Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Պիե­սը հենց մտ­նում է թատ­րոն, նոր գույն է ստա­նում»

«Պիե­սը հենց մտ­նում է թատ­րոն, նոր գույն է ստա­նում»
09.06.2020 | 01:08

Երի­տա­սարդ դրա­մա­տուրգ ԱՐ­ՇԱԿ ՍԵ­ՄԻՐՋ­ՅԱ­ՆԻ հետ զրու­ցի ա­ռի­թը նրա «Դու էիր պա­կաս» պիես­նե­րի ա­ռա­ջին ժո­ղո­վա­ծուն է։ Գիր­քը լույս է ըն­ծա­յել «Է­դիթ պրինտ» հրա­տա­րակ­չու­թ­յու­նը։

-Ժո­ղո­վա­ծուն ի՞նչ սկզ­բուն­քով եք կազ­մել, բե­մադր­ված պիես­ներ տեղ գտե՞լ են այս գր­քում։
-Ընտ­րել եմ զուտ ժա­մա­նա­կա­յին ա­ռու­մով։ Այս գր­քում տեղ են գտել իմ ա­ռա­ջին շր­ջա­նի (2011, 2012, 2013) պիես­նե­րը, բա­ցա­ռու­թյամբ՝ «Դար­պաս­նե­րը բաց­վում են» պիե­սի, որ գր­վել է 2017-ին։ Բե­մադր­ված են «Դու էիր պա­կաս» և «Դար­պաս­նե­րը բաց­վում են» պիես­նե­րը։ Բե­մադր­ված մյուս աշ­խա­տանք­ներս հրա­տա­րակ­վե­լու են հա­ջորդ ժո­ղո­վա­ծուում։ ՈՒ­զում էի ըն­թեր­ցո­ղը մեկ գր­քում ծա­նո­թա­նա և՛ բե­մադր­ված, և՛ դեռևս չբե­մադր­ված, նաև չտ­պագր­ված գոր­ծե­րին։ Ա­ռա­ջին շր­ջա­նի գոր­ծերս մեր ժա­մա­նակ­նե­րի մա­սին են։ Կա­րե­լի է ա­սել՝ փոր­ձա­րա­րա­կան գոր­ծեր են, տես­նենք, թե ինչ ար­ձա­գանք կգտ­նեն։ Շնոր­հան­դե­սը հայտ­նի պատ­ճառ­նե­րով հե­տաձգ­վեց, հու­սանք, որ ա­մեն ինչ լավ կլի­նի ու ա­ռա­ջի­կա­յում այն կկա­յա­նա։ Շնոր­հան­դե­սի վայրն ար­դեն ո­րոշ­ված է և հա­մա­ձայ­նեց­ված՝ Հա­կոբ Պա­րո­նյա­նի ան­վան ե­րաժշ­տա­կան կո­մե­դիա­յի պե­տա­կան թատ­րո­նի ճե­մաս­րահ։ Ի դեպ, գիրքն ար­դեն առ­կա է «Բու­կի­նիստ» գրա­խա­նու­թում։
-Երկ­րորդ գիր­քը, որ­քան հաս­կա­ցա, ուր­վագծ­վել է, գու­ցե ար­դեն պատ­րա՞ստ է։
-Այս պա­հին 15 պիես ու­նեմ, այս գր­քում ընդգրկված է 5-ը, հա­ջոր­դում կընդ­գր­կեմ նույն­քան գործ։ Ա­վե­լի հե­տաքր­քիր է, երբ բազ­մա­կետ ես թող­նում, միան­գա­մից բո­լոր գոր­ծե­րը չես ներ­կա­յաց­նում։ Հա­վա­նա­բար երկ­րորդ գիրքս կվեր­նագ­րեմ «Թան­կար­ժեք դիակ»։ Նույ­նա­նուն պիեսս և՛ աղ­մուկ է բարձ­րաց­րել, և հա­ջո­ղու­թյուն գրան­ցել։ Բե­մադր­վել է Վա­նա­ձո­րի Հով­հան­նես Ա­բե­լյա­նի ան­վան պե­տա­կան դրա­մա­տի­կա­կան թատ­րո­նում, թարգ­ման­վել է ռու­սե­րեն, հրա­տա­րակ­վել Մոսկ­վա­յում։
