Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Փա­րի­զում մարդ­կանց ու­ղեղն ա­վե­լի շատ են պղ­տո­րում, քան Հա­յաս­տա­նում»

«Փա­րի­զում մարդ­կանց ու­ղեղն ա­վե­լի շատ են պղ­տո­րում, քան Հա­յաս­տա­նում»
03.04.2020 | 01:22

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը օ­պե­րա­յին եր­գիչ Ա­ԴԱՄ ԲԱՐ­ՐՈՆ է: Նա ծն­վել է Գյում­րիում, այժմ ապ­րում է Փա­րի­զում, աշ­խա­տում է Փա­րի­զի Սկ­րյա­բի­նի ան­վան և Ռախ­մա­նի­նո­վի ան­վան կոն­սեր­վա­տո­րիա­նե­րում, հա­մերգ­նե­րով հան­դես է գա­լիս աշ­խար­հի լա­վա­գույն բե­մե­րում, անց­կաց­նում վար­պե­տու­թյան դա­սեր աշ­խար­հի տար­բեր քա­ղաք­նե­րում, որ­պես ժյու­րիի ան­դամ՝ հրա­վիր­վում տար­բեր մի­ջազ­գա­յին մր­ցույթ­նե­րի:

-Ա­դամ, Դուք ծնուն­դով գյում­րե­ցի եք, 1988-ի երկ­րա­շար­ժի ժա­մա­նակ դպ­րո­ցա­կան եք ե­ղել: Այ­սինքն՝ ման­կուց գի­տեք, թե ինչ ա­սել է ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ: Երկ­րա­շար­ժյան և այ­սօ­րյա՝ կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­մա­վա­րա­կի ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րը նմա՞ն են ի­րար:
-Ընդ­հան­րու­թյունն այս եր­կու վի­ճակ­նե­րի մեջ խու­ճապն է: Իսկ մնա­ցած ա­ռում­նե­րով ի­րա­վի­ճակ­նե­րը, բնա­կա­նա­բար, շատ են տար­բեր: Գյում­րիում մարդ­կանց սթ­րե­սը մի քա­նի վայր­կյան էր, այդ ըն­թաց­քում էր վճռ­վում՝ կեն­դա­նի կմ­նա՞ն, թե՞ ոչ: Ե­թե փրկ­վել էին, ար­դեն վախ չկար, կար այլ հո­գե­վի­ճակ: Իսկ կո­րո­նա­վի­րու­սի դեպ­քում մենք տևա­կան սթ­րե­սի մեջ ենք, սպա­սում ենք ինչ-որ սար­սա­փե­լի բա­նի և չգի­տենք, թե այս սպա­սումն ինչ­քան է տևե­լու, ին­չի է հան­գեց­նե­լու: Այ­սինքն՝ վա­խի բնազ­դը տար­բեր ձևե­րով է աշ­խա­տում: Եվ կա մի նուրբ պահ ինձ հա­մար. ես որ­քան էլ որ հեռ­վում ապ­րեմ, իմ ա­մեն օրն սկս­վում է հայ­րե­նի­քումս կա­տար­վող ան­ցու­դար­ձե­րին հետևե­լով, ան­հան­գս­տա­նա­լով իմ ժո­ղովր­դի հա­մար: Կո­րո­նա­վի­րու­սը հա­մաշ­խար­հա­յին ար­հա­վիրք է, ո­րի վե­րա­բե­րյալ ես մի շարք հի­պո­թեզ­ներ ու­նեմ: Օ­րի­նակ՝ ո՞վ ինձ կա­րող է այ­սօր հա­վա­տաց­նել, որ այս քաո­սի հետևում կանգ­նած չեն դե­ղա­գոր­ծա­կան լա­բո­րա­տո­րիա­նե­րի հա­մաշ­խար­հա­յին գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը կամ այն­պի­սի