան խն­դիր­նե­րի մա­սին։ Եվ այդ ծրագ­րի շնոր­հիվ, ե­թե հի­շո­ղու­թյունս չի դա­վա­ճա­նում, 1983 կամ 1984 թթ., ա­մե­նօ­րյա նկա­րա­հա­նում­նե­րով, հե­ռուս­տա­դի­տո­ղին եմ ներ­կա­յաց­րել բազ­մա­թիվ հու­շար­ձան­ներ։ Հան­րա­յին ռա­դիո­յի Սփյուռ­քի հա­ղոր­դում­նե­րի ծրագ­րով հե­ղի­նա­կել և վա­րել եմ «Միջ­նա­դա­րյան Հա­յաս­տա­նի գր­չօ­ջախ­նե­րը» հա­ղոր­դա­շա­րը, ո­րի նյու­թե­րի մի մա­սը հրա­տա­րա­կել եմ նաև «Գր­քե­րի աշ­խարհ» թեր­թում։ «Ծի­ծեռ­նակ» ամ­սագ­րի խմ­բագ­րի հրա­վե­րով, 1989-1990 թ. հա­մա­րյա բո­լոր հա­մար­նե­րում տպագ­րել եմ մա­տաղ սերն­դին հաս­ցեագր­ված հոդ­ված­ներ՝ «Պահ­պա­նենք մեր հու­շար­ձան­նե­րը» վեր­տա­ռու­թյամբ։ Եվ այս ա­մենն անձ­նա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ ու մտա­հո­գու­թյուն­նե­րով։ Ի պաշ­տո­նե, այդ տա­րի­նե­րին, ինչ­պես և 2008-2012 թթ. հու­շար­ձան­նե­րի պահ­պա­նու­թյան և օգ­տա­գործ­ման խն­դիր­նե­րի վե­րա­բե­րյալ Սի­սիա­նի ու Գո­րի­սի, Վայ­քի ու Ե­ղեգ­նա­ձո­րի, Շամ­շա­դի­նի և այլ շր­ջան­նե­րում կազ­մա­կեր­պել եմ հու­շար­ձան­նե­րի պահ­պա­նու­թյան խն­դիր­նե­րին վե­րա­բե­րող տե­ղա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ա­նե­լիք­նե­րին, նշա­նա­վոր հու­շար­ձան­նե­րի հիմ­նադր­ման տա­րե­դար­ձե­րին նվիր­ված գի­տա­գործ­նա­կան հա­վաք­ներ, դրանց մաս­նա­կից դարձ­նե­լով ոչ միայն տե­ղա­կան իշ­խա­նու­թյան մար­մին­նե­րի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րին, այլև ԳԱԱ ինս­տի­տուտ­նե­րի ու տար­բեր բու­հե­րի գի­տաշ­խա­տող­նե­րի, ո­րոնք հան­դես են ե­կել օր­վան ու թե­մա­նե­րին նվիր­ված զե­կու­ցում­նե­րով։
Ցա­վով պետք է ար­ձա­նագ­րեմ, որ մեր հու­շար­ձան­նե­րի պահ­պա­նու­թյան, ինչ­պես նաև օգ­տա­գործ­ման բնա­գա­վա­ռում 30-40 տա­րի ա­ռաջ ե­ղած թե­րու­թյուն­ներն ու բաց­թո­ղում­ներն այ­սօր էլ չեն վե­րա­ցել։ Դեռևս ոչ տե­ղա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին, ոչ հու­շար­ձա­նա­պահ­պան կա­ռույց­նե­րին չի հա­ջող­վում հա­վուր պատ­շա­ճի ի­րա­կա­նաց­նել մեր հու­շար­ձան­նե­րի թե՛ պահ­պա­նու­թյան ու նո­րոգ­ման, թե՛ օգ­տա­գործ­ման խն­դիր­նե­րը։ Հան­րա­պե­տու­թյու­նում առ­կա են հու­շար­ձան­նե­րի տա­րածք­նե­րում կա­տար­վող գան­ձա­խու­զու­թյու­նը, աղ­տո­տում­ներն ու վնա­սում­նե­րը, մի քա­նի տաս­նյա­կի հաս­նող ե­կե­ղե­ցի­ներ ու վա­նա­կան հա­մա­լիր­ներ գտն­վում են վթա­րա­յին և խիստ ծայ­րա­հեղ վի­ճա­կում, ո­րոնց սպառ­նում են վերջ­նա­կան քայ­քա­յումն ու փլու­զու­մը:

Դիտվել է՝ 4963

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.