-Ձեր պիես­ներն ու­նե՞ն կոնկ­րետ ուղղ­վա­ծու­թյուն, թե­մա­տիկ ընդ­հա­նուր գիծ։
-Կոնկ­րետ ուղղ­վա­ծու­թյուն՝ ոչ, բայց դրա­մա­տուր­գը պետք է ձե­ռա­գիր ու­նե­նա։ Տար­բեր մաս­նա­գետ­նե­րի, նաև ըն­թեր­ցո­ղի կար­ծիքն եմ ա­սում, որ ե­թե չի­մա­նան՝ ով է հե­ղի­նա­կը, գոր­ծե­րը կար­դա­լով, զուտ ո­ճից, երկ­խո­սու­թյուն­նե­րից, ան­գամ սյու­ժեից կա­րող են կռա­հել հե­ղի­նա­կին։ Դա ինձ ու­րա­խաց­նում է։
-ՈՒ­նե՞ք գոր­ծեր, որ զուտ ըն­թեր­ցե­լու հա­մար են, ո՛չ բե­մադ­րե­լու։
-Դրա­մա­տուր­գիան գրա­կա­նու­թյան միակ ժանրն է, ո­րը նե­րա­ռում է և՛ գրա­կա­նու­թյուն, և՛ թատ­րոն։ Պիե­սը մի նր­բու­թյուն ու­նի, գր­վում է՝ հենց բե­մադր­վե­լու հա­մար, կար­ծում եմ, չի կա­րող լի­նել զուտ ըն­թեր­ցա­նու­թյան հա­մար։ Այլ հարց է, որ ո­րոշ գոր­ծեր դեռ չեն բե­մադր­վել, հնա­րա­վոր է՝ չբե­մադր­վեն էլ, բայց ըստ իս, բո­լորն էլ խա­ղար­կա­յին են։ Դա­վիթ Մու­րա­դյա­նը գր­քիս նա­խա­բա­նում հենց այդ մա­սին է ա­սում, որ այս պիես­նե­րը դե­րա­սա­նին տա­լիս են խա­ղա­նյութ։ Սա ա­ռաջ­նա­հերթ է պիե­սի հա­մար։
-Ա­սում են՝ պիե­սը պետք է գր­վի թատ­րո­նում։ Թատ­րո­նի հետ նման ան­մի­ջա­կան-կեն­դա­նի կապ ու­նե­ցե՞լ եք։
-Իմ դեպ­քում այդ­պես չի ե­ղել, որ ի սկզ­բա­նե ստեղծ­վի թատ­րո­նում, բայց երբ «Դու էիր պա­կաս» պիեսս բե­մադր­վեց Պա­րո­նյան թատ­րո­նում (2018), ու­նե­ցա այդ փոր­ձա­ռու­թյու­նը։ Հե­ղի­նա­կը պիե­սը գրում է տա­նը՝ իր հա­մար, ու որ­քան էլ լավ պատ­կե­րաց­նի բե­մը, խա­ղը, երբ պիե­սը մտ­նում է թատ­րոն, ու սկս­վում են բե­մադ­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը, շատ բա­ներ ու­րիշ տե­սան­կյու­նից ես տես­նում։ Հարցն այն չէ, որ գր­վա­ծը վատն է կամ սխալ, ոչ, պիե­սը հենց մտ­նում է թատ­րոն, նոր գույն է ստա­նում։ «Դու էիր պա­կա­սը» բե­մադր­վե­լիս մոտ 70 տո­կո­սով փոխ­վեց։ Իմ սի­րե­լի Վար­պե­տը՝ Եր­վանդ Ղա­զան­չյա­նը, կար­դաց, հա­վա­նեց, ու նրա ա­ռա­ջար­կով՝ հար­բե­ցող տղա­մար­դը դար­ձավ կր­կե­սի ծաղ­րա­ծու, ան­բա­րո