մար­դիկ, ո­րոնք ժա­մա­նա­կին մտա­ծել են, որ օ­րե­րից մի օր մարդ­կու­թյու­նը շա­տա­նա­լու է երկ­րագն­դի վրա և, ին­չու ոչ, պետք է նվա­զեց­նել այդ ա­ճը, կա­սեց­նել ծնե­լու­թյու­նը: Այս ծրագ­րով կա­րող են նա­խա­պես պատ­վաս­տա­նյու­թեր ստեղծ­ված լի­նել, հե­տո տա­րա­ծել հա­մա­ճա­րակ, մարդ­կանց ա­սել, թե նոր-նոր պի­տի ստեղծ­վի հա­մա­ճա­րա­կի դեմ պատ­վաս­տա­նյու­թը, սպա­սել այն­քան, որ երկ­րագն­դի բնա­կիչ­նե­րի թիվն ի­րենց ու­զա­ծի չափ նվա­զի, ա­պա մեջ­տեղ հա­նել ար­դեն գո­յու­թյուն ու­նե­ցող պատ­վաս­տա­նյու­թը, պար­տա­դիր պատ­վաս­տում­ներ ա­նել կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ: Եվ ո՞ր գիտ­նա­կա­նը ինձ կա­րող է հա­մո­զել, որ այդ պատ­վաս­տա­նյու­թը չի ու­նե­նա կողմ­նա­կի ազ­դե­ցու­թյուն օր­գա­նի­զի վրա և չի հան­գեց­նի նրան, որ մեր հա­ջորդ սե­րունդ­նե­րը ամ­լու­թյուն ու­նե­նան: Ես ան­հան­գս­տա­նում եմ իմ թոռ­նիկ­նե­րի հա­մար: Մարդն այ­սօր պաշտ­պան­ված չէ: Ո՞վ կա­րող է բա­ցա­ռել, որ մի օր էլ հա­մա­ճա­րա­կը կտի­րի հա­մա­ցան­ցա­յին տի­րույ­թում, և մենք շփ­ման այս հնա­րա­վո­րու­թյունն էլ կկորց­նենք: Ես չեմ ու­զում խու­ճապ ա­ռա­ջաց­նել, բայց ան­հան­գս­տա­նում եմ մարդ­կու­թյան, ազ­գիս, աշ­խար­հով մեկ սփռ­ված հա­րա­զատ­նե­րիս, ըն­կեր­նե­րիս հա­մար: Մենք հի­մա սեր ենք փո­խան­ցում մի­մյանց հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցով, շփ­վում ենք մշ­տա­պես, և սա մեզ օգ­նում է այս օ­րե­րին: Ես չեմ հաս­կա­նում, ու՞ր են մեր այն լա­բո­րա­տո­րիա­նե­րը, ո­րոնք միտ­ված են պայ­քա­րե­լու կեն­սա­բա­նա­կան, քի­միա­կան սպառ­նա­լիք­նե­րի դեմ: Այս ա­մե­նի հետ կապ­ված մտա­վա­խու­թյուն­ներ ու­նեմ, և տար­բեր տե­սա­կի վար­կած­ներ կան այն մա­սին, որ այս ա­մե­նը ծրագր­ված է, հա­տուկ մտած­ված: Ես գրա­ռում եմ ա­րել իմ դի­մա­տետ­րում. «Սա կեն­սա­բա­նա­կան պա­տե­րազմ է»: Եվ իս­կա­պես սա ինձ շատ է վա­խեց­նում: Մտա­ծում եմ, որ այս ծանր փոր­ձու­թյան հետևում շատ շա­հա­ռու­ներ են կանգ­նած լի­նե­լու և շա­տե­րին է այն գայ­թակ­ղե­լու: Ես կա­րող եմ այս հա­մա­վա­րա­կը կա­պել թե՛ ընտ­րու­թյուն­նե­րի, թե՛ դե­ղա­գոր­ծա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի, թե՛ ու­րիշ բա­նե­րի հետ: Կա հա­տուկ կայք, որ­տեղ գրանց­վում է մա­հե­րի