կյան­քով ապ­րող ե­րի­տա­սար­դը՝ կիրթ ու շփոթ­մուն­քի զոհ դար­ձած անձ։ Այ­սինքն, մաք­րեց պիեսն ու խոր­հուրդ տվեց որ­քան հնա­րա­վոր է կեն­ցա­ղա­յին կեղ­տից զերծ մնալ։ Ա­սաց՝ կեր­պար­նե­րը թե­րի, ծի­ծա­ղե­լի վի­ճա­կում ներ­կա­յաց­րու, բայց ինչ­քան մա­քուր ներ­կա­յաց­նես, այն­քան ծի­ծաղն ա­ռողջ ու մա­քուր կլի­նի, իսկ կեղ­տի վրա ծի­ծա­ղե­լը կրկ­նա­կի կեղտ է բե­րում։
-Գր­քում տեղ գտե՞լ է այդ պիե­սի նախ­նա­կան տար­բե­րա­կը։
-Ոչ, միայն մշակ­ված տար­բե­րա­կը, ո­րով­հետև երբ հա­մե­մա­տե­ցի եր­կու տար­բե­րակ­նե­րը, տե­սա, որ, մեծ հաշ­վով, ո­չինչ չի փոխ­վում, նույն կեր­պար­ներն են, նույն ի­րա­վի­ճակ­նե­րը, պար­զա­պես, ինչ­պես ար­դեն ա­սա­ցի, գույնն է փոխ­վել և ա­վե­լի մա­քուր հոտ է գա­լիս պիե­սից։
-Տա­րա­ձայ­նու­թյուն­ներ չե՞ն ե­ղել։ Ռե­ժի­սո­րը, ի վեր­ջո, կա­րող է գլ­խի­վայր փո­խել գոր­ծը, և ռե­ժի­սո­րի մո­տե­ցումն ու մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը միշտ չէ, որ հե­ղի­նա­կի սր­տով են լի­նում։
-Բուռն վեճ չի ե­ղել ոչ մի թատ­րո­նում, փոր­ձում ենք մեկ­տե­ղել և՛ իմ, և՛ բե­մադ­րի­չի, և՛ գե­ղար­վես­տա­կան ղե­կա­վա­րի կար­ծիք­նե­րը։ Շատ ան­գամ ես զի­ջում եմ, երբ զգում եմ՝ կար­ծիք­նե­րի բազ­մա­զա­նու­թյու­նը բխում է պիե­սի շա­հե­րից։ Ի­հար­կե, ե­թե զգամ, որ ու­զում են կոտ­րել պիե­սը, տա­կը ո­չինչ չթող­նել, որ ես դահ­լի­ճից նա­յեմ ու ա­սեմ՝ ո՛չ սյու­ժեն է ի­մը, ո՛չ կեր­պար­նե­րը, ո՛չ էլ ի­րա­վի­ճակ­նե­րը, չեմ հա­մա­ձայ­նի փո­փո­խու­թյուն­նե­րին։ Բայց ռե­ժի­սո­րա­կան գույ­նե­րին չեմ մի­ջամ­տում։ Ես ար­դեն իմ գույ­նը տվել եմ, ես տե­սել եմ մա­նու­շա­կա­գույ­նը, բե­մադ­րի­չը՝ գա­զա­րա­գույ­նը, կարևո­րը ին­քը դուրս չի գա­լիս իմ թե­մա­յից, շեշ­տադ­րում­նե­րից, գա­ղա­փա­րից, գերխ­նդ­րից։ Սրանք շատ կարևոր բա­ներ են։
-Ա­սում են՝ պիե­սը, ի տար­բե­րու­թյուն գրա­կա­նու­թյան մյուս ժան­րե­րի, պետք է սո­վո­րել գրել։ Հա­մա­մի՞տ եք։