ա­մե­նօ­րյա վի­ճա­կագ­րու­թյու­նը: Ինձ հե­տաք­րք­րում է՝ ո՞վ ստեղ­ծեց այդ կայ­քը, ո­րում ա­մեն ինչ ներ­բեռն­ված է շատ հան­գա­մա­նո­րեն, ո­րը ա­մեն օր ողջ աշ­խար­հից հա­վաք­ված մահ­վան մա­սին նո­րու­թյուն­նե­րը հասց­նում է մարդ­կանց: Սա մի՞­թե մի քա­նի օ­րում կազ­մա­կերպ­վեց, թե՞ նա­խա­պես ար­ված ծրա­գիր էր: Այս օ­րե­րին Ֆրան­սիա­յում տե­ղե­կու­թյուն է տա­րած­վում, թե կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ պետք է կի­րա­ռել nivaquine հա­բե­րը՝ քլո­րի բա­ղադ­րու­թյամբ: Այս մի­ջոցն օգ­տա­գործ­վել է 15 տա­րի ա­ռաջ: Եվ ֆրան­սիա­ցի բժիշկ­նե­րը, գիտ­նա­կան­նե­րը խո­սում են այն մա­սին, որ ե­թե այս դե­ղո­րայքն օգ­տա­գոր­ծեն մեծ քա­նա­կու­թյամբ, կլի­նեն կողմ­նա­կի ազ­դե­ցու­թյուն­ներ՝ սր­տի սպազմ, ստա­մոք­սի ցա­վեր: Սա շատ նուրբ թե­մա է, կու­զե­նա­յի ի­մա­նալ նաև հա­յաս­տա­նյան մաս­նա­գետ­նե­րի կար­ծի­քը: Իբր պա­կաս քաո­սա­յին էր մեր վի­ճա­կը, հի­մա էլ ա­վե­լի մեծ քաո­սի մեջ ենք խր­վում: Ես ու­զում եմ, որ մենք չմո­ռա­նանք մեր մարդ լի­նե­լը: Ա­ռա­ջին հեր­թին մարդ լի­նենք, չկորց­նենք այս քաո­սի մեջ մեր մարդ­կա­յին դեմ­քը:
-Հա­յաս­տա­նում ար­վես­տա­գետ­նե­րը, մշա­կու­թա­յին հիմ­նար­կու­թյուն­ներն ան­ցել են աշ­խա­տան­քա­յին օն­լայն ռե­ժի­մի: Ով ինչ­պես կա­րո­ղա­նում է, օգ­տա­գոր­ծում է հա­մա­ցան­ցը՝ իր գոր­ծա­ռույթ­ներն այս կամ այն կերպ ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար: Ի՞նչ պատ­կեր է Ֆան­սիա­յում և Ձեր՝ երգ­չի կյան­քում այս ա­ռու­մով:
-Ես ժա­մա­նակն օգ­տա­գոր­ծում եմ հնա­րա­վո­րինս շատ դե­րեր­գեր սո­վո­րե­լու վրա: Կա­րող եմ, ի­հար­կե, հա­մա­ցան­ցա­յին ու­ղիղ ե­թե­րում եր­գել, բայց չեմ սի­րում նման բան ա­նել, դրա անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը այս պա­հին չու­նեմ: Ի­հար­կե, փակ են բո­լոր թատ­րոն­նե­րը, օ­պե­րա­նե­րը, թան­գա­րան­նե­րը, բայց կան բա­վա­կա­նին հա­ջող­ված օն­լայն հար­թակ­ներ, ո­րոնց մի­ջո­ցով ար­վես­տա­գետ­նե­րը շփ­վում են հան­րու­թյան հետ:
-Երբ շփ­վում եք հա­յաս­տան­ցի­նե­րի հետ, ի՞նչ եք նկա­տում, հա­յաս­տա­նյան և ֆրան­սիա­կան խու­ճա­պա­յին տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը տար­բեր­վու՞մ են ի­րա­րից:
-Փա­րի­զում մարդ­կանց ու­ղեղն ա­վե­լի շատ են պղ­տո­րում, քան Հա­յաս­տա­նում: Այս­տեղ մե­դիա­դաշ­տը շատ սա­դիս­տա­կան պահ­վածք ու­նի: Ես հիմ­նա­կա­նում չեմ լսում լրատ­վու­թյուն, ո­րով­հետև լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը մար­դուն վախ են ներ­շն­չում: Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք՝ երկ­րա­շարժ տե­սած, ա­հա­վոր դժ­վա­րու­թյուն­նե­րի մի­ջով ան­ցած մար­դուս հա­մար ինչ է նշա­նա­կում այդ տե­ղե­կատ­վա­կան սար­սափ­նե­րին դի­մա­նա­լը: Ես իմ ու մե­դիա­յի միջև մի մեծ պատ­նեշ եմ դրել և թույլ չեմ տա­լիս, որ այն ներ­թա­փան­ցի իմ կյանք: Հա­յաս­տա­նում էլ մի պահ այդ­պի­սի դրսևո­րում­ներ ու­նե­ցավ մե­դիան, բայց հե­տո իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը հաս­կա­ցան, որ պետք է ըն­դա­ռաջ գնալ ժո­ղովր­դին, չխա­ղալ մարդ­կանց զգաց­մունք­նե­րի հետ:
-Որ­քան էլ տա­րօ­րի­նակ հն­չի, կո­րո­նա­վի­րու­սը նաև դրա­կան տե­ղա­շար­ժեր է ար­ձա­նագ­րել: Օ­րի­նակ՝ Վե­նե­տի­կի ջրան­ցք­նե­րում վե­րա­դար­ձել են ձկ­նե­րը, քա­նի որ զբո­սաշր­ջա­յին հոս­քե­րի դա­դա­րեց­ման, դի­զե­լա­յին վա­ռե­լի­քի ար­տա­հոս­քի կա­սեց­ման հետևան­քով մաքր­վել է ջու­րը: Այ­սօ­րի­նակ երևույթ­ներ չկա՞ն Ֆրան­սիա­յում:
-Բնա­պահ­պա­նա­կան ի­մաս­տով դրա­կան տե­ղա­շարժն այն է, որ մե­քե­նա­նե­րը քչա­ցել են Փա­րի­զում, և օ­դը ա­ռաջ­վա նման չի աղ­տոտ­վում: Քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի ծրագ­րի հա­մա­ձայն՝ ա­մեն ամս­վա ա­ռա­ջին կի­րա­կին Փա­րի­զում մար­դիկ ոտ­քով են քայ­լում, որ­պես­զի դրա­նով ինչ-որ կերպ նպաս­տեն քա­ղա­քի է­կո­լո­գիա­կան վի­ճա­կի բա­րե­լավ­մա­նը: Մարդ ա­րա­րածն իր հա­մար ստեղ­ծել է մի կյանք, ո­րը պար­տադ­րում է ա­նընդ­հատ վա­զել, այդ կերպ հայ­թայ­թել իր ապ­րուս­տը: Այս հա­մա­ճա­րակն ինչ-որ տեղ մեզ մտա­ծե­լու ա­ռիթ է տա­լիս, որ կյանքդ ա­պա­հո­վե­լու հա­մար պետք չէ վա­զել, չնա­յած դա մեր ցան­կու­թյամբ չի ար­վում, մեզ ստի­պում են այդ­պես ա­նել: Այ­նուա­մե­նայ­նիվ մենք պի­տի կա­րո­ղա­նանք մի մո­դել ստեղ­ծել, որ­պես­զի ա­ռա­վել հան­գիստ ձևով, թե­կուզ տե­ղում նս­տած հայ­թայ­թենք մեր հա­նա­պա­զօ­րյա հա­ցը: Եվ այդ­պի­սով հան­գիստ թող­նենք բնու­թյու­նը, մե­քե­նա­նե­րը շատ չհա­նենք փո­ղոց, չկեղ­տո­տենք օ­դը, որ­պես­զի Վե­նե­տի­կի օ­րի­նա­կի նման