-Ե­թե հե­ղի­նա­կը պատմ­վածք է գրում, ու մի քիչ օժտ­ված է բնու­թյու­նից, կա­րող է մտ­քե­րը շա­րադ­րել-պատ­մել ինչ­պես ու­զում է։ Պիեսն ու­նի ո­րո­շա­կի կա­ռուց­վածք, նր­բու­թյուն­ներ։ Ի­զուր չեն ա­սում՝ դրա­մա­տուր­գը ե­թե դե­րա­սան չլի­նի, գո­նե պի­տի խա­ղա­ցած լի­նի բե­մում, որ զգա բե­մի շուն­չը։ Դրա­մա­տուր­գը, պիե­սը գրե­լիս, պի­տի հաշ­վի առ­նի, որ գրում է բե­մի հա­մար ու, այս­պես ա­սած, չա­փագ­րի։ Ինչ­պե՞ս է ճար­տարա­պե­տը, մի գործ ձեռ­նար­կե­լիս, նա­խագ­ծում, չա­փագ­րում, որ ստա­նա գե­ղե­ցիկ կա­ռույց, նույնն էլ պիե­սի դեպ­քում է։ Ինձ ա­սում են՝ քո պիես­նե­րը լավ ես «կա­րում», այ­սինքն, ես կա­րում եմ՝ հար­մա­րեց­նում բե­մի հա­մար։ Պիե­սը պետք է ոչ թե պատ­մի, այլ ցույց տա։ Սրա­նում է պիե­սի ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյու­նը, բայց, ի­հար­կե, միևնույն ժա­մա­նակ այն գրա­կան ժանր է հա­մար­վում։ Բայց «սո­վո­րել» աս­վա­ծին մի քիչ հա­մա­ձայն չեմ։ Պի­տի դրա­մա­տուր­գիա­կան հո­տա­ռու­թյուն ու­նե­նաս։ Թա­տե­րա­կան ինս­տի­տու­տում, որ­տեղ սո­վո­րում եմ նաև ես, չեն սո­վո­րեց­նում պիես գրել, սո­վո­րեց­նում են հղ­կել ար­դեն գր­ված պիե­սը։
-Գիր­քը կա­րո՞ղ է ճա­նա­պարհ հար­թել նոր բե­մադ­րու­թյուն­նե­րի հա­մար, ըն­թեր­ցո­ղին հաս­նե­լուց զատ՝ պիես­ներն ի՞նչ կյանք կու­նե­նան։
-Ինչ կյանք կու­նե­նան՝ չեմ կա­րող ա­սել, բայց, ի­հար­կե, շնոր­հան­դե­սից հե­տո ես դրանք կտ­րա­մադ­րեմ թատ­րոն­նե­րին, հնա­րա­վոր է՝ ռե­ժի­սոր­նե­րը բե­մադ­րե­լու հար­մար գոր­ծեր գտ­նեն։ Երկ­րորդ ժո­ղո­վա­ծուիս մեջ լրիվ այլ ուղղ­վա­ծու­թյան գոր­ծեր են։ Գու­ցե ե­թե ոչ ա­ռա­ջին ժո­ղո­վա­ծուն, երկ­րոր­դը գրա­վի ռե­ժի­սոր­նե­րի ու­շադ­րու­թյու­նը։ Ի դեպ, երկ­րոր­դում տեղ է գտ­նե­լու նաև «16-րդ սե­նյակ կամ գի­շե­րա­յին հար­սա­նիք» կա­տա­կեր­գու­թյունս, որն ան­ցյալ տա­րի Գր­քի երևա­նյան փա­ռա­տո­նում դրա­մա­տուր­գիա ան­վա­նա­կար­գի 1-ին մր­ցա­նա­կին ար­ժա­նա­ցավ։ Եվ ի­հար­կե՝ «Թան­կար­ժեք դիա­կը»։ Մյուս գոր­ծե­րը նո­րու­թյուն են և՛ ըն­թեր­ցո­ղի հա­մար, և՛ թա­տե­րա­կան գոր­ծիչ­նե­րի:
Զրույցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 8996

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