օ­րի­նակ­ներն ա­վե­լի շա­տա­նան մեր ի­րա­կա­նու­թյան մեջ: Մար­դը միշտ վտան­գա­վոր է, ագ­րե­սիվ է բնու­թյան հան­դեպ: Գու­ցե և այս հա­մա­վա­րա­կը դառ­նա մեծ օ­րի­նակ ըստ «Չկա չա­րիք ա­ռանց բա­րի­քի» ժո­ղովր­դա­կան ա­սաց­ված­քի: Եվ ե­թե ան­գամ սա իս­կա­պես մարդ­կու­թյան դեմ մտած­ված, ծրագր­ված ա­ղետ է, կա­րո­ղա­նանք սրա­նից պատ­վով դուրս գալ և ա­պա­ցու­ցել, որ մենք կա­րող ենք նոր կյան­քով ապ­րել, որ կյան­քը կա­րող է ու­րիշ լի­նել հա­մա­ճա­րա­կից ա­ռաջ և հա­մա­ճա­րա­կից հե­տո:
-Այ­սինքն՝ նաև դրա­կան կող­մե՞ր եք տես­նում այս հա­մա­վա­րա­կի պա­րա­գա­յում:
-Դրա­կան կող­մեր տես­նում եմ որ­պես եր­գիչ: Օ­րի­նակ՝ երբ ինձ հրա­վի­րում են որևէ տեղ եր­գե­լու, գոր­ծա­կալ­նե­րը դրա մեջ ի­րենց շահն են փնտ­րում: Յու­րա­քան­չյուր մար­դու մեջ շատ մեծ է օգ­տա­պաշ­տու­թյու­նը: Կար­ծում եմ՝ այս հա­մա­վա­րա­կից ա­զատ­վե­լուց հե­տո մար­դիկ կվե­րա­նա­յեն ի­րենց այդ հատ­կա­նի­շը: Ես չեմ ա­սում՝ բո­լո­րո­վին բա­ցա­ռենք մար­դու օգ­տա­պաշ­տու­թյու­նը: Բայց թող դա չդառ­նա կյան­քի ի­մաստ: Մար­դը ոս­կե ձկ­նի­կի հե­քիա­թի նման չի հա­գե­նում. սա ու­նե­ցավ, մտա­ծում է ու­րիշ բան ու­նե­նա­լու մա­սին, հե­տո՝ եր­րոր­դի, չոր­րոր­դի: Ես ու­զում եմ, որ մար­դը հնա­րա­վո­րինս հրա­ժար­վի ա­գա­հու­թյու­նից, հաս­կա­նա, թե ին­չու է ինքն ապ­րում: Ես իմ ծնող­նե­րից մեծ սեր եմ ժա­ռան­գել, և ինչ էլ որ պա­տա­հել է ինձ հետ, չեմ չա­րա­ցել մարդ­կու­թյան հան­դեպ: Ես չեմ էլ հաս­կա­նում մարդ­կա­յին չա­րու­թյունն ու ա­ղո­թում եմ, որ եր­բեք ինձ էլ չվի­ճակ­վի չա­րա­նալ, տուրք տալ օգ­տա­պաշ­տու­թյա­նը: Օգ­տա­պաշտ լի­նե­լը, կար­ծում եմ, մար­դուն տա­նում է դե­պի ան­կում, դե­պի դեգ­րա­դա­ցիա: Դա թույլ չի տա­լիս, որ մարդն ընդ­լայ­նի իր մտա­հո­րի­զո­նը: Պետք է կա­րո­ղա­նալ շնոր­հա­կալ լի­նել ապ­րածդ յու­րա­քան­չյուր օր­վա հա­մար: Մի պահ մտա­ծում եմ, որ այս կո­րո­նա­վի­րու­սը գու­ցե և պա­տիժ էր մարդ­կու­թյան հա­մար: Հե­տո էլ մտա­ծում եմ, թե ին­չու են այդ դեպ­քում մե­ղա­վոր­նե­րի հետ պատժ­վում նաև ան­մեղ մար­դիկ: Շատ մութ թե­մա է սա, չգի­տեմ: Տե­րը չի կա­րող վրեժ­խն­դիր լի­նել, Նա սեր է:
Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 9115

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